مسجد الحرام و بویژه کعبه مکانی مقدس و با شرافت است که از سوی خداوند متعال به عنوان عبادتگاه بندگان، قبله ی مناجات و محل آمرزش و مغفرت اهل زمین انتخاب شده است.در دعای هنگام دیدار کعبه می خوانیم:
( الحَمدُالله الّذی عَظَّمَکِ و شَرَّفَکِ وَ کَرَّمَکِ و جَعَلَکِ مَثابَهً لِلنّاس و أمنا مُبارکاً وَ هدیً لِلعالَمین.) (1) «ستایش خدایی که تو را بزرگ داشت، شرافت بخشید، اکرام نمود و تو را محل بازگشت مردمان و مکانی أمن و با برکت و سبب هدایت عالمیان مقرّر فرمود.»
امام صادق (ع) فرمودند:
(أحبُّ الأرض إلی الله تعالی مکّهُ و ما تربَهُ
أحبَّ إلی اللهِ عزّ و جَلَّ مِن تُربَتِها و لا حَجَرَ
أحبُّ إلی الله عزَّو جَلَُّ من حَجَرِها و لا شَجَرُ أحبُّ إلی اللهِ عزَّو جَلُّ من شَجَرِها و لا جبالُ أحبُّ إلی اللهِ عزَّو جَلُّ من جِبالِها و لا ماءُ أحبُّ إلی اللهِ عزَّو جَلُّ من ماءِها.) (2)
(محبوبترین زمین نزد خداوند متعال مکه است و هیچ خاکی نزد خداوند عزَّ و جَلّ محبوبتر از خاک مکه نیست و هیچ سنگی نزد خدا از سنگهای مکه محبوبتر نیست و هیچ درختی نزد خدا از درختان مکه محبوبتر نیست و هیچ کوهایی نزد خداوند از کوههای مکه محبوبتر نیست و هیچ آبی نزد خداوند از آب مکه محبوبتر نیست.)
نکته ی سوم: توجه به مکانهای مقدّس در مکّه و مسجدالحرام
مکان - محدوده
1. حجرُ الاسود
(سنگ سیاه) سنگی است که نصب شده در رکن اول کنار درب خانه خدا.
1. قال رسول الله (ص) : ( الحَجَرُ الأسودُ مِنَ الجَنَّهِ) «حجر الاسود از بهشت است.»
(الحَجَرُ الأسودُ یمینُ الله فی الارضِ یصافِحُ به عبادَهُ)
«حجر الاسود دست (راست) خدا در زمین است که بدان با بندگان مصافحه می کند.»
(الحَجَرُ یَمینُ اللهَ فی أرضِهِ فَمَن مَسحَهُ مَسَحَ یَدَاللهِ)» حجرالاسود دست خدا در زمین است هر کس آن را لمس کند (گویی) دست خدا را لمس کرده است.»
(الحج والعمره، ص 102).
1. بوسیدن حجر
2. لمس حجر به عنوان بیعت و مصافحه با خدا
3. بوسیدن و اشاره به حجر به عنوان بیعت و لمس حجر در صورت امکان.
4. شروع طواف از رکن حجر می باشد.
5. لمس حجر به عنوان بیعت با خدا بر گناه نکردن.
2. مقام ابراهیم
(سنگی است که حضرت ابراهیم (ع) هنگام ساختن کعبه روی آن می ایستاده و اکنون جای پای ابراهیم بر آن نقش بسته است و در مقابل درب کعبه قرار دارد.
یکی از مکانهای مهم مسجد الحرام است.
امام صادق (ع) فرمودند: (إنَّ الله فَصلَ مَکَهَ و جَعَلَ بَعضَها أفضِل مِن بعضٍ فقال: «وَ اتَّخِذوا مِن مقام ابراهیمَ مَصلّی»
(الحجّ والعمره، ص 98)
«خداوند مکه را برتری بخشید و بعضی از مکانهایش را بر برخی دیگر برتری داد و فرمود: از مقام ابراهیم جایگاهی برای عبادت برگزینید».
