ماهیت تنبلی چیست؟
تنبلی عدم تمایل برای کار کردن، صرف انرژی و عقب انداختن هر کاری است که به انجام آن تمایل ندارید. این عدم تمایل برای انجام کارهایی است که افراد فکر میکنند بسیار سخت و ناراحت کننده است. معمولا هیچکس دوست ندارد برای رسیدن به اهدافش سخت کار کند وقتی می‌تواند فقط دراز بکشد و استراحت کند.
انسان تا زمانی که ترس از بقای خود نداشته باشد دست به هیچ کاری نمی‌زند و در واقع می‌توان گفت تمام تلاش‌های انسان برای حفظ بقا و پیشرفت در زندگی است. درمان تنبلی نیز با همین هدف باید مورد توجه قرار بگیرد.1
علل تنبلی و سستی افراد
توقع بیش از حد از خود
بعضی ها بیش از حد از خود توقع دارند در نتیجه هرگز کار را نمیتوانند به سامان برسانند.
امام علی (علیه السلام): به راستی که زیان کارترین مردم در معامله وناامید ترینشان در تلاش وکوشش، کسی است که تن خود را در راه بدست آوردن آرزوهای خود فرسوده است به خواسته های خود نرسیده است چنین کسی با حسرت از این جهان رخت بر می_بندد ودر آخرت هم گرفتار نتیجه کرده_های خویش است.
خود کم بینی
گاهی علل سستی افراد خود کم بینی است . خود کم بینی هم ریشه در عواملی دارد از جمله عوامل فردی وشخصیتی وعوامل محیطی واجتماعی که همه با هم دست به دست هم میدهند وفرد نسبت به خود احساس خود کم بینی میکند .عوامل فردی مثلا از خود توقع دارد که کاری را به انجام رساند وقتی نمیتواند به انجام برساند وناقص انجام میدهد خود کم بین میشود.
عوامل محیطی پدران ومادران میخواهند از روی دلسوزی فرزندان از نوابغ روزگار باشند اما شیوه برخورد را نمیدانندوبه همین دلیل پیوسته اورا با دیگران مقایسه میکنند واورا تحقیر میکنند وچون فرزند نمیتواند به خواستهای بلند پروازانه پدر ومادر جامه عمل بپوشاند رفته رفته در خود احساس خود کم بینی میکند.
عدم آینده نگری
برخی ها قادر به دیدن آینده نیستند وتنها به فکر حال هستند وفکر میکنند همه چیز برای حال آفریده شده است وفردایی وجود ندارد هرچند باید حال را غنیمت شمرد ولی باید برای آینده هم برنامهای داشته باشد و نتیجهی آن چیزی جز مادیگرایی نیست.
لذت جویی وراحت طلبی
بسیاری از تنبلی ها نتیجه لذت جویی آنی است مثلا در شب امتحان به جای اینکه به فکر درس خواندن باشد به شب نشینی وتفریح می پردازد چون از این لذت آنی خوشش می آید.
آموزش و یادگیری تنبلی
کودک انسان هر گاه از چیزی نفرت داشته باشد و یا بدش بیاید با جیغ کشیدن وفریاد زدن نا خوشنودی خویش را از آن ابراز میدارد .اما هرچه بر او زمان میگذرد وبه تدریج بزرگتر وبر تجارب او افزوده میشود و شیوه برخوردبامسائل را تغییر میدهد مثلا به جای فریاد کشیدن همواره قول می دهد ولی آنرا انجام نمیدهد.
بی نظمی و بی برنامه گی
یکی از عوامل تنبلی وسستی بی نظمی و بی برنامه گی است نداشتن برنامه معین ومشخص در زندگی وبی توجهی به تدبیر و طراحی برای آینده ، کارهایی با حجم بسیار کم در نظر شخص به صورت انبوهی از کارهای انجام نشده مجسم میکند .این حالت باعث میشود تا شخص خود را نا توان از انجام آن کار ببیند ودر انجام آن تنبلی وسستی میکند.
افسردگی
یکی از عوامل تنبلی افسردگی است ، روبرو شدن با مردم برای انسان افسرده کسالت آور وخسته کننده است.
