آیت‌الله سید ابراهیم رئیسی، بعد از حضور در مسجد مقدس جمکران و زیارت حرم مطهر حضرت فاطمه معصومه (س) با حضور در دفتر آیت‌الله نوری همدانی با این مرجع تقلید دیدار و گفتگو کرد. آیت‌الله نوری همدانی در این دیدار ضمن بیان توصیه‌هایی به رئیس‌جمهور منتخب برای حل مشکلات معیشتی مردم، گفت: با مردم باشید و حقوق آن‌ها را احیا کنید. این مرجع تقلید با اشاره به سخنان گهربار حضرت علی (ع) در نهج‌البلاغه به خصوص نامه ۵۳ آن حضرت به مالک اشتر و ترسیم حکومت‌ها در دنیای امروز، گفتند: متأسفانه امروز دنیا به دو بخش استکبار جهانی و ایادی آن که مردم را زیر چنگال ظلم خود نگه داشته‌اند و جبهه مردم عادی، تقسیم شده است. وی ادامه داد: مردم امروز زیر چنگال ظلم و ستم استکبار قرار گرفته اند، البته مردم عادی بیدارند و به این مطلب پی برده‌اند که در دنیای امروز با چه مشکلاتی مواجهند و مستضعفین جهان از این مشکلات به ستوه آمده و به شدت به دنبال کسی هستند که بتواند پرچم عدالت خواهی را به‌دست بگیرد.
آیت‌الله نوری همدانی با تبریک به آیت‌الله رئیسی به عنوان رئیس سیزدهمین دولت در نظام جمهوری اسلامی ایران، بیان داشت: شما متواضع، مردمی و شناخته شده هستید، انتخاب شما از سوی مردم به خاطر این صورت گرفت که پرچم یک حرکت را به دست گرفته اید تا با آن عدالت و حق را حاکم کنید.
این مرجع تقلید با ابراز امیدواری که با دولت جدید تحولی به وجود آمده و این وسعت پیدا خواهد کرد، به پیام‌های مردم و سران کشورها، به انتخاب آیت‌الله رئیسی اشاره کرد و گفت: امریکا و کشور‌های غربی به دفاع از رژیم صهیونیستی که غاصب و دزد هست، تأکید دارند، وضعیت اسفبار افغانستان و برخی کشور‌های مسلمان، نتیجه دخالت استکبار است، امروز بسیاری از مردم در کشور‌های اسلامی بیدار شده اند، احتیاج به حرکتی دارند و سوابق درخشانی که از شما وجود دارد به این راه امیدوارند. وی در ادامه با بیان اینکه امیرمؤمنان (ع) به مالک اشتر می‌فرمایند «با مردم باشید و میان مردم بروید و به مشکلات آنان پی برده و آن را حل کنید»، بیان کرد: شما هم باید از این سخنان الهام بگیرید، با مردم باشید و احیای حق کنید.
آیت‌الله نوری همدانی با اشاره به مشکلات مردم و اولویت سنجی در آن تأکید کرد و ابراز داشت: امروز مردم با مشکلاتی همچون اقتصادی، معیشتی، بیکاری و گرانی رو به رو هستند، باید دولت جدید این مشکلات را درجه بندی کرده و معیشت مردم را اولویت قرار دهد. وی یادآور شد: مردم ما متدین علاقه‌مند به نظام هستند، مسئولان باید سعی کنند رضایت مردم را جلب نمایند.
دولت نیازمند همراهی همه مردم است
رئیس‌جمهور منتخب در این دیدار با تقدیر از مراجع معظم تقلید و علما به جهت حمایت و حضور در صحنه انتخابات، بر همراهی همه مردم برای ادامه راه دولت تأکید کرد. رئیسی افزود: بدون تردید دولت نیازمند همراهی همه مردم است، عنوان دولت را دولت مردمی گذاشتیم، حضور و همکاری همه مردم مؤثر است رهنمود‌های مراجع می‌تواند برای آینده دولت بسیار تأثیرگذار باشد مردم هم نگاهشان به مراجع و بزرگان خود است.
رئیسی با تأکید بر اینکه حماسه‌ای که در ۲۸ خرداد آفریده شد، بدون تردید حضور مراجع در آن نقش آفرین بوده است، گفت: مردم امروز به شدت مشکل معیشتی و کسب و کار دارند، مشکلات مختلفی که زندگی مردم را احاطه کرده مردم بسیار صبور هستند که نسبت به مسائل انقلاب، مقاومت و پایداری می‌کنند، مردم در این انتخابات با لطفی که داشتند، حقی برای خودشان و تکلیفی برای ما ایجاد کردند که امیدواریم به عنوان یک طلبه خدمتگزار بتوانیم گشایش‌هایی در زندگی مردم صورت دهیم که احساس کنند شرایط متفاوت شده است.
اعتمادسازی و جلب رضایت مردم از اولویت‌های ماست
رئیس‌جمهور منتخب در دیدار با آیت‌الله العظمی ناصر مکارم شیرازی با بیان اینکه اعتمادسازی و جلب رضایت مردم از اولویت‌های اصلی دولت مردمی است، گفت: با ثبات بازار باید شرایط آینده برای مردم و تولیدکنندگان قابل پیش‌بینی باشد. سید ابراهیم رئیسی استفاده از رهنمود‌ها و نظرات مراجع عظام، علما و نخبگان را از وظایف دولت جدید دانست و افزود: یقین دارم با حضور و مشارکت مردم می‌توانیم بر همه مشکلات فایق بیاییم. وی در ادامه با بیان اینکه قبل از تشکیل دولت مصمم هستیم جلساتی با مراجع، علما، نخبگان و گروه‌های مختلف مردمی داشته باشیم، اظهار داشت: امروز اعتماد مردم به خاطر برخی اقدامات نسنجیده آسیب دیده است و باید این اعتماد را که سرمایه اصلی کشورمان است احیا کنیم.
رئیسی خاطرنشان کرد: در اولین اقدام باید ثبات را در بازار ایجاد کنیم به گونه‌ای که وضعیت آینده، هم برای تولیدکننده و هم برای مردم قابل پیش‌بینی باشد. آیت‌الله العظمی ناصر مکارم شیرازی نیز در این دیدار ضمن خیر مقدم و ابراز خوشحالی از دیدار رئیس‌جمهور منتخب، اظهار داشت: امروز مردم از وضعیت معیشت و کسب و کار ناراضی هستند و باید علت اصلی این نارضایتی‌ها به درستی شناسایی و برطرف شود. مکارم شیرازی با تأکید بر اینکه سامان دادن به وضعیت نابسامان موجود امکان پذیر است، تأکید کرد: با همت، آمادگی و شجاعتی که از رئیس‌جمهور منتخب مردم سراغ دارم، این نابسامانی‌ها می‌تواند سامان پیدا کند. این مرجع تقلید استفاده از ظرفیت‌های کشور و اجرای طرح‌های عملی و دقیق را در بهبود وضعیت مردم حائز اهمیت دانست و گفت: بدون شک اگر وضعیت مردم سامان یابد، نور امید در دل مردم روشن خواهد شد و به واسطه آن مردم مشارکت و همکاری بیشتری با برنامه‌های دولت خواهند داشت. آیت‌الله العظمی مکارم شیرازی هوشیاری و اعتماد نکردن به دشمن را در عرصه سیاست خارجی مورد تأکید قرار داد و گفت: در این حوزه بایستی بر مبنای واقعیت‌ها و نه خوش باوری و با قاطعیت، شجاعت، تدبیر و حسن عمل گام برداشت و یقین دارم که شما مرد این کار هستید.
رئیسی: چشم انداز آینده را روشن می‌دانم