1. پشت مقام ابراهیم محل نماز طواف واجب است.
2. بین رکن حجر و مقام ابراهیم (ع) محل ظهور امام زمان (6) است.
3. مُلتَزَم (به معنای محل ایستادن و چسبیدن)
- دو نام دیگر ملتزم عبارتند از
مُتَعوَّذ ( پناه گرفته شده)
-المَدعی (محل دعا)
به اجماع فقهاء و محدثین شبعه قسمتی از دیوار کعبه قبل از رکن یمانی و قبل از دیوار مستجار است.(الحج والعمره، ری شهری، ص 121).
و بنابر قولی بین رکن حجر و درب فعلی خانه کعبه است.
1- محل استجابت دعا.
2- محل دعای حضرت آدم و پذیرش، توبه او
3 - محل استغفار و مناجات امام سجاد(ع)
4- محل مناجات امام صادق (ع)
5- امام صادق (ع) درباره ملتزم می فرمایند:
(عندَهُ نَهرُ مِن أنهارِ الجَنَّهِ «نزد ملتزم چشمه ای از چشمه های بهشت است.»
6. پیامبر (ص) فرمودند: (ما دَعا أحدُ بِشَیء فی هذا المُلتزم إلا استُجیبَ لَه)
(الحجّ والعمره ص 109).
«هیچ کس در این ملتزم دعا نمی کند مگر اینکه دعایش مستجاب می شود.»
1. استغفار
2. اقرار به گناهان و طلب توبه با این بیان : ( و ما حَفِظَتهُ عَلَینا حَفَظَتک وَ نَسیناهُ فاغفِرهُ لَنا [ (خدایا) آنچه ملائکه ما ) ثبت کرده اند. و ما را فراموشش کرده ایم را برای ما بیامرز.]
(الحج والعمره، ص 110).
3- خواندن دعای امام سجاد (ع): (أللّهم إنَّ عِندی أفواجاً من ذُنوبٍ و أفواجاً من خَطایا و عِندَک أفواجٌ مِن خَطایا و عِندَّک أفواجٌ مِن رحمَهٍ و أفواجُ من مغفرهٍ یا مَن إستجابَ لأبغَضِ خلقِهِ إلیه اذ قال: « أنظِرنی إلی یَوم یُبعَثون» إستَجب لی و افعلَ بی کذا و کذا)» خداوندا ! نزد من گناهان و خطاهای بسیاری است و نزد تو رحمت ها و مغفرتهای بسیاری، ای آنکه دعای منفورترین خلقش را مستجاب کرد آنگاه که (شیطان) گفت: « به من تا روز رستخیز مهلت بده» دعایم را مستجاب کن و برای من چنین و چنان کن.»
(الحج والعمره، ص 110)
4. دعا و درخواست از خدا
5. دعا برای رفع بیماری ها و اندوه ها و غصه ها.
پیامبر (ص) می فرمایند:
(بین الرکن والمقام مُلتزم ما یَدعو به صاحب عاهَهٍ اِلا بریُ).
(الحج والعمره، ص 109).
«ملتزم بین رکن و مقام است، بیمار و گرفتار آنجا دعا نمی کند جز آنکه بهبودی می یابد.»
محدوده ای نیم دایره کنار خانه خدا که اسماعیل به خاطر احترام به قبر مادرش، آن قسمت را جدا کرد و حجّاج باید آن را داخل طواف قرار دهند».
1- یکی از آیات بیّنات حجر استمعیل است .(فیه آیاتٌ بینات...)