احساس عدم مسئولیت در برابر دیگران
اگر انسان در برابر دیگران احساس مسئولیت نکند وتنها به فکر خود باشد، در مسئولیتی که به عهده دارد تنبلی وسستی میکند.
گاهی از ترس قضاوت دیگران تنبلی میکند
میترسد از اینکه نتواند کار را به خوبی انجام دهد و دیگران اورا بی عرضه وبی دست وپا بنامند .
هم نشینی و دوستی با افراد تنبل
تنبلی و سستی یک بیماری مسری است واز شخصی به شخص دیگر سرایت میکند از این رو اگر دوست انسان تنبل و سست باشد این تنبلی و سستی، او در انسان اثر میگذارد.
پذیرش کارهای طاقت فرسا
گاه انسان به کاری مبادرت میکند خودش ایجاد که از توان او خارج است و چون نمیتواند آن را به انجام برساند زمینه تنبلی وسستی را در او ایجاد میکند.
تجربه نکردن لذتِ تلاش وکوشش
بعضی ها چون لذت تلاش و کوشش را تجربه نکرده اند و نمیدانند که تلاش و کوشش چه لذتی دارد همواره تنبلی میکنند.2
درمان تنبلی
به خود پاداش بدهید
بزرگ‌ترین نیروی انگیزه بخش در جهان، شور و هیجان و رضایت از کاری است که انجام می‌دهید. اگر احساس کنید که پاداش تلاش خود را می‌گیرید انگیزه‌ای برای کار بیشتر به دست می‌آورید.
قاطعیت نشان دهید
خیلی‌ها به علت نداشتن قاطعیت و موافقت کردن با انجام کارهایی که علاقه‌ای به انجام آن ندارند، مسامحه میکنند. البته همه ما در مواقعی برای کمک به دیگران تن به انجام کارهایی می‌دهیم که به آن علاقه‌ای نداریم، اما اگر احساس کنید شما باید همیشه آری بگویید و همه را راضی کنید ، می‌تواند مساله‌ساز شود. ممکن است بیش از حد خود را متعهد کنید و به جای آن که برخوردی صادقانه داشته باشید ، تن به مسامحه دهید و آنوقت کار مهم تری را با تاخیر انجام دهید.
از کلمه باید استفاده نکنید
تنبل‌ها بیشتر به خود می‌گویند: باید آن نامه‌ها را بنویسم ، باید شروع کنم. عبارت‌های بایددار معمولا موثر نیستند، زیرا احساسی از گناه تولید میکند و در نتیجه شرایطی فراهم میکنند که شما از انجام آن خودداری می‌کنید.
در همان لحظه که به خود می‌گویید : «باید این کار را بکنم» احتمالا این اندیشه را در سر دارید …«اما حالا به انجام آن مجبور نیستم، تا فرصتی دیگر صبر می‌کنم.» گاهی اوقات هر چه بیشتر به خود بگویید که باید کاری صورت دهید، انجامش به همان اندازه دشوار میشود.
مثبت فکر کنید
وقتی به کاری که از انجامش طفره رفته‌اید فکر می‌کنید ، احتمالا ناراحت می‌شوید و ترجیح می‌دهید کار دیگری بکنید. علتش این است که به خود پیام‌های منفی می‌دهید و در اثر آن خود را گناهکار و شکست خورده می‌بینید. می‌توانید برخورد با این افکار منفی را بیاموزید تا تحت تاثیر آنها قرار نگیرید. این افکار را یادداشت کنید. کار بسیار مهمی است.
وقت مشخصی را تعیین کنید
(مثلا چهارشنبه از ساعت ۱۰ تا ۱۵/۱۰ دقیقه) و این وقت را منحصرا به انجام کاری که به تعویق انداخته‌اید اختصاص دهید. خواهید دید که همین ۱۵ دقیقه کوشش، کل مشکل تعلل ورزی شما را از میان برمی‌دارد.
نگاه دقیقی به زندگی خود بیندازید
ببینید اگر می‌دانستید فقط ۶ ماه دیگر زنده خواهید بود، آیا همین روش‌ها و همین کارها را انتخاب می‌کردید؟ اگر نه بهتر است کارهایی که «می‌خواهید» انجام دهید، زیرا به طور نسبی هر چه دارید همین است. اگر ابدیت زمان را در نظر بگیریم، ۳۰ سال یا ۶ ماه فرقی با هم ندارند. زندگی شما لحظه‌ای بیش نیست و تاخیر در هر کاری بی‌معنی است.
