در مسیر رشد معنوی انسان، دعا و مناجات جایگاهی بی‌بدیل دارد. این ابزار گرانبها، پلی است که انسان را از دنیای مادی به عالم ملکوت متصل می‌کند و دریچه‌ای به سوی رحمت و عنایت بی‌کران الهی می‌گشاید. خداوند متعال در کلام وحی، مؤمنان را به دعا و نیایش در درگاهش فراخوانده و این عمل را نشانه‌ای از عبودیت و بندگی آنان تلقی کرده است. دعا تنها یک درخواست ساده نیست، بلکه بیانگر نیاز و وابستگی انسان به خالق هستی و اعتراف به قدرت و عظمت اوست.

انبیاء و اوصیاء الهی، به عنوان برگزیدگان و هدایتگران الهی، همواره از دعا به عنوان سلاحی کارآمد در مسیر تبلیغ و هدایت استفاده کرده‌اند. آنان در سخت‌ترین شرایط و در اوج تنهایی، با مناجات و راز و نیاز با پروردگار، آرامش و اطمینان خاطر یافته و بر مشکلات فائق آمده‌اند. حجم گسترده‌ای از ادعیه و مناجات‌های برجای مانده از ایشان، گواهی بر اهمیت و ضرورت دعا در زندگی فردی و اجتماعی انسان‌هاست. این دعاها، نه تنها ابزاری برای درخواست حاجات، بلکه راهنمایی برای سلوک الی الله و تقرب به درگاه الهی است.

امام حسین علیه‌السلام سرور آزادگان و اسوه صبر و استقامت، در سخت‌ترین لحظات زندگی خویش نیز از دعا و نیایش به درگاه خداوند غافل نبود. ایشان در شب عاشورا، در اوج نبرد و در لحظات پر التهاب، با مناجات و دعا، به خود و یارانش آرامش می‌بخشید و این گونه، جلوه‌ای از بندگی خالصانه خود را به نمایش می‌گذاشت. این عمل، نه تنها برای آن حضرت، بلکه برای همه مؤمنان، درسی بزرگ است که در هر شرایطی باید به یاد خدا بود و از او یاری جست.

به عنوان نمونه، امام حسین علیه‌السلام در فرازهایی از مناجات خویش با خداوند می‌فرماید:

«اللَّهُمَّ أَنْتَ ثِقَتِی فِی کُلِّ کَرْبٍ وَ رَجَائِی فِی کُلِّ شِدَّةٍ وَ أَنْتَ لِی فِی کُلِّ أَمْرٍ نَزَلَ بِی ثِقَةٌ وَ عُدَّةٌ»¹؛ یعنی «خدایا، تو در هر اندوهی تکیه‌گاه منی و در هر سختی امیدم و تو برای من در هر امری که برایم نازل شود، مورد اعتماد و پشتوانه‌ای.»

در این فراز، امام علیه‌السلام با صراحت اعلام می‌دارد که در هر اندوه و سختی، تنها به خداوند تکیه کرده و امید دارد. او خداوند را تکیه‌گاه و پشتوانه خود در تمام امور می‌داند و این گونه، جلوه‌ای از توکل و اعتماد مطلق به خالق هستی را به تصویر می‌کشد.

امام حسین علیه‌السلام در این دعا، خداوند را تنها تکیه‌گاه و امید خود معرفی می‌کند و این گونه به مؤمنان درس توکل و اعتماد مطلق به خداوند را می‌آموزد. همچنین این دعا، بیانگر نهایت فروتنی و بندگی امام در برابر خداوند است. ایشان با اعتراف به نیاز خود به رحمت الهی، نشان می‌دهند که تنها خداوند است که شایسته پرستش و تکیه است امام با این دعا، یقین خویش به قدرت و رحمت خداوند را به نمایش می‌گذارد. ایشان می‌داند که تنها خداوند قادر است در برابر اندوه و سختی‌ها، یاور و پشتیبان‌شان باشد. این مناجات امام دعوتی به توسل به درگاه الهی است. ایشان با توسل به خداوند در سخت‌ترین شرایط، آرامش و امید را در قلب یارانش زنده می‌کند و به مؤمنان می‌آموزد که در تمام امور زندگی خود به خداوند روی آورند.

این فراز از دعای امام حسین علیه‌السلام نه تنها برای زمان خود، بلکه برای تمام دوران‌ها و برای تمام انسان‌هایی که با سختی‌ها و مشکلات روبرو هستند، راهگشا و الهام‌بخش است. در دنیای پر از چالش و بحران امروز، فراگیری این دعای امام حسین علیه‌السلام می‌تواند به ما در ایجاد آرامش و مقابله با مشکلات کمک کند. با توکل به خدا و امید به رحمت او، می‌توانیم بر سختی‌ها فائق آمده و به سوی رستگاری گام برداریم.

------------------------------
پاورقی:
متن کامل دعا: اللَّهُمَّ أَنْتَ ثِقَتِی فِی کُلِّ کَرْبٍ وَ رَجَائِی فِی کُلِّ شِدَّةٍ وَ أَنْتَ لِی فِی کُلِّ أَمْرٍ نَزَلَ بِی ثِقَةٌ وَ عُدَّةٌ کَمْ مِنْ هَمٍّ یَضْعُفُ فِیهِ الْفُؤَادُ وَ تَقِلُّ فِیهِ الْحِیلَةُ وَ یَخْذُلُ فِیهِ الصَّدِیقُ وَ یَشْمَتُ فِیهِ الْعَدُوُّ أَنْزَلْتُهُ بِکَ وَ شَکَوْتُهُ إِلَیْکَ رَغْبَةً مِنِّی إِلَیْکَ عَمَّنْ سِوَاکَ فَفَرَّجْتَهُ وَ کَشَفْتَهُ وَ أَنْتَ وَلِیُّ کُلِّ نِعْمَةٍ وَ صَاحِبُ کُلِّ حَسَنَةٍ وَ مُنْتَهَى کُلِّ رَغْبَةٍ.

«خدایا، تو در هر اندوهی تکیه‌گاه منی و در هر سختی امیدم. و تو برای من در هر امری که بر من نازل شود، مورد اعتماد و پشتوانه‌ای. چه بسیار اندوهی که دل در آن ناتوان و چاره در آن کم و دوست در آن خوار می‌شود و دشمن در آن شماتت می‌کند، من آن (مصیبت) را به تو نازل و عرضه کردم و به تو شکایت کردم، از روی میل و رغبتی که به تو دارم و به غیر تو عرضه نکردم. پس تو آن را گشودی و برطرف کردی. و تو صاحب هر نعمتی و دارنده هر خوبی و نهایت هر خواسته‌ای.»

