انتقال سریع و مطمئن سربازان در محیط نبرد، نیاز مهمی بود که به خلق نفربرهای زرهی منجر شد. این وسائل نقلیه با برخورداری از پوشش‎های مقاوم نسبت به گلوله‎های مختلف و ترکش‎های ناشی از انفجار و در برخی نمونه‎ها با برخورداری از سلاح‎های سبک و نیمه‌سنگین سربازان را به مناطق جلویی لبه نبرد منتقل می‌کنند و کنار خودروهای محافظت‌شده و اِمرَپ‌ها ــ که در گزارش پیشین، به معرفی آنها پرداختیم ــ مهمترین تجهیزات زمینی برای انتقال نیروها و حفاظت از جان آنها در میدان خطر محسوب می‌شوند.

در بخش دوم این گزارش، به معرفی نفربرهای زرهی چرخ‌دار و شنی‌دار موجود در نیروهای مسلح خواهیم پرداخت که در سال های اخیر با اتکا به تجربه گران‎بهای 8 سال نبرد تمام‌عیار با رژیم بعث، سال‎ها مبارزه با گروهک‎های جدایی‌طلب مسلح و نیز دستاوردهای مهم علمی و فنی سال‎های پس از جنگ، در داخل تولید شده‌اند.

* هویزه

این خودروی زرهی که در مهر 1391 رونمایی شد با وزن کم، نگهداری ساده، امکان نصب سلاح و تجهیزات مختلف، قابلیت به‌کارگیری سریع و آسان، سرعت مناسب، استتار مؤثر و اختفای آسان، امکان انجام عملیات در شب، امکان حمل‌ونقل آسان، امکان حمل هوایی توسط هواپیما و بالگرد، قابلیت بهره‌برداری در مأموریت‌های مختلف نیروهای مسلح را دارد.

امکان استفاده خودروی «هویزه» در پاسگاه‌های مرزی جهت مقابله با اشرار و مبارزه با قاچاق مواد مخدر و دیگر عملیات نظامی و انتظامی وجود دارد. این خودروی زرهی فوق‌سبک در امور غیرنظامی همچون به‌کارگیری در حوادث پیش‌بینی‌نشده نیز کاربرد دارد.

نفربر سبک و کوچک هویزه

نفربر شنی‎دار زرهی هویزه با توجه به محیط‎های صحرایی، وسیله مناسبی جهت انتقال سریع نفرات به نقاط نزدیک دشمن است که با ابعاد کوچک و چابکی و توان مانور بالای خود پشتیبانی مناسبی از واحدهای عمل‌کننده فراهم می‎کند. این نفربر قابلیت تجهیز به تیربارهای سبک و نیمه‌سنگین را دارد.

احتمالاً این نفربر کوچک قابلیت حمل چهار سرنشین به‌علاوه راننده را دارا بوده و برای هر یک از سرنشینان نیز یک پریسکوپ برای ایجاد امکان دید به بیرون تعبیه شده است.

محل خروج نفرات از انتهای نفربر است ضمن اینکه دریچه‎هایی نیز روی سقف و روزنه‎هایی برای تیراندازی در طرفین آن مشاهده می‎شود.

همچنین به‌نظر می‎رسد موتور این خودروی زرهی در جلو و سمت راست آن مستقر شده باشد، علاوه بر آن، دریچه‌ای نیز بالای سر راننده قرار داده شده که ممکن است برای ورود و خروج عادی وی یا برای شرایط اضطراری باشد.

* طلائیه

نفربر زرهی و چرخدار «طلائیه» از یک تیربار 14.5میلی‌متری مستقر در برجک متحرک استفاده کرده و قابلیت حمل دست‌کم 8 سرباز را دارد. انواع سامانه‎های مخابراتی بومی در آن به‌کار گرفته شده تا این خودروی چابک برای ایفای صحیح نقش خود، ارتباط دائمی و امنی با واحد فرماندهی داشته باشد.

این خودرو با وجود برخورداری از زره قوی، سرعت بالاتری نسبت به بسیاری از نفربرهای دیگر دارد. سامانه تعلیق مستقل برای هر چرخ در نظر گرفته شده و به همین دلیل از قابلیت تحرک مناسبی در زمین‌های ناهموار برخوردار است.