زمان حال را با دقت بررسی کنید
ببینید اکنون از چه چیزی اجتناب می‌کنید و شروع به مقابله و مبارزه با ترس از زندگی مثبت و سازنده کنید. به تعویق اندازی موجب نگرانی نسبت به امری در آینده میشود و این نگرانی جانشین زمان حال شما میشود. اگر آن امر به صورت «اکنون» در آید نگرانی نسبت به آینده طبعا باید از بین برود.3
پیامدهای تنبلی چیست؟
تنبلی پیامدهای منفی زیادی برای افراد به همراه دارد و افراد تنبل همیشه مورد سرزنش قرار می‌گیرند. آگاهی از پیامدهای تنبلی به شما کمک میکند تا بیشتر در مورد رفتارهای خود فکر کنید و به فکر کار و تلاش و درمان تنبلی بیوفتید. در ادامه برخی از معایب تنبلی را شرح داده‌ایم:
1. آسیب رساندن به روابط بین فردی
به دلیل ملاک‌های خاصی که افراد تنبل برای کار کردن دارند، معمولا تمایل دارند کار خود را به گردن دیگری بیاندازند. آنها معمولا درباره میزان و سختی کار خود اغراق میکنند، دنبال توجیه تنبلی هستند، وظایفشان را کم اهمیت می‌پندازند، غر می‌زنند و فکر میکنند بیشتر از بقیه کار میکنند و کسی قدر کارهای آنها را نمی‌داند. تمام این مسائل به کار و روابط آنها صدمه می‌زند.
2. افسردگی و اضطراب
این الگوهای رفتاری ممکن است باعث افت تحصیلی، از دست دادن شغل و آسیب دیدن روابط افراد تنبل شود. این اتفاقات باعث بدتر شدن شرایط آنها میشود. تنبل‌ها بخاطر بی تفاوتیشان، در مورد داشتن یک کار جدید یا اصلاح روابط تردید میکنند و ترجیح میدهند خودشان را توجیه کنند، احساس بدبختی کنند و وضعیتشان روز به روز بدتر میشود.
در این شرایط ممکن است به افسردگی دچار شوند. بی‌خوابی یا خوابیدن زیاد از علائم افسردگی است که به دنبال تنبلی بروز پیدا میکند. لازم است برای جلوگیری از ابتلا به افسردگی به درمان تنبلی بپردازید.
3. آسیب به وضعیت جسمانی
یکی دیگر از جنبه‌های منفی تنبلی، فعالیت کمتر بدنی است. آنها ترجیح میدهند خودشان را در محدوده زندگی‌شان قرار دهند و از آن محدوده تکان نخورند. تنبلی و عدم تحرک، باعث غیر فعال شدن سلول‌های چربی، افزایش حجم آنها و در نهایت چاقی میشود. همراه با چاقی و اضافه وزن ممکن است انواع مشکلات خواب و عزت نفس پایین بروز پیدا کند.
4. پشیمانی و حسرت
افراد تنبل به دلیل اینکه تمایلی به انجام هیچ کار مهمی ندارند، فرصت‌های فراوانی که در طور زندگی به دست می‌آورند را از دست میدهند. آنها همیشه امیدوارند و خود را توجیه میکنند که بعدا جبران میکنند، بعدا کارشان را انجام میدهند اما همه می‌دانیم که هیچ بعدی وجود ندارد و تنها اتفاقی که بعدا می‌افتد حسرت از دست دادن فرصت‌ها است.
5. تخریب فکر و روحیه
بدن انسان برای فعالیت ذهنی، هیجانات عاطفی و تحرک بدنی طراحی شده است و تخلیه درست تمام انرژی‌های درونی باعث ایجاد حس خوب در فرد میشود. اما تنبل‌ها این امکان را از خود می‌گیرند و به مرور زمان دچار رکود ذهن، ضعف حافظه و تخریب فکر می‌شوند. درمان تنبلی باعث میشود به مرور توانایی‌های شناختی خود مانند حافظه، قدرت فکر کردن و خلاقیت را بازیابید و آنها را تقویت کنید.
