لزوم قصد قربت و عبادت در اعمال حج

امتیاز بدهید
(0 امتیاز)
لزوم قصد قربت و عبادت در اعمال حج

امامان معصوم در تفسیر جمله‌‌ «أَتِمُّوا الْحَجَّ» فرمودند: حجِ تمام، حجى است که در آن کلام زشت، گناه و نزاع نباشد و از محرّمات پرهیز شود و انسان توفیق یابد امام زمان خود را ملاقات کند.

آیه 196 سوره بقره به بیان کیفیت حج و عمره می پردازد.

 

آیه

«وَ أَتِمُّوا الْحَجَّ وَ الْعُمْرَةَ لِلَّهِ فَإِنْ أُحْصِرْتُمْ فَمَا اسْتَیْسَرَ مِنَ الْهَدْیِ وَ لا تَحْلِقُوا رُؤُسَکُمْ حَتَّى یَبْلُغَ الْهَدْیُ مَحِلَّهُ فَمَنْ کانَ مِنْکُمْ مَرِیضاً أَوْ بِهِ أَذىً مِنْ رَأْسِهِ فَفِدْیَةٌ مِنْ صِیامٍ أَوْ صَدَقَةٍ أَوْ نُسُکٍ فَإِذا أَمِنْتُمْ فَمَنْ تَمَتَّعَ بِالْعُمْرَةِ إِلَى الْحَجِّ فَمَا اسْتَیْسَرَ مِنَ الْهَدْیِ فَمَنْ لَمْ یَجِدْ فَصِیامُ ثَلاثَةِ أَیَّامٍ فِی الْحَجِّ وَ سَبْعَةٍ إِذا رَجَعْتُمْ تِلْکَ عَشَرَةٌ کامِلَةٌ ذلِکَ لِمَنْ لَمْ یَکُنْ أَهْلُهُ حاضِرِی الْمَسْجِدِ الْحَرامِ وَ اتَّقُوا اللَّهَ وَ اعْلَمُوا أَنَّ اللَّهَ شَدِیدُ الْعِقابِ‌‏‏‏‏‏‏».

 

ترجمه

و همه اعمال حج و عمره را برای خدا به پایان رسانید، و اگر ترس و منعی پیش آید قربانی کنید به آنچه مقدور و میسر است، و سر متراشید تا آن گاه که قربانی شما به محل ذبح برسد. و هر کس بیمار باشد یا سردرد بر او عارض شود (سر بتراشد و) از آن فدا دهد به روزه داشتن یا صدقه دادن یا کشتن گوسفند، و پس از آنکه ترس و منع بر طرف شود هر کس از عمره تمتّع به حج باز آید هر چه میسر و مقدور است قربانی کند و هر کس به قربانی تمکّن نیافت سه روز در ایام حجّ روزه بدارد و هفت روز هنگام مراجعت، که ده روز تمام شود. این عمل بر آن کس است که اهل شهر مکّه نباشد. (به این احکام عمل کنید) و از نافرمانی خدا پروا کنید و بدانید که عذاب خدا سخت است.

 

معانی کلمات

حج: در اصل به معنى قصد و در شریعت قصد خانه خدا است براى اعمال به خصوصى.

عمره: عمل به خصوصى است که عن قریب توضیح داده خواهد شد، این لفظ از عماره به معنى آبادى است گویى با عمل عمره، کعبه آباد و دائر مى شود.

احصرتم: حصر به معنى تنگ گرفتن و حبس است، احصار آنست که کسى به وسیله دشمن یا مرض یا غیر آن از اتمام عمل حج یا عمره ممنوع گردد.

هدى: قربانى مخصوص حج و قربانیهاى دیگر را اضحیه گویند.

تحلقوا: حلق به معنى تراشیدن است.

نسک: عبادت. ناسک: عابد. مراد از آن در آیه گوسفند قربانى است (قاموس قرآن).«۱»

 

نکته ها

در این آیه، کلیّات وگوشه‌اى از احکام حج و عمره آمده است، ولى تفصیل آن در روایات و فتاواى علما مى‌باشد.

«حج» مناسکى است که بنیان‌گذار آن حضرت ابراهیم علیه السلام بوده و در میان عرب از زمان آن حضرت متداول بوده و به فرمان خداوند این برنامه در اسلام نیز امضا شد و تا روز قیامت نیز خواهد بود.

«عمره» به معناى زیارت است و هرکس وارد مکّه شود باید با لباس احرام به زیارت کعبه و طواف آن برود. حج و عمره مثل اذان و اقامه، دو عمل مشابه هستند که اندکى تفاوت دارند.