نفربر چرخدار طلائیه

پنجره‎ها و منافذ کوچک برای استفاده توسط سربازان جهت مشاهده و شلیک به اطراف تعبیه شده و با توجه به محل ورود و خروج نفرات از پشت آن حفاظت مناسبی برای سربازان به‌وجود می‎آید. موتور این نفربر جلوی آن نصب شده است که فضای بازتری را برای سربازان و تجهیزات محمول به‌وجود می‎آورد.

محل استقرار راننده در سمت چپ و جلوترین بخش خودرو است که با استفاده از یک شیشه بزرگ دید مستقیم وسیعی برای او ایجاد شده و یک دریچه نیز بالای محل استقرار راننده قرار دارد که برای خروج اضطراری او مفید خواهد بود. کنار راننده و پشت او تجهیزات ارتباطی و ناوبری نصب شده است و ممکن است این ادوات و سلاح هر یک توسط نفر جداگانه‎ای کاربری شود.

نفربر طلائیه

این خودروی زرهی نیز دارای قابلیت تحرک برای هر 4 چرخ یا اصطلاحاً 4*4 بوده و وزن آن در حدود 8 تا 10 تن قابل تخمین است.

تیربار نصب‌شده در نفربر طلائیه در یک برجک محافظت‌شده با قابلیت چرخش کامل در صفحه افقی مستقر شده و ممکن است در نمونه فعلی یا نسل‎های بعدی به‌صورت کنترل از راه دور عمل کند.

در نمونه جدیدتر این نفربر ــ که در اختیار واحدهای مرزبانی نیروی انتظامی مشاهده شده ــ پنجره‌های جانبی حذف و به‌جای آن 3 پریسکوپ در هر سمت برای ایجاد دید رو به بیرون برای سرنشینان قرار داده شده است. دریچه‌های آتش نیز برای افراد در طرفین حفظ شده است، به‌علاوه از یک صفحه مقاوم فلزی برای ایجاد پوشش کنار چرخ‌ها استفاده شده، حداقل یک دوربین دید جلو نیز در این نمونه مشاهده می‌شود.

نمونه جدید نفربر طلائیه

* نفربر چرخ‌دار رخش

نفربر زرهی چرخدار «رخش» یکی از قدیمی‌ترین تولیدات صنایع دفاعی کشور است که دست‌کم دو نسل از آن مشاهده شده است.

از مشخصه‎های مهم این خودروی 4*4، سرعت بالا در جاده و تحرک عالی در خارج جاده بوده و ظرفیت آن، 10 نفر شامل 2 خدمه و 8 سرباز است. یک قبضه تیربار 12.7میلی‌متری روی برجک ــ دارای زره برای محافظت از نفر شلیک‌کننده ــ به‌روی آن مستقر شده است و می‎توان سلاح‎های دیگری نیز روی این نفربر زرهی به‌کار گرفت، از جمله برخی نمونه‌های رخش به یک توپ 23میلی‌متری دولوله که 850 کیلوگرم جرم دارد روی سقف خود مجهز شده‌اند.

نفرات درون خودرو می‎توانند از 10 روزنه تعبیه‌شده محیط اطراف را زیر نظر داشته باشند و در صورت نیاز به بیرون شلیک کنند. سوار و پیاده شدن در این نفربر نیز از طریق یک درب در عقب و دو درب در طرفین آن با سرعت بالایی انجام می‎شود. همچنین این خودرو نسبت به محیط‎های شیمیایی، میکروبی و هسته‎ای مقاوم‎سازی شده و سامانه تهویه هوا نیز در آن وجود دارد.

این خودرو به لایه‎ای از پوشش سرامیک ــ کامپوزیت مجهز است که آن را در برابر گلوله‎های 12.7 تا 14.5 میلی‌متری کاملاً مقاوم می‌کند، همچنین مولد دود خودروی رخش نیز برای مخفی کردن آن در میدان رزم مورد استفاده قرار می‎گیرد.

نمونه دیگری از رخش نیز با نوارهای فلزی نصب‌شده با زاویه اریب روی بدنه مشاهده شده است. روی این نمونه پنجره‌های کوچک سرنشینان، حذف شده و به‌جای آن 6 پریسکوپ روی سقف خودرو قرار داده شده ضمن اینکه تعداد دریچه‌های آتش به 6 عدد کاهش یافته است.