آیت‌الله سید ابراهیم رئیسی همچنین در دیدار با آیت‌الله جعفر سبحانی با قدردانی از مواضع و بیانات راهگشای این مرجع تقلید در دعوت مردم به حضور در انتخابات، اهتمام دولت به استفاده از نظرات و رهنمود‌های مراجع تقلید و نخبگان کشور را مورد اشاره قرار داد و گفت: دولت خود را در خط مقدم رفع مشکلات مردم و ایجاد گشایش در زندگی مردم می‌داند و تلاش می‌کند با جلب اعتماد مردم و استفاده از نظرات نخبگان در مسیر رفع مشکلات گام‌های مؤثر بردارد. رئیس‌جمهور منتخب خاطرنشان کرد: با وجود همه مشکلات و کاستی‌هایی که امروز در عرصه‌های مختلف وجود دارد، به ظرفیت‌های کشور و توان جوانان و نخبگان باور دارم و تلاش خواهیم کرد وضعیت موجود را به نفع مردم تغییر دهیم. رئیسی در ادامه با بیان اینکه مردم نسبت به رفع مشکلات و کاستی‌های موجود به دولت مردمی امید بسته‌اند، اظهار داشت: با وجود همه مشکلات و سختی‌ها، چشم انداز آینده را روشن می‌دانم و عمیقا باور دارم که اصلاح روند موجود امکانپذیر است. آیت‌الله جعفر سبحانی نیز در این دیدار ضمن تبریک به رئیس‌جمهور منتخب، اقدام وی در نظرخواهی از اقشار و گروه‌های مختلف را بسیار ارزشمند توصیف کرد و اظهار داشت: بی تردید این اقدام پسندیده و مجموع نظرات می‌تواند در رفع مشکلات مؤثر باشد. این مرجع تقلید در ادامه فعال کردن تولید داخل و رفع موانع در کنار جذب سرمایه خارجی را در غلبه بر مشکلات اقتصادی مؤثر دانست و گفت: امروز باید از همه ظرفیت‌های موجود برای اصلاح و بهبود وضعیت اقتصادی مردم و تولیدکنندگان استفاده کرد.
رئیسی: ظرفیت جوانان را به کار بگیرید
آیت‌الله علوی گرگانی هم در دیدار آیت‌الله رئیسی، رئیس‌جمهور منتخب با تأکید بر لزوم بهره مندی از ظرفیت اقشار مختلف جامعه برای رفع مشکلات کشور بیان کرد: مسئولیت بسیار سنگین است و خدا باید به شما کمک کند، نخستین موضوعی که باید در کشورمان مورد توجه باشد بهره مندی از ظرفیت عظیم نیرو‌های ارزشمند جوان است و مقام معظم رهبری بر این موضوع تأکید کردند. وی تصریح کرد: موضوع کشاورزی در کشورمان دارای اهمیت زیادی است، چون در نظام بشر همه به کشاورزی وابسته هستند و باید مشکلات کشاورزان مورد توجه قرار بگیرد. همچنین طبقات فرهنگیان و تجار نیز باید مورد اعتنا باشند. آیت‌الله علوی گرگانی خاطرنشان کرد: حسن عمل شما در قوه قضائیه سبب زنده شدن امید‌ها شد و عملکرد مناسب تان در قوه قضائیه قابل تقدیر است.
آیت‌الله صافی گلپایگانی: به شما امیدواریم
به گزارش روابط عمومی دفتر رئیس‌جمهور منتخب، آیت‌الله دکتر سید ابراهیم رئیسی در دیدار با آیت‌الله العظمی لطف‌الله صافی گلپایگانی هم با بیان اینکه مردم گرفتار مشکلات فراوانی هستند و باید گشایشی در زندگی آن‌ها ایجاد کنیم، گفت: دولت جدید با توکل به خدا و توسل به ائمه اطهار و با دعای مراجع عالیقدر تقلید مصمم است با تلاش شبانه‌روزی در مسیر جلب اعتماد مردم و برطرف کردن مشکلات آنان و قرار دادن کشور در مسیر توسعه و آبادانی پایدار گام بردارد.
رئیس‌جمهور منتخب دغدغه آیت‌الله العظمی صافی گلپایگانی در خصوص ارتباط گسترده با کشور‌های همسایه را مورد اشاره قرار داد و گفت: تقویت و ایجاد مناسبات و روابط همه‌جانبه با کشور‌های همسایه از اولویت‌های دولت بنده خواهد بود و اینگونه روابط را به نفع ایران و کشور‌های همسایه می‌دانیم.
آیت‌الله العظمی صافی گلپایگانی نیز در این دیدار با اشاره به ضرورت تلاش برای رفع گرفتاری‌های مردم اظهار داشت: بی تردید با ویژگی‌ها و محاسنی که از شما سراغ داریم می‌توانید گام‌های مفید و مؤثری در بهبود وضعیت زندگی مردم بردارید و در این راه دعاگوی شما هستیم. این مرجع تقلید با بیان اینکه مردم گرفتاری‌های فراوانی دارند و هر روز بر ابعاد آن اضافه می‌شود، گفت: امروز مسئولیت بسیار سنگینی بر دوش شما قرار گرفته است و مردم نیز چشم امید به شما دوخته‌اند لذا هر مقدار که در توان دارید باید برای کمک به مردم تلاش کنید. آیت‌الله العظمی صافی گلپایگانی ارتباط مؤثر با جهان اسلام و کشور‌های همسایه را حائز اهمیت دانست و گفت: برقراری و تقویت ارتباط مسالمت آمیز با جهان اسلام و به ویژه کشور‌های همسایه از اهمیت زیادی برخوردار است که نباید از آن غفلت کرد.
آیت‌الله شبیری زنجانی: آرامش را به مردم برگردانید
آیت‌الله دکتر سید ابراهیم رئیسی در ادامه سفر به شهر مقدس قم و در دیدار با آیت‌الله العظمی سیدموسی شبیری زنجانی با اشاره به برکات کار و تلاش و دعا و توسل خالصانه مردم در پیشبرد امور کشور، اظهار داشت: ظرفیت‌ها و منابع مادی و نیروی انسانی تحصیل کرده و کارآمدی در کشور وجود دارد که در هر عرصه‌ای به آن‌ها اعتماد کردیم، شاهد پیشرفت‌های چشمگیر هستیم. رئیسی اضافه کرد: معتقدیم باید این ظرفیت‌ها را شناسایی و در راستای رفع مشکلات و پیشرفت و آبادانی کشور از آن استفاده کرد.
رئیس‌جمهور منتخب، اتکا به منابع داخلی را مورد تأکید قرار داد و گفت: حتی الامکان باید تلاش کنیم اقتصاد و سفره مردم به امکانات و ظرفیت‌های داخل کشور متصل شود و در این صورت است که آسیب پذیری کشور در مقابل تکانه‌های مختلف کاهش پیدا می‌کند.
آیت‌الله العظمی سید موسی شبیری زنجانی نیز در این دیدار ضمن خوشامدگویی و تبریک پیروزی آیت‌الله رئیسی در انتخابات ریاست جمهوری اظهار داشت: امروز مردم در رنج و سختی هستند و باید با تلاش شبانه روزی و مجاهدانه آرامش و آسایش را به زندگی مردم بازگرداند. این مرجع تقلید اخلاص و مجاهدت صادقانه در رفع مشکلات مردم را مورد تأکید قرار داد و گفت: این وعده قطعی الهی است که راه‌های مختلفی را برای پیشبرد امور، پیش روی تلاشگران مخلص قرار می‌دهد. ایشان با دعا و آرزوی موفقیت برای دولت سیزدهم، ابراز امیدواری کرد که دولت بتواند با عنایات حضرت ولیعصر (عج) مشکلات را به احسن وجه حل و فصل کند.

