معارف خطبه «فدکیه» با منزلت علمی نهج البلاغه و قرآن قابل قیاس می باشند. البته این به معنای آن است که هر مطلبی از این خطبه را می توان در قرآن کریم و نهج البلاغه بررسی کرد و در مرحله بعد، می توان آن را با کلماتی که از ائمّه اطهار علیهاالسلام باقی مانده اند مقایسه نمود.

رسول خدا (صلی الله علیه و آله) به سلمان فرمود: ای سلمان! محبت فاطمه در صد جا سودمند است که آسان ترین آنها هنگام مرگ و ورود به قبر، هنگام سنجش اعمال و بر انگیخته شدن و گذر از پل صراط و محاسبه اعمال است.

مَنْ اَحَبَّ فاطِمَةَ ابْنَتِی فَهُوَ فِی الجَنَّةِ مَعی وَ مَنْ اَبْغَضَها فَهُوَ فِی النَّارِ یا سَلمانُ حُبُّ فاطِمَةَ یَنْفَعُ مِائَةً مِنَ المَواطِن اَیْسَرُ تِلْکَ المَواطِنِ المَوتُ والقَبْر و المیزانُ والصِّراطُ والُمحاسَبَةُ فَمَنْ رَضِیَتْ عَنْهُ اِبنتی رَضِیتُ عَنْهُ وَ مَنْ رَضِیتُ عَنْهُ رَضِیَ اللَّهُ عَنْهُ وَ مَنْ غَضِبتُ عَلَیْهِ غَضِبَ اللَّهُ عَلَیْهِ یا سلمانُ وَیلٌ لِمَن یَظْلِمُها وَ یَظْلِمُ بَعلَها وَ وَیلٌ لِمَن یَظْلِمُ ذُرِّیَّتَها.»

رسول خدا«صلی الله علیه و آله» به سلمان فرمود:

«ای سلمان! هر کس فاطمه دختر مرا دوست بدارد او با من در بهشت است و هر کس او را دشمن بدارد او در آتش است. ای سلمان! حبّ فاطمه علیها السلام» در صد جایگاه از مواطن سود می دهد. آسان ترین آن مواطن مرگ و قبر و میزان و صراط و محاسبه است. هر کس از او، دخترم راضی باشد من از او راضیم و هر کس من از او راضی باشم خدا از او راضی باشد و هر که بر او خشم کند من بر او خشم کنم و هر کس بر او خشم نمایم خدا بر او خشم کند. ای سلمان! وای بر کسی که به او و شوهرش ستم کند. وای به کسیکه به ذریه او ستم کند.»

بحارالانوار، ج 27، ص116

پوشش و آرایش مجاز در اسلام

آرایش در اسلام نفی نشده و در صورتی که برای جذب نامحرم نباشد و زن برای همسرش خود را بیاراید ، اشکالی ندارد . در اسلام به پوشش فرد نیز توجه شده است و در زمینه پوشش و آرایش احکامی وضع شده است. در این بخش از نمناک بیان حکم کلی پوشش و آرایش برای خانم ها و آقایان، از نظر اسلام می پردازیم.

پوشش و آرایش مجاز اسلامی

اگر فکر می کنید فقط خانم ها هستند که باید پوشش خود را رعایت کنن در اشتباهید بلکه اسلام به پوشش آقایان نیز توجه کرده و تفکیک جنسیت نمی کند . به هرحال به علت زیبایی زن و حفظ حرمت و ارزش او در اسلام تاکید ویژه ای بر روی پوشش و آرایش آنان شده است .

میزان پوشش زنان مسلمان چقدر باید باشد ؟

زن مسلمان باید در معاشرت خود با مردان، بدن خود را بپوشاند و به جلوه گری و خودنمایی نپردازد. در اسلام به حجاب سفارش شده است ، اما این مسئله فقط به موضوع پوشش مربوط نیست بلکه فرد مسلمان باید از نظررفتاری، نوع سخن گفتنش، نوع راه رفتنش، حتّی نوع نگاهش به افراد و اطرافیان، متین و سنگین باشد.

زنان در برابر نامحرم باید تمام بدن خود را به غیراز گردی صورت به مقداری که در وضو لازم است و دست ها از نوک انگشتان تا مچ را بپوشانند البته اگر این قسمت از بدن آرایش و زینتی نداشته باشد . برخی به اشتباه تصور می کنند حد مجاز پوشش خانم ها، همان مواضعی است که نپوشاندن آن ها برای نمازخواندن اشکالی ندارد اما در نماز پوشاندن 3 بخش بدن برای خانم ها واجب نیست؛ «گردی صورت» به مقداری که در وضو شسته می شود، «دست ها تا مچ» و «پا ها تا مچ، به شرط اینکه نامحرمی نباشد».

پوشیدن چه نوع لباسی از نظر اسلام اشکالی ندارد ؟

در دین اسلام حجاب برتر را چادر معرفی کرده اند اما اگر لباس خانم ها طوری باشد که موجب تحریک آقایان نشود و برجستگی بدن آنها را مشخص نکند ، اشکالی ندارد . همچنین در دین اسلام نسبت به نوع و رنگ، حتی دوخت لباس تأکید چندانی نشده است .

در اسلام پوشیدن لباس نازک و بدن نما ، لباس تنگ و چسبان ، لباس کوتاه که برجستگی ها و حجم بدن زن را مشخص می کند ، اشکال دارد و در مقابل، به پوشیدن لباس های غیر بدن نما که دیده ها را از خود دور می سازد و سلامت جسمی و معنوی بانوان را تضمین می کند ، تاکید شده است .

استفاده از چادر مشکی برای زنان مکروه نیست و بهتر است چادری برای پوشیدن انتخاب شود که ا رنگ‏ های‏ ساده دارد.

حجاب زنان در مقابل محارم

زنان و دختران در برابر محارم می توانند سر و گردن و مقداری از سینه و دست ها و پاها را نپوشانند، اما بهتر است باقی بدن را بپوشانند.

علی علیه السلام می فرماید:

عَلَیکم بالصفیقَ مِنَ الثیاب فَانَّ مَنْ رَقّ ثَوبُه رَقَّ دینُه[2]

بر شما باد لباس ضخیم، زیرا کسی که لباسش نازک باشد دینش هم ضعیف می شود.

نقل شده است أسماء، در حالی که لباس نازک بر تن کرده بود، بر رسول خدا صلی الله علیه و آله و سلم وارد شد. حضرت به نشانه اعتراض از وی روی گردانید و فرمود:

یا اسماء انّ المرئةً اذا بَلغتِ المحیض لم تَصلح ان یری مِنها الّا هذا و هذا و اشار الی وجهه و...

زن که به حد بلوغ رسید، سزاوار نیست چیزی از بدن او دیده شود مگر چهره و قسمت مچ دست به پایین.

حکم حجاب برای زنان سالخورده‏

دو شرط وجود دارد که لازم نیست زنان سالخورده حجاب خود را رعایت کنند :

اگر به سن و سالی برسند که امیدی به ازدواج ندارندو جاذبه جنسی خود را از دست داده باشند.

اگر در حال بر داشتن حجاب خود را زینت ننمایند. البته منظور تنها کنار گذاشتن لباس های رویین است که بعضی روایات از آن تعبیر به چادر و روسری کرده است.

رنگ لباس

رنگ لباس نباید طوری باشد که فرد انگشت نما شود . لباس نباید فرهنگ ابتذال یا فرهنگ دشمنان را ترویج دهد و متناسب با عرف جامعه باشد .

میزان پوشش مردان چقدر باید باشد ؟

اسلام تاکید کرده که مردان نیز به مقدار لازم و متعارف بدن را بپوشانند و عورت خود را پوشانده تا در معرض نگاه شهوتی دیگران قرار نگیرند .

مردان می‏ توانند سر و گردن و مقداری از سینه و دست ها و پاها را در مقابل نامحرم نپوشانند . نگاه کردن به بدن مرد نامحرم به آن مقدار که معمولا آن را نمی‏ پوشانند اشکال ندارد.

بنابر احتیاط واجب آقایان نباید لباس خاص خانم ها را بپوشند مگر برای یک غرض عقلایی مثلا اجرای فیلم یا نمایش.

تی شرت های آستین کوتاه برای مردان

لباس مردان باید نامتعارف نباشد و قسمتی از بدن را مشخص نکند و یا شکل و شمایل خاصی نداشته باشد تا فرد انگشت نما شود . پوشیدن پیراهن های آستین کوتاه برای مردان اگر باعث ایجاد فسادی نشود، جایز است.

ماجرای لباس شهرت چیست؟

لباس شهرت لباسی است که پوشیدن آن برای شخص، به علت رنگ یا کیفیت دوخت یا مندرس بودن آن و ...مناسب نیست زیرا اینگونه لباس پوشیدن توجه ها را به خود جلب می کند و سبب انگشت نما شدن فرد می شود.

کفش هم جزو پوشش است؟ 

از نظر شرعی اگر خانم کفش پاشنه بلندی بپوشد که موجب جلب توجه نامحرم شود یا او را انگشت نما کند ، اشکال دارد اما اگر سبب جذب نامحرم نشود ، اشکالی ندارد.