نمونه مجهز به نوارهای فلزی خودروی زرهی رخش

این خودروی زرهی در حالت رزمی 7500 کیلوگرم جرم داشته و بیشترین جرم طراحی آن نیز 9000 کیلوگرم است. طول، عرض و ارتفاع (تا سقف بدنه) این خودرو به‌ترتیب حدود 6.06، 2.4 و 2.43 متر است. موتور دیزلی 4سیلندر آن با بیشترین توان 155 اسب‌بخار، رسیدن به سرعت 100 کیلومتر بر ساعت روی جاده را برای آن مقدور نموده است.

* کیا

نفربر زرهی چرخدار «کیا» برای اولین بار در نمایشگاه تجهیزات پلیس در مهر 1398 معرفی شد. شباهت‌هایی بین این نفربر و نفربر چرخدار رخش قابل تشخیص است هرچند که به‌طور کلی نفربر کیا حدود 10 درصد کشیده‌تر، کمی کوتاه‌تر و با عرض تقریباً مشابه رخش است. این نفربر قابلیت حمل 6 سرنشین به‌علاوه راننده و فرمانده را دارد.

بیشترین سرعت آن در جاده برابر 90 کیلومتر بر ساعت بوده، توانایی شیب روی طولی آن در زمین سخت، 60 درصد و شیب روی عرضی آن 30 درصد، قابلیت عبور از موانعی با ارتفاع تا 35 سانتی‌متر و شعاع عملیاتی 400 کیلومتر را دارد.

این نفربر 10.1تنی با بهره‌گیری از یک موتور شش‌سیلندر با توان 240 اسب‌بخار، به نسبت توان به وزن 23.8 رسیده است که بسیار بالاتر از نفربر چرخدار رخش است.

نفربر زرهی کیا (سمت راست) و نفربر شنی‌دار رخش (سمت چپ)

نفربر کیا با طول 6.5، ارتفاع 2.5 و عرض 2.53 متر امکان تجهیز به یک سکوی دودرجه آزادی کنترل از راه دور برای به‌کارگیری تیربار 12.7میلی‌متری را دارد. این سامانه دارای دوربین دید در روز و شب بوده و قابلیت مانیتورینگ از داخل خودرو را دارد، به‌علاوه 7 دریچه تیراندازی و 7 پریسکوپ برای سرنشینان نیز تعبیه شده است.

این نفربر نیز قابلیت تجهیز به تایرهای پنچررو، سامانه‌های گرمایش درجا و سرمایش را داشته و از سامانه‌های تأمین‌کننده دید پیرامونی برای راننده و فرمانده نیز بهره‌مند است. سطح حفاظت بالستیکی این خودرو، مقاومت در برابر گلوله‌های ضدزره 7.62میلی‌متری عنوان شده است.

* نفربر شنی‌دار رخش

یکی دیگر از دستاوردهای به‌نمایش گذاشته‌شده از محصولات سازمان صنایع دفاع در نمایشگاه تجهیزات پلیس، یک نفربر شنی‌دار با نام «رخش» بود. این نفربر در کلاس وزنی 11 تن دارای قابلیت حمل 6 سرنشین به‌علاوه فرمانده و راننده را دارد.

بیشینه سرعت 60 کیلومتر بر ساعت، شیب روی طولی 60 درصد و عرضی 30 درصد، قابلیت عبور از موانعی با ارتفاع 35 سانتی‌متر، شعاع عملیاتی 450 کیلومتر و نسبت توان به وزن 21.8 با بهره‌گیری از موتور 240 اسب‌بخار، از دیگر ویژگی‌های آن است. طول نفربر رخش شنی‌دار 4.95، عرض آن 2.28 و ارتفاع آن 2.11 متر است.

نفربر شنی‌دار رخش

این نفربر از تیربار 12.7میلی‌متری مستقر روی سکوی کنترل از راه دور به‌عنوان سلاح اصلی استفاده کرده و 6 دریچه نیز در اطراف آن برای تیراندازی توسط سرنشینان در نظر گرفته شده است. سطح حفاظت بالستیکی این نفربر به‌طور دقیق اعلام نشده اما قاعدتاً در برابر گلوله‌های 7.62میلی‌متری هسته‌فولادی باید مقاومت داشته باشد.

