چگونه انگیزه‌ی حجاب را در دختران ایجاد کنیم؟
تربیت دینی و نهادینه کردن آموزه‌های دینی در کودکان و نوجوانان سبب مصونیت آنان از آسیب‌های اخلاقی و اجتماعی می‌شود. چراکه دلیل بروز بسیاری از رفتارهای ناهنجار، بی‌بهرگی از تربیت دینی و اخلاقی است. در نظام تربیتی اسلام، آغاز تعلیم و تربیت با روش‌شناسی و بررسی شیوه‌های صحیح تربیتی، جایگاه ویژه‌ای دارد.
بر این اساس، می‌توان یکی از دلایل مهم آسیب‌های فردی و اجتماعی آینده‌ی افراد را بی توجّهی و غفلت در تربیت دینی در دوره‌ی کودکی و نوجوانی دانست؛ با این استدلال که حضرت علی(علیه السلام)درباره‌ی تربیت‌پذیر بودن کودک و نوجوان به امام حسن(علیه السلام) می‌فرماید: «قلب نونهال مانند زمین خالی است که هر تخمی که در آن افشانده شود، می‌پذیرد.1
حال برای شروع چه باید کرد؟ از چه روش‌هایی می‌توان استفاده کرد؟ مؤثرترین روش‌ها و عوامل کدامند؟ پاسخ به این پرسش‌ها، موضوع و محتوای این نوشتار می‌باشد.
1- ارائه‌ی الگو
یکی از روش‌های مؤثّر در نهادینه کردن حجاب و عفاف بین فرزندان، روش الگویی است یعنی استفاده از فرد یا افراد دیگر به عنوان سرمشق و الگو؛ زیرا غریزه‌ی تقلید یکی از غرایز نیرومند و ریشه‌دار در انسان است.
همزمان با گذر از دوران کودکی به موازات این‌که دختران، توانایی درک معانی رفتار و حرکات بیشتری را پیدا می‌کند، احساس نیاز بر همانندسازی با دوستان و الگوهای شایسته در آن‌ها بیشتر می‌شود.
اوّلین و بهترین همجنس دختران، مادران پر عاطفه و محبّت آن‌ها هستند که بیشترین علاقه را به رشد و تکامل فرزندانشان دارند. مادری که توانمندی برقراری رابطه‌ی صمیمی با فرزند خویش را داشته باشد، رفتار و حرکات و حتّی طرز لباس پوشیدن و نگاه کردن او بر رفتار، احساس و عقاید دخترش تأثیر خواهد داشت.2
2- از 3سالگی تربیت آموزه‌های دینی را درفرزندان تقویت کنید
از آن‌جا که فطرت کودک از همین سنّ کم، پذیرای نکات مثبت و منفی می‌باشد، پس نهادینه کردن حجاب در کودکان امری مهم است. از این‌رو ابتدا با تهیّه‌ی یک چادر یا روسری او را به این امر تشویق کنید. عبارات محبّت‌آمیز و تشویق در این مسئله بسیار نتیجه‌بخش می‌باشد. عادت دادن کودک به حجاب، بسیار مهم است ما نمی‌توانیم حجاب را به صورت فشرده اعمال کنیم. ملایمت و لطافت و عادت دادن او بسیار اهمیّت دارد.
3- روش محبّت
در دین اسلام محبّت به عنوان اساس و رکن در جذب و هدایت انسان‌ها مطرح است. یکی از ابزارهایی که می‌تواند در نهادینه کردن این مسئله، مؤثّر باشد، محبّت است. امام علی(علیه السلام)می‌فرماید: «دوستی ورزیدن، پیوند با مردم را فراهم می‌آورد.» 3
نیروی محبّت از نظر تربیتی، نیرویی عظیم و کارساز است و بهترین تربیت آن است که بدین روش تحقّق یابد؛ زیرا محبّت با فطرت و سرشت آدمی سازگاری زیادی دارد و پذیرش، درونی و بدون هیچ تحمیلی است. ضرورت و اهمیّت به کارگیری روش محبّت از این‌رو است که محبّت، اطاعت‌آور است و سبب همسانی و همراهی فرزند با والدین و مربّی می‌شود.