اگر خانم جوراب نازک بپوشد و پاها در معرض دید نگاه نامحرم قرار بگیرد، حجاب کامل نیست و مشکل دارد .

میزان آرایش زنان باید چقدر باشد؟

از نظر شرعی خانم مسلمان نباید خود را در مقابل نامحرم آرایش کند و در این مورد فرقی بین آرایش کم و زیاد نیست و اگر آرایش خود را از نامحرم نپوشاند، حرام است. آرایش در مقابل محارم از نظر اسلام اشکالی ندارد و بهتر است خانم برای دیده شدن زیبایی هایش در مقابل همسر خود را بیاراید .

همچنین اگر آرایش در حدی نیست که عرفاً بگویند آرایش کرده مثلا کرمی زده است، پوشاندنش از نگاه نامحرم واجب نیست.

تتو کردن و آرایش ابرو برای زنان 

اگر آرایش ابرو برای زنان طوری باشد بگویند آرایش یا رنگ کرده باید از نگاه نامحرم بپوشاند، اما اگر مختصر و طوری باشد که نمی گویند آرایش کرده، پوشاندنش واجب نیست. تتوکردن ابرو که در آن جوهر زیر پوست می رود، در وضو و غسل فرد اشکالی به وجود نمی آورد.

آرایش مردان

از نظر عرف، تراشیدن با تیغ بنا بر احتیاط جایز نیست، اما اصلاح گونه ها و زیر گلو اشکالی ندارد و باید میزان کوتاه کردن ریش طوری باشد که گذاشتن ریش صدق کند. تراشیدن مقداری از ریش حکم تراشیدن تمام آن را دارد پس گذاشتن ریش پروفسوری جایز نیست.

آرایش ابرو برای مردان و پسران 

از نظر شرعی آرایش زنانه برای مردان حرام است زیرا باید شخصیت و تشخص مردانه برای مردان حفظ شود .

تتوکردن اندام بدن برای زنان و مردان 

آرایش باید برای بدن ضرر نداشته باشد. تتوکردن اگر برای بدن ضرر داشته باشد یا تصاویر مستهجن و یا مطالب باطلی بر بدن تتو شود جایز نیست؛ اما اگر برای بدن ضرری نداشته باشد و مطالب یا نماهای حرامی بر بدن حک نشود اشکالی ندارداما مستحب و پسندیده نیز نیست .

آراستگی و آرایش با یکدیگر متفاوت است

اسلام لزومی برای آرایش زنان و مردان نمی بیند ولی همیشه تاکید دارد که افراد آراسته در جامعه ظاهر شوند مانند پیامبر اکرم(ص) که همواره آراسته بود و به آراستگی امر می فرمود. آن حضرت آراستگی را چه در بعد نظافت همچون مداومت بر مسواک، استحمام، گرفتن ناخن ها و شانه زدن موی سر... و چه در بعد آرایش همچون رنگ کردن موی سر و محاسن، سرمه کشیدن در چشم، پوشیدن لباس سفید و استعمال عطر و ... رعایت می نمود و هرگاه قصد خروج از خانه یا پذیرفتن کسی را داشت، موی سر خود را شانه می ‏زد، سر و وضع خود را مرتب می‏ کرد، خویشتن را می آراست و برای آن که تصویر خود را ببیند، در ظرف آبی می‏ نگریست. وقتی سبب این کار را می ‏پرسیدند، می ‏‍فرمود:«اِنَّ الله‏َ تَعالی یُحِبُّ مِنْ عَبْدِهِ إِذا خَرَجَ إِلی إخْوانِهِ أَنْ یَتَهَیّاَ لَهُمْ وَ یَتَجَمَّلَ؛ خداوند متعال دوست دارد که بنده‏اش چون به سوی برادران خود بیرون می رود خود را برای‏ آن ها بیاراید و زیبا سازد».(سنن النبی، جلد1)

حضرت محمدمصطفی(ص) تحمل ژولیدگی و سر و وضع نامناسب اصحاب را نیز نداشت انتقاداتی که در این زمینه در اخبار هست، سندی بر این مدعاست . 

کودکان، از سنین نوزادی و شیرخوارگی، عاشق ساختن صداهای جدید و سر و صدا کردن هستند. این موضوع در سنین بالاتر می‌تواند به کنترل خشم و حتی مهارت‌های شنیداری و موسیقیایی کودک کمک کند.

بسیاری از متخصصان از بازی برای کنترل خشم کودکان استفاده می‌کنند. خشم در کودکان مانند یکی از هیجان‌های طبیعی در انسان می‌باشد، خشم حتی در مواقعی، برای بقا لازم است. بروز خشم، در زمان و مکان مناسب، به فرد کمک می‌کند که هیجانات خود را متعادل نگه داشته و با تخلیه هیجانی سلامت روان وی حفظ شود.

اما نحوه ابراز خشم از اهمیت ویژه ای برخوردار است. والدین از همان دوران کودکی می‌توانند مهارت‌های کنترل خشم را به کودک خود آموزش دهند. آموزش مهارت کنترل خشم در کودکان، عمدتا به وسیله بازی انجام می‌شود. بنابراین در این مطلب، در مورد بازی‌هایی که منجر به یادگیری مهارت کنترل خشم در کودکان می‌شود، اشاره کرده ایم.

ساختن و خراب کردن، معجزه کنترل خشم
معمولا کودکان زمانی که خشمگین هستند، اشیاء را به هم می‌کوبند، پرت می‌کنند، سرو صدا می‌کنند و در نهایت با تخلیه هیجان، به گونه ای آرام می‌گیرند. در این مواقع باید برای کودک بازی‌هایی فراهم کرد تا امکان ساختن و خراب کردن را به او بدهد، بدون اینکه به چیزی آسیبی برساند. یکی از این بازی‌ها، ابزار خانه سازی یا کلا ساخت و ساز است که کودک با ساختن و خراب کردن می‌توانند تا حدودی خشم خود را تخلیه کرده و کنترل کنند.

کودکان عاشق سر و صدا هستند
کودکان، از سنین نوزادی و شیرخوارگی، عاشق ساختن صداهای جدید و سر و صدا کردن هستند. این موضوع در سنین بالاتر می‌تواند به کنترل خشم و حتی مهارت‌های شنیداری و موسیقیایی کودک کمک کند. وسایلی مثل طبل و سازهای موسیقی بهترین گزینه است، اما اگر شرایطش را ندارید، با یک قاشق و یک ظرف، می‌توانید خشم کودک تان را کنترل کنید.

بازی‌های موثر بر کنترل خشم کودک
بسیاری از شما این بازی‌ها را می‌شناسید و گاهی با فرزندتان آن‌ها را بازی کرده اید؛ اما شاید ندانید همین بازی‌های ساده راهی برای تخلیه هیجانی و کنترل خشم فرزندتان می‌باشد. در ادامه تعدادی بازی که می‌تواند به آموزش مهارت کنترل خشم کودکان کمک کند را بیان می کنیم:

حباب بازی
حباب بازی، یکی از همان نوع بازی‌های ساختن و خراب کردن است. کودکان برای ساختن حباب، مجبورند تنفس آرام، طولانی و آهسته داشته باشند و همین مسئله، به آرامش کودک کمک می‌کند. این بازی برای کودکان 3 – 5 ساله مناسب است.

بازی پا کوبیدن
در این بازی کودک مجاز است که پاهایش را به هرشکلی که می‌خواهد به زمین بکوبد. باید سعی کنید که سلامت کودک به خطر نیافتد و یا کفش پای او باشد یا در زمینی نرم به این کار بپردازد. به او بگویید که عصبانیت و خشمش، با هر ضربه از پاهایش خارج شده و روی زمین پخش می‌شود.

گِل بازی و خمیر بازی
یکی از بهترین بازی‌ها برای پرورش و تربیت کودک، گِل بازی و خمیر بازی است. متاسفانه این روزها والدین، کودکانشان را به خاطر مسائل بهداشتی از گل بازی منع می‌کنند، اما در صورت رعایت نکات بهداشتی، گِل بازی و خمیر بازی، هم برای رشد خلاقیت کودک و هم برای تخلیه هیجانی و کنترل خشم او موثر است. بهتر است در این بازی از قالب‌های آماده استفاده نکنید تا کودک هیجاناتش را به راحتی و بدون هیچ تسهیل کننده ای ابراز کند. این بازی برای سنین 3 تا 11 سال مناسب می‌باشد.

 گل بازی و خمیر بازی برای تخلیه هیجانی و کنترل خشم کودک موثر است

بادکنک‌های خشم
این بازی، بیان مستقیم خشم است. کودک با نفس‌های سنگین و عمیق به داخل بادکنک، می‌تواند انتقال خشم خود به داخل بادکنک را لمس کند و ببیند. والدین باید به او بفهمانند که نفس‌های او، همراه با خشم است که در حال پر کردن بادکنک می‌باشد. سپس از او بخواهید که بادکنکش را بترکاند. او بدون اینکه به کسی آسیبی برساند خشم خود را تخلیه کرده است. همچنین کودک می‌تواند با تخلیه باد بادکنک و مشاهده آن، خالی شدن خشم را مشاهده کند.