استاد محسن قرائتی در تفسیر نور به ارائه «نکات ناب» و «پیام های زیبای آیات قرآن کریم» پرداخته که حوزه نیوز در این نوشتار، آیه ۱۸۳ سوره مبارکه آل عمران را در قالب مجموعه «قطره ای از دریا» ارائه می نماید.

* آیه

الَّذِینَ قَالُوا إِنَّ اللَّهَ عَهِدَ إِلَیْنَا أَلَّا نُؤْمِنَ لِرَسُولٍ حَتَّیٰ یَأْتِیَنَا بِقُرْبَانٍ تَأْکُلُهُ النَّارُ ۗ قُلْ قَدْ جَاءَکُمْ رُسُلٌ مِنْ قَبْلِی بِالْبَیِّنَاتِ وَبِالَّذِی قُلْتُمْ فَلِمَ قَتَلْتُمُوهُمْ إِنْ کُنْتُمْ صَادِقِینَ

* ترجمه

کسانی که گفتند: همانا خداوند از ما پیمان گرفته که به هیچ پیامبری ایمان نیاوریم، مگر آنکه (به صورت معجزه) یک قربانی برای ما بیاورد، که آتش (صاعقه آسمانی) آن را بخورد! بگو: (این حرف‌ها بهانه است،) بی‌گمان پیامبرانی پیش از من با دلائلی روشن و (حتی) با همین (پیشنهادی) که گفتید، برای شما آمدند، پس اگر راست می‌گویید چرا آنان را کشتید؟

* نکته ها

برخی برای فرار از قبول اسلام، بهانه تراشی نموده و می‌گفتند: خداوند از ما تعهّد گرفته تنها به پیامبری ایمان بیاوریم که حیوانی را قربانی کند و صاعقه‌ی آسمانی آن قربانی را در برابر چشم مردم بسوزاند، تا به پیامبری او یقین کنیم. این آیه نازل شد تا پیامبر صلی الله علیه وآله به آن بهانه تراشان لجوج بگوید: اگر شما راست می‌گویید، چرا به پیامبران قبل از من که علاوه بر انواع معجزات، آنچه را شما درخواست می‌کنید به شما عرضه کردند، ایمان نیاوردید؟

امام صادق‌علیه السلام پس از تلاوت این آیه فرمود: میان یهودیانِ بهانه‌جوی زمان پیامبر اسلام و یهودیانی که انبیا را می‌کشتند، پانصد سال فاصله بوده است، امّا به خاطر رضایت آنان بر قتل نیاکان، خداوند نسبت قتل را به آنان نیز داده است.[۱]

در تورات، کتاب اوّل پادشاهان، باب ۱۸ جمله ۳ و ۴، ماجرای به شهادت رساندن انبیای بنی‌اسرائیل آمده است. همچنین در سِفر لاویان، باب ۹ جمله‌ی دوّم، موضوع قربانی قوچ آمده است.

* پیام ها

۱- فرار از پذیرش حقّ را با عناوین مذهبی توجیه نکنید. «انّ ‌اللّه‌عهد الینا اَلاّ نؤمن»

۲- یهود، موسی را آخرین پیامبر نمی‌دانستند، بلکه می‌گفتند: عهد خدا با ما آن بوده است که پیامبر بعدی، چنین وچنان باشد. «عهد الینا... یأتینا بقربان»

۳- انسانی که روحیه‌ی استکباری پیدا کرد، هم به خدا تهمت می‌زند؛ «انّ اللّه عهد الینا» و هم تسلیم هیچ پیامبری نمی‌شود؛ «ألاّ نؤمن لرسول» و هم توقّع دارد که معجزه‌ها، مطابق تمایلات و خواست‌های او باشد. «حتی یأتینا بقربان»

۴- قربانی حیوان، تاریخی بس طولانی دارد. «...بقربان»

۵ - سوابق هر گروه و ملّتی، بهترین گواه بر صدق یا کذب ادّعای آنهاست. «جاءکم... بالبیّنات و بالّذی قلتم»

۶- بهانه‌تراشی مخالفان، در طول تاریخ شبیه هم است. «و بالّذی قلتم»

۷- استدلال و احتجاج پیامبر با یهود، به تعلیم خداوند بود. «قل قد جائکم»

۸ - گاهی برای اثبات یا حقّانیت یک امر یا مصلحت مهم‌تر باید اموالی فدا شود. آری، اگر مالی آتش گرفت ولی چشمی بیدار و یا دلی روشن شد، اسراف نخواهد بود. «قد جائکم رسلی... بالّذی قلتم...»

۹- رضایت بر گناهِ نیاکان، سبب شریک شدن در جرم آنان است. «فلِم قتلتموهم»

پی نوشت:

۱) تفسیر برهان، ج ‌۱، ص ‌۳۲۸ ؛ کافی، ج ‌۲، ص‌۴۰۹. (به نقل از تفسیر راهنما)

«مثال های زیبای قرآن»، کتابی است از آیت الله العظمی مکارم شیرازی که به مثال های مختلف قرآن در موضوعان گوناگون پرداخته و حوزه نیوز مطالب کاربردی این کتاب را در شماره های مختلف تقدیم نگاه شما قرآن دوستان خواهد کرد.

* فصل چهاردهم

سیزدهمین مثال: شرح صدر

خداوند متعال در سیزدهمین مثل از آیه های قرآن مجید، در آیه ۱۲۵ سوره انعام می فرماید: «فَمَنْ یُرِدِ اللّهُ اَنْ یَهْدِیَهُ یَشْرَحْ صَدْرَهُ لِلاِْسْلامِ وَ مَنْ یُرِدْ اَنْ یُضِلَّهُ یَجْعَلْ صَدْرَهُ ضَیِّقاً حَرَجاً کَاَنَّما یَصَّعَّدُ فِی السَّماءِ کَذلِکَ یَجْعَلُ اللّهُ الرِّجْسَ عَلَی الَّذینَ لایُؤمِنونَ» آن کس را که خدا بخواهد هدایت کند، سینه اش را برای [پذیرش] اسلام، گشاده می سازد؛ و آن کس را که به [سبب اعمال زشتش] بخواهد گمراه سازد، سینه اش را آن چنان تنگ می گرداند که گویا می خواهد به آسمان بالا برود؛ این گونه خداوند پلیدی را بر افرادی که ایمان نمی آورند، قرار می دهد!

دورنمای بحث

آیه شریفه در صدد بیان زمینه های روحی مردم در پذیرش حق است، آنچه از ظاهر آیه استفاده می گردد این است که: مردم در این جهت متفاوتند؛ بعضی از مردم آن قدر روحشان پاک و قلبشان نورانی است که با اوّلین برخورد با قرآن، با آغوش باز اسلام را پذیرایند و خداوند هم در عوض به آنان شرح صدر می بخشاید. در مقابل، افرادی هستند که زمینه پذیرش حق در آنان نیست و چنانچه تمام قرآن بر آنان خوانده شود، تأثیرگذار نیست؛ از این رو، خداوند قلب آنها را تنگ و تاریک می گرداند.

شرح و تفسیر

«فَمَنْ یُرِدِ اللّهُ اَنْ یَهْدِیَهُ یَشْرَحْ صَدْرَهُ لِلاِْسْلامِ» هر کسی را که خداوند بخواهد هدایت کند و او را رهنمون شود، سینه اش را گشاده و فراخ می گرداند و برای دریافت حق به او شرح صدر می بخشاید. به عبارت دیگر، او را دریا دل و با ظرفیّت قرار می دهد. «وَ مَنْ یُرِدْ اَنْ یُضِلَّهُ یَجْعَلْ صَدْرَهُ ضَیِّقاً حَرَجاً» هر کس را که بخواهد گمراه کند، سینه اش را تنگ و تاریک و ظلمانی قرار می دهد؛ به گونه ای که طاقتش سلب می شود و با کوچکترین مشکلی تعادل فکری خویش را از دست می دهد.

