وحدت ، عبارت از اتحاد دولت ها یا کشورها و افراد و جوامعی در امور زندگی و معیشتی و راه و هدفی است که دنبال می کنند و به موجب آن همگی تبدیل به یک واحد و به عبارت دیگر امت یگانه ای می شوند .

در اهمیت وحدت امت و همدلی آن ، خداوند سبحان همه ما را از بدو خلقت تا روز قیامت به اصل و ریشه واحدی نسبت داده است . همگی ما از حضرت آدم (علیه السلام) هستیم و بشریت نیز تنها یک پدر و یک مادر دارد که از آنها آفریده شده است (از یک مرد و یک زن) در قرآن می خوانیم : « یا ایها الناس انا خلقناکم من ذکر وانثی وجعلناکم شعوباً وقبائل لتعارفوا ان اکرمکم عند الله اتقاکم ان الله علیم خبیر » (سوره حجرات ـ ۱۳) ( ای مردم! ما شما را از مردی و زنی آفریدیم و شما را گروه ها و قبیله ها کردیم تا یکدیگر را بازشناسید ؛ بی گمان گرامی ترین شما نزد خداوند ، پرهیزگارترین شماست ؛ به راستی خداوند دانایی آگاه است .)

خداوند عزوجل ، خود توضیح می دهد که امت یگانه و پروردگار نیز یگانه است : « وان هذه امتکم امة واحدة وانا ربکم فاتقون » (سوره مؤمنون ـ ۵۲) (و این امت شماست ، امتی یگانه و من پروردگار شمایم ، پس از من پروا کنید.) و همو عزّوجل روشن می سازد که وحدت امت ، مستلزم آنست که در دین ، دچار تفرقه و اختلاف نگردد : « شرع لکم من الدین ما وصّی به نوحاً والذي اوحینا الیک وما وصّینا به ابراهیم وموسی وعیسی ان اقیموا الدین ولا تتفرقوا فیه کبر علی المشرکین ما تدعوهم الیه الله یجتبي الیه من یشاء ویهدي الیه من ینیب » (سوره شوری ـ ۱۳) ( از دین ، همان را برای شما بیان داشت که نوح را بدان سفارش کرده بود و نیز آنچه را که به تو وحی کردیم و آنچه را که به ابراهیم و موسی و عیسی سفارش کردیم که دین را استوار بدارید و در آن به پراکندگی نیفتید ؛ بر مشرکان آنچه آنان را بدان می خوانی ، گران است ؛ خداوند است که هر که را بخواهد به سوی خود برمی گزیند و هرکه به درگاه او بازگردد ، به سوی خویش رهنمون می گردد .)

کسانی که در دین ، پراکنده شوند و در زندگی دچار اختلاف می شوند و با یکدیگر دشمنی می ورزند ، از گوهر دین و از حق و حقیقت و از خدا و رسول خدا(ص) بدور مانده اند : « ان الذین فرقوا دینهم وکانوا شیعاً لست منهم في شیء انما امرهم الی الله ثم ینبئهم بما کانوا یفعلون » (سوره انعام ـ ۱۵۹) (تو را با کسانی که دینشان را پاره پاره کردند وگروه گروه شدند ، کاری نیست ، کارآنان تنها با خداوند است ، سپس آنان را از آنچه می کردند آگاه می سازد.)

آنهایی که متفرّق و پراکنده هستند ، قربانی دشمنانی می گردند که به سادگی بر ایشان چیره می شوند و همانگونه که گروهی حیوان وحشی بر طعمه خود یورش می برند ، مورد یورش دیگران قرار می گیرند و در هر کشور ، به حقوق آنان تجاوز می شود و در هر جا با ایشان درگیر می شوند و گروه گروه و دسته دسته از خیل آنان جدا می شوند همچنانکه در این تفرقه طعمه خوبی برای شیطان و برای تحقق هر تجاوزی می گردند ؛ در حدیثی از سعید بن المسیب (رض) آمده که پیامبراکرم (ص) فرمود : « شیطان به یک و دونفر توجه دارد واگر سه تن شوند ، توجهی به آنان نمی کند .» این حدیث را "مالک" روایت کرده است .