2- محل زندگی هاجر و اسمعیل
3- محل دفن اسمعیل و هاجر
4- محل نماز شَبَر و شُبَیر فرزندان هارون پیغمبر
5- محل عبادات امام زین العابدین (ع)
7- محل دفن بیش از 70 پیامبر الهی
1. نماز
2. سجده
3. خواندن ذکر امام سجاد(ع) در سجده در حجر اسماعیل:
(عُبَیدکَ بِفَنائِکَ، مِسکینکَ بِبابِکَ أسألکَ ما لا یَقدِرُ عَلیهِ سِواکَ).
(الحجّ والعمره، ص 170)
4- خواندن دعای امام سجاد(ع).
(عُبیدُکَ بَبابِکَ، أسیرکُ بِفنائِکَ، مِسکینکَ بِفَنائِکَ سِائلُکَ بِفَنائکَ، یَشکُو إلَیکَ ما لا یَخفی علیکَ إلَیکَ ما لا یَخفی علیکَ و لا تَرُدَّنی عن بابِکَ)
(الحج والعمره، ص 107).
5. حطیم
(یعنی مکانی پر ازدحام) امام صادق (ع) می فرمایند: (حطیم مابین رکن حجر و باب خانه خداست.)(الحجّ والعمره، ص 108).
و به قولی بین رکن حجر و مقام ابراهیم است.
1. محل توبه ی حضرت آدم
2. محل نماز پیامبر اکرم (ص) به امامت جبرئیل.
قال رسول الله (ص): (أمَنّی جبرئیل عند باب الکعبه مرّتین)
(اسرار عرفانی حجّ، ص 389) (کنار درب کعبه دو بار جبرئیل امام جماعت من شد.)
3. محل نماز امام صداق(ع)
4. امام صادق (ع) فرمود:
( با فضیلت ترین مکانها روی زمین حطیم است.)
(فقیه، ج 20، ص 209).
1- نماز ( در صورت امکان)
2- استغفار و توبه از گناهان.
6. رکن یمانی
رکنی از کعبه که به سمت یمن (جنوب) است را رکن یمانی گویند. چهارمین رکن خانه خدا پس از رکن حجرالاسود را گویند.1. رکن یمانی محل ورود فاطمه بنت اسد مادر حضرت علی (ع) به کعبه است.
2. دری از درهای بهشت است.
3. جبرئیل همیشه در این رکن توقف می کند و آن را استلام می نماید.
4. هر کس آن را استلام کند، مشمول دعای خیر جبرئیل قرار می گیرد.
5. پیامبر (ص) و معصومین (ع) این محل را استلام می کردند و می بوسیدند.
6. در این رکن فرشته ای حضور دارد و صلوات و درودهای مؤمنین بر پیامبر (ص) را به حضرتش می رسان.
7. هفتاد فرشته از سفیران نور در این مکان مستقرند و بر دعای مؤمنین «آمین» می گویند.
8. امام صادق (ع) فرمودند:
(الُّرکن الیمانیِ بابُنا الّذی نَدخُلُ مِنهُ الجَنَّهَ.)
(الفقیه، ج 2، ص 238).
(رکن یمانی باب مخصوص ماست که از آن وارد بهشت می شویم.)
1- انجام اعمال پیامبر اکرم (ص) در این رکن:
- استعلام
- بوسیدن
- بوسیدن دست خود پس از استلام
- قرار دادن صورت بر رکن یمانی
- دعای بسیار
- صلوات فرستادن بر پیامبر (ص)
3- گفتن ذکر شریف:
(أللّهمّ تُب عَلَیَّ حَتّی أتوبَ واعصِمنی حَتّی لا أعودُ.)
«خدایا بر من نظر رحمت کن تا توبه کنم و مرا مصون بدار تا (به سمت گناه) برنگردم.»
4- خواندن دعای شریف:
(الّلهمَّ إنّی أسئلکَ العَفو وَ العافِیَهَ فی الدّنیا و الآخِرهِ رَبَّنا آتِنا فی الدّنیا حَسَنَهً و فی الآخره حسنهً وَ قِنا عذاب النّار.)
