«صباح الاحمد جابر الصباح» امیر فقید کویت روز سه شنبه (دیروز) پس از ماهها بستری بودن در بیمارستان «مایو کلینیک» در ایالت «مینه سوتا» در آمریکا در سن ۹۱ سالگی فوت کرد و «نواف الاحمد جابر الصباح» برادر ناتنی ۸۳ ساله وی به جای وی به قدرت رسید.

«صباح الاحمد» در ۱۶ ژوئن ۱۹۲۹ (۲۳ خرداد ۱۳۰۸) در کویت به دنیا آمد. او پانزدهمین امیر کویت و پنجمین امیر این کشور پس از استقلال از انگلیس در سال ۱۹۶۱ بود. در ۲۹ جولای ۲۰۰۶ در حالیکه ریاست شورای وزراء را بر عهده داشت، پس از اینکه برادرش «سعد عبدالله» تنها هشت روز حکمرانی کرد و به علت وضعیت جسمانی کنار گذاشته شد، به امارت کویت رسید.

دوران امارت وی، شاخصه‌هایی به خصوص خود را در سیاست داخلی و خارجی کویت داشت. در بُعد داخلی با وجود برخی انتقادات که در ادامه بدان خواهیم پرداخت، کمتر از دیگر کشورهای عربی در معرض انتقاد مخالفان قرار داشت. زمانی که وی ریاست شورای وزیران (نخست‌وزیری) را بر عهده داشت، برای اولین بار زنان توانستند وارد مناصب بالای حکومتی شوند. اولین وزیر زن در سال ۲۰۰۵ در دولت وی انتخاب شد. پس از اینکه صباح الاحمد امیر کویت شد، برای اولین بار زنان توانستند وارد رقابت‌ها در انتخابات پارلمانی شوند. پس از آن زنان وارد نهادهای نظامی نیز شدند. در دوره وی سربازی نیز در کویت اجباری شد.

در بخش آزادی رسانه‌ها، می‌توان کویت را در میان کشورهای عربی حاشیه خلیج فارس، به مراتب جلوتر از دیگر کشورها دانست. رخدادهای موسوم به بهار عربی نیز در کویت کمتر از دیگر کشورها مشاهده شد و البته دولت این کشور پس از بروز انقلاب‌های عربی تلاش کرد دامنه آزادی رسانه‌ها و معارضان را افزایش دهد.

اما در سیاست خارجی، به او لقب « شیخ دیپلمات‌های عرب» و «سرهنگ دیپلمات‌های کویت» را داده‌ بودند. به طوریکه از سال ۱۹۶۳ تا ۲۰۰۳ یعنی به مدت ۴۰ سال وزیر خارجه این کشور بود. شاید به دلیل همین سابقه طولانی در پست وزارت خارجه بود که «صباح الاحمد» پس از تکیه بر امارت کویت، برای میانجیگری در بحران‌ها پیشقدم بود. البته پیش از او نیز سیاست حکومت کویت بر مدار میانجیگری و حل و فصل اختلافات می‌چرخید.

_{سخنرانی صباح الاحمد (وزیر خارجه وقت کویت) در مجمع عمومی سازمان ملل. هشت سپتامبر} ۱۹۷۲

تلاش برای حل بحران میان قطر و دولت سعودی و امارات و همچنین میزبانی از گفت‌و‌گوهای یمنی در کویت در سال ۲۰۱۶ را می‌توان بارزترین تحرکات میانجیگرایانه کویت در دوره صباح الاحمد دانست. به طوریکه «محمد عبدالسلام» سخنگوی جنبش انصارالله یمن روز گذشته پس از اعلام خبر فوت او در پیام تسلیتی، امیر فقید کویت را فردی دانست که نسبت به یمن دلسوز و دغدغه‌مند بود.

انتقادات داخلی

در دوره «صباح الاحمد» دولت کویت اقدام به سلب تابعیت تعدادی از شهروندان کویتی به بهانه «کلاهبرداری»، «نفاق» و «منافع عمومی» کرد که معارضان این اقدام را سیاسی و در راستای هدف قرار دادن برخی جریانات سیاسی و دینی تعبیر کردند. «یاسر الحبیب» (از روحانیون طرفدار صادق شیرازی معروف به شیعه انگلیسی) و «نبیل العوضی» (مفتی وهابی)، «سعد العجمی» (نماینده پارلمان) و «احمد الجبر» (روزنامه‌نگار) از مشهور ترین افرادی بودند که سلب تابعیت شدند.

با این حال در مارس ۲۰۱۷، امیر فقید کویت دستور به بازبینی در احکام صادره با موضوع سلب تابعیت را داد و برخی از معارضان که سلب تابعیت شده بودند، دوباره تابعیت کویتی یافتند.

مسأله بعدی تصویب قانون «جرائم سایبری» بود که شورای ملی کویت (پارلمان) در سال 2015 آن را تصویب کرد که از نظر برخی ناظران حقوقی، مانعی بر سر آزادی بیان قلمداد کردند.