پیامبراکرم (صلوات الله و سلامه علیه) ، نسبت به خطرات تفرقه و عدم وحدت ، شدیدترین هشدارها و زنهار باش ها را داده و بیان فرموده که هرکس از طاعت [خدا] بیرون شود و جماعت را ترک گوید بر همان فاصله ای که اهل جاهلیت از دین و حق داشتند ، می میرد . می فرماید : « هرکس از اطاعت خارج شود و جماعت را ترک گوید بر جاهلیت مرده است .» ، این حدیث را "البخاري" روایت کرده است .

روشن است که نیرو و قدرت مؤمنان در وحدت آنان و ضعف و سستی آنان در تفرقه و پراکندگی ایشان است . حضرت رسول (ص) می فرماید : « مؤمن برای مؤمن چون بنای استواری است که خود را بخوبی نگاه داشته است.» ، این حدیث را "البخاري" روایت کرده است .

برای اینکه مؤمنان ، قدرت واحدی گردند باید همبسته و همدل باشند و با یکدیگر آشنایی داشته و مهرورزی و مهربانی میان آنان باشد تا همچون پیکری واحدی ، احساس یکدیگر را درک کنند و به شادی یکدیگر شاد و در غم همدیگر ، غمگین کردند و در خوب و بد هم شریک باشند و هوای یکدیگر داشته و یاری رسان همدیگر باشند تا گفته پیامبر اکرم (ص) تحقق یافته باشد : « مثال مؤمنان در دوستی و مهرورزی و مهربانی با یکدیگر همچون پیکر واحدی است که چو عضوی بدرد آورد روزگار ، دگر عضوها را نماند قرار.»

ضرورت وحدت اسلامی

وحدت امت ما ، امری واجب و برای رویارویی با چالش ها ، ائتلاف ها و خطراتی که از هر سو امت را در برگرفته ، کاملا ضروری است . اگر نگاهی به دارایی های امت اسلامی و عربی خود به لحاظ نیروی انسانی ، منابع طبیعی و نفت و مغزهای اندیشمند و تمدن و دانش و کشاورزی و دیگر اسباب نیرومندی و عظمت خود بیافکنیم ، یقین حاصل می کنیم که در صورت وحدت و تشکیل اتحاد ، خواهیم توانست به قدرتمندترین نیروی مؤثر در تمامی جهان تبدیل شویم .

به همین دلیل ، دشمنان به راز نیرومندی ما پی برده و کوشش دارند با تحقق اصل "تفرقه بینداز و حکومت کن" مارا پاره پاره کنند و مرزهای ساختگی میان ما ایجاد کنند و با شیوه های متعدد تفرقه و پراکندگی فرهنگی ، گسترش اصول اختلاف میان امت و سعی در ایجاد فاصله میان اقشار جوان مسلمان و نیز میان جوانان و مبلغان دینی و دولت ها و کوشش در بزرگنمایی برخی اجتهادها و اختلافهای فقهی ، مانع از تحقق این وحدت گردند . در کنار این تلاش ها ، همه کوشش خود را برای جداسازی امت از دین و کتاب آسمانی خود بکار گرفته اند زیرا این قرآن و این دین است که آنانرا وحدت می بخشد . گفته مشهور یکی از مقامات غربی است که می گوید : « تا زمانی که قرآن میان مسلمانان باشد ، روی آرامش نخواهیم دید.»