( خدایا از تو طلب بخشش و عافیت در دنیا و آخرت دارم ، خداوندا، در دنیا به ما نیکی عطا کن و در آخرت نیز نیکی عطا کن و ما را از عذاب آتش حفظ نما.)
(الحج والعمره، ص 113)
7. مستجار
محل پناهندگی به خدا. قسمتی از دیوار کعبه نرسیده به رکن یمانی مقابل درب فعلی کعبه و جایگاه درب قبلی کعبه (درب غربی) قسمتی در ضلع غربی کعبه1. در بعضی از روایات محل توبه حضرت آدم معرفی شده است.
2. محل شکافته شدن دیوار کعبه برای ورود حضرت فاطمه بنت اسد به داخل کعبه و محل خروج او با مولود کعبه حضرت علی (ع)
1- دعا و نیایش با خدا
2- توبه و استغفار
8. مقام جبرئیل
جایی که در آن جبرئیل به محضر پیامبر (ص) شرفیاب می شد. زیر ناودان خانه خدا داخل حجر اسمعیل1. محل دعا و نیایش اهلبیت (ع)
2. محل تشرّف جبرئیل به محضر رسول اکرم (ص)
1- خواندن دعای زیر ناودان با دستانی گشاده و در حال نگاه به کعبه: (أللّهمَّ ارحَم ضَعفی وَ قِلَّهَ حیِلتی، اللّهمَّ أنزل عَلَیَّ کِفلَین مِن رَحمَتِکَ)
(الحجّ والعمره، ص 108)
2- خواندن دعای زیر:
(أی جَوادُ کریمُ، أیِ قَریبُ، أسئلُک أن تُصَلّیَ عَلیَ مُحَمدٍ أن تَرُدَّ عَلَیَّ نِعمَتَک.)
(المناقب ، ج 4، ص 148).
9. کوه صفا
چون حضرت آدم«صفوه الله» هنگام هبوط بر این کوه فرود آمد بدان صفا می گویند.
کوهی در قسمت شرقی کعبه
1.محل شروع سعی
2. محل تبلیغ اسلام توسط رسول الله (ص)
3. از شعائر الهی است (إنَّ الصَّفا وَالمَروَهَ مِن شَعائرِ الله)
(بقره/ 158).
4- گاهی پیامبر اکرم (ص) به مقداری که سوره بقره خوانده شود، بر کوه صفا توقف می نمودند و دعا می خواندند.
5. محل هبوط آدم از بهشت.
6 . قال الصادق (ع):
(مَن أراد أن یکثِرَ مَالَهُ فَلیُطلِ الوُقُوفَ عَلی الصّفا والمَروه.)
(الحج والعمره، ص 308).
هر کس می خواهد مالش فزونی یابد توقفّش بر صفا و مروه را طولانی کند.»
1- ورود به صفا از دربی که رسول خدا (ص) از آنجا به صفا می رفتند.
2- رفتن به سوی صفا با وقار و سکینه
3- بالا رفتن از کوه صفا و نگاه به خانه خدا
4- حمد و ثنای پروردگار
5- گفتن هفت مرتبه ذکر شریف: «الله اکبر»
6- خواندن سه مرتبه دعای شریف: «لا اله الا الله وحدَه لا شریک له، له المُلکُ و لَه الحَمدُ یُحیی و یُمیت و هو حَیُّ لا یموت و هو علی کُلّ شیء قَدیرُ»
(الحج والعمره، ص 205).
7- صلوات فرستادن بر محمد و آل محمد (ص)
8- خواندن سه مرتبه دعای: «اللّهمَّ إنّی أسألَکَ العَفوَ و العافیه والیقین فی الدّنیا وَ الآخرهِ». همان 206
9- ودیعه گذاشتن دین، جان و خانواده نزد خدا تا برای همیشه در پناه خدا باشند.