از حضرت علی(علیه السلام) نقل شده که: «از رسول خدا(صلی الله علیه و آله) درباره‌ی سنّت و روش آن حضرت پرسیدم، فرمود: محبّت، بنیاد و اساس(روش و سنت) من است.» 4
4- روش قصّه‌گویی
قصّه‌ی غیرمستقیم می‌تواند در روح کودک و نوجوان تأثیرگذار باشد. افلاطون که ارزش و اهمیّت داستان‌ها و افسانه‌ها را در تربیت کودک دریافته، می‌گوید: «پس باید پرستاران و مادران را وادار کنیم که فقط حکایاتی را که پذیرفته‌ایم برای کودکان نقل کنند و متوجّه باشند پرورشی که روح اطفال به وسیله‌ی حکایت حاصل می‌کند به مراتب بیشتر از تربیتی است که جسم آن‌ها به وسیله ورزش پیدا می‌کند.»5
والدین و مربیّان می‌توانند با بیان داستان‌های مربوط به امام زمان(عج) و یاورانش، زمینه‌ی رشد و شناخت کودک را فراهم سازند. با قصّه‌های آموزنده و جذّاب به ساخت الگوی معنوی ذهنی آنان بپردازند و زمینه‌ی علاقه و انگیزه‌ی آنان را در انجام مسائل معنوی فراهم آورند. در این صورت، نوعی اشتیاق در او ایجاد می‌شود و در نتیجه از انجام اعمال دینی احساس رضایت می‌کند که این رضایت باعث درونی شدن عمل اخلاقی در وجودش می‌شود.
5- ارائه‌ی حجاب در قالبی زیبا
همزمان با تکلیف دختران، بلوغ جسمانی هم اتّفاق می‌افتد. این امر او را درگیر ظاهرش خواهد کرد. والدین آگاه باید با لباس‌های شاد و متفاوت در رنگ‌های متنّوع و استفاده از خلاّقیت به او بفهمانند که حجاب، زیبایی‌های او را کم نکرده است.
6- شناساندن الگوهای والا
متأسّفانه دختران مسلمان آن‌چنان که بایسته و شایسته با چهره‌های بلند تاریخ اسلام آشنا نیستند. زندگی حضرت زهرا و حضرت زینب(سلام الله علیها) و دیگر چهره‌های والای تاریخ گذشته و معاصر باید برای دختران ما نشان داده شود تا بدانند چگونه با حفظ حجاب و هویت و متانت می‌توانند در جامعه حضور داشته و ایفای نقش نمایند.
7- آشنایی با پیامدهای شوم بی‌حجابی و بدحجابی
شناخت و آگاهی کافی از جنبه‌های مختلف این ارزش اخلاقی می‌تواند آثار اجتماعی و تأثیرات معنوی زیادی در رشد شخصیت فردی داشته باشد.
با شناساندن برخی از پیامدهای این مسئله از جمله: سقوط شخصیت انسانی زن، انحطاط اخلاقی، فروپاشی نظام خانواده، عقوبت اخروی بی‌حجاب و... در قالب روایات و داستان‌های زیبا می‌توانیم دخترانمان را از آسیب‌های این پدیده‌ی اجتماعی آگاه کنیم. ایفای این نقش توسّط خانواده، محیط آموزشی و رسانه‌های ارتباطی میسّر می‌باشد.
8-گسترش حجاب توسّط مساجد و نهادهای مذهبی
گسترش حجاب باید در برنامه‌ریزی مسئولان مساجد و نهادهای مذهبی گنجانده شود چرا که حجاب و عفاف به عنوان دو نماد فرهنگی و منادی گویا و صادق از تعهّد و اعتقادات افراد نسبت به فرهنگ عمومی جامعه است و از نتایج و مظاهر ایمان محسوب می‌شود. بنابراین در درجه‌ی اوّل باید بر تحکیم ایمان و تقویت باورهای دینی افراد جامعه توجّه کنیم و به همین دلیل باید آگاهی‌ها را بالا ببریم.
در این راستا اگر جوانان، به گونه‌ای برنامه‌ریزی شده و مفید در مساجد و نهادهای مذهبی از نظر آموزش مورد نیاز جوانان، کارهای فرهنگی و اقتصادی و... پرورش یابند، می‌توان امیدوار بود که هیچ تبلیغاتی نتواند آنان را از دین دور کند.
پینوشتها
1.نهج البلاغه. نامه‌ی ۳۱
2.مسعودی معصومی (احکام مربوط به زن و مرد)، تهران، 1380، ص83
3.نهج البلاغه، نامه31، حکمت211
4.المستدرک الوسایل و مستنبط المسایل، ج۱۱، ص۱۷۳
5.محمدرضا عطاران، آرای مربیان بزرگ مسلمان در باره کودک، 1383، ص123.
