آیه ۳۱ سوره نور با نام آیه حجاب شناخته می‌شود.[۱] و با نزول این آیه، حجاب بر زنان واجب شد.[۲]
وَ قُل لِّلْمُؤْمِنَاتِ يغْضُضْنَ مِنْ أَبْصَارِ‌هِنَّ وَ يحْفَظْنَ فُرُ‌وجَهُنَّ وَ لَايبْدِينَ زِينَتَهُنَّ إِلَّا مَا ظَهَرَ مِنْهَا وَ لْيضْرِبْنَ بِخُمُرِ‌هِنَّ عَلَیٰ جُيوبِهِنَّ وَ لَايبْدِينَ زِينَتَهُنَّ إِلَّا لِبُعُولَتِهِنَّ أَوْ آبَائِهِنَّ... وَ لَايضْرِ‌بْنَ بِأَرْ‌جُلِهِنَّ لِيعْلَمَ مَا يخْفِينَ مِن زِينَتِهِنَّ ﴿۳۱﴾
و به زنان با ایمان بگو: «دیدگان خود را [از هر نامحرمی] فرو بندند و پاکدامنی ورزند و زیورهای خود را آشکار نگردانند، مگر آنچه كه طبعاً از آن پیداست. و باید روسری خود را بر گردن خویش [فرو] اندازند، و زیورهایشان را جز برای شوهرانشان یا پدرانشان... آشکار نکنند؛ و پاهای خود را [به‌گونه‌ای به زمین] نکوبند تا آنچه از زینتشان نهفته می‌دارند معلوم گردد.
در کتاب‌های فقهی، برای بیان وجوب حجاب زنان و برخی احکام آن ازجمله حدود حجاب، به این آیه استناد شده است.[۳] به‌باور فقیهان، عبارت «لَايُبْدِينَ زِينَتَهُنَّ»، دلالت بر وجوب حجاب برای زن می‌کند.[۴] همچنین به‌گفته برخی از فقیهان شیعه، همچون شیخ انصاری، شهید ثانی و علامه حلی، عبارت «اِلّا ما ظَهَر مِنها» (مگر آنچه پیدا است) صورت و دست‌ها (از مچ به پایین) را از وجوب پوشاندن استثنا می‌کند.[۵]
شأن نزول آیه حجاب
در خصوص ماجرای نزول این آیه، از جابر بن عبدالله انصاری نقل شده است که روزی، جمعی از زنان، نزد اسماء دختر مُرشده رفته بودند که پوشش مناسبی نداشتند؛ به‌گونه‌ای که خلخال‌ها، گردن و برآمدگی سینه‌هایشان معلوم بود. او از این عمل آن‌ها نارحت شد و سرزنششان کرد. پس از این، آیه نازل شد.[۶] طَبرِسی مفسر قرآن هم در این زمینه نوشته است پیش از نزول این آیه، زنان روسری را طوری بر سر می‌گذاشتند که دنباله آن پشتشان می‌افتاد و ازاین‌رو گردن و سینه آن‌ها معلوم بود.[۷]
به‌گفته مفسران، مراد از آشکارنکردن زینت در عبارت «لَايُبْدِينَ زِينَتَهُنَّ»، نشان ندادن اعضایی از بدن است که معمولاً زینت می‌شوند [مانند گوش و گردن]، نه نشان‌دادن زیورآلات به‌تنهایی؛ چون نشان‌دادن زیورآلات به‌تنهایی مثل گوشواره حرام نیست.[۸] «خُمُر» هم جمع خِمار، به‌معنای پوششی است که زنان با آن سر خود را می‌پوشانند.[۹] در عبارت «وَلْيضْرِبْنَ بِخُمُرِ‌هِنَّ عَلَیٰ جُيوبِهِنَّ» (باید روسری خود را بر گردن خویش اندازند) دستور داده شده است که زنان روسری‌ها را روی سینه‌هایشان بیندازند تا مو، گوش‌ها و گردنشان معلوم نباشد.[۱۰]
پوشش با جلباب
آیه ۵۹ سوره احزاب هم از حجاب سخن گفته است که به آیه «جِلباب» شناخته می‌شود.[۱۱] در آن، از زنان خواسته شده است که خود را با جِلباب بپوشانند.[۱۲] لغت‌شناسان جلباب را لباسی بزرگ‌تر از روسری و کوچک‌تر از رِدا معنا کرده‌اند که زنان بر سرشان می‌گذارند و تا روی سینه‌شان را می‌پوشاند.[۱۳]
پانویس:
1. نگاه کنید به مرکز فرهنگ و معارف قرآن، دایرةالمعارف قرآن کریم، ۱۳۸۲ش، ج۱، ص۳۸۱؛ جمعی از محققان، فرهنگ‌نامه علوم قرآنی، ۱۳۹۴ش، ص۱۲۹.
2. سعیدی، «حجاب (۱)»، ص۶۰۴.
3. برای نمونه، نگاه کنید به خویی، موسوعةالامام خویی، ۱۴۱۸ق، ج۳۲، ص۳۶-۴۷؛ علامه حلی، تذکرةالفقها، مؤسسه آل‌البیت، ج۲، ص۴۴۶-۴۴۷.
4. خویی، موسوعةالامام خویی، ۱۴۱۸ق، ج۳۲، ص۳۶.
5. برای نمونه، نگاه کنید به شیخ انصاری، کتاب‌النکاح، ۱۴۱۵ق، ص۴۶-۴۷؛ شهید ثانی، مسالک، ۱۴۱۳ق، ج۷، ص۴۷؛ علامه حلی، تذکرةالفقها، مؤسسه آل‌البیت، ج۲، ص۴۴۶-۴۴۷.
6. ابن‌ابی‌حاتم، تفسیر القرآن العظیم، ۱۴۱۹ق، ج۸، ص۲۵۷۳.
7. طبرسی، مجمع‌البیان، ۱۳۷۲ش، ج۷، ص۲۱۷.
8. طبرسی، مجمع‌البیان، ۱۳۷۲ش، ج۷، ص۲۱۷؛ طباطبایی، المیزان، ۱۴۱۷ق، ج۱۵، ص۱۱۱.
9. طبرسی، مجمع‌البیان، ۱۳۷۲ش، ج۷، ص۲۱۷؛ طباطبایی، المیزان، ۱۴۱۷ق، ج۱۵، ص۱۱۲.
10. طبرسی، مجمع‌البیان، ۱۳۷۲ش، ج۷، ص۲۱۷.
11. جمعی از محققان، فرهنگ‌نامه علوم قرآنی، ۱۳۹۴ش، ص۱۲۶.
12. طباطبایی، المیزان، ۱۴۱۷ق، ج۱۶، ص۳۳۹؛ طبرسی، مجمع‌البیان، ج۸، ص۵۸۱.
13. طریحی، مجمع‌البحرین، ۱۳۷۵ش، ج۲، ص۲۴، ذیل واژه «جلب».