اهمیت وحدت

"وحدت" پایه و اساس هر خیری در دنیا و آخرت مردم است و "تفرقه" خطرناکترین آفتی است که سعادت و خوشبختی مردم را تهدید می کند و آنرا به هلاکت می افکند و به سراشیب گناه می کشاند و آنچنانشان می سازد که میان آنان و دینشان جدایی می افکند ؛ در همین راستاست که حق تبارک و تعالی می گوید : « ان الذین فرقوا دینهم وکانوا شیعاً لست منهم في شیء انما امرهم الی الله ثم ینبئهم بما کانوا یفعلون » (سوره انعام ـ ۱۵۹) (تو را با کسانی که دینشان را پاره پاره کردند وگروه گروه شدند ، کاری نیست ، کارآنان تنها با خداوند است ، سپس آنان را از آنچه می کردند ، آگاه می سازد.)

حتی خود علم و دانش نیز وقتی برپایه اخلاص نباشد دست اندرکاران آنرا به اختلاف و درگیری اندیشه ها می کشاند زیرا آفت تعصب و یک دندگی و کین توزی و حسادت همه و همه به استبداد در اندیشه بشری می انجامد . لذا قرآن کریم در فراخوان خود به وحدت ، عقیده و اندیشه بشری را از آفت سرکشی و حسادت ، آزاد می سازد و در دلها شالودهء توحید و پای بندی به شریعت نیرومندی را که پیامبر اکرم (ص) آنرا به ارمغان آورده است ، تحکیم می بخشد : « ان الدین عند الله الاسلام وما اختلف الذین اوتوا الکتاب الا من بعد ما جاءهم العلم بغیاً بینهم ومن یکفر بآیات الله فان الله سریع الحساب » (سوره آل عمران ـ ۱۹) (بی گمان دین راستین نزد خداوند ، اسلام است و اهل کتاب ، اختلاف نیافتند مگر پس از آنکه به دانش دست یافتند ، از سر افزونجویی که در میان ایشان بود و هرکس به آیات خداوند کفر ورزد بداند که خداوند حسابرس سریع است .)

خداوند سبحان روشن ساخته که اساس این وحدتی که اسلام بدان فراخوانده است ، دین اسلام و پای بندی به آن و به کتاب آسمانی آن به مثابه عامل نجات است . هم او ـ عزّوجل ـ از تفرقه و پراکندگی به دلیل خطرات شدید و زیانهای سختی که در پی دارد ، برحذر داشته و اوضاع و احوال اوس و خزرج در گذشته را یاد آور بندگان خود از این امت ساخته می گوید : « ایندو دو برادر از یک پدر و مادر بودند و میان فرزندانشان دشمنی افتاد و مدت یکصد و بیست سال را در جنگ و خونریزی سپری کردند تا سرانجام اسلام آمد و آتش این جنگ را خاموش و شرآن را برطرف ساخت و آنانرا بهم نزدیک ساخت و با حضور پیامبراکرم (صلوات الله و سلامه علیه) میانشان الفتی برقرار گردید.» در راستای تحکیم این وحدت و تقویت بنیانهای آن ، خداوند متعال این امت را به امر به معروف و نهی از منکر برای یاری به دین و برقراری وحدت و دفع آفات شرّ و فسادی که ای بسا پیرامون حامیان وحدت برانگیخته می شود تا در کشور اسلامی مرتکبش می شوند ، مکلف ساخته است ، قرآن کریم مثال کسانی از پیشینیان را برایمان بازگو می کند که به رغم دلایل روشن و آشکاری که به آنها رسیده بود ، به اختلاف پرداختند و به همین دلیل مورد توبیخ شدید قرار گرفتند .

