چرا فرزند شما از دکتر و آمپول می ترسد؟
بسیاری از والدین شکایت میکنند که فرزندشان از پزشک میترسد و هنگام ورود به مطب یا درمانگاه یا بیمارستان گریه میکند و جیغ میزند، چه برسد به اینکه بخواهند برایش تزریقی انجام دهند.
ترس از پزشک در کودکان رایج است و دلیل آن دردی است که احتمالا کودک یک‌بار حین انجام آزمایش یا واکسیناسیون یا تزریق دارو حس کرده و این درد همزمان شده با بوی الکل و روپوش سفید و درمانگاه و حضور پزشک! به دنبال این مسئله کودک به مسائل مشابه شرطی میشود و به آنها اضطراب شدید و ترس نشان میدهد اما این ترس غیر‌عادی نیست.
برخی رفتارها و حرف‌های والدین نیز باعث تشدید ترس کودکان از پزشک میشوند. در «فرزندپروری» این هفته به برخی از این حرف‌های نادرست اشاره میکنیم.
«اگه سر و صدا کنی، میبریمت دکتر آمپولت بزنه!»
این ترس دیگر فقط با بیماری ارتباط پیدا نمیکند و کودک گمان میکند هر لحظه ممکن است او را برای آمپول‌زدن نزد پزشک ببرند. نباید کودک را تهدید کرد که به دلیل کار اشتباه و به عنوان تنبیه به او آمپول زده میشود.
«خودتو بپوشون. اگر کلاه نذاری و سرما بخوری میبریمت آمپول بزنی!»
به جای استفاده از جمله‌های منفی، بهتر است به کودک بگوییم: «خودتو بپوشون تا سالم‌تر بمونی». ترساندن کودک از بیماری نتایج ناخوشایندی حتی در بزرگسالی دارد.
«ای وای مریض شدی؟ حالا چیکار کنم؟»
شاید دیده باشید برخی بزرگسالان با مشاهده کوچک‌ترین علایم بیماری بیتابی نشان میدهند و کار و زندگیشان را تعطیل میکنند و در خانه میخوابند. این واکنش ریشه در رفتارهای اشتباه والدین در کودکی دارد. والدین این افراد همان‌هایی هستند که در برابر بیماری فرزندشان بسیار مضطرب میشوند، بیتابی میکنند و حتی پا‌به‌پای فرزندی که آمپول میزند، گریه میکنند.
وقتی فرزندمان بیمار میشود، باید او را دلداری دهیم و بگوییم: «خیلی زود خوب میشوی!». یا مثلا «من هم بچه بودم زیاد مریض میشدم». همدردی در کاهش ترس بسیار موثر است. واکنش‌های شدید مثل اینکه «حالا چه کنیم؟» باعث میشود کودک فکر کند بیماری مهلکی دارد و اعتماد به نفسش پایین میآید.
«آمپول که درد نداره، نترس!»
یکی از شیوه‌های نامناسبی که والدین به کار میبرند، بیاهمیت جلوه دادن موضوع و بیان دروغ‌هایی مثل اینکه آمپول درد نداره است. تزریق عملی دردناک است اما برخی افراد تحمل درد بیشتری دارند و برخی کمتر. باید از بیان این جمله که «آمپول درد نداره!» خودداری کرد زیرا هنگام تزریق کودک متوجه میشود که آمپول درد دارد و والدین به او دروغ گفته‌اند و این موضوع باعث بیاعتماد شدن کودک به والدین و پزشک و مسائل مربوط به بیماری میشود.
راه‌حل درست این است که به کودک بگویید آمپول درد دارد اما درد آن قابل‌تحمل است. برای کاهش درد آمپول میتوان از شیوه‌های تجسمی و بازی استفاده کرد. نقش بازی کردن یکی از شیوه‌های خوب است که کودک با اجرای نمایش در موقعیت واقعی قرار میگیرد. تجسم زنبوری که نیش میزند یا دکتر‌بازی در خانه و آمپول زدن به عروسک یا نقاشی کردن ماجرا یا خواندن کتاب میتواند کودکان زیر ۸ سال را برای رفتن نزد پزشک یا آمپول زدن آماده کند.
«دکتر آمپول ننوشته!»
برخی والدین در مورد اتفاقی که قرار است بیفتد، هیچ توضیحی به کودک نمیدهند. حتی وقتی کودک میپرسد پزشک آمپول تجویز کرد یا نه، به دروغ برای آنکه جلوی گریه او را بگیرند، میگویند نه! اما بعد او را برای زدن آمپول میبرند. این موضوع به شدت روی اعتماد کودک به والدین تاثیر منفی میگذارد. بسیاری از مشکلات شخصیتی و بیماریها در بزرگسالی ریشه در همین بیاعتمادی کودک به والدین دارد. اگر پزشک آمپول تجویز کرد، به کودک حقیقت را بگویید.
«گریه نکن. آبرومون رفت. ساکت شو!»
بهتر است از بیان این جمله و جمله‌هایی مشابه خودداری کنیم چون کادر پزشکی میدانند که گریه کودک در این شرایط طبیعی است و آن را به پای مشکل تربیتی نمیگذارند. اگر جلوی گریه کودک را بگیرید، یک واکنش هیجانی اشتباه را تجربه میکند که در آینده تاثیر منفی بر او خواهد گذاشت. به جای آنکه بگویید: «گریه نکن» بگویید: «آمپول درد داره اما میتوانی تحمل کنی. اگه خواستی گریه کن، اگر هم خواستی دست منو بگیر و فشار بده!».
تشویق جواب میدهد
اگر با وجود رعایت تمام توصیه‌ها، فرزندتان همچنان از پزشک میترسد و نمیپذیرد که وارد اتاق پزشک یا تزریقات شود، باید از تشویق استفاده کنیم؛ مثلا اگر همکاری کرد، برای او هدیه بخرید یا خوراکی مورد علاقه‌اش را به او بدهید یا برای بازی به پارک بروید. متاسفانه در برخی موارد این شیوه هم جواب نمیدهد.
اگر ترس در کودکی به حدی شدید باشد که مانع معاینه پزشک یا مانع تزریق آمپول شود، این ترس غیر‌طبیعی است. در این موارد با مراجعه به روان‌شناس و به کار‌گیری تکنیک‌های رفتار‌درمانی، ترس کودک کم و گاهی حذف میشود اما به هر حال ترس در مقابل درد طبیعی است.