امام سجاد علیه‌السلام در روایتی فرمود «مِنْ اَخْـلاقِ الْمُؤمِـنِ، الاْنِفاقُ عَلى قَدْرِ الاْقِتـارِ وَ التَوَسُّعُ عَلى قَدِرْ التَوَّسُعَ وَ اِنـْصــافُ النـاسِ وَ ابْتِداؤُهُ بالسّلام عَلَیْهِمْ»؛ یعنی «از اخلاق مؤمن آن است که در هنگام تنگدستی، به اندازه توان خود انفاق کند و در زمان گشایش، دستِ بخشش داشته باشد، با مردم به عدالت رفتار کند و در سلام کردن به آنان پیش‌قدم باشد.»

انفاق، به‌ویژه در شرایط تنگدستی، از اهمیت بالایی برخوردار است، چرا که نشان‌دهنده‌ی ایمان و اعتماد عمیق به خداوند و روزی‌رسانی اوست. زمانی که فرد در وضعیت مالی دشواری قرار دارد، بخشش از آنچه دارد، بیانگر ایثار و از خودگذشتگی است و موجب تقویت روحیه‌ی توکل و رضایت به قضای الهی می‌شود. این عمل نه‌تنها نیازمندان را حمایت می‌کند، بلکه باعث افزایش برکت در زندگی فرد انفاق‌کننده و پاک‌سازی روح و مال او می‌شود. انفاق در تنگدستی همچنین الگویی برای دیگران است و جامعه را به سمت همدلی و تعاون سوق می‌دهد.

پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله در اهمیت انفاق و صدقه حتی در شرایط تنگدستی فرمود: «اتَّقُوا النَّارَ وَلَوْ بِشِقِّ تَمْرَهٍ»؛ یعنی از آتش دوزخ بپرهیزید، هرچند با دادن نصف یک خرما. این حدیث نشان‌دهنده‌ی آن است که انفاق و صدقه، حتی اگر مقدار آن اندک باشد، در هر شرایطی ارزشمند است و تأثیرات معنوی و اجتماعی فراوانی دارد. انفاق در زمان تنگدستی نه‌تنها باعث جلب رضایت خداوند و دوری از بلاها می‌شود، بلکه موجبات افزایش برکت در زندگی و تقویت روحیه‌ی ایثار و همدلی در جامعه را فراهم می‌کند. این عمل نشان‌دهنده‌ی ایمان قوی و توکل به خداوند است که حتی در سخت‌ترین شرایط، فرد از کمک به دیگران دریغ نمی‌کند.  در روایتی دیگر می‌خوانیم که امیرالمؤمنین علیه‌السلام فرمود: «إسْتَنْزِلُوا الرِّزْقَ بِالصَّدَقَةِ»؛ یعنی به‏ وسیله‏‌ى صدقه دادن، رزق را فرود بیاورید.

عبارت "التَوَسُّعُ عَلى قَدْرِ التَوَسُّعِ" به این معناست که گسترش و توسعه به اندازه‌ی امکان و وسعت موجود صورت می‌گیرد. یعنی هر چیزی باید متناسب با ظرفیت، توان و امکاناتی که در اختیار است، توسعه پیدا کند و بیش از حد ظرفیت موجود، نباید گسترش داد. این مفهوم را می‌توان در زمینه‌های مختلفی به کار برد، مانند اقتصاد، مدیریت، سیاست و حتی زندگی شخصی که در آن توصیه می‌شود توسعه و گسترش فعالیت‌ها باید متناسب با منابع و شرایط باشد تا دچار بحران و فروپاشی نشود.

انصاف داشتن با مردم (اِنـْصــافُ النـاسِ) یعنی رعایت عدالت و حق‌گرایی در برخورد با دیگران، بدون توجه به منافع شخصی یا تعصبات فردی. کسی که انصاف دارد، نه‌تنها حق دیگران را ضایع نمی‌کند، بلکه در داوری‌ها و رفتارهای خود، جانب عدالت را می‌گیرد، حتی اگر به ضرر خودش باشد. انصاف، فراتر از عدالت صرف است، زیرا علاوه بر رعایت حقوق، نوعی بزرگواری و مدارا با دیگران را نیز در بر دارد. انسان منصف در قضاوت‌ها عجله نمی‌کند، سخن دیگران را با دقت می‌شنود، و در تعاملات اجتماعی، اخلاق نیکو و مروت را رعایت می‌کند.

یکی دیگر از ویژگی‌های اخلاقی که امام سجاد علیه‌السلام برای مؤمن می‌پسندند، سبقت در سلام کردن به دیگران است. این رفتار در کنار سایر احادیث، به‌عنوان یکی از نشانه‌های تواضع و فروتنی تلقی می‌شود و تأثیر زیادی در جلب محبت و ایجاد روابط صمیمانه میان انسان‌ها دارد. رسول اکرم صلی‌الله‌علیه‌وآله نیز همیشه آغازگر سلام بودند به‌گونه‌ای که دیگران به‌سختی می‌توانستند در سلام کردن بر ایشان سبقت بگیرند. این سیره نبوی نه تنها نشان‌دهنده‌ی تواضع ایشان بود، بلکه به عنوان الگویی عملی برای مسلمانان در تعاملات اجتماعی به‌شمار می‌رفت که نشان‌دهنده احترام به دیگران و تقویت روحیه محبت و همبستگی در جامعه است.

 غزاله اسلامیان عضو هیات علمی دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی تهران و متخصص تغذیه و رژیم درمانی، با اشاره به اینکه مایعات به میزان قابل توجهی اثرات مخرب آلودگی هوا بر سلامت را کاهش می‌دهد، اظهار کرد: دریافت مایعات را افزایش دهید، حداقل هشت لیوان آب در روز نوشیده و از آبمیوه‌های طبیعی بجای آبمیوه صنعتی استفاده کنید.

 اسلامیان تاکید کرد: استفاده از نوشیدنی‌ها و غذا‌های حاوی کافئین را به حداقل برسانید، تاجاییکه ممکن است از قهوه، نسکافه، چای پررنگ، نوشابه‌های گازدار و شکلات تلخ استفاده نکنید.