درباره همه اینهاست که قرآن کریم به تفصیل به سخن پرداخته راه درست و برتر را نشان داده است . خداوند تبارک و تعالی می گوید : « واعتصموا بحبل الله جمیعاً ولا تفرقوا واذکروا نعمة الله علیکم اذ کنتم اعداء فالف بین قلوبکم فاصبحتم بنعمته اخواناً وکنتم علی شفا حفرة من النار فانقذکم منها کذلک یبین الله لکم آیاته لعلکم تهتدون * ولتکن منکم امة یدعون الی الخیر ویأمرون بالمعروف وینهون عن المنکر واولئک هم المفلحون * ولا تکونوا کالذین تفرقوا واختلفوا من بعد ما جاءهم البینات واولئک لهم عذاب عظیم » ( سوره آل عمران ـ ۱۰۳ تا ۱۰۵) ( و همگان به ریسمان خداوند بیاویزید و مپراکنید و نعمت های خداوند را بر خود ، فرایاد آورید که دشمنان همدیگر بودید و خداوند دلهای شما را الفت داد و به نعمت او ، با هم برادر شدید و در لبه پرتگاهی از آتش بودید که شما را از آن رهانید ؛ بدینگونه خداوند آیات خود را برای شما روشن می گوید ، باشد که شما راهیاب گردید * و باید از میان شما گروهی باشند که مردم را به نیکی فرا می خوانند و به کار شایسته فرمان می دهند و از کار ناشایست باز می دارند و اینانند که رستگارند * و مانند کسانی نباشید که پراکندند و پس از آنکه گواهها برای آنان آمد ، اختلاف کردند و آنان را عذابی سترگ خواهد بود.)

پیامبراکرم (ص) امت خود را به اساس وحدت یعنی آویختن به ریسمان الهی ، رهنمون شد ؛ به نقل از ابوهریرة آمده است که پیامبراکرم (ص) فرمود : « خداوند سه چیز را برای شما خوش و سه چیز را ناخوش می دارد ؛ او خوش می دارد که او را بپرستید و چیزی را شریک وی قرار ندهید و اینکه همگی به ریسمان خداوند بیاویزید و از اولوالامر خود فرمان برید و ناخوش دارد که به قیل و قال و فراوانی سؤال بپردازید واموال خود بهدر دهید .» این حدیث را "مسلم" روایت کرده است .

تردیدی نیست که ریسمان الهی به معنای دین و کتاب اوست که اساس رابطه میان خلق و خالق را در خود گرد آورده اند و برای پای بندان به آن ، امنیت و پیوند با خدای سبحان را تضمین می کنند . کسانی که به این ریسمان بیاویزند ، راه راست را یافته اند : « الله ولی الذین آمنوا یخرجهم من الظلمات الی النور والذین کفروا اولیآؤهم الطاغوت یخرجونهم من النور الی الظلمات اولئک اصحاب النار هم فیها خالدون » (سوره بقره ـ ۲۵۷) (خداوند سرور مؤمنان است که آنان را به سوی نور از تیرگی ها بیرون می برد ، اما سروران کافران ، طاغوت هایند که آنها را از نور به سوی تیرگی ، بیرون می کشانند ؛ آنان دمساز آتشند ، آنها در آن جاودانند .)

در حدیث پیش گفته در هشدار نسبت به تفرقه پس از فرمان به آویختن به ریسمان الهی ، آمده بود که متفرق نشوید زیرا کسی که به ریسمان الهی آویخت ، از درگیری و تفرقه دور می شود ولی خودداری از این درآویختن یا درآویختن به جز آن ، به مفهوم گمراهی است : « هر کس هدایت و رهنمونی را در جز آن جستجو کند ، خداوند گمراهش می سازد .»

قرآن کریم نیز در تأکید بر همین معناست که می گوید : « واطیعوا الله ورسوله ولا تنازعوا فتفشلوا وتذهب ریحکم » (سوره انفال ـ ۴۶) ( و از خداوند و پیامبرش فرمانبرداری کنید و در هم نیفتید که سست شوید و بترسید و شکوهتان از میان برود ...) و نیز می گوید : « وان هذه امتکم امة واحدة وانا ربکم فاتقون * فتقطعوا امرهم بینهم زبرا کل حزب بما لدیهم فرحون» (سوره مؤمنون ـ ۵۲ و۵۳) ( و این امت شماست ، امتی یگانه و من پروردگار شمایم ، پس از من پروا کنید * آنگاه کار دین خود را در میان خویش پاره پاره کردند . هر گروهی بدانچه خود دارد ، شادمان است.)

