İran'la 2015 yılında imzalanan nükleer anlaşmayı yeniden canlandırmak için yürütülen görüşmeler yeniden başladığından itibaren ABD yönetiminde de İran karşıtı hareketler yoğunlaştı. Öyle ki kongre üyeleri yazışmalar, yorumlar ve çeşitli toplantılar yoluyla Joe Biden hükümetinin İran nükleer anlaşmasına dönüşüne karşı olduklarını ifade etmeye çalışıyorlar.
Son günlerde Cumhuriyetçi senatörler, ABD Başkanı Joe Biden’ı, Kongre'nin onayı olmadan İran’la yapılacak herhangi bir nükleer anlaşmaya karşı çıkacakları konusunda uyardı.
Ted Cruz liderliğindeki 33 Cumhuriyetçi senatör, Biden’a gönderdikleri mektupta, Amerikan yönetiminin İran’la varılacak herhangi bir nükleer anlaşmayı düzenleyecek yasalara bağlı kalınması için “tüm seçenekleri ve mevcut nüfuzlarını” kullanacaklarını bildirdi.
Cumhuriyetçi senatörler mektuplarında, Biden’ın Kongre'yle ilgili yasal yükümlülüklerini yerine getirmemesi halinde, yeni anlaşmanın uygulanmasına engel olacaklarını belirtti.
Kongre milletvekilleri daha önce de birkaç mektup göndererek, Biden yönetiminin KOEP çabasını zedelemekle tehdit etmişti.
Amerikalı milletvekillerinin itirazları birkaç açıdan incelenebilir. Bir yandan, İran nükleer anlaşması konusu, kongre ara seçimlerinin arifesinde iktidardaki hükümetle siyasi hesaplaşmalar yapmak için Biden'ın siyasi rakiplerine bir fırsattır.
Diğer yandan ABD’li vekiller, bu itirazlar yoluyla KOEP’in geleceğine şüphe düşürerek ekonomik faydalarından yararlanma olasılığını azaltabileceklerini biliyorlar. KOEP karşıtı grup, bu tür muhalefetlerle müzakerelerde İran ekibine baskı yapabileceğine inanıyor.
Her ne sebeple olursa olsun, ABD yönetiminin İran nükleer anlaşmasına geri dönmek için gerekli siyasi kararı verdiğine dair hiçbir işaret yok.
Bu yazıda, Viyana'da ilk tur yaptırım müzakerelerinin başlamasından bu yana Kongre üyeleri tarafından sunulan İran karşıtı planları inceliyoruz.
Senato’ya Kapsamlı Ortak Eylem Planı (KOEP) olarak adlandırılan İran nükleer anlaşması karşıtı çeşitli tasarılar sunuldu.
İran'ın Nükleer Zenginleştirme Faaliyetlerini Yasaklama Planı
ABD Senatosu Dış İlişkiler Komitesi Başkanı Bob Menendez ve Cumhuriyetçi Senatör Lindsey Graham İran'a yönelik "ana" yaptırımların kaldırılmasını uranyum zenginleştirmeyi durdurma koşuluna bağlamasını öngören tasarıyı Senato'ya sundu.
Bu tasarıda Ortadoğu’da ‘nükleer silahlanma yarışının’ önüne geçilebilmesi için ‘nükleer yakıt bankası kurulması’ maddesi yer alıyor.
Tasarıda ABD’nin gözetimindeki ‘nükleer yakıt bankasından’ Ortadoğu'daki ülkelerin uranyum zenginleştirmeyi durdurmak şartıyla nükleer yakıt elde edebilmesi öngörülüyor.
İki senatöre göre bu durumda bile İran'a yönelik "insan hakları", "bölgesel faaliyetler" vb. gerekçelerle uygulanan diğer yaptırımlar kaldırılmamalı.
İran İHA'larını durdurma planı
Senato Dış İlişkiler Komitesi Başkanı Menendez tarafından sunulan tasarıda, İran ve bölgedeki müttefiklerinin insansız hava araçlarına (İHA) ve yedek parçalara erişmesini engellemeyi amaçlıyor.
Tasarının paralel bir versiyonu, Kongre'de bir Demokrat ve bir Cumhuriyetçi tarafından ABD Temsilciler Meclisi'ne sunuldu. Buna göre, İran'a veya İran'dan İHA parçalarının herhangi bir satışı veya transferi, Washington'un konvansiyonel silahlara yönelik yaptırımlarına tabi olacak. Tasarıyı hazırlayanlar, İran'ın İHA teknolojisine erişiminin ABD ve bölgedeki güçlerinin güvenliğini tehdit ettiğini iddia ediyor.
Bu tasarı, Viyana'daki sekizinci tur nükleer müzakereler devam ederken onaylandı. Uzmanlara göre bunun müzakere süreci üzerinde olumsuz bir etkisi olabilir.
İran'a İnsan Kaçırma Suçlaması
ABD hükümeti, Temmuz 2021'de Viyana'da müzakereler sürürken İran'ı muhaliflerinden birini kaçırmaya çalışmakla suçladı. ABD'li milletvekilileri bu iddialara dayanarak, 12 Temmuz 2021'de bir tasarı sundu ve Tahran'ın iddia edilen insan kaçırma girişimine katılanların yaptırımlar listesinde çağrısında bulundu.