عضو هیات علمی دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی تهران با اشاره به اینکه میوه‌ها و سبزیجات زرد و نارنجی سرشار از ویتامین A هستند، تصریح کرد: کدو حلوایی، هویج، فلفل دلمه‌های رنگی، خرمالو و نارنگی اثرات مخرب آلودگی هوا را به میزان قابل توجهی کاهش می‌دهد و درمقابل از دریافت مواد غذایی شیرین صنعتی مثل انواع کیک، شیرینی، کلوچه، شکلات، آبنبات و دسر‌های حاوی قند و شکر پرهیز کنید.

اسلامیان با بیان اینکه میوه‌ها و سبزی‌های قرمز رنگ سرشار از آنتی اکسیدان‌اند، اضافه کرد: انار قرمز تازه دون شده، چغندر (لبو) و کلم قرمز از این دسته‌اند.

توصیه بر مصرف شیر

وی با بیان اینکه استفاده از شیر در روز‌های آلوده توصیه می‌شود، خاطرنشان کرد: مصرف شیر و لبنیات را بیش از نیاز روزانه، دو واحد در روز مصرف نکنید.

این متخصص تغذیه و رژیم درمانی، با بیان اینکه استفاده از میوه‌ها و سبزیجات سطح دریافت ویتامین C را افزایش می‌دهد، ادامه داد: استفاده از لیموترش تازه، مرکبات (لیمو شیرین، پرتغال و نارنگی) و کیوی، مخصوصا در افرادی که در محیط‌های باز کار می‌کنند، روزانه یک عدد توصیه می‌شود. می‌توان مکمل یا قرص جوشان ویتامین C را نیز مصرف کرد.

منع مصرف غذا‌های پرچرب در روز‌های آلوده

منع مصرف غذا‌های پرچرب در تمام شرایط خصوصا در روز‌هایی که هوا آلوده است، یکی دیگر از توصیه‌های دکتر اسلامیان است.

وی با تاکید بر پرهیز از غذا‌های چرب مانند انواع فست‌فودها، کره، خامه و سرشیر و روغن‌های جامد گفت: دریافت منابع غذایی حاوی ویتامین E در روز‌هایی که هوا آلوده است کمک قابل توجهی به بازسازی بدن می‌کند، غذا‌های کنسروی و حاوی نگهدارنده را در روز‌هایی که هوا آلوده است، مصرف نکنید.

منابع غذایی حاوی امگا ۳ را افزایش دهید

وی اضافه کرد: منابع غذایی حاوی امگا ۳ را افزایش دهید، انواع ماهی‌ها، گردو، روغن کانولا (کلزا)، سبزی‌های برگ سبز تیره مانند اسفناج و سبزی خوردن را در برنامه غذایی خود بگنجانید.

اسلامیان با بیان اینکه باید مصرف گوشت قرمز را حداکثر به یک تا دوبار در هفته محدود کرد، ادامه داد: اگر به کم خونی مبتلا هستید و پزشک برایتان دارو‌هایی مکمل تجویز کرده، دارو‌های خود را به موقع مصرف کنید.

در هوای آلوده ورزش و فعالیت نکنید

عضو هیات علمی دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی و متخصص تغذیه و رژیم درمانی در پایان تاکید کرد: در روز‌هایی که هوا آلوده است، در فضای باز به هیچ عنوان ورزش و پیاده روی نکنید.

احمد اسماعیل‌زاده مدیرکل دفتر بهبود تغذیه جامعه وزارت بهداشت ایران درباره راهکار‌های تغذیه‌ای برای پیشگیری از پوکی استخوان اظهار کرد: برای جلوگیری از ابتلا به این بیماری، توصیه می‌شود که لبنیات را از برنامه غذایی خود حذف نکنید و روزانه سه واحد از آن، شامل شیر و ماست، مصرف کنید. از آنجا که پنیر و دوغ حاوی نمک بالایی هستند و نمک زیاد باعث افزایش دفع کلسیم از طریق ادرار می‌شود، بهتر است برای تأمین کلسیم مورد نیاز بدن، شیر و ماست در اولویت قرار گیرند.

وی افزود: در سنین میانسالی، استخوان‌ها معمولاً در وضعیت مناسبی قرار دارند، اما با افزایش سن، ابتدا مرحله‌ای به نام استئوپنی (کاهش تراکم استخوان) آغاز می‌شود که می‌تواند با درد‌های استخوانی همراه باشد و در صورت عدم پیشگیری و مراقبت، به مرحله پوکی استخوان منجر شود. بنابراین، حفظ تعادل در رژیم غذایی و توجه به مصرف منظم لبنیات از گام‌های مهم برای داشتن استخوان‌هایی سالم و قوی در دوران سالمندی است.

مدیرکل دفتر بهبود تغذیه جامعه وزارت بهداشت تاکید کرد: اگر در مرحله‌ای هستیم که درد‌های استخوانی آغاز شده است، باید توجه ویژه‌ای به رژیم غذایی خود داشته باشیم. گنجاندن لبنیات در برنامه غذایی روزانه ضروری است. همچنین مصرف سبزیجات و میوه‌ها که به قلیایی شدن ادرار کمک می‌کنند، بسیار توصیه می‌شود، چراکه این ویژگی باعث کاهش دفع کلسیم از بدن می‌شود و نقش موثری در تقویت و سلامت استخوان‌ها دارد.

اسماعیل زاده عنوان کرد: در سنین بالاتر، به‌ویژه برای خانم‌هایی که وارد دوران یائسگی می‌شوند، نیاز به مصرف مکمل‌های کلسیم افزایش پیدا می‌کند. در این دوران، بدن به کلسیم بیشتری نیاز دارد و سه واحد لبنیات تنها می‌تواند حدود ۷۵۰ میلی‌گرم کلسیم تأمین کند. بنابراین، بخش باقی‌مانده‌ی این نیاز باید از طریق مصرف مکمل‌ها جبران شود.

مدیرکل دفتر بهبود تغذیه جامعه وزارت بهداشت گفت: برای افرادی که نیاز به مکمل کلسیم دارند، بسته به شرایط بدنی آنها توصیه می‌شود مکمل کلسیم را هفته‌ای یک تا دو بار یا حتی در برخی موارد به صورت روزانه مصرف کنند. اما باید به این نکته توجه کرد که وضعیت ویتامین D بدن نیز از اهمیت بالایی برخوردار است.

وی توضیح داد: اگر سطح ویتامین D در بدن مناسب نباشد، حتی با مصرف لبنیات و مکمل‌های کلسیم، بدن قادر به جذب کافی کلسیم نخواهد بود. بنابراین، برای تأمین سلامت استخوان‌ها، نه‌تنها مصرف کلسیم بلکه توجه به میزان ویتامین D بدن نیز ضروری است. این دو ماده در کنار یکدیگر نقش کلیدی در پیشگیری از پوکی استخوان و حفظ سلامت استخوان‌ها دارند.