بدینگونه است که در این آیات پس از آنکه خداوند متعال بر یکی بودن دین و شریعت تأکید کرد و یادآور شد که امت واحده بر ایمان و توحید در عبادت هم نظر و همراه هستند ، به وضع و حال امتهایی که با این اصل مخالفت کردند و سر از اطاعت خدا پیچیدند و پاره پاره شده و تبدیل به گروههای پراکنده گردیدند ، اشاره کرده است .

در روایتی که "بخاری" آورده است ، پیامبراکرم (ص) می فرماید : « هرکس از طاعت خارج شود و جماعت را ترک گوید و در همین حال بمیرد ، بر جاهلیت مرده است .» و در جای دیگری ، پیامبر خدا (ص) پس از آن از کسی سخن بمیان آورده که با جماعت ، مخالفت می کند و بر پیمان آن نمی ماند و اقدام به پراکندان صفوف می کند و تر و خشک را با هم می سوزاند ، می فرماید : « هر کس بر امتم خارج شود و خوب و بد آنرا مورد طعن قرار دهد و مؤمنانش را پاس ندارد و بر پیمان خود نماند ، از من نیست و من نیز از او نیستم.» این حدیث را "مسلم" روایت کرده است .

و خداوند متعال می گوید : « ومن یشاقق الرسول من بعد ما تبین له الهدی ویتبع غیر سبیل المؤمنین نوله ما تولی ونصله جهنم وساءت مصیرا » (سوره نساء ـ ۱۱۵) (و هرکس ، پس از آنکه به روشنی رهنمود یافت ، با پیامبر مخالفت ورزد و از راهی جز راه مؤمنان پیروی کند ، وی را با آنچه بدان روی آورده است وا می نهیم و وی را به دوزخ می افکنیم و این ، بد پایانه ای است!)

عبادات ، تحقق عملی وحدتند

اسلام ، در راستای توجه جدّی خود به تحکیم ارکان امت اسلامی وتقویت بنیه آن ، عبادات را در صورتی که به صورت جماعت برگزار شود ، دارای برتری و پاداش بیشتری گردانده است تا بدین ترتیب امت را به اتحاد خو دهد و نهال اصول و روح وحدت و اتحاد را در آنان غرس کند ؛ بجای آوردن نماز جماعت را دارای اجر و ثواب بیشتری نسبت به نماز فرادا دانسته است . نماز جماعت در اسلام به گونه ای در نظر گرفته شده که روح وحدت را روزانه پنج بار به نمازگزاران القا می کند ؛ نماز سالانه عیدین نیز چنین است و اجتماع بزرگتری را در بر می گیرد و به همین ترتیب گردهمایی بسیار بزرگتر و پرشکوهتری را در نظر گرفته که شمار زیادی از مسلمانان همهء کشورهای اسلامی از هر رنگ و نژاد را در بر می گیرد که در فریضهء حج بیت الله الحرام ، گردهم می آیند . در عبادت روزه و زکات نیز تحقق عملی وحدت نهفته است .

فرجام تفرقه

بدین ترتیب کسی که با آنچه رسول خدا(ص) آورده مخالفت کند و از چیزی جز عقیده و عمل مؤمنان ، پیروی کند خدای او را به حال خود رها می سازد و او را بر عهده کسی می گذارد که در دنیا به وی چشم دوخته بود . و در آخرت نیز او را به دوزخ و سرنوشت شومی رهنمون می سازد ؛ در همین معناست که خداوند متعال می گوید : « ومن یشاقق الرسول من بعد ما تبین له الهدی ویتبع غیر سبیل المومنین نوله ما تولی ونصله جهنم وساءت مصیرا » (سوره نساء ـ ۱۱۵) (و هرکس ، پس از آنکه به روشنی رهنمود یافت ، با پیامبر مخالفت ورزد و از راهی جز راه مؤمنان پیروی کند ، وی را با آنچه بدان روی آورده است ، وا می نهیم و وی را به دوزخ می افکنیم و این ، بد پایانه ای است!)