 

«هَدى»، نام قربانى حج است.

این آیه، عمره تمتّع را در کنار حج تمتّع آورده است؛ «فَمَنْ تَمَتَّعَ بِالْعُمْرَةِ إِلَى الْحَجِّ»، لکن یکى از خلفا به اجتهاد خود آن را منع کرد. البتّه این اجتهاد در برابر فرمان صریح خداوند است.

حکم مسائل اضطرارى، محدود به زمان ضرورت است. ولذا بر خلاف موارد عادّى که در سفر روزه جایز نیست، در این سفر در صورت عدم ذبح قربانى، روزه واجب است و آن هم باید در سه روز هفتم، هشتم و نهم ماه باشد، چرا که روز دهم عید قربان است که روزه‌ى آن حرام است.

امامان معصوم در تفسیر جمله‌‌ «أَتِمُّوا الْحَجَّ» فرمودند: حجِ تمام، حجى است که در آن کلام زشت، گناه و نزاع نباشد و از محرّمات پرهیز شود. «2» و انسان توفیق یابد امام زمان خود را ملاقات کند. «3»

 

پیام ها

1- وظایف دینى را باید تمام و کمال به انجام رسانید. بعد از شروع اعمال حج، نمى‌توان آن را ناتمام و ناقص گذارد. «أَتِمُّوا»

2- در اعمال حج، قصد قربت و عبادت لازم است. به انگیزه‌ى جهانگردى و سیاحت نمى‌توان حج بجا آورد. «أَتِمُّوا ... لِلَّهِ»

3- احکام اسلام، در مقام سخت‌گیرى بر مردم نیست. تمام نمودن حج وعمره بر کسى که از درون مریض یا از بیرون ترس دارد، واجب نیست. «فَإِنْ أُحْصِرْتُمْ فَمَا اسْتَیْسَرَ مِنَ الْهَدْیِ»

4- مکان در عبادات سهم دارد. «یَبْلُغَ الْهَدْیُ مَحِلَّهُ»

5- بیمارى در مواردى سبب تخفیف در احکام است، نه تعطیل آن. لذا در حج، افراد معذور باید با روزه یا صدقه یا قربانى، وظایف خود را جبران کنند. «فَمَنْ کانَ مِنْکُمْ مَرِیضاً أَوْ ... فَفِدْیَةٌ مِنْ صِیامٍ أَوْ صَدَقَةٍ أَوْ نُسُکٍ»

6- ملاک وجوب قربانى در حج، در توان بودن آن است. «فَمَا اسْتَیْسَرَ مِنَ الْهَدْیِ فَمَنْ لَمْ یَجِدْ فَصِیامُ ثَلاثَةِ أَیَّامٍ ...»

7- قانون عمره و حج تمتّع، وظیفه حجاجى است که ساکن مکّه نباشند، حج ساکنان مکّه نوع دیگرى است. «أَتِمُّوا الْحَجَّ وَ الْعُمْرَةَ ... ذلِکَ لِمَنْ لَمْ یَکُنْ أَهْلُهُ حاضِرِی الْمَسْجِدِ الْحَرامِ»

8- توجّه به کیفر الهى، زمینه‌ساز تقواست. «وَ أَتِمُّوا الْحَجَّ وَ الْعُمْرَةَ ... وَ اتَّقُوا اللَّهَ وَ اعْلَمُوا أَنَّ اللَّهَ شَدِیدُ الْعِقابِ»

9- توّجه به تقوا، در انجام فرمان‌هاى الهى مطرح است. «أَتِمُّوا الْحَجَّ ... وَ اتَّقُوا اللَّهَ»

10- اعمال حج، قبل از اسلام به نحو دیگرى بوده است. لذا قرآن بر مراعات این تغییرات تأکید نموده است. «أَنَّ اللَّهَ شَدِیدُ الْعِقابِ»

11- براى کسانى که در احکام حج تغییرى دهند، کیفر شدیدى است. «شَدِیدُ الْعِقابِ». «4»

 

پانویس

«1». تفسیر احسن الحدیث، سید علی اکبر قرشی

«2». تفسیر نورالثقلین، ج 1، ص 181 و برهان، ج 1، ص 193.

«3». تفسیر نورالثقلین، ج 3، ص 183.

«4». تفسیر نور(10جلدى)، ج‌1، ص: 310.

خوانده شده 1448 مرتبه

احادیث