اسماعیل زاده خاطرنشان کرد: مصرف مکمل‌های کلسیم در صورت نیاز، گنجاندن لبنیات در رژیم غذایی، مصرف فراوان میوه و سبزیجات و محدود کردن مصرف گوشت قرمز از جمله عوامل مؤثر در کاهش خطر ابتلا به پوکی استخوان است. مصرف زیاد گوشت قرمز به دلیل افزایش دفع ادراری کلسیم، توصیه نمی‌شود و باید به حد اعتدال باشد.

وی با اشاره به نقش مضر نمک در سلامت استخوان‌ها گفت: نمک یکی از عوامل اصلی در بروز بسیاری از بیماری‌های مزمن مانند پوکی استخوان، پرفشاری خون و حتی سرطان معده است. سدیم موجود در نمک موجب افزایش دفع کلسیم از طریق ادرار می‌شود و خطر پوکی استخوان را به‌طور قابل توجهی بالا می‌برد.

مدیرکل دفتر بهبود تغذیه جامعه وزارت بهداشت افزود: برای پیشگیری از این عوارض لازم است در تمام مراحل زندگی، از کودکی تا سالمندی، مصرف نمک را به حداقل برسانید و از این ماده با احتیاط استفاده کنید.

اسماعیل زاده خاطرنشان کرد: به همین دلیل، باید در مصرف نمک با دقت و احتیاط عمل کنیم، به‌ویژه اگر دچار درد‌های استخوانی هستیم یا نگران ابتلا به پوکی استخوان در دوران سالمندی باشیم. رعایت این نکات می‌تواند نقش مؤثری در حفظ سلامت استخوان‌ها و پیشگیری از عوارض ناشی از مصرف بیش از حد نمک داشته باشد.

مدیرکل دفتر بهبود تغذیه جامعه وزارت بهداشت بیان کرد: مواد غذایی مصرفی ما نیز نباید شور باشند؛ از مصرف زیاد غذا‌های کنسروی، خیارشور، و ترشی‌های شور خودداری کنید و نان‌های شور را از برنامه غذایی حذف کنید. همچنین، غذا‌های رستورانی و فست‌فود‌ها معمولاً حاوی مقادیر بالایی نمک هستند که اگر مصرف آنها را محدود نکنیم، مقدار زیادی نمک وارد بدن می‌شود و خطر ابتلا به پوکی استخوان به‌ویژه در سنین بالاتر افزایش می‌یابد. انتخاب تغذیه‌ای سالم و کاهش نمک دریافتی، یکی از راه‌های مؤثر در حفظ سلامت استخوان‌ها است.

در انسداد و گرفتگی رگ‌های قلب که بیشتر به بیماری‌های کرونری قلب شناخته می‌شود، معمولا سرخرگ‌ها دچار گرفتگی شده و خون‌رسانی به قلب کاهش می یابد یا مسدود می‌شود که این اتفاق معمولا بر اثر تجمع رسوبات چربی درون رگ‌های تامین‌کننده خون قلب و باریک شدن آنها روی می‌دهد و احتمال حمله قلبی را بالا می‌برد.

پزشکان پیشنهاد می کنند که با یک آزمایش ساده، که چند دقیقه بیشتر طول نمی‌کشد، از خطر حملات قلبی آگاه شویم.

در این آزمایش، ابتدا باید به مدت چند دقیقه، فعالیتی مانند کارِ خانه یا حرکتی ورزشی انجام دهید که ضربان قلب‌تان را افزایش دهد و به علایم ناشی از افزایش ضربان قلب مانند تنگی‌ نفس توجه کنید. سپس توقف کرده و در حالت استراحت قرار گیرید و باز به علایم توجه کنید.

اگر موقع فعالیت شدید، احساس سفتی یا درد در قفسه سینه، تنگی نفس یا دردی که در بازو منتشر می‌شود داشتید، اما موقع استراحت هیچ یک از این علایم  بروز نکرد، زنگ خطر برای شما به صدا درآمده است و باید حتما به متخصص قلب برای تشخیص دقیق‌تر مراجعه کنید، زیرا این دردها می‌توانند به‌دلیل گرفتگی در رگ‌های جلویی قلب باشد.

 فعالیت‌های ورزشی، نرخ ضربان قلب را بالا می‌برد و انسداد موجود در رگ‌ها جلوی رسیدن خون به قلب را می‌گیرد، درنتیجه فرد دچار علایم ناخوشایند قلبی می‌شود و این در حالی است که ضربان قلب فرد با استراحت، آهسته و جریان خون تثبیت می‌شود و علایم قلبی تسکین می‌یابد.

رهبر انقلاب در حکمی شیخ نعیم قاسم، دبیرکل حزب‌الله را نماینده خود در لبنان معرفی کردند.

رهبر معظم انقلاب اسلامی در دیدار اساتید، قاریان، و حافظان برتر شرکت‌کننده در چهل و یکمین دوره مسابقات بین‌المللی قرآن و قشرهایی از مردم، قرآن را معجزه جاودانه نبی مکرم اسلام خواندند و تأکید کردند: توکل حقیقی به پروردگار، هر امر محالی را هم محقق می‌کند.