پاره کردن روزنامه
برای کودکتان مقداری روزنامه باطله تهیه کرده و به او بگویید هر وقت عصبانی شد و خواست واکنش نشان دهد، روزنامه هایش را تا آنجا که می‌تواند پاره کرده و ریز ریز کند.

آیا می دانید برای کنترل خشم فرزندتان چه کارهایی را لازم است انجام دهید؟
- به او نگویید که عصبانیتش بی مورد است و مسئله مهمی برای عصبانیت وجود ندارد.
- هرگز نگویید تو بزرگ شدی نباید گریه کنی، مرد که گریه نمی کنه
-خشم او را کوچک و مسخره جلوه ندهید. مثلاً “خجالت داره مرد به این بزرگی سر مسئله به این کوچیکی اینقدر عصبانی شود”.

-در هنگام خشم کودک، خودتان را مثال بزنید و از خاطرات کودکی خود برای او تعریف کنید.
- وقتی فرزندتان در حال عصبانیت است، او را نصیحت نکنید و به سخنرانی نپردازید.
- او را با کودکان دیگر مثل خواهر و برادرهای دیگرش، کودک همسایه یا همکلاسی‌هایش مقایسه نکنید.
-یک صندلی در اتاق بگذارید و بگویید هر وقت هر کس از اعضای خانواده عصبانی شد روی آن بنشیند تا آرام شود، خودتان هم می‌تواند این کار را بکنید.
- یک بالش در اتاق فرزندتان بگذارید و به او بگویید در هنگام عصبانیت می تواند با تمام قدرت بر آن بالش ضربه بزند.

آیا می دانید برای کمک به کنترل خشم فرزندتان عبارتی نباید استفاده کنید؟
- در هنگامی که فرزند شما عصبانی و ناراحت است او را با برخی عبارات سرزنش نکنید و  سعی کنید آمرانه با او صحبت نکنید.

- این کلمات را هنگام عصبانیت فرزندتان به کار نبرید: “تو باید …” “تو نمی‌توانی…”تو اشتباه می کنی …” ” تو نمیفهمی …” من الان برای…  وقت ندارم.”

- هیچگاه به او حرفهای تحقیر کننده نزنید و شخصیت او را کوچک نکنید. دختر بدی هستی… پسر بدی هستی بگوید:” آن روز کار بدی انجام دادی”

- به او نگویید “دیگه تو را دوست ندارنم”.
بهتر است بگوئید: ” من وقتی تو این کار را کردی دلخور شدم و سعی کن دیگه این کار را تکرار نکنی “

- کنترل خشم یک مهارت است که با یادگیری آن می توان ارتباط خود را با دیگران توسعه و بهبود بخشید. اگرچه برای به دست آوردن آن زمان و حوصله زیادی لازم است اما به کمک آن می‌توان بر بسیاری از مشکلات زندگی غلبه کنید.

همراهی والدین، محور اصلی
نکته بسیار مهم در این بازی‌ها و کنترل خشم، این است که کودک به تنهایی موضوع را یاد نمی‌گیرد، بلکه کاملا وابسته به آموزش والدین هستند. بنابراین، والدینی که به روش‌های تربیتی مسلط نباشند و نتوانند یا نخواهند برای آموزش این مهارت‌ها به کودک خود وقت بگذارند، در آینده نمی‌توانند انتظار رفتار منطقی و معقول از او داشته باشند.

به کودک یاد بدهید که در وهله اول، سعی کند از محیط خارج شود و برای آرام شدن صبر کند. همچنین لازم است که والدین در طول این بازی‌ها، به کودک، هیجان خشم را توضیح داده و در طول بازی‌ها، به او نشان دهند که چگونه خشم از سر و بدن او به نوک انگشتان می‌آید و با کاری که می‌کند، از بدن او خارج می‌شود. کنترل خشم، مهارتی است که اگر درست آموخته شود، تضمین یک زندگی سالم و بی دردسر را در آینده خواهد داد.

هیچ گاه برای شیطنت کودکان از تنبيه بدني استفاده نکنید. نه تنها اثر عکس دارد، بلکه عقده هایی در دل کودک شکل خواهد گرفت.

با بازیگوشی و شیطنت کودکان چه کنیم؟

شیطنت کودکان تا حدودی به سن بستگی دارد، به دلیل اینکه زمانیکه کودکان راه رفتن را می آموزند، کنجکاوند و برای ارتباط گیری با افراد مختلف فعالیت زيادي می کنند. عموما این رفتار در ۲ تا ۴ سالگی طبیعی است و قابل کنترل نخواهد بود.

شیطنت و جنب و جوش در کودکان با عواملی مثل ژنتیک، نوع رفتار خانواده، تغذیه، استرس،  پرکاری تیروئید، عدم اعتماد به نفس و جلب توجه ارتباط دارد.  چنانچه والدین یا اقوام نزدیک کودک در زمان بچگی سابقه شیطنت و بازیگوشی زیاد را داشته باشند امکان دارد کودک هم پرجنب و جوش شود، البته تربیت و نوع رفتار والدین با کودک در بازیگوشی و شیطنتکودکان بی اثر نیست، به طور مثال چنانچه والدین در زمان بازیگوشی و شیطنت کودکشان با جملاتی مثل" چه قدر اذیت می کنی"،" چرا آروم وقرار نداری"،" دیگه از شیطنتات خسته شدم" بخواهند بچه خود را آرام کنند نه تنها این عبارات در وی تاثیرگذار نیست بلکه باعث تقویت آن رفتار می شود. حتی گاها کودکانی که نگران و مضطرب هستند امکان دارد برای دفع و بروز اضطراب خویش فعالیت زيادي داشته باشند.

 در زیر روشهایی در مورد چگونگی رفتار با شیطنت کودکان ذکر شده است:
- خانه باید خاص کودک باشد
خانه ای که در آن نوزاد یا کودک وجود دارد ، باید حتی الامکان با خانه های معمولی تفاوت داشته باشد. وضعیت خانه طوری باشد که هم به بچه آزادی عمل دهد و هم آسیبی به وسائل منزل و خودش نزند. پله، وسایل برقی، وسایل تیز و برنده ، مکانهای خطرناک برای مخفی شدن و... باید کنترل شود. به کودک اجازه کثیف کاری دهید. بچه بخاطر کثیف کاری مقصر نیست، شما باید شرایط را طوری ایجاد کنید که در پایان مجبور به تنبیه کودک تان نشوید.

-  کودکان را از برخی از بازی ها منع نکنید
از رفتارهایی مانند سر و صدای زیاد در صورتی که باعث آزار دیگران نشود ؛ دویدن و تحرّک زیاد در صورتی که خطری برایش نداشته باشد؛ مانند پریدن از ارتفاعات کم یا پریدن روی تشک و جاهای نرم، بازي روی مبل و صندلی و… بچه را منع نکنید. اما مراقبت کنید، ولی توجه داشته باشید که مراقبت از وی، شدید و غیر متعارف نباشد؛ چون مراقبت شدید، استرس و تحیّر می آورد. قدرت تصمیم گیری و اعتماد به نفس را از وی می گیرد.

-  به بازی پناه ببرید
تمام روز بچه ها تان را محدود به تکلیف نوشتن و درس خواندن نکنید. برنامه ای تنظیم کنید تا هرروز بعدازظهر ها فرزندتان را به پارک ببرید تا با بازي و دویدن هیجانش را کم کند.
میتوانید برای او وسایل بازي پر تحرک مثل دوچرخه یا اسکوتر تهیه کنید تا جنب و جوش بیشتری داشته باشد، همچنين به تغذیه وی توجه کنید. مطالعات نشان داده است تغذیه نقش چشمگیری در روند بیش فعالی کودکان دارد.

هیچ گاه از تنبيه بدني برای مهار کردن شیطنت کودکان استفاده نکنید

- او را برای بازی کردن به بیرون از خانه ببرید
بچه باید بیرون از خانه رفته و با ديگر کودکان بازي کند. درصورتی که شما 12ساعت در روز کار می کنید و نمی توانید یا نمی خواهید برای بازي کردن کودک خارج از خانه و دویدن و شر و شور هایش وقت بگذارید، حق ندارید نسبت به رفتارهای او و مشکلات روانی آینده اش معترض باشید.

- شیطنت کودک در مکانهای عمومی
ممکن است کودک شما در خانه رفتار خوبی داشته باشد، ولی خارج از خانه و در مکان هایی مانند فروشگاه ها، رستوران و پارک، آنقدر شیطنت کند که حس کنید او را نمی شناسید! به عنوان مثال کودک چهار ساله تان ناگهان در فروشگاه شلوغ جیغ می زند ؛معمولاً مشکل این جاست که اینگونه کودکان به تجربه دیده اند که تنبیه رفتارهای نادرستشان در خارج از خانه با تنبیه همان رفتار در منزل متفاوت است، این که شما به هر دلیلی بچه را در جمع تنبیه نمی کنید و مدام جمله آشنای« بعد توی خونه باهات کار دارم» را می شنود، سبب می شود که بداند میتواند چنين کند و فقط عاید او، وعده تهدید آمیز همیشگی است.