امکان تجهیز به پریسکوپ‌های روزانه و شبانه، دوربین دید به عقب و جلو و سامانه‌های گرمایش و سرمایش نیز برای این نفربر پیش‌بینی شده است. این نفربر نیز برای کمک به نواحی مرزی که در معرض حملات تروریستی قرار دارند و برای انتقال ایمن سربازان در رده عملیاتی نیروی انتظامی در نواحی کویری و بیابانی بسیار مناسب است، به‌علاوه با توجه به امکان بهره‌برداری از سامانه سلاح کنترل از راه دور مجهز به دوربین و نمایشگرهای بزرگ در داخل خودرو، امکان تیراندازی سریع و مؤثر در شرایط قرارگرفتن زیر دید و تیر دشمن برای آن فراهم است. ارتفاع کم این نفربر نیز سبب می‌شود تا امکان اختفاء آن در عوارض طبیعی بهتر باشد.

* براق

نفربر زرهی «براق» یک خودروی شنی‎دار و دوزیست بوده که حفاظت زرهی مناسب، تحرک بالا و توانایی عبور از موانع و مسیرهای ناهموار با سرعت بالا و امکان اجرای مانورهای سنگین حرکتی از مشخصات کیفی آن است.

ضخامت زره آن در نواحی مختلف از 5 تا 19 میلی‌متر بوده و کفشک‎های لاستیکی موجود در شنی آن کشش مناسبی را ایجاد می‎کنند. نفربر براق به سامانه‎های ارتباطی و ناوبری با برد دست‌کم 40 کیلومتر مجهز است. این خودرو 10 نفر سرباز به‌علاوه راننده و تیرانداز حمل می‎کند.

نفربر زرهی براق

موتور دیزل 330 اسب‌بخاری و 8سیلندر این نفربر 13تنی که با هوا خنک شده و به توربوشارژر مجهز است با توجه به نسبت رانش به وزن 25.4 آن را به سرعت 65.5 کیلومتر بر ساعت می‎رساند. بیشترین برد این خودرو روی زمین 625 کیلومتر است.

نمونه خمپاره‌انداز نفربر براق

براق می‎تواند از موانعی تا ارتفاع 0.7 متر و از شیب 30 درجه و شیب جانبی 25 درجه عبور کند. سلاح اصلی این نفربر یک قبضه تیربار 12.7میلی‌متری با نواخت تیر آن 600 گلوله بر دقیقه است. برجک این نفربر ضمن برخورداری از حفاظت زرهی توانایی چرخش کامل در صفحه افقی و تا 78 درجه در صفحه عمودی را دارد. این نفربر به سامانه تولیدکننده دود غلیظ برای پنهان شدن در میدان نبرد مجهز است.

انواع نفربر زرهی براق؛ یک: گونه فرماندهی، دو: گونه حمل مهمات، سه: آمبولانس، چهار: پشتیبانی

نفربر زرهی براق دارای چندین گونه مختلف است که برخی از آنها شامل گونه مجهز به توپ 30میلی‌متری، گونه پشتیبانی قابل تجهیز با توپ 23میلی‌متری ضدهوایی یا یک برجک تیربار نیمه‌سنگین یا موشک ضدزره و همچنین گونه‌های فرماندهی، حامل خمپاره‌انداز 120میلی‌متری، آمبولانس و حامل مهمات است.

انواع نفربرهای زرهی ساخت ایران در رده‌های وزنی و مأموریتی مختلف که توانایی ترکیب شدن با انواع سلاح‌های نیمه‌سنگین مانند تیربار، نارنجک‌انداز و همچنین موشک‌های ضدزره را دارند علاوه بر تأمین نیازهای داخلی، امکان صادرات به کشورهای مختلف را نیز دارند همان‌طور که در دهه‌های گذشته نیز برخی از محصولات زره‌پوش ساخت ایران صادرات موفقی را تجربه کرده بود.

تلاش هرچه بیشتر برای بهبود طراحی‌ها، افزایش کیفیت ساخت، در نظر گرفتن نظرات کاربران و اصلاح جزئیات این خودروها و البته امکان استفاده حداکثری از فناوری‌های پیشرفته الکترونیکی در این خودروها از راهکارهای آماده‌سازی هرچه بیشتر این محصولات برای نمایش بهترین کارایی ممکن برای کاربردهای مدنظر است.