حضرت آیت‌الله خامنه‌ای با تبریک میلاد اباعبدالله الحسین(ع)، استمرار اعجاز قرآنی و نبوی را برکت عظیمی برای انسان و عالم وجود برشمردند و گفتند: هنگام مراجعه و تلاوت قرآن باید توجه کامل داشت که با معجزه رسول خاتم روبه‌رو هستیم.
ایشان لفظ، نظم، مفاهیم، بیان سنت‌های الهی و همه چیز قرآن را معجزه خواندند و گفتند: اگر از این معجزه عظیم بهره‌گیری شود، همه مشکلات بشر برطرف می‌شود و زندگی جوامع بشری سامان می‌یابد.
رهبر انقلاب با اشاره به دسترسی اولیاء و علما و بزرگان به معارف بلند قرآنی، گفتند: برای آحاد بشر نیز همین تعابیر ظاهری و درس‌های مشهود قرآن راهگشاست.
حضرت آیت‌الله خامنه‌ای در تبیین مفهوم قرآنی «توکل» گفتند: به فرموده کلام‌الله مجید، هرکس به خدا توکل کند خدا برای او کافی است؛ بنابراین اگر شروط توکل رعایت شود، این وعده الهی حتماً تحقق می‌یابد
ایشان، اعتماد و یقین به وعده‌های صادق الهی را شرط ذهنی توکل خواندند و افزودند: باید بدون هیچ‌‍گونه سوءظن، یقین داشت که به اذن پروردگار، هر امر محالی ممکن خواهد شد.
رهبر انقلاب پیروزی مردم غزه بر رژیم صهیونیستی و رژیم آمریکا را نمونه‌ای از تحقق امر محال دانستند و گفتند: اگر گفته می‌شد مردم منطقه کوچک غزه با قدرت بزرگی مثل آمریکا می‌جنگند و بر آن پیروز می‌شوند، هیچکس باور نمی‌کرد اما این امر محال به اذن پروردگار محقق شد.
حضرت آیت‌الله خامنه‌ای شرط دوم برای تحقق آیه «مَن یَتَوَکّل عَلی الله فَهُوَ حَسبُه» را حضور در میدان عمل برشمردند و گفتند: خداوند در هر کاری، بخشی را بر عهده انسان گذاشته است و اگر علاوه بر یقین ذهنی به وعده‌های پروردگار، این وظایف هم انجام شود، بدون تردید هر کاری حتی اگر محال باشد، ممکن خواهد شد. 
ایشان با اشاره به رویارویی استکبار با بسیاری از ملت‌های دنیا و نه فقط ملت ایران، گفتند: فرق ملت ایران با دیگران این است که جرأت گفتن این واقعیت را دارد که آمریکا متجاوز، دروغگو، فریبکار و استعمارگر است و به هیچ اصلی از اصول انسانی پایبند نیست؛ بنابراین، «مرگ بر آمریکا» می‌گوید اما دیگر جرأت بیان این حقایق و ایستادگی در مقابل آمریکا و ادای سهم خود در مبارزه با استکبار را ندارند بنابراین به نتیجه‌ای هم نمی‌رسند.
رهبر انقلاب با تأکید بر ضرورت صبر و مجاهدت برای حصول نتیجه، صبر و تلاش ۴۶ ساله ملت ایران در مقابل صف‌آرایی همه مستکبرین جهان را باعث رشد همه‌جانبه کشور خواندند و افزودند: ملت ایران نه تنها در این رویارویی ضربه ندید بلکه در همه زمینه‌ها رشد و پیشرفت کرد.
ایشان تربیت هزاران جوان و نوجوان قاری و حافظ قرآن در سراسر کشور را نمونه‌ای از پیشرفت‌های معنوی کشور برشمردند و افزودند: در جهات مادی نیز کشور رشد کرده و کارهای گوناگون و بزرگی به دست جوانان انجام شده که این پیشرفت‌ها با توکل به پروردگار تا رسیدن ملت به نقطه اوج و مطلوب خود ادامه خواهد یافت.
در ابتدای این دیدار رئیس سازمان اوقاف و امور خیریه، گزارشی از برگزاری چهل و یکمین دوره مسابقات بین‌المللی قرآن کریم با حضور قاریانی از ۲۶ کشور اسلامی در مشهد مقدس بیان کرد.
برپایی دوره‌های حفظ و تلاوت، تفسیر و آموزش، مدیریت دانشگاه علوم و معارف قرآن کریم و فعالیت‌های متنوع در زمینه ترویج معارف و فرهنگ قرآنی در کشور از محورهای گزارش حجت‌الاسلام والمسلمین خاموشی بود. 
در این مراسم همچنین برخی شرکت‌کنندگان برتر مسابقات بین‌المللی اخیر قرآن کریم در مشهد مقدس، آقایان:
-    سید محمد حسینی‌پور، نفر اول رشته قرائت
-    استاد محمد علی جابین، داور بین‌المللی از کشور مصر
-    محمد خاکپور، نفر اول رشته حفظ کل 
-    محمد حسین محمد، نفر دوم رشته قرائت از کشور مصر
-    هاشم روغنی، قاری ممتاز بین‌المللی
و جمعی از نوجوانان ممتاز قرآنی به قرائت فرازهایی از کلام‌الله مجید و اجرای ابتهال پرداختند.

 روز سه‌شنبه (به وقت آمریکا) دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور آمریکا، بنیامین نتانیاهو نخست‌وزیر اسرائیل را در کاخ سفید برای گفت‌وگو در مورد توافق با حماس در غزه و موضوعات دیگر از جمله ایران به حضور، پذیرفت.

ترامپ که موفقیت توافق غزه را به خود نسبت می‌دهد، پیش از این ملاقات گفت که احتمالاً از متحد خود می‌خواهد به توافقی که مذاکرات مراحل دوم و سوم آن هنوز به پایان نرسیده است، پایبند باشد.

قبل از ورود به جلسه محرمانه، ترامپ و نتانیاهو به سؤالات خبرنگاران پاسخ دادند. رئیس‌جمهور آمریکا پیشنهاد کرد که فلسطینی‌ها «به طور دائم» از نوار غزه کوچ کنند و گفت که ساکنان آن پس از ویرانی غزه در جنگ اسرائیل، چاره‌ای جز ترک آن ندارند.

ترامپ در پاسخ به سؤال درباره واکنش‌های رهبران فلسطینی و عرب به پیشنهادش گفت: «نمی‌دانم چگونه فلسطینی‌ها می‌توانند بخواهند در غزه بمانند.» ترامپ سپس در مورد پیشنهاد خود مدعی شد: «آن‌ها نمی‌خواهند به غزه برگردند.» 

ترامپ: ایران کشور قدرتمندی است

دونالد ترامپ از سوی دیگر در خصوص جمهوری اسلامی ایران و پس از اینکه یادداشت فشار حداکثری را امضا کرده بود، در پاسخ به سؤال خبرنگاری گفت: «اکنون که ایران بهبود یافته است، زمان مقابله با آن نیست. قدردانی می‌کنم که می‌گویید ایران ضعیف است اما قوی است و اجازه نمی‌دهیم به سلاح هسته ای دست یابد».

دستگیری «سعدون صبری» متهم ردیف اول در ماجرای شهادت شهید محمد باقر صدر و اعلام آن از سمت دستگاه امنیت ملی عراق بار دیگر توجه‌ رسانه‌های عراقی را به جنایات حزب بعث در دهه 80 میلادی معطوف کرد.