توصیه ما پيش‌گيري است؛ یعنی باید از دردسر و بروز بدرفتاری جلوگیری کنید تا ناگزیر نشوید کودک را در جمع تنبیه کنید یا بدرفتاری اش را بی پاسخ بگذارید. با یک برنامه ریزی ساده، مثل همراه بردن وسیله سرگرمی یا اسباب بازي برای بچه، میتوانید با درایت، پیش از این که به علت خستگی بدقلق شود، مانع بدرفتاری اش شوید. حتی میتوانید با کودک در خصوص برنامه بیرون از منزل صحبت بزنید. این که اول به کجا می روید و میخواهید چه کنید یا انتظارتان از وی چیست، واقعاً کمک کننده است.

چند نکته درباره شیطنت کودکان
1- هیچ گاه از تنبيه بدني استفاده نکنید. نه تنها اثر عکس دارد، بلکه عقده هایی در دل کودک شکل خواهد گرفت.

2- هر کودک پر انرژی، بیش فعال نیست. بدون تشخیص قطعی هیچ گاه به کودک خود برچسب نزنید.

3- هرگز داروهای آرام بخش یا خواب آور به کودک ندهید.

4- فعالیت های بدنی کودکتان را افزایش دهید تا در طول روز خسته شود. هم زمان خودتان هم باید بدنتان را سالم نگه دارید تا بتوانید با او همراهی کنید.

5- بدون حضور یک روان شناس متخصص رفتار کودک، امکان دارد نتوانید به تنهایی از پس کودک شیطون خویش بر بیایید. این شرایط میتواند حتی مشکلات روحی برای شما ایجاد کند ، بعد از مشاوره کودک برای رفع مسائلتان استفاده کنید.

والدین همیشه سعی می کنند بهترین روش را برای مراقبت از فرزندانشان داشته باشند اما بعضی اوقات آنها مرتکب اشتباهاتی می شوند که می تواند در زندگی فرزندشان تأثیر بگذارد. در حقیقت مجموعه ای از خطاهای والدین وجود دارد که بدون آنکه والدین متوجه اشتباه بودن آن باشند از آنها استفاده میکند. در این مقاله 10 مورد از این اشتباهات را جمع آوری کرده ایم که همه والدین باید از انجام آن جلوگیری کنند.

1. بررسی دمای کودک با دست:

در حقیقت، دمای طبیعی بدن کودک می تواند از ۳۶٫۶ درجه سانتیگراد تا ۳۷٫۲ درجه سانتیگراد باشد. هر چیزی بالاتر از آن تب محسوب می شود. تشخیص چنین تغییر جزئی با دست غیرممکن است و همیشه توصیه می شود به جای آن از دماسنج استفاده کنید. برای نوزادان زیر 3 ماه، یک دماسنج رکتال دقیق ترین دما را به شما می دهد و به شما در حفظ و سالم نگه داشتن کودک کمک می کند.

برای اندازه گیری درجه حرارت بدن کودکان حتما از دماسنج استفاده کنید

 
2- خرید تعداد زیاد بسته های پوشک
وقتی به بازار میروید و تعداد زیادی  بسته پوشک میخرید در حقیقت شما پول خود را هدر داده اید چون نوزاد در حدود 1/2 تا 1 اینچ  در هر ماه و در حدود 140 تا 200 گرم در هفته اضافه میکند. و ممکن است پوشک ها برای هفته های بعدی به کار شما نیاید و مجبور باشید پوشک با سایز بزرگ تر بخرید.

تعداد زیادی پوشگ هم سایز نخرید

 
۳- زود گرفتن پستانک از نوزاد
بسیاری از والدین از ترس این که نوزادان آنها در معرض عفونت گوش و مشکلات دندانی قرار گیرند، خیلی زود پستانک را از آنها دور می کنند. زمان مناسب برای جدا کردن نوزادان ازپستانک حدود 6 ماه است و زودتر از این زمان نیست.

نباید کمتر از 6 ماه پستانک را از نوزادتان بگیرید

 
4- در کارهای بد کودک والدین پاسخگو هستند
از سنین پایین به فرزندان خود آموزش دهید تا در قبال کارهای خود پاسخگو باشند. اگر از سال های اولیه زندگی برای کارهای بدی که کودک انجام داده پاسخگو باشید کودک یاد میگیرد که حتی در آینده هم اگر کار اشتباهی انجام دهند شما پاسخگو هستید.

کودکان باید در قبال کار بدشان پاسخگو باشد

 
5- استفاده از فناوری برای نگه داشتن بچه ها
بیشتر والدین برای سرگرمی بچه های خود از تلفن همراه و تلویزیون استفاده می کنند ، اما این در واقع برای سلامتی آنها بد است. طبق یک مطالعه، اشعه ناشی از این دستگاه ها به طور مستقیم بر مغز کودکان تأثیر می گذارد و خطر ابتلا به تومور را افزایش می دهد.

برای آرام کردن کودک از تبلت و موبایل استفاده نکنید

 
6- هنگام داشتن تب، پاهای کودکان را می پوشانند
 با پوشاندن کودک هنگام تب، آنها را بیشتر گرم میکنید. به جای پوشاندن لباس بیش از حد به کودکان، یک لباس راحت انتخاب کنید و از خنک بودن اتاق اطمینان حاصل نمایید

موقعی که کودکتان تب دارد به او جوراب نپوشانید

 
7- بلافاصله بعد از کارخرابی نوزاد پوشک را تعویض کنید
بعضی اوقات کودکان با فاصله زمانی مدفوع و ادرار میکنند. و اگر شما بلافاصله بعد از متوجه شدن اینکه نوزاد مدفوع یا ادرار کرده مشغول عوض کردن پوشک شوید ممکن است در حین تعویض دوباره کار دستتان دهند. بهترین روش این است که بعد از متوجه شدن کارخرابی نوزاد چند دقیقه ای صبر کنید.

بعد از متوجه شدن کارخرابی نوزاد چند دقیقه ای صبر کنید

 
8- غذا دادن به کودک 
توصیه میشود که اجازه دهید خود کودکان تلاش برای غذا خوردن کنند. بچه هایی که والدینشان به آنها غذا میدهد احتمال اینکه در آینده دچار اضافه وزن شوند  را دارند و درعوض بچه هایی که خودشان غذا می خورند احتمالاً سالم تر هستند.

اجازه دهید خود کودکان غذا بخورند

 
9. هزینه زیادی برای کودکان خرج میکنید
نوزادان واقعاً سریع رشد می کنند ، بنابراین باید لباس های آنها را نیز تغییر دهید. به علاوه  آنها لباسشان را کثیف میکنند و نمی دانند لباس های جدیدشان گران قیمت است و  اخیراً آن را خریداری کرده اید.

لباس های گران قیمت برای کودکان در حال رشدتان نخرید

 
10. بلند کردن صدا موقع عصبانیت سر کودکان
عصبانی شدن و یا بلند کردن صدا هرگز راه حل مناسبی نیست. در حقیقت این کار فقط مشکلاتی را به وجود می آورد. به گفته یک روانشناس ، هر چه بیشتر بر سر فرزندتان فریاد بزنید، کمتر می توانند به حرف شما گوش دهند. ترس راهی برای تربیت کودکان شما نیست. به جای اینکه به کودکتان دستور دهید که کاری را انجام دهد سعی کنید با آنها دوستانه صحبت کنید.

برخی از خانواده ها سعی می کنند کودکان را مثل هم بزرگ کنند. از جمله کارهایی که اکثر والدین فرزندان دوقلو انجام می دهند پوشاندن لباس های مشابه تن آنها، اسباب بازی های مشابه و.... است این کار بر هویت مستقل کودک اثر نامطلوب می گذارد.

تربیت کودکان دوقلو
تربیت دو قلوها از مسائل پیچیده و دشواری است که والدین را درگیر می کند. شاید اگر از دور به دوقلوها نگاه کنید فقط جذابیت های داشتن فرزند دوقلو را ببینید. دیدن شباهتشان با هم، ویژگی های روانی و دلبستگی شان کنار هم به نوعی لذت بخش است. اما واقعیت متفاوت است. پدر و مادرها برای تربیت کودکان دوقلو خود می بایست مسیر دشواری را طی کنند. برای تمام دوقلوها نمی توان نسخه یکسانی پیچید، چرا که با هم متفاوت اند.

ویژگی های دوقلوها
ویژگی های شخصیتی، روانی والدین و شرایط محیطی بر ساختار شخصیتی دوقلو اثرگذار است. دوقلو ها از ابتدای شکل گیری دوران جنینی تا زمان به دنیا آمدن و بزرگ شدن در کنار هم هستند. تربیت کودکان دوقلو به علت ویژگی های منحصر به فردشان متفاوت است. بخصوص در سنین زیر 3 سال نیازمند ظرفیت جسمانی و روانی زیادی از سوی والدین به ویژه مادر هستند. شاید تصور کنید فرزندان دوقلو چون در کنار هم هستند ویژگی های مشابهی دارند، در صورتی که طبق تحقیقات انجام شده هر قل  تیب شخصیتی متفاوتی نسبت به قل دیگر دارد.

ناسازگاری دوقلوها در سنین ابتدایی یک امر شایع در میان آنهاست. کارهایی مثل هل دادن، کتک زدن یکدیگر، گاز گرفتن، در دوقلوها زیاد اتفاق می افتد. اما کنترل و شیوه های تربیتی در این شرایط کدام است؟ با ما همراه باشید.