وقتی تاریخ ملت ها و خلق ها را ورق می زنیم می بینیم که هیچ یک از ملل غارتگر و چپاولگر و ستم پیشه نتوانستند بر دیگران فایق آیند مگر آنکه پیش از آن وحدت آنانرا از میان برداشته و کوشیده اند تفرقه و اختلاف میان آنها افکنند . این سیاست استعمار است . تجاوزگری های دشمنان و صهیونیسم نیز که فاصلهء چندانی با ما ندارد و شاهد آن هستیم ؛ سلاح تفرقه قدرتمندترین سلاح عرصه این کارزار بوده و عناصر تفرقه و تشتت از ضربات هر سلاحی ، کارآمدتر بوده اند . به خاطر همه اینهاست که مسلمانان و اعراب در همه کشورهای اسلامی و عربی را نهیب می دهیم که متحد شوند و گرد هم آیند و راه اتحاد در پیش گیرند و ارزش رهنمود پیامبراکرم (ص) در این فرموده را کاملا درک کنند و آویزه گوش خود قرار دهند : « دست خدا با جماعت است و جداشدگان از جماعت ، به دوزخ در می افتند.»

پس پیش به سوی وحدت نیرومند و استوار و صف واحدی چون بنای استوار و بهم پیوسته ای که همدلی و همبستگی قدرت ملت ها و خلق ها را آنچنانکه خداوند متعال فرموده است ، در پی دارد : « یا ایها الناس انا خلقناکم من ذکر وانثی وجعلناکم شعوباً وقبائل لتعارفوا ان اکرمکم عند الله اتقاکم ان الله علیم خبیر» (سوره حجرات ـ ۱۳) (ای مردم! ما شما را از مردی و زنی آفریدیم و شما را گروه ها و قبیله ها کردیم تا یکدیگر را باز شناسید ؛ بی گمان گرامی ترین شما نزد خداوند ، پرهیزگارترین شماست ، به راستی خداوند دانایی آگاه است.)


وظیفه مسلمانان ، وحدت در برابر چالش های کنونی

خداوند متعال امت اسلامی را با عقیده و باوری متحد گردانده که او را به پرستش خدای یگانه بی همتا و به عباداتی فرامی خواند که وحدت صفوف آن روزانه پنج بار تجلی یافته است ؛ در زکات نیز ، احساسات مسلمانان در همکاری با برادران نیازمند خود و با صرف بخشی از اموالی که خداوند آنرا برای نیازمندان و محرومان در نظر گرفته ، وحدت می یابد . همچنانکه در روزه ، آنگاه که جملگی در یک زمان از خوردن و آشامیدن دست می شویند و در یک زمان نیز بهنگام مغرب ، می خورند و می آشامند ، وحدت می یابند .

در حج بیت الله الحرام نیز که همه حاجیان با یک لباس و در یک وقت یکجا گردهم می آیند و به خدای یکتای بی همتا لبیک می گویند و در کنگره عظیم و جهانی حج به بررسی مسایل و مشکلات خویش می پردازند ، چنین وحدتی تجلی می یابد .

بدین ترتیب می بینیم که همه آنچه که اسلام تشریع کرده برای وحدت بخشیدن به مسلمانان اعم از افراد ، گروهها ، ملت ها و خلقها است ؛ خداوند هدف از آفرینش زن و مرد و به صورت گروه و قبیله در آوردن آنها را آشنا شدن با یکدیگر قرار داده است آنجا که می گوید : « یا ایها الناس انا خلقناکم من ذکر وانثی وجعلناکم شعوباً وقبائل لتعارفوا ان اکرمکم عند الله اتقاکم ان الله علیم خبیر» (سوره حجرات ـ ۱۳) (ای مردم! ما شما را از مردی و زنی آفریدیم و شما را گروه ها و قبیله ها کردیم تا یکدیگر را باز شناسید ؛ بی گمان گرامی ترین شما نزد خداوند ، پرهیزگارترین شماست ، به راستی خداوند ، دانایی آگاه است.) همو ضمن فرمان به وحدت می گوید : « واعتصموا بحبل الله جمیعا ولا تفرقوا » (سوره آل عمران ـ ۱۰۳) ( و همگان به ریسمان خداوند بیاویزید و مَپراکنید.)