سعدون صبری نه تنها به قتل شهید صدر بلکه به ترور و قتل بسیاری از چهره‌های منتسب به حزب الدعوه اسلامی نیز اعتراف کرده است. در این گزارش، ضمن تشریح حیات این عالم فقیه و روشن‌اندیش، نحوه دستگیری سعدون صبری تشریح خواهد شد.

شهید محمد باقر صدر، نظریه پرداز حکومت اسلامی در عراق

«محمد باقر صدر»، اندیشمند و عالم شیعی و از نظریه‌پردازان بارز اسلام سیاسی در عراق بود. صدر یکی برجسته‌ترین چهره‌ها در جمع 10 موسس «حزب الدعوه اسلامی» در دهه 30 شمسی شناخته می‌شد که در راستای تاسیس حکومت اسلامی در عصر غیبت حضرت ولی عصر(عج) نظریه‌ پردازی کرده بود. این عالم برجسته شیعی در 11 سالگی کتابی تحت عنوان علم منطق تالیف نمود و از همین سن به تدریس مقدمات علوم حوزوی پرداخت.

محمد باقر صدر در 19 سالگی با تایید مرحوم آیت الله خویی به درجه اجتهاد نائل آمد و سپس در 24 سالگی تدریس درس خارج فقه را در مدارس دینی آغاز کرد. ایشان تا قبل از 35 سالگی کتاب‌هایی همچون «فدک در تاریخ»، «فلسفه ما»، «اقتصاد ما»، «مبانی منطقی استقراء»، «بانک بدون ربا در اسلام» و «الفتاوی الواضحه» که رساله ایشان محسوب می‌شد را به رشته تحریر در آورد. وی در سن 23 سالگی همراه با گروهی از روحانیون و فعالان حوزه سیاسی عراق، حزبی تحت عنوان «الدعوه الاسلامیه» را بنیان نهاد. در بین رهبران این حزب تنها «محمد باقر حکیم» جوان‌تر از شهید صدر بود.

«آیت الله سید محمد باقر صدر» در سال 1357 مقارن با پیروزی انقلاب اسلامی ایران از حضرت امام خمینی (ره) حمایت همه‌جانبه‌ای به عمل آورد تا بدین‌شکل در داخل عراق نیز موج جدیدی از اعتراضات را برای مردمی که خواستار سقوط رژیم بعث در عراق بودند، پی‌ریزی کند. این حمایت سبب شد تا رسانه‌های غربی در آن برهه از ایشان با لقب «خمینی عراق» یاد کنند.

استقبال مردم عراق از افکار «محمد باقر صدر» همزمان با آغاز به کار نظام جمهوری اسلامی در ایران، درخواست‌ها برای گسترش دایره نمایندگان ایشان را افزایش داد. اقبال عمومی به «محمد باقر صدر» در داخل عراق تعداد نمایندگان ایشان را علیرغم محدودیت‌هایی که رژیم بعث در عراق ایجاد کرده بود، به 100 نفر رساند.

فتاوی انقلابی «آیت الله محمد باقر صدر»

فشار مضاعف بعثی‌ها انگیزه‌ای را نزد شهید صدر ایجاد کرد تا در خارج از کشور کمیته‌های «حزب الدعوه» را تاسیس و گسترش دهد و از طرف دیگر در داخل عراق نیز با صدور احکام انقلابی مقدمات سقوط نظام بعث که خواسته ملت عراق بود را مهیا کند. در همین راستا ایشان به صدور برخی از احکام و فتاوی انقلابی دست زدند که برخی از آنها عبارت بودند از:

1. عضویت در حزب بعث تحت هر عنوانی حرام است؛
2. حرمت ورود دانشجویان زن به دانشگاه بدون رعایت حجاب اسلامی؛
3. حرمت اقتدا به روحانیون وابسته به دولت بعث در نماز؛
4. توسعه فعالیت انقلابی از شهر نجف به دیگر شهرهای عراق از طریق شاگردان و نمایندگان؛
5. حفظ و تقویت ارتباط با ایران از طریق مرحوم «آیت الله هاشمی شاهرودی» با هدف طراحی برنامه‌ای واحد برای سقوط نظام بعث (مرحوم آیت الله هاشمی شاهرودی در این راستا سفرهایی را به کویت، امارات، فرانسه و انگلستان داشتند. این اقدامات به تقویت کمیته‌های خارجی حزب الدعوه کمک بسیاری کرد.)

تصویری از شهیدان سید محمد باقر الصدر و سید محمد باقر الحکیم به همراه مرحوم هاشمی شاهرودی و دیگر یاران

قیام 17 رجب 1979

این مبارزات انقلابی تدابیر علیه «محمد باقر صدر» از سوی دولت بعث عراق را تشدید کرد؛ تا آنجا که بعثی‌ها به دروغ شایعه‌ای را در جامعه منتشر کردند که محمد باقر صدر قصد مهاجرت از عراق را دارد. این شایعه تا جایی پیش رفت که به گوش حضرت امام خمینی(ره) رسید. رهبر کبیر انقلاب اسلامی ایران در تلگرافی به ایشان اعلام کردند که مهاجرت ایشان از عراق موجب نگرانی شده است.

شهید صدر اما در پاسخ به این تلگراف، پیام امام خمینی (ره) را دلگرمی برای خود دانستند و رهبر انقلاب ایران را از عدم قصد خود برای مهاجرت مطلع ساختند. با این حال کمیته نمایندگان «آیت الله محمد باقر صدر» از این فرصت استفاده کردند و جمعی از یاران و هواداران را جهت تجدید بیعت به نجف اعزام کردند. جمعیت حاضر در نجف به قدری زیاد بود که همگی منتظر یک انفجار و وقوع اتفاق مهم بودند.

«آیت الله صدر» که متوجه فشار بعثی‌ها شده بود نگران قلع و قمع مردم به دست نظامیان رژیم بعث بود و به همین جهت از آن‌ها خواست تا به این تجمعات پایان دهند. یک روز بعد نیروهای بعثی با جمعیتی قریب به 200 نفر برای دستگیری «محمد باقر صدر» به دستور رئیس امنیت استان نجف، خانه‌ این عالم را به محاصره خود در آوردند.

خبر دستگیری «محمد باقر صدر» در عراق توسط خواهر ایشان منتشر شد. این خبر، جمعیت گسترده‌ای در شهرهای شیعی عراق و همچنین در کشورهای امارات، لبنان، ایران، انگلیس و فرانسه را راهی خیابان کرد تا در نهایت در تاریخ به «قیام 17 رجب» مشهور شود. «قیام 17 رجب» یکی از اصلی‌ترین عوامل پیشگیری از اعدام «صدر» بود.