کودکان دوقلو، سر ناسازگاری دارند!
چرا کودکان دوقلو با هم دعوا می کنند؟ از یک طرف به هم علاقه دارند و از طرف دیگر با هم نمی سازند، مشکل کجاست؟
کودکان دوقلو به علت همسنی و همزمانی رشدشان، رابطه بسیار نزدیکی دارند. داشتن علایق مشترک بین آنها مثل: اسباب بازی، برنامه های تلویزیونی و ... امری طبیعی است. این نزدیکی یکی از دلایل بزرگ بروز اختلافات می شود. رقابت و دعوا بین کودکان دوقلو به علت همسن بودن بر سر موضوعات یکسان رخ می دهد. در صورتی که فرزندان با اختلاف سنی بر سر موضوعات متفاوتی با هم بحث می کنند.

علاقه بین دوقلوها یکی از عواملی است که منجر به بروز دعوا بین آنها می شود. آنها همدیگر را دوست دارند. داشتن رابطه عمیق در بروز این دعواها بی تأثیر نیست. حتما شما هم برایتان پیش آمده کسی را بسیار دوست داشته باشید و انتظار و توقعتان از او بالا می رود. در چنین شرایطی هر رفتار مخالف انتظار شما از این فرد شما را آزرده خاطر می کند. این قضیه در خصوص دوقلوها هم اتفاق می افتد.

آنها مرتب از هم می رنجند. به علت رابطه نزدیکشان، انتظار دارند همدیگر را در هر شرایطی درک کنند یا حتی بدانند در فکر یکدیگر چه می گذرد. چنین انتظاری منطقی به نظر نمی رسد. حتی در سنین کم آنها نمی توانند تشخیص دهند خواهر یا برادرشان یک شخصیت مستقل از آنهاست.

برخلاف تصور عموم دوقلو به زمان هایی نیاز دارند که جدا از هم باشند. درست است که آنها با هم به دنیا می آیند و در کنار هم بزرگ می شوند اما بدین معنی نیست که مجبور به گذراندن تمام وقت خود در کنار هم هستند. به عنوان نمونه: یکی از کودکان  تمایل دارد در بیرون از منزل ورزش کند و قل دیگر ورزش کردن در داخل خانه را ترجیح می دهد. والدین نباید نسبت به این کار مخالفت نشان دهند. علاوه بر این، داشتن زمان های اختصاصی، باعث پرورش استعداد و نبوغ آنها خواهد شد و به رشد انفرادی و شخصیتی هر کدام کمک خواهد کرد.

 تربیت کودکان دوقلو به علت ویژگی های منحصر به فردشان متفاوت است

هنگام دعوای دوقلوها چه کار کنیم؟
وقتی دوقلوها با هم دعوا می کنند شما خود را کنار بکشید. مداخله در دعوای آنها کار اشتباهیست مگر در شرایط استثنا مثلا هنگام برخورد فیزیکی که احتمال آسیب به هم وجود داشته باشد. با هر دو مهربان و جدی باشید بدین صورت به کودکان احساس امنیت می دهید. همان لحظه پس از دعوا دنبال مقصر نگردید و دنبال تجزیه تحلیل نباشید. تعیین مقصر را در فرصت بهتری انجام دهید. چرا که توجه زیاد به قضاوت کردن، کودکان شما را به سرزنش و غردزدن تشویق خواهد کرد.

تنبیه کردن هر دو کار اشتباهی ست. چرا که تنبیه شدن کودک بی گناه به دور از انصاف است. بهتر است رفتار نامناسب را به او گوشزد کنید و از راه های دیگر رفتار مناسب را به او یاد دهید. تنبیه کردن هر دو، مربوط به زمانی ست که هر دوی آنها مرتکب اشتباه شده اند.
مرتب با کودکان خود تکرار کنید «زدن، نه»، «گاز گرفتن، نه»! این روش بسیار مؤثر است و باعث کاهش دعوا می شود به خصوص اگر این روش را با مهارت  یاد بگیرند.

در صورتی که در دعوا، درگیری فیزیکی پیش نیاید اکثر کودکان می توانند از پس مشکلات خود بربیایند. می دانیم که دعوا بین کودکان همیشه اتفاق می افتد. آنچه در این خصوص اهمیت دارد توانایی سازش و کنار آمدن با یکدیگر است. حسادت سر منشاء بسیاری از دعواهاست. بخصوص اگر توجه به یک فرزند بیشتر باشد، کودک احساس کمبود توجه از سوی والدین داشته و این حسادت افزایش می یابد. پس این امر شروعی برای دعوا خواهد بود.

یک روش جدید و بسیار اثر گذار در این خصوص، منحرف کردن توجه کودک است. برای مثال: اگر کودک بر سر به دست آوردن یک اسباب بازی دعوا می کند، یک اسباب بازی دیگر به او بدهید. یا اینکه چند اسباب بازی برای روز مبادا نگه دارید و هنگام دعوا به آنها بدهید. داشتن اسباب بازی جدید باعث آرامش آنها می شود.

پیش بینی زمان وقوع دعوا
تشخیص دادن زمان دعوا به جلوگیری از آن کمک خواهد کرد. بطور مثال: اگر کودکان قبل از آماده شدن غذا با هم درگیر می شوند سعی کنید غذا را زودتر آماده کنید تا فرصت دعوا از آنها گرفته شود.

مشارکت والدین دوقلو در فعالیت های فرزندان بسیار مهم است. با بچه ها مستقیما وارد بازی شوید. برخی مهارت ها مثل: استفاده از اسباب بازی ها، نوبت دادن دربازی ها و... احتیاج به تمرین و یادگیری دارد. والدین با مشارکت در بازی می توانند هم به آنها آموزش داده و هم آنها را تشویق کنند.
اختصاص دادن زمان های خصوصی به هر کودک از طرف والدین هر چند وقت یک بار بسیار مفید است. حتی به مدت 5 دقیقه با هر کودک تنها باشید. این کار به ایجاد شخصیت منحصر به فرد در کودک کمک می کند.

نسبت به نیازهای فرزندان دوقلوهای خود آگاه باشید و این احساس را به آنها دهید که در چشم شما یکی هستند. همواره این موضوع را به خاطر داشته باشید این دوران می گذرد پس لذت بردن از زمان حال بهترین کار است. به گفته یکی از والدین: « بچه هایم در راه مهدکودک همدیگر را می زنند و با هم دعوا می کنند اما به محض اینکه به مهدکودک می رسند دست هم را محکم میگیرند و مراقب هم هستند. دیدن این بخش از قضیه واقعا لذت بخش است».

 وقتی دوقلوها با هم دعوا می کنند شما خود را کنار بکشید

رشد هویت مستقل دوقلوها مهم است
برخی از خانواده ها سعی می کنند کودکان را مثل هم بزرگ کنند. از جمله کارهایی که اکثر والدین فرزندان دوقلو انجام می دهند پوشاندن لباس های مشابه تن آنها، اسباب بازی های مشابه و.... است. شاید اینکارها از نظر کسانی که دوقلوها را می بینند جالب باشد اما برای داشتن هویت مستقل اثر نامطلوب می گذارد. کودکان دوقلو با گرفتن این توجه از دیگران فکر می کنند خاص و متفاوت هستند. و هنگامی که شبیه به هم باشند این احساس را بیشتر دریافت می کنند.

رشد و مهارت های زبانی کودکان دوقلو کندتر است
کودکان تک قلو، زبان را از پدر و مادرشان می آموزند در حالی که کودکان دوقلو به دلیل اینکه اکثر مواقع کنار هم هستند زبان را از همدیگر می آموزند. حتی برخی تلفظ ها را به صورت غلط از هم یاد می گیرند. حتی در بعضی موارد اگر والدین فرزندان دیگری نیز داشته باشند کمتر می توانند برای مهارت کلامی فرزند دوقلوی خود وقت بگذارند و این یادگیری کندتر اتفاق می افتد.
از طرف دیگر حدود 50 درصد از دوقلوها نارس به دنیا می آیند. این عامل سبب کاهش رشد طبیعی آنها می شود و رشدشان نسبت به دیگر کودکان هم سن خود کمتر است.

  پدر و مادرها برای "تربیت کودکان دوقلو" خود می بایست مسیر دشواری را طی کنند

دوقلوها را «دوقلوها» صدا نزنید
خانواده ها نباید دو کودک خود را دوقلو صدا کنند. همواره باید حواسشان باشد آن ها را با اسمشان صدا بزنند. چرا که وقتی آنها را دوقلو صدا بزنید گویی آن ها را یک شخص خطاب کرده اید و از آن ها یک هویت مشترک ساخته اید.

ارائه آموزش های لازم برای انجام کارهای فردی به هر قل به طور مستقل در بزرگسالی آن ها کمک کننده خواهد بود. داشتن استقلال به شناخت توانایی  منجر می شود که لازم است در کودکان دوقلو اتفاق بیفتد. بیشتر شخصیت افراد تا قبل از 10 سالگی شکل می گیرد. پس دوران خردسالی سن حساسی برای دوقلوهاست و تربیت درست، به شکل گیری شخصیت سالم و منحصربه فرد آنها کمک خواهد کرد.