İnsan Hakları Planı
20'den fazla ABD'li milletvekili, Kasım 2021'de mesnetsiz istatistiklere dayanarak İran'ı "protestocuları katletmekle" suçlayan bir karar çıkardı ve ABD Dışişleri Bakanlığı'nı Kasım 2019 olaylarında 1500 kişinin öldürüldüğünü duyurmaya çağırdı.
Savunma Bütçesinde İran Detayı
ABD Kongresinde Aralık 2021’de büyük tartışmalara neden olan savunma bütçesi, Kongrenin iki kanadının üzerinde mutabakat sağladığı son haliyle Temsilciler Meclisinin ardından Senatoda da oylandı.
Bu yasanın hükümlerinden birinde, bu yasa uyarınca ABD Savunma Bakanlığı'na sağlanan fonların hiçbir miktarı, İran hükümetine, yan kuruluşlarına veya memurlarına para veya diğer değerli eşyaların aktarımı veya transferini kolaylaştırmak için kullanılmayacaktır.
Yasanın başka bir bölümünde ise Savunma Bakanlıklarından belirli aralıklarla İran-Çin askeri iş birliği hakkında rapor sunulması istendi.
ABD Dışişleri Bakanlığı'nın İran Karşıtı Bütçesi
Dışişleri Bakanlığı'nın 2020 yılı bütçe tasarısının İran bölümünde, Dışişleri Bakanlığı'na "Diplomatik Programlar", "Ekonomik Destek Fonu" ve "Kitle İmha Silahlarının Yaygınlaşmasını Önlemek, Terörle Mücadele ve İlgili Programlar" başlıkları altında tahsis edilen fonun bir kısmı ABD'nin politikasına uygun olarak İran'ın nükleer silah edinmesini engellemek, İran'ın BM Güvenlik Konseyi kararlarını ihlal etmesini önlemek ve İran'a yaptırım uygulamak için harcamalıdır. Bu tasarı, gerekli incelemelerin ardından onaylandı.
Biyolojik Silahlar
"Biyolojik Silahlar Politikası Yasası" başlığıyla Senato'ya sunulan tasarı Çin, İran, Rusya, Kuzey Kore, Suriye ve biyolojik silahlara sahip diğer ülkelerin iddia edilen çabalarının ayrıntılı olarak değerlendirilmesini öngörüyor.
İranlı Yetkililerin Mal Varlıkları Hakkında İddialar
Temmuz 2021'de ABD Temsilciler Meclisi'nin dört Cumhuriyetçi üyesi, ABD hükümetinin İran hükümet yetkilileri ve finans kurumları arasındaki ilişki hakkında rapor vermesini gerektiren bir yasa tasarısı sundu.
İran Seçimleri Tasarısı
Bazı Cumhuriyetçi isimler Senato’da Başkan Joe Biden yönetimine İran Cumhurbaşkanı İbrahim Reisi’ye yaptırım uygulanmasını öngören bir yasa tasarısı sundu.
Tasarıyı gündeme getiren senatörler, Biden yönetimine İbrahim Reisi'ye uygulanan mevcut yaptırımları kaldırmaması çağrısında bulunurken, bu grubun başındaki Cumhuriyetçi Senatör Ted Cruz, "Biden yönetimi İran'a yönelik yaptırımları kaldırma kararını hızlandırdı. İran üzerinde ABD baskısı sağlayan kalan araçlarını ortadan kaldırmaya çalışıyor.” dedi.
ABD'nin İran Nükleer Anlaşmasına Katılmasını Önleme Planı
Cumhuriyetçi Temsilciler Meclisi üyesi Andrew Clyde, Haziran 2021'de Kongre'ye herhangi bir onay veya güvence vermeden ABD'nin İran nükleer anlaşmasına dönmesini önlemek için bir tasarı sundu. Bu tasarı 12 diğer milletvekili tarafından desteklenmektedir.
ABD'li milletvekilleri tasarıda, başkanın Senato'nun onayı olmadan İran'a yönelik yaptırımların hafifletmesine, askıya almasına veya muaf tutmasına izin verilmediğini söyledi.
İran ile Anlaşmayı Kongre'ye Sunma Planı
İran nükleer anlaşması karşıtı Ron Johnson ve diğer 19 senatör, ABD hükümeti ile İran arasındaki herhangi bir anlaşmanın bir antlaşmaya dönüştürülmesi ve oylanmasını öngören yasa tasarısını Senato'ya sundu.
İran'a Yaptırımları Sürdürme Planı
Mayıs 2021'de James Lankford, Senato Bankacılık Komitesi'nin diğer üç üyesinin desteğiyle, başbakanının İran'a karşı yaptırımları kaldırma yetkisini sınırlama çağrısında bulunan "İran Yaptırımları Uygulama Yasas"ı adlı bir tasarıyı kongreye sundu.
tesnim