«کَاَنَّما یَصَّعَّدُ فِی السَّماءِ...» آن قدر سینه اش را تنگ و تاریک می گرداند که گویا می خواهد به آسمان پرواز کند؛ یعنی همان گونه که پرواز به آسمان برای انسان بدون وسیله محال است، تحمّل این تاریکی و تنگی نیز برای این عدّه مشکل و محال است و خداوند این گونه پلیدی و کفر را، در دل افراد بی ایمان قرار می دهد.

پیام های آیه

۱ـ هدایت و ضلالت به دست خداست

آنچه مطابق با ظاهر آیه است، این است که هدایت و ضلالت انسانها از طرف خداوند صورت می گیرد و مفهوم آن چیزی جز جبر نیست. در این صورت، اسلام و کفر دو امر غیر اختیاری است و قبول آن به عقیده ما با عدالت خداوند سازگار است. از این رو، برای روشن شدن مطلب، لازم است مقدّمه ای ذکر گردد:

در میان فِرَق و گروههای اسلامی ـ که از سرچشمه زلال ولایت و امامت دور مانده اند ـ گروهی مذهب «جبر» را پذیرفته اند و معتقدند که انسان در کارهای خود اختیاری ندارد. اعتقاد به این مذهب ـ که مخالف عقیده شیعه است ـ مساوی با انکار اصول پنجگانه دین است.

اوّلین اصلی که بر اساس این مذهب نادیده گرفته می شود، عدل الهی است؛ چه این که اگر انسان در کارهایش مجبور باشد، عذاب کافر و ثواب مؤمن بر خلاف عدالت است؛ زیرا نه کافر در کفرش اختیار داشته است؛ و نه مؤمن در ایمانش. به همین جهت، قائلین به جبر عدل الهی را نمی پذیرند.

دوّمین اصلی که با اعتقاد به جبر نادیده گرفته می شود، اصل توحید است؛ چه این که خدایی که عادل نباشد و مردم مجبور را بی جهت کیفر و پاداش دهد، شایسته خدایی نیست و نمی تواند این جهان پهناور را ـ که بر اساس نظم و حکمت اداره می شود ـ تدبیر کند.

از این رو، ارسال رُسُل و بعثت پیامبران نیز بی معنا خواهد بود. چه این که انبیا توان هدایت کفّار را ندارند؛ زیرا آنها بی اختیار کفر میورزند، و نیز انبیا بر ایمان مؤمنان بی تأثیرند؛ زیرا با جبری که وجود دارد ـ احتمال انحراف در آنها نمی رود، به عبارتی اوّلی محال است و دوّمی تحصیل حاصل؛ و هر دو از نظر فلسفی غیر ممکن.

امامت نیز ـ که تداوم بخش نبوّت است ـ به دلیل فوق، باطل می شود. آخرین اصلی که با اعتقاد به جبر باطل می گردد، اصل معاد است؛ چه این که معاد مبتنی بر اختیار است. بنابراین، اگر همه انسانها مجبور و بی اختیار باشند، کیفر و پاداش؛ بهشت و جهنّم؛ قیامت و رستاخیز؛ همه و همه بی معنا می شود.

در نتیجه با اعتقاد به جبر نه می توان مسلمان بود؛ و نه اصل اسلام را پذیرفت.(۱) از این رو شیعه باید با تمام وجود خداوند را شاکر باشد که به برکت وجود ائمّه و در پرتو نور ولایت معصومان (علیهم السلام) نه در وادی تاریک «جبر» گرفتار شده است؛ و نه به بیابان ظلمانی «تفوض» قدم گذاشته، بلکه در بین این دو مکتب انحرافی، راه مستقیم و روشنی را انتخاب کرده است.

با توجّه به این مقدّمه، آیا آیه مذکور دلیل بر «جبر» نیست؟

آنچه آیه شریفه بر آن دلالت دارد، این است که: گام اوّل هدایت و ضلالت را خود انسان برمی دارد آنگاه، در صورتی که اوّلین گام را به سمت هدایت برداشت، مشمول هدایت الهی می گردد؛ و در صورت دیگر، که اوّلین گام را به سمت ضلالت برداشت، مشمول ضلالت الهی می شود؛ مثلا سلمان فارسی از ایران حرکت می کند و برای رسیدن به سرچشمه نور، سختی ها و مشکلات فراوانی را تحمّل می کند؛ حتّی به بردگی گرفته می شود. تا این که به سرچشمه نور می رسد و مسلمان می گردد. او چون گامهای اوّلیّه را با اختیار خود برداشته بود مشمول هدایت الهی قرار گرفت و خداوند به او شرح صدر و سینه ای گشاده عنایت کرد.

امّا ابوجهل و ابولهب ـ با این که از اوّل در کنار چشمه هدایت بوده اند ـ ولی گامهای اوّلیّه لجاجت و عناد و دشمنی را به اختیار خود و به تبعیّت از شیطان برداشتند و چشم و گوش خود را در مقابل ندای حق بستند. بر این اساس، خداوند نیز آنها را گمراه کرد و قلب آنها را تنگ و تاریک نمود؛ پس هدایت و ضلالت الهی، نتیجه و مجازات گامهای اوّلیّه خود آنهاست. بنابراین، آیه شریفه فوق و دیگر آیات، هیچ منافاتی با اختیار انسان ندارد.(۲)

اعجاز علمی قرآن در آیه مَثَل

اگر چه مفسّران جمله «کَاَنَّما یَصَّعَّدُ فِی السَّماءِ» را کنایه از کار غیر ممکن و محال دانسته اند؛ ولی امروزه با توجّه به پیشرفت علوم بشری و دستیابی به فضا، تفسیر دیگری نیز می توان برای آن جمله بیان کرد که نشانگر اعجاز علمی قرآن مجید است.(۳)

دانشمندان کشف کرده اند که اطراف کره زمین را هوا (اکسیژن) فرا گرفته است، و این هوا از هر طرف تا ارتفاع ۳۰ کیلومتری ادامه دارد؛ ولی آنچه از این اکسیژن ها استفاده می شود، تنها فضای چند کیلومتری پایین آن است؛ چه این که هر چه اکسیژن به طرف بالا برود، استفاده از آن مشکل تر و سبب تنگی نفس می شود.

به همین جهت، کوهنوردانی که به ارتفاعات بلند صعود می کنند، گاهی از اوقات دچار هواگرفتگی می شوند؛ یعنی به همان هوایی می رسند که استفاده از آن مشکل است و باعث تنگی نفس آنها می گردد و چه بسا، سبب بیهوشی و مرگ آنها می شود!

و نیز به همین جهت، هواپیماهایی که در ارتفاع بالا پرواز می کنند، باید به قدری مجهّز باشند که هوای داخل هواپیما را تنظیم کنند؛ در غیر این صورت، مسافران نمی توانند از هوای آن ارتفاع استفاده کنند و اگر دستگاه تنظیم هوا دچار مشکل گردد، مسافران باید از ماسکهای مخصوص که برای چنین لحظاتی تهیّه شده است، استفاده کنند وگرنه هواپیما مجبور است برای حفظ جان مسافران در ارتفاع پایین به پرواز خود ادامه دهد.

در آن هنگامی که آیه فوق نازل شد، انسان از این مسأله علمی مهم بی اطّلاع بود؛ ولی قرآن مجید در آن زمان (۱۴۰۰ سال پیش) پرده از این راز علمی برداشت و قابل استفاده نبودن هوای آسمانها را بیان کرد و انسانهای گمراه را به کسانی تشبیه کرد که در چنین هوایی تنفّس می کنند و دچار تنگی نفس می شوند.