چه جمله هایی نباید به دوقلوها بگویید:
1- «کتک بخوری خواهر/برادرت هم دردش میاد» این تصور اشتباه است. درست است دوقلوها دارای ارتباط عمیقی با هم هستند اما قرار نیست قوانین فیزیک را در این رابطه بر هم بزنیم.

2- «تو را نسبت به خواهر/برادرت بیشتر دوست دارم!» مقایسه دو کودک با هم کاری کاملا اشتباه ست. بهتر است به جای برتری دادن یکی بر دیگری، ویژگی های مثبت هر کدام را بیان کنیم.

 در تربیت کودکان دوقلو باید به این نکته توجه شود که آنها دارای شخصیت مستقلی هستند

3-«وای، شما دوقلویین؟» تأکید بر روی این موضوع باعث می شود توجه افرد به سمت دوقولوها جلب شده که شاید از نظر دوقلوها خوشایند نباشد. بهتر است به جای گفتن این جمله، به صورت غیرمستقیم بپرسیم.

4- «کدوم تون بزرگتره؟» فرزندان بزرگتر معمولا مورد حمایت بیشتری از طرف والدین قرار می گیرند. همچنین الگوی فرزندان کوچکترند. این سوال به کودکان القا می کند که کدام یک از آنها رئیس تر است.

5- «کاش من هم دوقلو داشتم!». همانطور که گفتیم دیدن دوقلوها از دور لذت بخش است. اما تربیت آنها و مشکلاتی که هنگام بزرگ کردن آنها با آن روبرو می شوید بخش سخت ماجراست.

6- «شماها می تونین فکر همو بخونین؟» درست است کودکان جهت فکری نزدیک به هم دارند و دارای ارتباط نزدیک به هم هستند اما قرار نیست این مسائل را با خرافات اشتباه بگیریم.

7- همیشه کارهاتون را با هم انجام می دهید؟ در دوران کودکی معمولا تغذیه آنها خواباندن و بازی همزمان آنها برای والدین راحت تر است. اما اینها مربوط به خردسالی ست. در دوران کودکی و نوجوانی هر کدام از قل ها به دلیل داشتن شخصیت منحصربه فرد برنامه مشخصی برای کارهای خود دارد.

8- شماها دو روی یک صفحه اید» این انتظار از کودکان دوقلو می رود که همه جا با هم حضور داشته باشند. حتی هنگام دعوت کردن در مهمانی ها و مجالس موظف می دانند یا هر دو را دعوت کنند یا هیچ کدام. این برداشت اشتباه است. شاید در کودکی این اتفاق زیاد بیفتد اما هنگام بزرگسالی این کار نوعی کوچک شمردن جایگاه انسانی هرکدام است.

9- «تو کدومی؟» بهتر است پرسشتان مؤدبانه تر مطرح شود برای نمونه اینطور سوال کنید:« شما واقعا شبیه هم هستید و تشخیص برای من سخت است، شما... هستی یا....؟»

10- «دوقلو بودن چه حسی دارد» این سوال همانقدر غیرمعمول هست که یک نفر از شما بپرسد «دوقلو نبودن چه حسی دارد» آنها از ابتدای تولد به همین شکل به دنیا آمده اند و تفاوت زندگی خودشان با دیگران برایشان قابل فهم نیست.

در پاسخ تشریع حج از چه زمانی آغاز شده است؟ می توان به دو پاسخ اجمالی و تفضیلی اشاره کرد.

پاسخ اجمالی
بر اساس روایات؛ حج، از سابقه‌ای بسیار طولانی برخوردار است و سابقه و قدمتی دارد که امتداد آن، به سال‌ها قبل از خلقت حضرت آدم( علیه السلام ) می‌رسد. پس از آن‌که حج حضرت آدم    ( علیه السلام ) به پایان رسید، جبرئیل به او فرمود گوارا باد بر تو، ای آدم، بخشوده شدی، من این خانه را سه هزار سال قبل از تو طواف کرده‌ام.
شیوه و ترتیب حجِّ مسلمانان، با مناسکی از قبیل: «طواف»، «سعی»، «قربانی» و «رمی شیطان»، به زمان سرسلسله پیامبرانِ حنیف، حضرت ابراهیم( علیه السلام ) باز می‌گردد. همان‌گونه که به طور قطع، بینان‌گذار عمومی‌کردن حج نیز، آن‌حضرت بوده و خدای تعالی به او دستور فرمود تا اعلام حج کند و مردم را از هر سو به حجِّ خانه خود، فرا خواند.

پاسخ تفصیلی
بر اساس روایات؛ حج، از سابقه‌ای بس زیاد برخوردار است و سابقه و قدمتی دارد که امتداد آن، به سال‌ها قبل از خلقت حضرت آدم ابوالبشر( علیه السلام ) می‌رسد. چنان‌که امام صادق( علیه السلام ) فرمود: «پس از آن‌که حج حضرت آدم( علیه السلام ) به پایان رسید، جبرئیل به او فرمود: گوارا باد بر تو، ای آدم، بخشوده شدی، من این خانه را سه هزار سال قبل از تو طواف کرده‌ام». [1]همچنین آن‌حضرت فرمود: «پس از آن‌که حضرت آدم از مِنی بازگشت [و حجش به پایان رسید]، فرشتگان ملاقاتش کرده، به او گفتند: ای آدم، حَجّت نیکو! ما این خانه را دو هزار سال قبل از تو، حج گزارده‌ایم».[2]
مردی از امیرمؤمنان علی( علیه السلام ) پرسید: از اهل آسمان نخستین کسی که حج گزارد، چه نام داشت؟ آن‌حضرت فرمود: «جبرئیل، نخستین حج‌گزار از آسمانیان بود».[3]
البته شیوه و ترتیب حجِّ مسلمانان، با مناسکی از قبیل: «طواف»، «سعی»، «قربانی» و «رمی شیطان»، به زمان سرسلسله پیامبرانِ حنیف، حضرت ابراهیم( علیه السلام ) باز می‌گردد. همان‌گونه که به طور قطع، بینان‌گذار عمومی‌کردن حج نیز، آن‌حضرت بوده و خدای تعالی به او دستور فرمود تا اعلام حج کند و مردم را از هر سو به حجِّ خانه خود، فرا خواند. در این مورد قرآن کریم می‌فرماید: «و مردم را دعوت عمومى به حج کن تا پیاده و سواره بر مرکب‌هاى لاغر از هر راه دورى به سوى تو بیایند».[4]‏
امّا در طول زمان – به ویژه در زمان جاهلیت - حج ابراهیمی نیز مانند سایر احکام مورد تحریف‌هایی قرار گرفته بود.
اکنون به برخی از اعمال حج پرداخته و به مناسبت، تحریف‌هایی که در این عبادت بزرگ به وجود آمده بود را نیز یادآور خواهیم شد:
1. «سپس از همان‌جا که مردم کوچ می‌کنند، (به سوى سرزمین مِنى) کوچ کنید! و از خداوند، آمرزش بطلبید، که خدا آمرزنده مهربان است!».[5] این آیه شریفه ناظر به یکی از عادات مشرکان مکه در زمان جاهلیت است که وقوف در عرفات را مربوط به کسانی می‌دانستند که از خارج مکه برای حج می‌آمدند، اما قریش و طوایف اطراف حرم و وابستگان قریش، از این کار معاف بودند، چنان‌که امام صادق( علیه السلام ) در بیان این آیه فرمود: «قریش می‌گفتند: ما نسبت به خانه خدا از سایرین برتری داریم، پس باید [برای اعمال حج] از مزدلفه (مشعر) کوچ کنید، (به عرفات نروید)! خداوند به آنان دستور داد تا مانند دیگران از عرفات شروع کنند». [6]
2. «جز این نیست که تأخیر انداختن (و جابه‌جا نمودن ماه‌هاى حرام) افزایشى در کفر است که کافران را به سبب آن گمراه می‌سازند، در یک سال آن‌را حلال و در سال دیگر حرام می‌شمرند تا با شما و آنچه خدا حرام کرده موافقت کنند. اما در (نتیجه) آنچه را خدا حرام کرده حلال می‌نمایند. زشتى اعمالشان بر آنها آراسته شده، و خداوند گروه کافران را هدایت نمی‌کند».[7] این آیه کریمه ناظر به یک سنت غلط جاهلی به نام «نسیء» به معنای تغییر دادن جای ماه‌های حرام است که این عمل، هر ساله طی مراسم خاصی در سرزمین مِنی انجام می‌گرفت که نشان از سودجویی آنها بود؛ چون با این تغییر و تحوّل، قصد داشتند حج در موقعی برپا شود که منافع بازرگانی و تجارتی آنها هم تأمین گردد؛ از این‌رو، سعی می‌کردند که حج در خرّم‌ترین ایّام سال و آسان‌ترین زمان برای رفت و آمدهای تجاری انجام پذیرد، اما از آن‌جا که حج باید در ایام ذی حجه واقع شود و گاهی ذی حجه در فصل گرمای طاقت فرسای مکه می‌افتاد که هم حج گزاران به زحمت می‌افتادند و هم معادلات تجاری به نحو مطلوب انجام نمی‌گرفت؛ از این‌رو، با عمل «نسیء»، کاری می‌کردند که موسم حج، همواره در فصل معتدلی واقع شود و این عمل تا سال دهم هجرت ادامه داشت، تا این‌که به وسیله پیامبر خدا در حجة الوداع، استفاده از این عمل ممنوع و باطل اعلام گردید[8] و نسیء با نزول این آیه کفر محسوب گردید تا مراسم حج، بازیچه‌ای در دست سودجویان واقع نگردد.
3. « صفا و مروه از شعائر [و نشانه‌هاى] خداست! بنابر این، کسانى که حج خانه خدا و یا عمره انجام می‌دهند، مانعى نیست که بر آن دو طواف کنند [و سعىِ صفا و مروه انجام دهند. و هرگز اعمال بی‌رویّه مشرکان، که بت‌هایى بر این دو کوه نصب کرده بودند، از موقعیّت این دو مکان مقدّس نمی‌کاهد!] و کسى که فرمان خدا را در انجام کارهاى نیک اطاعت کند، خداوند [در برابر عمل او] شکرگزار، و [از افعال وى] آگاه است».[9]
یکی از اعمال حج در جاهلیت، سعی میان کوه‌های صفا و مروه بود، ولی در بالای این دو کوه، دو بُت به نام‌های «اساف» و «نائله» نصب بود که مشرکان به هنگام سعی، برای این دو بُت احترام قائل می‌شدند. مسلمانان به خاطر چنین سابقه ناپسندی، کراهت داشتند در ایام حج، میان صفا و مروه سعی کنند و تصوّر می‌کردند این یک عمل جاهلی است. خداوند با نزول این آیه، آن تصوّرات را مردود دانسته و سعی میان صفا و مروه را یکی از شعائر دین مطرح کرد، چنان‌که معاویة بن عمار از امام صادق( علیه السلام ) روایت کرده که آن‌حضرت فرمود: «مسلمانان گمان می‌کردند که سعی صفا و مروه از ابتکارات مشرکان است، در پی آن خداوند این آیه شریفه را نازل نمود...».[10]
4. از عادات دیگر جاهلیت در مراسم حج، طواف در حال برهنگی است. آنان معتقد بودند که تأمین لباس احرام در اختیار قریش قرار دارد و اگر کسی جامه احرام تهیه نمی‌کرد، می‌بایست برهنه طواف کند و طواف با لباس و پارچه‌ای که از خارج حرم باشد را باطل می‌دانستند. امام صادق( علیه السلام ) فرمود: «رسول خدا( صلی الله علیه و آله و سلم ) بعد از آن‌که مکه را فتح کرد، در آن سال از زیارت مشرکان جلوگیرى نفرمود و از سنت‌هاى زیارتى مشرکان یکى این بود که اگر با لباس وارد مکه می‌شدند و با آن لباس، دور خانه خدا طواف می‌کردند، دیگر آن لباس را به تن نکرده و صدقه آن‌ را واجب می‌دانستند؛ لذا براى این‌که لباس‌هایشان را از دست نداده باشند، قبل از طواف از دیگران لباسى را عاریه و یا کرایه ‌کرده و بعد از طواف به صاحبانشان بر می‌گرداندند، در این میان؛ اگر کسى به لباس عاریه و اجاره دست نمی‌یافت و خودش هم تنها یک دست لباس همراه داشت، براى آن‌که آن لباس را از دست ندهد، ناچار برهنه می‌شد و لُخت مادرزاد به طواف می‌پرداخت».[11]
با ظهور و استقرار اسلام، پیامبر گرامی اسلام( صلی الله علیه و آله و سلم ) با تحریفات جاهلی به مبارزه برخاست و ضمن پیراسته کردن حج از تحریفات جاهلی، سنت ابراهیمی را در حج احیاء نموده است؛ لذا حجِّ مورد قبول و سفارش اسلام، سنّتی ابراهیمی است و شریعت مقدّس اسلام نیز، همان شکل حج را، بر مسلمانان تکلیف کرده؛ مناسک، اجزاء، شرایط و ارکان آن‌را به ما آموخته است.

