مسجد صَخْره یا صَخرهٔ مقدس، مسجدی در محوطه حریم شریف بر تپه موریا در شهر بیت المقدس است. این مسجد و گنبد آن که به قبة الصخره مشهور شده، بر روی صخره‌ای بزرگ ساخته شده که در دین یهود، اسلام و مسیحیت محترم است. به باور مسلمانان حضرت محمد(ص) در شب معراج از روی این صخره به آسمان عروج کرده یهودیان نیز بر این باورند که زمین از این صخره گسترش یافته، بدن آدم از خاک آن آفریده شده و ابراهیم مأمور شد در همین مکان فرزندش را قربانی کند.
 

گنبد یا قبه طلایی مشهور که برخی از مردم آن را گنبد مسجد الاقصی می‌پندارند، بر روی صخره مذکور ساخته شده و گنبد مسجد صخره است.

مسجد صخره در قرن نخست قمری و در دوره عبدالملک بن مروان ساخته شد و پس از آن در دوره‌های مختلف بازسازی شده است.

قبة الصخره به همراه مسجد اموی در دمشق، مسجد عمروعاص در قاهره، و مسجد قیروان در تونس، از مهمترین بناهای ساخته شده در قرن اول قمری و در میان یهودیان، مسیحیان و مسلمانان مورد احترام است.

کوهی که قبة الصخره بر روی آن ساخته شده، تا سال دوم هجری قبله مسلمانان بوده است. به باور مسلمانان حضرت محمد(ص) در شب معراج از روی این صخره به آسمان عروج کرده است. یهودیان بر این باورند که زمین از این صخره گسترش یافته و بدن آدم از خاک آن آفریده شده و همان جایی است که حضرت ابراهیم پس از آنکه از سوی خدا مأمور به ذبح شد، فرزندش را به آنجا برد تا قربانی کند.

تاریخچه
ساخت مسجد صخره در سال ۶۶ق در دوره عبدالملک بن مروان، خلیفه اموی، بر گرد صخره موجود در تپه موریا در بیت المقدس آغاز شد و در سال ۷۲ق به اتمام رسید. در شرایطی که عبدالله بن زبیر در مکه به خلافت رسید و حاجیان را وادار به بیعت با خود می‌کرد، عبدالملک مروان مانع از عزیمت مردم به سفر حج شد و تلاش کرد زیارت و طواف قبة الصخره را جایگزین سفر حج سازد.

قبة الصخره در دوره مأمون، خلیفه عباسی در سال ۲۱۶ق بازسازی شد. پس از بازسازی، نام مأمون در سنگ‌نوشته‌های مسجد جایگزین نام عبدالملک مروان شد، اما سال ساخت بنا، یعنی ۷۲ق بدون تغییر ماند.
 

 
در سال ۴۰۷ق زلزله شدیدی در قدس رخ داد و قبة الصخره ویران شد، در سال ۴۱۳ق و در دوره خلافت الظاهر، خلیفه فاطمی، مسجد صخره بازسازی شد. زلزله دیگری در سال ۴۶۰ق نیز به ویرانی مسجد و بازسازی دوباره آن در سال ۴۶۷ توسط القائم بامرالله، خلیفه عباسی شد.
 
دلیل نام‌گذاری
نامگذاری مسجد صخره از آن رو است که این مسجد بر روی صخره‌ای ساخته شده که در تپه موریا در بیت‌المقدس قرار دارد و به همین دلیل، قبة الصخره نیز نامیده می‌شود. «قبه» در عربی به معنای گنبد است.

قبة الصخره گاه با مسجد الاقصی اشتباه گرفته می‌شود؛ قبة الصخره گنبدی طلایی دارد و گنبد مسجد الاقصی، تیره‌رنگ است.

ساختمان و معماری
بر قطعه‌ای از یک ستون مرمری در جنوب غربی مسجد صخره، جایگاهی به نام «قدم محمد» قرار دارد که گفته شده جای پای حضرت محمد(ص) در شب معراج است. همچنین در نزدیکی قبة الصخره مکانی مشهور به «قبة النبی» وجود دارد که بنابر باورهای اهالی قدس، حضرت خضر در آن نماز خوانده است. قبة الصخره از لحاظ تزیینات از غنی‌ترین ساختمان‌های اسلامی دانسته شده است.

موقعیت مسجد در حرم شریف به صورتی است که صخره میان مسجد و مسجد میان سکو و سکو میان صحن واقع شده است. سکویی که مسجد بر آن بنا شده و با چهار مسیر پله‌ای به آن دسترسی پیدا می‌کنند، به ابعاد 330 ارش (فاصله‌ای از سر آرنج تا نوک انگشت میانی) در سیصد ارش و ارتفاع دوازده گز (فاصله‌ای در حدود یک و نیم ارش) است.
 
با تکیه بر گزارشات تاریخی، سیمای ظاهری مسجد قبة ‌الصخره، در عصر حاضر، تفاوت چندانی با بنای آن در قرون نخستین اسلامی ندارد؛ چنانچه مقدسی (م381ق) بنای کلی آن را یک عمارت هشت ضلعی با چهار در ورودی زرین‌فام به نام‌‌های «باب القبله»، «باب اسرافیل»، «باب الصور»، «باب النساء» معرفی می‌کند.

 
تزیینات سردر‌های ورودی به اهتمام مادر المقتدر، خلیفه عباسی، صورت گرفته است. گنبد مسجد دارای سه پوسته است: نخست از لوح‌‌های نقاشی شده، دوم از تیر‌های آهنین مشبک شده و سوم از لوح‌هایی چوبین پوشانده شده با صفحه‌‌های مسین زراندود است ارتفاع گنبد تا زمین، یکصد ذراع است.
 
ساختمان مسجد قبة ‌الصخره متشکل از هشت ضلع است که هر ضلع، 33 ارش طول دارد. صخر‌ه‌ای که مسجد به پاس آن بنا شده، کبودرنگ و دارای شکلی نامنظم و محیطی به ابعاد صد گز است. این صخره را که به قامت یک انسان ارتفاع دارد، پنجر‌ه‌ای از مرمر احاطه کرده و از باقی شبستان متمایز شده است. مسجد قبة ‌الصخره در زمان توصیف مقدسی (م381ق) ماهانه یکصد دینار روغن زیتون و سالانه هشتصد هزار ذراع حصیر، مقرری داشت.