۳ـ شرح صدر

وقتی حضرت موسی (علیه السلام) به مقام نبوّت نائل شد، چند چیز از خداوند طلب کرد؛ یکی از آنها شرح صدر بود (قالَ رَبِّ اشْرَحْ لِی صَدْرِی...) (۴)

و نیز پیامبر اکرم (صلی الله علیه وآله) بی آن که تقاضا کند ـ این نعمت بزرگ الهی را از خداوند متعال دریافت نمود (اَلَمْ نَشْرَحْ لَکَ صَدْرَکْ؟) (۵)

خلاصه این شرح صدر چه معنایی دارد؟

«صدر» در اینجا به معنای سینه نیست، بلکه به معنای روح و فکر است؛ بنابراین «شرح صدر» به معنای داشتن فکر و روح باز است؛ یعنی کسی شرح صدر دارد که دارای تفکّر عمیق، صبر و حوصله زیاد و فکر و روحی وسیع باشد؛ به گونه ای که در برابر سخت ترین حوادث نلغزد. به همین جهت، شرح صدر یکی از لوازم مهمّ ترقّی و تعالی به سوی خدا شناخته شده است.

پیامبر(صلی الله علیه وآله) و همسایه یهودی

یکی از همسایگان آن حضرت ـ که مردی یهودی بود ـ هر روز به هنگام عبور آن حضرت، از بالای بام به بهانه ریختن خاکروبه ها در کوچه، خاکستری همراه با آتش بر سر و صورت آن حضرت می ریخت. این برنامه هر روز ادامه داشت؛ تا آن که روزی پیامبر (صلی الله علیه وآله) از کوچه گذشت و متوجّه خاکستر همسایه یهودی نشد. آن حضرت کنجکاو گشته، علّت آن را جویا شد. اصحاب و یاران عرض کردند: بحمداللّه مریض شده است و در بستر بیماری به سر می برد؛ پیامبر به قصد عیادت به طرف منزل یهودی حرکت کرد، هنگام در زدن، همسر آن مرد یهودی از پشت در منزل گفت: کیست؟ حضرت جواب داد: پیامبر اسلام! زن گفت: کارت چیست؟ حضرت فرمود: به عیادت شوهرت آمده ام! زن بی اختیار در را باز کرد. حضرت داخل شد و کنار بستر یهودی قرار گرفت. پیامبر (صلی الله علیه وآله) با احوالپرسی به گونه ای برخورد کرد که گویا این یهودی هیچگونه اذیّت و آزاری نسبت به پیامبر اکرم (صلی الله علیه وآله)روا نداشته است!

وقتی یهودی این شرح صدر و گذشت و اغماض پیامبر (صلی الله علیه وآله) را دید، عرض کرد: یا رسول اللّه! آیا این برخورد جزء برنامه دین توست، یا از اخلاق شخصی شماست؟ حضرت فرمودند: جزء برنامه دین اسلام است.

من بد کنم و تو بد مکافات کنی *** پس فرق میان من و تو چیست بگو

از این نمونه، در زندگی پیامبران، امامان و عالمان دینی فراوان است.

مثلا شخصی در شیراز، نامه ای به یکی از علمای آن شهر می نویسد و بی اندازه آن عالم را مورد فحّاشی و هتّاکی قرار می دهد. آن عالم روز بعد نویسنده آن نامه را دیده، به او می گوید: نامه ای به من نوشته بودی آن را انداختم.(۶)

ظاهراً مشکل مالی داشتی؛ این پول را بگیر ان‌شاءاللّه مشکلت با آن حل شود! نویسنده نامه خوشحال شده، با خود می گوید: «خوب شد آقا نامه ما را مطالعه نکرده است!»

بنابراین، یک انسان مسلمان باید با تأسّی به پیامبر گرامی اسلام (صلی الله علیه وآله) دارای شرح صدر، سینه گشاده و دریا دل باشد. با همّت بلند ناملایمات را تحمّل کرده، با کوچکترین مشکل ناسپاسی نکند و انتقام جویی و کینه جویی را پیشه خود قرار ندهد.

پاورقی:‌

۱- سوره حدید، آیه ۴ و آیه ۷ سوره مجادله نیز به همین مضمون دلالت دارد.

۲- این جمله در آیات زیادی از قرآن مجید از جمله آیه ۱۱۹ آل عمران آمده است.

۳- سوره غافر، آیه ۱۹.

۴- سوره زلزل، آیه ۷ و ۸.

۵- سوره کهف، آیه ۴۹.

۶- سوره زخرف، آیه ۳۶.

هر کدام از ما در روز قیامت رتبه‌ای داریم و در مرتبه خودمان قرار می‌گیریم. اما این رتبه‌ها در گرو سبک زندگی، افکار و منش ما در این دنیا است. در عین حال رتبه‌بندی در عالم بعد از مرگ یعنی هم در برزخ و هم در قیامت، با رتبه‌بندی‌هایی که ما در این دنیا داریم، بسیار متفاوت است. ممکن است شخصی در این دنیا پول و ثروت زیادی داشته باشد، اما در آن عالم از نظر درجه بسیار پایین‌تر از افراد فقیر قرار بگیرد. یا ممکن است کسی در این دنیا تحصیلات بالایی داشته باشد اما در قیامت درجه و رتبه خوبی نداشته باشد. همچنین فردی در این عالم پست ریاست داشته باشد ولی در عالم باقی در خدمت مرئوسان خود باشد.

همه این رتبه‌بندی‌ها که در قیامت و برزخ تعیین می‌شود، معیار حقیقی خود ماست. یعنی همه چیز بر اساس کارها و فکرها و نیت‌های ما تعیین می‌شود. برعکس این دنیا که ممکن است کسی از راه دزدی، برداشتن ناحق از بیت‌المال، کلاه‌برداری، احتکار، کم‌فروشی یا گران‌فروشی و هر روش غلط دیگری صاحب دارایی و ثروت شود و خیال کند که خوشبخت شده است. اما بدبخت‌ترین مردم همین افراد هستند که فریب گناه خودشان را می‌خورند.

در عالم قیامت چند عامل اساسی وجود دارد که رتبه هر کدام از ما را مشخص می‌کند.

1. سبک زندگی دینی: یکی از عوامل رتبه‌بندی در برزخ و قیامت، کارهای خوب و اعمال صالح است. آن طور که امام علی نقی علیه السلام فرموده‌اند: «معیار سنجش مردم در دنیا به مال و دارایی آن‌هاست و در قیامت به اعمالشان.» هر قدر که ما کارهای خیر بیشتری در دنیا انجام بدهیم، در قیامت رتبه و درجه بالاتری داریم. در عین حال هر اندازه که گناهان ما بیشتر باشد، رتبه خود را قیامت پایین‌تر آورده‌ایم.

2. خوش اخلاقی با مردم: یکی دیگر از معیارهای سنجش رتبه در قیامت برای ما، خوش اخلاقی است. همان طور که پیغمبر اسلام صلی‌الله علیه و آله فرمودند: «در قیامت در ترازوی اعمال شخصی چیزی بالاتر از حسن خلق قرار داده می‌شود.» به این ترتیب خوش‌خویی و مدارا با مردم نه تنها ارزش ما را کم نمی‌کند، بلکه ملاکی است که رتبه را در قیامت ارتقا می‌دهد.

نبی مکرم اسلام در حدیث دیگری هم درباره اهمیت خوش اخلاقی و تأثیر آن در رتبه ابدی و پایدار ما فرموده‌اند: «سرلوحه نامه اعمال مؤمن، اخلاق خوب اوست.»