[1]. شیخ صدوق‏، علل الشرائع‏، ج ‏2، ص 407‏، کتاب فروشى‏ داورى‏، چاپ اول‏، قم، 1385ش‏.
[2]. شیخ صدوق، ‏من لا یحضره الفقیه، ج ‏2، ص 230، دفتر نشر اسلامی‏، قم، چاپ دوم، 1404ق.
[3]. مجلسی، محمد باقر، بحارالأنوار، ج ‏10، ص 78، دار إحیاء التراث العربی‏، بیروت، 1403ق.
[4]. «وَ أَذِّنْ فِی النَّاسِ بِالْحَجِّ یَأْتُوکَ رِجالاً وَ عَلى‏ کُلِّ ضامِرٍ یَأْتینَ مِنْ کُلِّ فَجٍّ عَمیق»؛ حج، 27.
[5]. «ثُمَّ أَفیضُوا مِنْ حَیْثُ أَفاضَ النَّاسُ وَ اسْتَغْفِرُوا اللَّهَ إِنَّ اللَّهَ غَفُورٌ رَحیم»؛ بقره، 199.
[6]. عروسى حویزى، عبد على بن جمعه، تفسیر نور الثقلین، ج‏1، ص 195،اسماعیلیان، قم، چاپ چهارم، 1415ق.
[7]. توبه، 37.
[8]. تفسیر نور الثقلین، ج 2، ص 217.
[9]. بقره، 158.
[10]. تفسیر نور الثقلین، ج 1، ص 146 و 148.
[11]. فیض کاشانى، ملا محسن، تفسیر صافی، تحقیق: اعلمی، حسین، ج 2، ص 192، الصدر، تهران، چاپ دوم.

آیات مرتبط

سوره البقرة (158) : إِنَّ الصَّفَا وَالْمَرْوَةَ مِنْ شَعَائِرِ اللَّهِ ۖ فَمَنْ حَجَّ الْبَیْتَ أَوِ اعْتَمَرَ فَلَا جُنَاحَ عَلَیْهِ أَنْ یَطَّوَّفَ بِهِمَا ۚ وَمَنْ تَطَوَّعَ خَیْرًا فَإِنَّ اللَّهَ شَاکِرٌ عَلِیمٌ
سوره البقرة (196) : وَأَتِمُّوا الْحَجَّ وَالْعُمْرَةَ لِلَّهِ ۚ فَإِنْ أُحْصِرْتُمْ فَمَا اسْتَیْسَرَ مِنَ الْهَدْیِ ۖ وَلَا تَحْلِقُوا رُءُوسَکُمْ حَتَّىٰ یَبْلُغَ الْهَدْیُ مَحِلَّهُ ۚ فَمَنْ کَانَ مِنْکُمْ مَرِیضًا أَوْ بِهِ أَذًى مِنْ رَأْسِهِ فَفِدْیَةٌ مِنْ صِیَامٍ أَوْ صَدَقَةٍ أَوْ نُسُکٍ ۚ فَإِذَا أَمِنْتُمْ فَمَنْ تَمَتَّعَ بِالْعُمْرَةِ إِلَى الْحَجِّ فَمَا اسْتَیْسَرَ مِنَ الْهَدْیِ ۚ فَمَنْ لَمْ یَجِدْ فَصِیَامُ ثَلَاثَةِ أَیَّامٍ فِی الْحَجِّ وَسَبْعَةٍ إِذَا رَجَعْتُمْ ۗ تِلْکَ عَشَرَةٌ کَامِلَةٌ ۗ ذَٰلِکَ لِمَنْ لَمْ یَکُنْ أَهْلُهُ حَاضِرِی الْمَسْجِدِ الْحَرَامِ ۚ وَاتَّقُوا اللَّهَ وَاعْلَمُوا أَنَّ اللَّهَ شَدِیدُ الْعِقَابِ
سوره البقرة (197) : الْحَجُّ أَشْهُرٌ مَعْلُومَاتٌ ۚ فَمَنْ فَرَضَ فِیهِنَّ الْحَجَّ فَلَا رَفَثَ وَلَا فُسُوقَ وَلَا جِدَالَ فِی الْحَجِّ ۗ وَمَا تَفْعَلُوا مِنْ خَیْرٍ یَعْلَمْهُ اللَّهُ ۗ وَتَزَوَّدُوا فَإِنَّ خَیْرَ الزَّادِ التَّقْوَىٰ ۚ وَاتَّقُونِ یَا أُولِی الْأَلْبَابِ
سوره البقرة (199) : ثُمَّ أَفِیضُوا مِنْ حَیْثُ أَفَاضَ النَّاسُ وَاسْتَغْفِرُوا اللَّهَ ۚ إِنَّ اللَّهَ غَفُورٌ رَحِیمٌ
سوره التوبة (3) : وَأَذَانٌ مِنَ اللَّهِ وَرَسُولِهِ إِلَى النَّاسِ یَوْمَ الْحَجِّ الْأَکْبَرِ أَنَّ اللَّهَ بَرِیءٌ مِنَ الْمُشْرِکِینَ ۙ وَرَسُولُهُ ۚ فَإِنْ تُبْتُمْ فَهُوَ خَیْرٌ لَکُمْ ۖ وَإِنْ تَوَلَّیْتُمْ فَاعْلَمُوا أَنَّکُمْ غَیْرُ مُعْجِزِی اللَّهِ ۗ وَبَشِّرِ الَّذِینَ کَفَرُوا بِعَذَابٍ أَلِیمٍ

ملاک ازدواج موفق می تواند دهها و یا شاید صدها گزینه در بر داشته باشد ولی آیا برای داشتن یک زندگی مشترک موفق و دلخواه ملاک های اصلی باید مادی باشند یا معنویات هم می تواند دخیل باشد؟

با توجّه به اهمیّتی که همسر در زندگی دارد و آثاری که بر آن مترتّب است ونقشی که هر یک از زن و مرد در آن دارند، می بایست برای انتخاب همسر ملاک ها و دستورالعمل هایی وجود داشته باشد تا افراد با توجّه به آن ملاک ها، همسر مورد نظر خود را انتخاب نمایند و سعادت دنیا و آخرت را به دست آورند.