اینک نگاهی به حقایق اسلام و آیین آسمانی آن می افکنیم تا ببینیم و مطمئن شویم که این حقایق و احکام جملگی در جهت وحدت بخشیدن و نه پراکندن ، درنظر گرفته شده اند .


حقایق احکام اسلام وحدت بخشند

موضع اسلام نسبت به اجتهادهای درست

اسلام ، دین علم ومعرفت است و پیروان خود را به کسب دانش و فرهنگ بیشتر فرا می خواند و حتی خداوند متعال به بنده برگزیده خود و آخرین پیامبرش فرمان داده که از خداوند دانش بیشتری درخواست نماید : « وقل رب زدني علماً » (سوره طه ـ ۱۱۴) ( ... و بگو : پروردگارا! بر دانش من بیفزای!)

این همان دین جهانی است که فراسوی زمان و مکان است و کتاب آسمانی جاودانهء آن را آخرین پیامبرخدا و رحمت جهانیان حضرت محمد مصطفی (ص) به مردم عرضه کرده است . و به دلیل عام بودن این رسالت و جاودانگی آن تا بهنگام رستاخیز مردمان در برابر پروردگار خود بوده که کتاب آسمانی اش یعنی قرآن مجید صفت عام و جاودانه دارد : « ان هو الا ذکر للعالمین » (سوره ص ـ ۸۷) (این جز پندی برای جهانیان نیست.)

و به دلیل عام بودن این رسالت و جاودانگی آنست که پیامبری را فرو فرستاده که رحمتی برای جهانیان است و دعوتش ویژه یک قوم و گروه نیست و شامل زمان خاصی نیز نمی گردد ، خداوند متعال می گوید : « انا نحن نزلنا الذکر وانا له لحافظون» (سوره الحجر ـ ۹) ( بی گمان ما خود ، قرآن را فروفرستاده ایم و به یقین ، ما نگهبان آن خواهیم بود.) و خداوند این قرآن را در سینه ها و در سطرها ، پاسداشت و نگهبانی کرد .

و به دلیل عام بودن این رسالت و جاودانگی آنست که پیامبری را فروفرستاده که رحمتی برای جهانیان است و دعوتش ویژه یک قوم و گروه نیست و شامل زمان خاصی نیز نمی گردد ؛ « وما ارسلناک الا رحمة للعالمین» (سوره انبیاء ـ ۱۰۷) ( و تو را جز رحمتی برای جهانیان ، نفرستاده ایم.)

و به دلیل عام بودن و جاودانگی آنست که خداوند متعال کتاب آسمانی آنرا از هرگونه تحریف و کم و کاستی مصون داشت و همچنانکه خود ضامن نگهبانی از قرآن کریم گردید ، عهده دار پاسداشت احادیث نبوی حقیقی و صحیح نیز بوده تا همچون تبیینی برای قرآن باشند و آنرا روشن سازند : « ان علینا جمعه وقرآنه * فاذا قراناه فاتبع قرآنه * ثم ان علینا بیانه» (سوره القیامة ـ ۱۷ تا ۱۹) ( گردآوری و خواندن آن با ماست * پس چون بخوانیمش ، از خواندن آن پیروی کن * سپس شرح آن نیز با ماست.)

خداوند متعال برای پاسداری از سنت مطهر نبوي ، مردانی امین و شهره به عدالت و درستکاری و پرهیزگاری و اوج هوشمندی را در نظر گرفت و آنان سنت شریف نبوی را از تحریف غلوکنندگان و دروغ بستن باطلان و تأویل جاهلان ، مصون داشتند .