رژیم بعث که در عمل تا یک قدمی سقوط و فروپاشی پیش رفته بود، به منظور مهار فشارهای افکار عمومی و معترضین در همان روز محمدباقر صدر را آزاد کرد.

«صدام حسین» که تا پیش از این معاون رئیس جمهور بود، پس از کنار زدن «احمد حسن البکر» از راس قدرت در سال 1358 خودش را به عنوان رئیس جمهور جدید عراق معرفی کرد.

ریاست صدام موجی از ترس و سرکوب را بر جامعه عراق تحمیل کرد. برخوردهای شدید وی با اعضای «حزب الدعوه» تا بدان حد خشونت‌آمیز بود که بنابر برخی روایت‌ها به اعدام روزانه 200 تا 300 هوادار و عضو حزب الدعوه می‌رسید. این سیاست در راستای دستورالعمل قانونی کردن قلع و قمع جنبش‌های اسلامی توسط حزب بعث به مرحله اجرا درآمده بود.

اعدام شهید «محمد باقر صدر»

رژیم بعث عراق با اعزام نمایندگان به منزل محمد باقر صدر و تعیین ضرب الاجلی برای ایشان شروط سه گانه زیر را پیش روی این عالم مجاهد شیعه قرار دادند: نخست؛ لغو فتوای حرمت پیوستن به حزب بعث؛ دوم، توقف پشتیبانی از انقلاب اسلامی ایران و اعلام برائت از امام خمینی (ره)؛ و در نهایت، اعلام برائت از «حزب الدعوه» و صدور فتوای تحریم این حزب.

«آیت الله صدر» با قاطعیت شروط مطرح شده از سوی رژیم بعث را رد کردند. بعثی‌ها در ادامه و با مشاهده استقامت ایشان شرط دوم را حذف کردند و دو شرط باقیمانده را بار دیگر مطرح کردند. اما «سید محمد باقر صدر» در ادامه با خشم فراوان این نمایندگان را از خانه خود بیرون کردند.

رژیم بعث که متوجه پایداری «محمدباقر صدر» نسبت به اهداف خود شده بود تعداد زیادی از نیروهای خود را به سمت نجف گسیل و ایشان را به بغداد منتقل کرد. روز بعد «آمنه صدر» (بنت الهدی) که همچون برادرش شخصیتی موثر در جهان تشیع و جامعه عراق بود، دستگیر شدند.

همزمان با این اقدامات از سوی صدام حسین، رژیم بعث دومین مرحله تبعید هزاران خانواده عراقی را در دستور کار خود قرار داد. در این برهه فضای عراق به حدی تاریک و خوفناک شده بود که اکثر خانواده‌های عراقی در شهرهای کاظمین، بغداد، کربلا و شهرهای جنوبی شاهد اعدام و یا بازداشت بسیاری از عزیزان خود بودند.

به گفته برخی منابع «سید محمد باقر صدر» و «بنت الهدی» خواهر ایشان در واپسین ساعات حیات پربرکت خویش به کاخ ریاست جمهوری صدام در بغداد منتقل شدند. صدام حسین، رئیس جمهور وقت عراق که دیگر به یک جنایتکار تمام عیار تبدیل شده بود با هفت تیر خود چند تیر به سر و سینه آیت الله صدر شلیک می‌کند. علاوه بر این خواهر ایشان شهید بنت الهدی صدر نیز از طرف اطرافیان صدام، مورد شدیدترین شکنجه‌ها قرار گرفتند و در نهایت به مقام شهادت نائل آمدند.

بازخوانی نحوه شناسایی و دستگیری قاتلان خانواده صدر

از ماه‌ها قبل اخباری حول شناسایی و دستگیری یکی از متهمین اصلی در ماجرای شهادت شهید محمد باقر صدر و خواهر ایشان شهید بنت‌الهدی صدر در رسانه‌های عراقی منتشر شده بود. براساس این روایت‌های رسانه‌ای نیروهای گردان «عصائب اهل الحق» در عملیاتی پیچیده، موفق شدند تا مهم ترین چهره در پرونده شهادت «آیت الله صدر» و «بنت الهدی» را بازداشت کنند.

بیشتر بخوانید

• اعترافات عاملان شهادت آیت‌الله صدر و هزاران شهروند عراقی

• اعلام دستگیری عاملان شهادت شهید صدر و برخی اعضای خاندان حکیم

براساس فایل صوتی‌ منتسب به «سید محمد طباطبایی»، معاون دبیرکل «عصائب اهل الحق» که در فضای مجازی منتشر شد، نحوه دستگیری «سعدون صبری»، قاتل شهید صدر اول توسط نیروهای «عصائب اهل الحق» توضیح داده می‌شود.

«عصائب اهل الحق» در زمره گروه‌هایی بود که تلاش مجدانه‌ای را به منظور پیگیری و تعیین سرنوشت شهید محمدباقر صدر و خواهر گرامی ایشان شهید بنت الهدی صدر به کار بست. نیروهای «عصائب» برای مدتهای مدید به تلاش‌های خود برای یافتن اثری از سعدون صبری در اردن و مصر ادامه دادند، اما در نهایت تنها به اطلاعاتی دست یافتند که نشان می‌داد، قاتل شهید صدر در سوریه پنهان شده و سپس از همان جا به ترکیه فرار کرده است.

سعدون صبری در زمان حضورش در ترکیه، تصمیم گرفت تا خانه‌اش در منطقه «یرموک» (یکی از مناطق مرفه‌نشین بغداد) را به فروش بگذارد. در اینجا برخی از نیروهای «عصائب اهل الحق» در عملیاتی اطلاعاتی خود را به جای خریدار این ملک جا زدند و با او بر سر خرید خانه به تفاهم رسیدند و توافق کردند تا باقی مسائل از جمله امضای قرارداد در اربیل پیگیری شود. این موضوع مورد موافقت طرفین قرار گرفت.

«سعدون صبری» که اکنون 77 سال دارد تحت حفاظت و مراقبت شدید است. شواهد حاکی از آن است که وی در بازجویی‌های اخیر تا بدین لحظه به قتل 80 نفر از خاندان حکیم، محمد باقر صدر و بنت الهدی، عموی نخست وزیر فعلی عراق و همچنین 20 هزار نفر از شیعیان عراق به دستور صدام اعتراف کرده است.