موضوع دیگر در دوره «صباح الاحمد» مسأله شهروندان بدون تابعیت معروف به «البدون» بود. شورای وزیران کویت در سال ۲۰۱۰ نهادی را به نام «سازمان مرکزی بررسی اوضاع اتباع غیر قانونی» مأمور حل مشکلات آن‌ها کرد. اما این سازمان هم نتوانست این معضل را حل کند و بسیاری از «صباح الاحمد» خواستند تا خود دخالت کرده و پرونده را از دست سازمان خارج کند و به وزارت کشور تحویل دهد.

مسأله بحث‌برانگیز دیگر تصویب قانون مجازات «توهین به شخصیت امیر» بود که طبق آن تعدادی از معارضان کویتی با این اتهام روانه زندان و ملزم به پرداخت غرامت شدند. از بارزترین این افراد که به اتهام توهین به صباح‌الاحمد روانه زندان شدند، «مسلم البراک» از نمایندگان سابق بود.

نواف الاحمد جابر الصباح

شیخ نواف ۸۳ ساله برادر ناتنی امیر فقید روز گذشته با اعلام رسمی هیأت وزیران امیر کویت و جانشین «صباح الاحمد» شد. او در سال‌های متمادی گذشته مناصب امنیتی، و نظامی در کویت بر عهده داشته و از این رو نفوذ بالایی در میان دستگاههای امنیتی و نظامی این کشور داشت. به نوشته وبگاه قطری الخلیج آنلاین، شیخ نواف چهره مقبولی در میان مردم این کویت برخوردار است.

امیر فقید کویت در کنار «نواف الاحمد» امیر فعلی (۱۹۷۴)

او یکی از مؤسسان کویت در دوره پس از استقلال به شمار می‌رود. شیخ نواف متولد ۲۵ژوئن ۱۹۳۷ و ششمین فرزند «احمد جابر المبارک الصباح» است. طبق یک قانون نانوشته، برادران کوچک‌تر به جای فرزندان منصب ولی‌عهدی را بر عهده می‌گیرند و از زمان استقلال کویت از انگلیس در سال ۱۹۶۲ این روند تکرار شده است.

در سال ۱۹۶۱ زمانی که ۲۴ سال داشت به عنوان حاکم منطقه «حولی» گمارده شد و تا سال ۱۹۷۸ در این سمت بود و پس از آن عهده‌دار وزارت خانه‌های کشور، دفاع، امنیت، امور اجتماعی و کار، ریاست گارد ملی بود و در نهایت نخست‌وزیر و وزیر کشور شد تا به ولی‌عهدی رسید و دیروز نیز امیر کویت شد.

ساختار قدرت در کویت

کویت با وجود ادعاهای ارضی عراق در قبال آن، در سال ۱۹۶۱ استقلال خود را از انگلیس به دست آورد و در سال ۱۹۶۲ و در دوره حکومت امیر «عبدالله السالم الصباح»  قانون اساسی آن تصویب شد و این کشور دارای یک مجلس قانونگذاری ۵۰ نفره گردید.

«شیخ جابر الاحمد الصباح» که از سال ۱۹۷۷ تا ۲۰۰۶ حکمرانی کویت را در دست داشت در این سال درگذشت و به دنبال آن «شیخ سعد العبدالله السالم الصباح» جانشین امیر متوفی شد؛ اما به علت شرایط جسمانی بیش از هشت روز در این منصب نبود و برادرش «صباح الاحمد الجابر الصباح» امیر فقید کویت جای او را گرفت.

 امیر کویت در راس هرم قدرت در کشور است و قوه مقننه و مجریه زیر نظر وی اداره می‌شوند. وی جانشین خود و نخست‌وزیر را تعیین می‌کند و با مشاوره و رایزنی نخست‌وزیر، وزیران را تعیین و برکنار می‌کند.

امیر کویت حق صدور قوانین و اجرای آن را دارد. وی همچنین می‌تواند کارکنان نظامی و غیرنظامی و دیپلمات‌ها را از کار برکنار کند. امیر کویت همچنین وظیفه عفو و تخفیف مجازات محکومین را دارد.

در سال ۲۰۰۳ امیر کویت، شیخ صباح الاحمد را به نخست‌وزیری این کشور تعیین کرد و برای نخستین بار از زمان استقلال آن، مقام ولیعهدی و سمت نخست‌وزیری از هم تفکیک شدند و این امر باعث شد شورای قانونگذاری (پارلمان) حق بازخواست دولت را داشته باشد.

در این میان «شیخ نواف» (در دوره ولیعهدی) از جایگاه قدرتمندی در کویت بهره می‌بُرد و بر خلاف «ناصر صباح الاحمد» برادر زاده خویش، روابط خوبی نیز با خاندان قدرتمند کویت داشت. علاوه بر این همان گونه که گفته شد وی اشراف و تسلط خوبی بر وزارتخانه‌های دفاع و کشور داشت و بسیاری نفوذ او را در وزارت دفاع بیش از «ناصر الاحمد» که هم اکنون در رأس این وزارتخانه قرار دارد، می‌دانند.

از سوی دیگر فرزندان «شیخ نواف» در وزارت کشور دارای مناصب عالیه هستند و عملا کنترل این وزارتخانه را در دست دارند.