در ازدواج، افراد دارای سلیقه های مختلفی هستند و هر شخصی برای خود ملاک هایی در نظر می گیرد، امّا از نظر قرآن کریم، و سنّت ملاک های مورد توجّه است:

توصیه ها و ملاک ازدواج در قرآن به شرح زیر است

۱. اسلام و ایمان:

یکی از شرایط انتخاب همسر که در واقع شریک زندگی است، اسلام و بُعد مذهبی عقیدتی فرد می باشد. زن و مرد می بایست در این امر هم فکر و هم عقیده باشند و اگر یکی از آن ها مشرک باشد، عقد و ازدواج آن ها باطل خواهد بود.

قرآن کریم، به صراحت این مطلب را بیان می کند و می فرماید مرد مسلمان هرگز حقّ ندارد با زن مشرک ازدواج کند، همین طور از ازدواج زنان مسلمان با مردان کافر منع کرده است و این نکته را یادآوری کرده است که ازدواج مردان مسلمان با کنیزان مسلمان بهتر است از ازدواج با زنان آزاده ی مشرک و همین طور ازدواج زنان مسلمان با بردگان مسلمان بهتر از ازدواج با مردان مشرک است:

»ولا تَنْکِحُوا الْمُشْرِکاتِ حَتَّی یُؤْمِنَّ وَ لَأَمَهٌ مُؤْمِنَهٌ خَیْرٌ مِنْ مُشْرِکَهٍ وَ لَوْ أَعْجَبَتْکُمْ وَ لا تُنْکِحُوا الْمُشْرِکِینَ حَتَّی یُؤْمِنُوا وَ لَعَبْدٌ مُؤْمِنٌ خَیْرٌ مِنْ مُشْرِکٍ وَ لَوْ أَعْجَبَکُمْ [۱]؛ با زنان مشرک ازدواج نکنید، تا این که ایمان بیاورند و کنیز باایمان از زن مشرک بهتر است، اگرچه آن زن مشرک (از لحاظ زیبایی) مایه شگفتی شما باشد و به مردان مشرک زن ندهید تا این که ایمان بیاورند و بنده با ایمان از مرد مشرک بهتر است، اگرچه آن مرد مشرک مایه شگفتی شما باشد».

در ادامه، حکمت حرمت ازدواج با مشرکان را بیان کرده است، می فرماید:« … أُولَئِکَ یَدْعُونَ إِلَی النَّارِ…[۲]؛ آن ها به آتش دوزخ می خوانند.» چرا که مسیر مشرک یک مسیر انحرافی است، مسیری است که به ظلمت و تباهی و جهنم ختم می شود.

در مقابل آن ها، مسیر افراد مؤمن بهشت، رحمت، مودّت و غفران است:« وَ اللَّهُ یَدْعُوا إِلَی الْجَنَّهِ وَ الْمَغْفِرَهِ بِإِذْنِهِ.»[۳] در آیه ی شریفه، دعوت خداوند و مسیر او به جای دعوت و مسیر افراد مؤمن است، به جهت این که مؤمنین همه دعوت های آن ها، بلکه تمام شئون زندگی آن ها در مسیر خداوند تبارک و تعالی است.

مسیر افراد مؤمن با مسیر افراد مشرک تفاوت اساسی و فاحشی دارد، مسیر فکری عقیدتی رفتاری آن ها مختلف است، چگونه با ازدواج که یک وحدت و یگانگی لازم دارد و همراه با رحمت و مودّت است، جمع شود.

بنابراین یگانگی و وحدت که در ازدواج مطرح است با اختلاف عقیده و مذهب هرگز جمع نخواهد شد، نه تنها در دین و مذهب می بایست یکی باشند، بلکه در اخلاق هم می بایست، در یک مسیر باشند و در یک جهت حرکت کنند.

به همین جهت است که در روایات تأکید شده که زن و مرد باید «هم کفو» یکدیگر باشند و هم کفو مؤمن را افراد مؤمن و با ایمان دانسته است.

از پیامبر اکرم ـ صلّی اللّه علیه و آله و سلّم ـ ، سؤال شد که کفو چیست و چه کسانی کفو یکدیگر هستند؟ فرمود:« المؤمنون بعضهم اکفاء بعض».[۴]

ملاک قرآن کریم برای ازدواج چیست؟

دانستن ملاک ازدواج در قرآن یعنی قدم اصلی برای ساخت یک زندگی مشترک موفق و پایدار

۲. هم سنخ بودن در پاکدامنی:

از نظر قرآن کریم، فطرت و طبیعت پاکی که به گناهان آلوده نشده، طالب پاکی است؛ چنین فطرت وطبعی جز مجذوب پاکی نمی شوند و جز پاکی را به خود جذب نمی کند:« الْخَبِیثاتُ لِلْخَبِیثِینَ وَ الْخَبِیثُونَ لِلْخَبِیثاتِ وَ الطَّیِّباتُ لِلطَّیِّبِینَ وَ الطَّیِّبُونَ لِلطَّیِّباتِ[۵]؛ زن های پلید برای مردهای پلید و مردهای پلید برای زن های پلید و زنان پاک برای مردان پاک و مردان پاک برای زنان پاکند».

مراد از خبیث بودن که دسته ای از زنان ومردان را متّصف به آن کرده است یا طیب بودن دسته دیگر، همان جنبه های عفت و ناموسی است و لاابالی بودن نسبت به تقیدات مذهبی، اخلاقی و ناموسی است این معنای اوّلی آیه است، امّا از نظر ملاک و علت معنای وسیعی دارد که منحصر به آلودگی و پاکی جنسی نیست، بلکه هرگونه ناپاکی فکری، عملی و زبانی را شامل می شود.

۳. تواضع، توبه، عبادت خداوند، اطاعت فرمان خدا:

قرآن کریم، در سوره ی تحریم، شش وصف از برای همسران خوب اشاره کرده و می فرماید:

…»مُسْلِمَاتٍ مُؤْمِنَاتٍ قَانِتَاتٍ تَائِبَاتٍ عَابِدَاتٍ سَائِحَاتٍ ثَیِّبَاتٍ وَأَبْکَارًا[۶]؛ همسرانی مسلمان، مؤمن، متواضع، توبه کار، عابد، اطاعت کننده ی فرمان خدا … . «

شخصی که می خواهد خانه و خانواده مسلمان و با ایمانی را بنا نهد، باید قبل از هر چیز همسر مسلمان و پاکدامنی را جستجو کند وگرنه بنای خانواده مسلمان و ساختار جامعه ی اسلامی مدّت ها به تأخیر می افتد و به زودی بنیان و اساس آن سست و ناپایدار و بسیار متزلزل و آسیب پذیر می گردد.

۴. ایمان و عمل صالح:

»مَنْ عَمِلَ صالِحاً مِنْ ذَکَرٍ أَوْ أُنْثی وَ هُوَ مُؤْمِنٌ فَلَنُحْیِیَنَّهُ حَیاهً طَیِّبَهً[۷]؛ هر کس (از مرد یا زن) کار شایسته کند و مؤمن باشد، به طور قطع او را با زندگی پاکیزه ای حیات (حقیقی) بخشیم. «

۵. تقوا:

» یا أَیُّهَا النَّاسُ إِنَّا خَلَقْناکُمْ مِنْ ذَکَرٍ وَ أُنْثی وَ جَعَلْناکُمْ شُعُوباً وَ قَبائِلَ لِتَعارَفُوا إِنَّ أَکْرَمَکُمْ عِنْدَ اللَّهِ أَتْقاکُمْ[۸]؛ ای مردم! ما شما را از مرد و زن آفریدیم و شما را ملّت ملّت و قبیله قبیله گردانیدیم تا با یکدیگر شناسایی متقابل حاصل کنید، هر آینه گرامی ترین شما نزد خدا پرهیزگارترین شماست. «

امام صادق ـ علیه السّلام ـ ، در روایتی درباره ی همسر خوب می فرماید: هرگاه کسی از شما قصد ازدواج کرد، سزاوار است دو رکعت نماز بخواند و خدا را بخواند که همسری عفیف و امین، بادیانت و متواضع و حافظ ناموس و اسرار… نصیب وی نماید.[۹ ]

خلاصه آن که، دین مبین اسلام، در انتخاب همسر فوق العاده توجّه دارد و پیروان خود را به دقّت و احتیاط لازم دعوت نموده است.