درخصوص شیوه دستگیری «سید محمد باقر الصدر»، صبری اعتراف کرده که در طی دو مرحله به ترتیب در «مسجد سهله» و در مرحله دوم به «مسجد کوفه» اقدام به بازجویی از شهید صدر کرده است. وی در ادامه محل دفن «محمد باقر الصدر» را نقطه‌ای در نزدیکی منطقه بسمایه، در جنوب استان بغداد اعلام کرده است اما به دلیل تغییر بافت شهری از دوران نظام بعث، فعلا امکان تعیین محل دقیق دفن پیکر شهید صدر و خواهر بزرگوار ایشان بسیار سخت به نظر می‌رسد.

جعفر صدر که اکنون سفیر عراق در انگلیس است و پیشتر نامزد نخست وزیری عراق بود، در واکنش به خبر دستگیری قاتل پدرش نوشت: مسئول خون شهید صدر اول و خواهر او، بنت الهدی، صدام جنایتکار است و فرقی نمی‌کند که او در جنایت خود از چه سلاحی استفاده کرده است. به اعتراف شخص فاسق توجه نمی‌شود، زیرا او متهم به دروغگویی مغرضانه و هدف او تبرئه ارباب خود است. جنایتکار واقعی صدام است.

این سخنان که از سوی مقتدی صدر مورد تایید قرار گرفته، با واکنش گسترده فعالان مجازی و مردم عراق خصوصا شیعیان همراه شد. مسئله‌ای که باعث واکنش منفی در قبال سخنان فرزند محمد باقر الصدر و پسر عموی پدرش، مقتدی صدر شده، چگونه اقدامی که به زحمت یک دولت و جناح امنیتی نزدیک به آن دست کم گرفته می‌شود. برخی معتقدند این گونه واکنش‌ها به اختلافات شخصی قیس الخزعلی دبیرکل «عصائب اهل الحق» و مقتدی صدر مربوط می‌شود.

در نهایت، نیروهای عصائب اهل الحق که از شاگردان مکتبی آیت الله صدر هستند پس از بازجویی متهم ردیف اول ترور شهید محمد باقر صدر، وی را برای طی مراحل قانونی به دستگاه امنیت ملی عراق تحویل دادند. دستگاه امنیت ملی عراق نیز پس از تکمیل روند بازجویی، بخشی از اعترافات سعدون صبری را از شبکه‌های تلویزیونی این کشور پخش کرد.

 سعدون صبری، در تشریح نحوه تجسس و کسب اطلاعات از شهید صدر می‌گوید: جاسوسی از سید محمد باقر صدر را ابتدا از تلفن او آغاز کردیم. اولین تماس او با ایران بود و پس از آن نوه (امام) خمینی (ره)، سید حسین خمینی وارد بیت ایشان شد. در بازجویی‌ها دلیل این رفت و آمد سید حسین را از سید محمد باقر صدر جویا شدیم. سید محمد باقر صدر پاسخ داد: سید حسین خمینی آمده بود تا از شرایط جسمانی‌ام باخبر شود.

متهم ردیف اول شهادت شهید صدر در ادامه می‌گوید: پس از چند روز شاهد رفت و آمد هیئت‌هایی به خانه (آیت الله) صدر بودیم. این هیئت‌ها برای اعلام بیعت و همراهی با (آیت الله) صدر به منزل ایشان می‌‌آمدند. از سوی یکی از مقامات حزب بعث دستوری به ما ابلاغ شد با این محتوا که هر فردی به دیدار صدر می‌رود پلاک ماشین او را یادداشت‌ کنید. سپس ماشین را در مسیر بازگشت از نجف به بغداد متوقف می‌کردند و صرفا مدارک هویتی را چک می‌کردند و اجازه عبور می‌دادند. بعد از این بود از سید محمد باقر صدر خواسته شد تا از نجف به بغداد برود. ایشام وقتی به بغداد آمد من از پنجره شاهد بودم که نزد رئیس دفتر یکی از مقامات بعثی نشسته بود. بلافاصله به سمت او رفتم و حال و احوال او را جویا شدم. به سید محمد باقر گفتم مریض احوال هستید؟ پاسخ داد خیر، حالم خوب است.

بعد از اینکه جلسه ایشان با مقام حزب بعث (احتمالا فاضل البراک که در آن سال در منصب ریاست دستگاه اطلاعاتی حزب بعث مشغول به کار بود) به پایان رسید، همان مقام نظامی حزب بعث با من تماس گرفت و گفت ماشین اختصاصی را برای سید محمد باقر آماده کنید تا به نجف بازگردد. در آن برهه دلیل اینکه فاضل البراک اجازه ترخیص به سید محمد باقر صدر داد اعلان تظاهرات در نجف بود.

مردم نجف وقتی خبر دیدار سید محمد باقر صدر با فاضل البراک را شنیدند شایعه‌ای را منتشر کردند که نظام بعث سید محمد باقر را بازداشت کرده است. به همین علت سید محمد باقر صدر به نجف بازگردادنده شد. پس از اینکه آیت الله صدر به خانه رسید، دستوری صادر شد که حصر خانگی علیه ایشان اجرا شود.

عزالدین القبانچی و سید حسین هادی الصدر، سید محمد باقر را از خانه بیرون آوردند و همراه خود بردند. در همین حین من از سید محمد باقر صدر پرسیدم که به کجا می‌رود؟ پاسخ داد با فاضل البراک به توافق رسیدیم. همزمان با شکست حصر سید محمد باقر صدر، حکم دستگیری او و خواهرش به نجف رسید.

پس از دستگیری آیت الله صدر و خواهرشان بنت الهدی، فاضل البراک به اتاق بازجویی آمده بود و همانجا دستور داد تا حکم اعدام محمد باقر صدر را اجرا کنم. محمد باقر صدر را در کنار خواهر او قرار دادند. سید محمد باقر صدر با خواهرش روبوسی کرد و خطاب به او گفت دیدارمان در بهشت خواهد بود. برای اجرای حکم، ابتدا سینه محمد باقر صدر را هدف قرار دادم و بلافاصله دیدم تیرهایی از کنار من به سمت خواهر او شلیک شد. فاضل البراک به ما خبر داد که پیکر سید محمد باقر صدر را به خانواده‌اش تحویل دهید.»

دستگاه امنیت ملی عراق از پخش جزئیات بیشتر اعترافات سعدون صبری اجتناب کرد. با این وجود برخلاف آن چه صبری  اظهار داشت، پیکر شهید صدر و خواهر مکرمه ایشان بن الهدی صدر هیچ گاه به اعضای خانواده آنها تحویل داده نشد و به طور مخفیانه در جایی در اطراف بغداد دفن شد.