3. انس با قرآن:در این میان، یک نکته بسیار مهم وجود دارد که رتبه‌های ما را در قیامت بالا می‌برد و آن هم، میزان انس ما قرآن کریم است. متأسفانه این روزها گاهی دیده می‌شود که قرآن در برخی از خانه‌ها و جمع‌ها مهجور واقع می‌شود. این در حالی است که اگر ما بدانیم انس با قرآن تا چه اندازه موجب ارتقای مقام معنوی ما خواهد شد، بیشتر به تلاوت قرآن می‌پردازیم و در آیات آن تدبر و تأمل می‌کنیم و در زندگی دستورات قرآنی را به کار می‌گیریم.

در روایتی از امام محمدباقر علیه السلام نقل شده که فرمودند: «در روز قیامت قرآن در بهترین صورت وارد می‌شود و به مؤمن می‌گوید بخوان و بالا برو.»

باید دقت داشت که تلاوت و قرائت قرآن از اهمیت بالایی برخوردار است و نباید نسبت به آن غفلت کنیم. اما باید بدانیم که تلاوت زمانی مؤثر واقع می‌شود که ما به دستورات قرآن عمل کنیم و آموزه‌های قرآنی را در زندگی به کار ببندیم.

آن طور که بزرگان دینی می‌گویند، این مطلب که قرآن کریم به عنوان میزان و معیاری در قیامت عنوان شده است، به این دلیل است که قرآن در قلب و عمل انسان عینیت پیدا کرده باشد. در غیر این صورت قرائت ظاهری و لفظی بدون اعتقاد و عمل این مقامات را در پی ندارد.

کانال تلگرامی «صابرین نیوز» امروز (چهارشنبه) اعلام کرد که پایگاه آمریکایی «عین الاسد» در استان «الانبار» عراق با موشک هدف گرفته شده است.

برخی از رسانه‌های دیگر از جمله «المیادین» از شنیده شدن صدای انفجارهای شدید در این پایگاه در پی حمله موشکی خبر دادند.

بر اساس گزارش‌ها، پدافند هوایی پایگاه عین‌الاسد در مقابله با این حمله ناموفق بوده و شعله‌های آتش و دود برخاسته از پایگاه دیده می‌شود.

تیپ «ثأر المهندس» (انتقام ابومهدی المهندس) در بیانیه‌ای مسؤولیت این حمله را بر عهده گرفت و اعلام کرد، در ساعت ۱۲:۳۳ (به وقت محلی) پایگاه عین الاسد را با ۳۰ موشک گراد هدف گرفته و این موشک‌ها با دقت به هدف خورده است.

سخنگوی ائتلاف بین‌المللی موسوم به ائتلاف ضد داعش به فرماندهی آمریکا مدعی شد، این پایگاه به ۱۴ موشک هدف گرفته شده است.

  وی همچنین از زخمی شدن سه نظامی در این پایگاه امریکایی خبر داد اما صابرین نیوز اعلام کرد، بر اساس آمار اولیه دستکم پنج نظامی زخمی شده‌اند.

بالگردهای آمریکایی به صورت گسترده بر فراز عین الاسد به پرواز درآمده‌اند.

نیروهای آمریکایی در پاسخ، منطقه «البغدادی» در استان الانبار را که گویا موشک‌ها از آنجا شلیک شده، هدف گرفتند.

واحد توپخانه نیروهای آمریکایی همچنین یک مسجد در شهر «هیت» در استان الانبار و در نزدیکی عین الاسد را هدف حملات کور خود قرار داد.

دوشنبه هفته جاری نیز  منابع آگاه از حمله راکتی به پایگاه هوایی عین الاسد در استان الانبار واقع در غرب عراق خبر دادند.صابرین نیوز درباره جزئیات این حمله راکتی با انتشار تصاویری نوشت: «هشت راکت ۱۰۷ میلیمتری از تقاطع هیت - کبیسه به سوی پایگاه عین‌الاسد شلیک شد. از این تعداد، چهار راکت مستقیما، به بخش نظامی آمریکایی این پایگاه اصابت کرد».

وحدت طلبی، در سیره عملی و رفتار آن حضرت نیز به راحتی مشاهده می شود؛ چنان که در مقابل حق به غارت رفته ی خویش ۲۵ سال سکوت کرد و با آن که خار در چشم و استخوان در گلو خانه نشین شده بود، از هیچ تلاشی برای اتحاد مسلمانان دریغ نورزید.

پیر حبیب الله شاه چشتی در مراسم جشنی که به مناسبت سالروز ولادت امام رضا(ع) در کویته پاکستان برگزار شد، اهل سنت واقعی را  عاشق آل محمد(ع) دانست.

مراسم جشنی در سالروز ولادت امام هشتم علی ابن موسی الرضا علیه السلام با همت حجت الاسلام والمسلمین مقصود علی دومکی سخنگوی مرکزی مجلس وحدت مسلمین پاکستان برگزار شد و با سخنرانی سید حبیب الله شاه چشتی رئیس جماعت اهل سنت در بلوچستان پاکستان، حجت الاسلام و المسلمین سید هاشم موسوی امام جمعه شهر کویته و مقصود علی دومکی سخنگوی مرکزی مجلس وحدت مسلمین پاکستان روز گذشته در حوزه علمیه خاتم النبیین(ص) شهر کویته پاکستان ادامه یافت .

پیرحبیب اله  چشتی از روحانیان برجسته اهل سنت در سخنانی با بیان این که عشق آل محمدجزئی ازایمان است واهل سنت واقعی کسی است که عاشق آل محمد(ع) باشد،ابرازداشت: زیارت امام رضا(ع) عبادت عظیمی است،چون آن امام همام(ع)  فرزند و وارث پیامبر(ص) ورهبروراهنمای انسانها هستند.

حجت الاسلام والمسلمین دومکی در سخنانی با تاکید به این که آل محمد(ع) درهرزمان ومکانی برای نجات و بقای اسلام خود را فدا و قربانی کرده اند، اظهار داشت: آل محمد(ع) بااخلاق کریمانه خود جهان رابه سوی دین خدادعوت کردند،قرآن کریم واحادیث شکل وتجسم عملی اخلاق آل محمد(ع) است.

وی افزود: فرزند رسول حضرت امام علی ابن موسی الرضا علیه السلام بخاطر اخلاق کریمانه خود، بعنوان عالم آل محمد(ع) شناخته می شوند.

حجت الاسلام والمسلمین سید هاشم موسوی امام جمعه شهر کویته نیز با اشاره به این که زندگی امام علی ابن موسی الرضا علیه السلام مشعل راه برای ما است، ابراز داشت: امام رضا(ع) در برابر سران فاسق بنی عباس از ارزش های دینی و اصول اسلامی محافظت کرد.

پیر نورالحق قادری، وزیر امور مذهبی پاکستان گفت: سیره پیامبر اکرم (ص) به عنوان متن درسی در برنامه آموزشی شامل خواهد شد.

 وی گفت: دولت متعهد است تا نسل جدید را با تعالیم قرآن کریم آشنا کند لذا سیره النبی (ص) را به عنوان متن درسی در برنامه آموزشی کشور قرار خواهد داد.

 روز پنجشنبه وی ریاست جلسه اختتامیه مسابقات حفظ ملی قرآن را بر عهده داشت و به همین مناسبت گواهینامه هایی را به برندگان و حافظان مقام اول، دوم و سوم اعطا کرد.

 وزیر امور مذهبی پاکستان گفت: کسانی که در موضوع قرآن کریم کار می کنند، پاداش بزرگی می گیرند و هیچکس را نمی توان از نعمات و برکات قرآن کریم محروم کرد. 

 پیر نورالحق قادری گفت: همه کودکان، خانم ها و آقایان شرکت کننده در این مسابقه و والدین آن ها بسیار خوشبخت هستند چون در روز قیامت، حافظ و قاریان جایگاه بسیار والایی خواهند داشت.

 وی گفت: افرادی كه قرآن کریم رامیخوانند،فرشتگان را شاهد خود قرار میدهند و ما باید عشق وعلاقه خودرانسبت به قرآن کریم حفظ کنیم،زیراعشق وعلاقه به قرآن کریم روش امت اسلامی است.

وی گفت: بزرگان امت اسلامی ما با قرآن کریم رابطه ویژه ای داشتند. 

 وی به عشق و علاقه خود به قرآن کریم اشاره کرده و گفت: من همیشه قرائت قرآن کریم از قاریان مختلف را گوش می دهم.

 وی افزود: دولت متعهد است نسل جدید را نسبت به آموزه های قرآن کریم آگاه کند.
 نور الحق گفت: عمران خان، نخست وزیر پاکستان همیشه در مورد ترویج قرآن کریم و سیره پیامبر اکرم (ص) صحبت به میان می آورد. 

وی گفت: دولت فعلی ترجمه ای به اتفاق آراء از چهار فرقه اسلامی به همراه ترجمه اردو را آماده کرده است و سیره النبی (ص) را به عنوان متن درسی در برنامه آموزشی قرار خواهد داد.

* معنای واژه مشورت

واژه «شور» در لغت به معنای مکیدن زنبور از شیره گل‌ها و بیرون آوردن و استخراج نمودن عسل از کندوها توسط انسان، است.

و کلمات «شور، تشاور، مشاوره، مشورت» در اصطلاح به معنای استخراج رای و نظر صحیح می‌باشد. گویا انسان‌ها، از راه مشاوره، بهترین نظریه‌ها را جذب می‌کنند. (تفسیر المیزان، علامه طباطبایی، ج18، ص92 و تفسیر نور، محسن قرائتی، ج2، ص213)

* اهمیت مشاوره

قرآن کریم، مشورت نمودن را یکی از صفات نیک مومنان شمرده است. آنان در به‌دست آوردن نظر صحیح، با صاحبان عقل به رایزنی می‌پردازند و تلاش می‌کنند از میان نظرات گوناگون، بهترین آنها را گزینش نمایند. (زمر 18 - شورا 38) (تفسیر المیزان همان ص93)

1- اصولا افراد و خانواده‌هایی که کارهای مهم خود را با مشورت و صلاح‌اندیشی یکدیگر انجام می‌دهند و با صاحب‌نظران به رایزنی و مذاکره می‌نشینند، کمتر گرفتار «لغزش و خطا» می‌گردند.

امرهم شوری برای این بود/ کز تشاور، سهو و کژ کمتر بود  (مثنوی مولوی، دفتر ششم)

2- به عکس، زنان و مردانی که گرفتار استبداد رای هستند و خود را بی‌نیاز از افکار دیگران می‌پندارند، هرچند از نظر فکری فوق‌العاده نیز باشند، در اغلب موارد گرفتار اشتباهات بزرگی شده و در نهایت از عملکرد خود پشیمان می‌شوند.

مشورت در کارها واجب شود/ تا پشیمان در آخر کم بود  (مولوی، دفتر دوم)

3- استبداد رای، شخصیت آدمی را در میان توده مردم ضایع می‌کند و افکار را در مسیر جریان رشد متوقف می‌سازد و استعدادهای آماده را بلااستفاده می‌کند و به این ترتیب بزرگ‌ترین سرمایه‌های انسانی یک خانواده از دست می‌رود.
مرحوم طبرسی مفسر عالی‌مقام می‌گوید: مشاوره وسیله‌ای است برای جلوگیری کردن از صفت خودکامگی. (میناگر عشق، کریم زمانی ص824)

4- افرادی که در انجام کارهای مهم خود با دیگران مشورت می‌کنند، اگر در کارشان موفق شوند، از دیدگاه روانشناسی اجتماعی، کمتر مورد «حسادت» واقع می‌گردند. زیرا مشاورین موفقیت آنها را نیز از خودشان می‌دانند و معمولا نسبت به کاری که خودشان در آن شریک‌اند، حسد نمی‌ورزند.

و چنانچه در کارشان نتیجه مطلوب حاصل نشود، مشورت‌دهندگان زبان و اعتراض و ملامت نمی‌گشایند، زیرا انسان‌ها به سرانجام کار خودشان، نه تنها اعتراض نمی‌کنند، بلکه دل‌سوزی و غم‌خواری نیز خواهند داشت.

5- یکی دیگر از فوائد مشورت، این است که زن و شوهر، ارزش شخصیت افراد و میزان دوستی و دشمنی آنها را با خودشان درک خواهند کرد. و این شناسایی راه را برای موفقیت آنان در زندگی هموار می‌کند.

و شاید مشورت‌های پیامبر(ص)، با آن قدرت فکری فوق‌العاده که در حضرتش وجود داشت، به‌‌خاطر مجموع این جهات بوده است.

پیامبر(ص) فرمود: «هیچ‌کس، هرگز با مشورت کردن، بدبخت نشد و هیچ فردی با خودرایی خوشبخت نشده است.»

امام علی(ع) نیز فرمود: «کسی که استبداد رای داشته باشد، هلاک و ضایع می‌شود و کسی که با اشخاص بزرگ، مشورت کند، در عقل آنها شریک شده است.» (تفسیر نمونه، ناصر مکارم شیرازی، ج3، ص144-145)

ورچه عقلت هست با عقل دگر/ یار باشی، مشورت کن ای پدر  (مثنوی مولوی دفتر دوم)

با دو عقل از بس بلاها وارهی/ پای خود بر اوج گردون‌ها نهی (همان دفتر چهارم)

مشورت ادراک و هشیاری دهد/ عقل‌ها مر عقل را یاری دهد (همان دفتر اول)

رسول خدا(ص) برای رای و نظر مردم ارزش زیادی قائل بود، تا آنجا که برای احترام آنان، گاهی از نظر خود صرف‌نظر می‌کرد.

در جنگ احد با اینکه رای حضرت این بود که داخل شهر با دشمن مبارزه کنند، اما در نهایت پیشنهاد جوانان را پذیرفت و عملیات دفاع را در خارج از شهر مدینه سامان داد. با اینکه در این جنگ، پیروزی نصیب مسلمانان نشد، اما هیچ‌کس را به‌خاطر این نتیجه سرزنش و ملامت نکرد. (تفسیر نمونه همان ص144)

* مشاوره با خدمتکار

امام رضا(ع) فرمود: در عین اینکه پدرم (امام موسی کاظم(ع)) از همه عاقل‌تر بود،‌ با این حال گاهی با خدمتکار سودانی خود به مشورت می‌نشست. از امام(ع) پرسیدند: آیا شما هم با این‌گونه افراد مشورت می‌نمایید؟ فرمود: آری، چه‌بسا خداوند حق و موارد دلخواه ما را بر زبان او جاری می‌سازد. (میزان الحکمه، ج5، ص211)

* مشاوره با گروه مهاجر و انصار درباره جنگ

معاویه از بیعت با امیر‌المومنین(ع) خودداری کرد. امام با فرستادن نامه‌هایی کوشید او را از مخالفت باز دارد. اما او به هیچ وجه زیر بار نرفت.

امام(ع) مهاجر و انصار را به جلسه‌ای عمومی دعوت کرد و مسئله جنگ با معاویه را با آنان به مشورت گذاشت. اکثر حاضرین رای به جهاد دادند و برخی نیز مانند عدی بن‌حاتم، می‌گفتند، مشکل سیاسی را با نامه حل کنید.

امام علی(ع) نظر اکثریت را پذیرفت و در نامه‌ای به کارگزاران خود در اطراف کشور اسلامی از آنها برای جهاد با اهل شام کمک خواست و سپس لشکر خود را به طرف صفین حرکت داد. (داستان‌های روایی، سیداحمد فاضل بیارجمندی ص686- 687)

* مشاوران صالح

بدیهی است که برای مشاوره باید از کسانی استفاده کنیم که اهلیت آن را داشته باشند. در این جا به اختصار برخی از مهمترین ویژگی‌های مشاوران صالح را متذکر می‌شویم.

1- عاقل بودن:

مشاور محترم نسبت به طرفین نزاع، تعصب خاصی نداشته باشد. زیرا ممکن است برخی از مشاوران و خویشان نزدیک، از روی تعصب، کفه ترازو را به نفع یک طرف سنگین‌تر کند.

او باید دارای فکری آزاد و منشی برادرانه و دل‌سوزانه بوده باشد. در یک کلام فردی متدین و علاقه‌‌مند به گشودن گره‌های زندگی باشد.

2- آگاهی و دانایی:

مشاور مورد نظر باید نسبت به موضوع مورد بحث، آگاهی لازم را داشته باشد. ورود بدون علم کافی در مسائل خانوادگی، نه تنها به حل مسائل کمکی نمی‌کند، بلکه به پیچیدگی‌های آن نیز می‌افزاید.

3- رازداری و امانت‌داری:

مشاور باید امین خانواده باشد، تا عیب و نقص و اسرار نهان آن‌ها را فاش نسازد. اطلاعات درون زندگی زن و شوهر، برای مشاور محترم حکم امانت را دارد. او در حفظ این امانت باید متعهد و کوشا باشد و با افشاء آن‌ها نباید خیانت در امانت کند. (میزان‌الحکمه، محمدی ری‌شهری، ج 1 ص 557 و نصایح لقمان‌حکیم، سید هدایه‌الله مسترحمی ص 77، 199، 200)

* مشاوران ناصالح

مسلم است که هرکسی نمی‌تواند، طرف مشورت قرار بگیرد. زیرا گاهی خود آنان نقاط ضعفی دارند که مشورت با ایشان مایه بدبختی و عقب‌افتادگی است.

به ما سفارش شده است که با گروه‌های زیر هرگز مشورت نکنید:

1- انسان بخیل:

زیرا او شما را از انفاق و کمک به دیگران باز می‌دارد. و پیوسته آدمی را از فقر می‌ترساند. چنین آدمی خانواده را از رسیدن به اهداف متعالی خود، مانع می‌شود.

2- انسان ترسو:

زیرا او شما را از انجام کارهای مهم و بزرگ، باز می‌دارد. و راه‌ حل مشکلات را برایتان تنگ می‌نماید.

3- انسان حریص:

زیرا او به خاطر به دست‌ آوردن مال و ثروت و یا کسب مقام و منافع شخصی، راه ظلم و ستم را در نظر شما زیبا و موجه جلوه می‌دهد.

4- دروغ‌گو:

زیرا او مانند سراب، مسیر دور را نزدیک و مسیر نزدیک را دور نشان می‌دهد. (میزان‌الحکمه همان و تفسیر نمونه همان ص 146)

* طرح مشکل

در زمان‌های نه چندان دور، اختلافات خانوادگی با کمک ریش‌سفیدان و بزرگ‌ترهای فامیل، حل و فصل می‌شد. آن‌ها با راهنمایی‌های پدرانه خود میان زن و شوهر، آشتی و صلح برقرار می‌کردند. و این گونه همسران با یکدیگر، بدون پرداخت هزینه‌های سنگین مالی و آبرویی، زندگی شیرین و خوشی داشتند.

اما امروز، اولاً زن و شوهر به علت وجود مشغله‌های گوناگون، کمتر فرصت پیدا می‌کنند که با هم گفتگو و مباحثه و هم‌دلی نمایند.

ثانیا، اندک فرصتی را هم که می‌یابند کنار هم باشند، چه بسا خودشان را سرگرم فضای مجازی می‌نمایند. بنابراین اگر مسائلی هم در زندگی زناشویی داشته باشند، هم‌چنان لاینحل باقی می‌ماند. ثالثاً آن هنگام هم که نیاز به مشاوره دارند، برای آن باید هزینه سنگین پرداخت کنند و برخی خانواده‌‌ها نیز به خاطر ناتوانی‌ مالی و بلکه برای صرفه‌جویی از خیر مشاور نیز می‌گذرند.

* راه حل مشکل

به نظر می‌رسد که در مرتبه اول بدون تردید، خود همسران بهترین و مناسب‌ترین افراد برای مشاوره با یکدیگرند. برادر و خواهر گرامی، بسیار بسیار ضروری است که برای گفتگو و هم‌‌اندیشی با همسر خود، وقت فراوانی صرف نماییم. هر اندازه با هم باشیم، باز هم کم است، کلید حل معضلات زندگی دست خودمان است. اگر لازم باشد، باید مرخصی‌کاری گرفت تا با همدیگر بیشتر همزبانی و همدلی کنیم.

موقعی که همسرم با من حرف می‌زند، حواسم را باید کاملا جمع کنم، روبه‌روی او بنشینم و مستقیم به او نگاه کنم و با تکان دادن سر و صورت گفته‌های وی را بیشتر مورد توجه قرار دهم.

وسط صحبت‌های او خودم را مشغول کاری نکنم. خوب به حرف‌هایش گوش کنم. این را مطمئن باش که با همین روش خیلی از مسائل داخلی شما قابل حل است. و نیازی به مشاوره بیرونی نیست. بنده خانواده‌هایی را سراغ دارم که بعد از گذشت بیش‌ از سی، چهل سال هنوز مشاوری غیر از خودشان به درون منزل راه پیدا نکرده است.

در مرتبه بعد، پدران و مادران و اقوام نزدیک، برای امر مشاوره مناسب‌تر هستند. زیرا اسرار درونی خانواده به بیرون درز نمی‌کند. ضمن این که هزینه‌ای نیز برای صندوق ذخیره خانواده ایجاد نمی‌کند.

دعوت از فامیل نزدیک برای امر مشاوره، علاوه بر این که نوعی احترام قائل شدن و ارج نهادن به آن‌‌هاست، از لحاظ هم‌خونی و جهات روحی و روانی نیز تاثیر زیادی در حل شدن مشکل خواهد داشت.

در مرتبه سوم، استفاده از مشاور کارشناس است. دوام و بقاء زندگی مشترک، ارزش آن را دارد که هر مقدار که لازم باشد، برایش هزینه کرد.

البته در انتخاب مشاور باید دقت کرد. برخی مشاوران راهکارهای درمان‌گرها و روانشناسان غربی را تجویز می‌کنند که غالبا برای ما مردم مشرق‌زمین به ویژه ما مسلمانان، مفید فایده نمی‌باشد.

استفاده از عالمان دینی وارسته که با دل‌سوزی و نگاهی خیرخواهانه و فقط برای کسب رضای خدا، در امر زناشویی وارد می‌شوند، بسیار مفید و سازنده است.

*جمع‌بندی

همان‌طور که ملاحظه نمودند، محور بحث ما درباره مشورت در همه زمینه‌های زندگی بوده و تاکید شد که بهره‌مندی از اصل مشورت یک روش عقلانی و مورد قبول تمام انسان‌های منصف و عاقل است.

در بیشتر خانواده‌‌ها، در صورت عدم توجه جدی به آن، ممکن است منجر به نزاع‌های پی‌درپی و سرانجام خدای نکرده به جدایی کشیده شود.