و به دلیل عام بودن این رسالت و جاودانگی آنست که حقایق احکام آن وحدت بخش و نه تفرقه افکنانه اند و به پای بندی به وحی الهی در کتاب خداوند متعال و سنت پیامبر اکرم (صلوات الله و سلامه علیه) فرا می خواند و درچارچوب همین وحی معصوم است که اجتهاد در مواردی که متن صریحی درباره آن یافت نشود ، مطرح گشته و اندیشهء اسلامی از سوی متخصصان اهل علم شکل گرفته و پربار گشته است .

و به دلیل عام بودن این رسالت و جاودانگی آنست که آیین الهی دارای ويژگی حکمت و پند و اندرز نیکو و مجادله به بهترین روش است و چنان نیست که با زور و شمشیر ، گسترش یافته باشد . خداوند متعال در این مورد می گوید : « لا اکراه في الدین قد تبین الرشد من الغي » (سوره بقره ـ ۲۵۶) (در کار دین ، هیچ اکراه نیست که رهیافت ، از گمراهی آشکار است.) و نیز می گوید : « وما انت علیهم بجبّار » (سوره ق ـ ۴۵) (... و تو برآنان چیره نیستی ...) و نیز خداوند تبارک و تعالی می گوید : « لست علیهم بمصیطر » (سوره الغاشیة ـ۲۲) ( تو بر آنان چیره نیستی .)

وقتی مجتهدان در امور دینی ، اهلیت اجتهاد داشته باشند و نظریات اجتهادی متعدد باشد ، اسلام تنها به یک رأی ، بسنده نمی کند و هیچ نظری را مادام سهمی از حقیقت و بهره ای از صحت را داشته باشد و صاحب نظر نیز از مجتهدان به مفهوم فقهی آن باشد ، ردّ نمی کند ؛ پیامبر اکرم (ص) خود اجتهاد و تعدد آراء را در راستای آسانی و تسامح اسلام می پذیرفت و کسی را بخاطر ابراز نظریات دیگر ، سرزنش نمی فرمود . روایت شده که پیامبراکرم (ص) در روز "احزاب" فرمود : « کسی نماز عصر را بجای نیاورد مگر نزد بنی قریظة» ، گروهی هنگام نماز عصر در راه بودند و برخی گفتند نماز نمی خوانیم جز در آنجایی که حضرت فرموده است و گروهی دیگر تصمیم به نماز گزاردن در همانجایی که بودند گرفتند و یادآور شدند که این کار از ما خواسته نشده است . خبر این تصمیمات را به پیامبر (ص) رساندند ولی آنحضرت (ص) کسی را سرزنش و نکوهش نکرد .

از جمله مثال های پذیرش تعدّد آراء ـ زمانی که جملگی درست باشند ـ اینکه دو کس اقدام به تیمم کردند ولی در حین نماز ، به آب دسترسی پیدا کردند یکی از آنها وضو گرفت و نمازش را تکرار کرد ولی دومی اینکار را نکرد . پیامبر خدا (ص) به کسی که تکرار نکرد فرمود : سنت صحیح را بجای آوردی و به آنکس که تکرار کرد فرمود : « تو دو اجر داری.»

گاهی برخی از صحابه در مسئله ای ، یا حالتی منفرداً دارای نظری هستند و در عین حال برخی اجتهاد این صحابی را کمی دور از ذهن یا عجیب می یابند و لی پیامبر خدا (صلوات الله و سلامه علیه) ـ وقتی در چنین مسایلی به وی مراجعه می شد ـ وجه حقیقت را در موضوع نشان می داد و اگر در اجتهاد یاد شده ، وجهی از تسامح اسلام را می یافت آنرا می پذیرفت و ردّ نمی کرد و صاحب آنرا نیز نکوهش نمی نمود .

می بینیم که پیامبراکرم (صلوات الله و سلامه علیه) اجتهاد صحیح را می پذیرفت و تعدد آراء را مادام که در چارچوب حق و صواب بوده و در مواردی بوده که نصّ صریحی درباره اش نیامده و با آیه ای از آیات قرآن یا یکی از احادیث صحیح رسول خدا ( صلی الله علیه و آله و سلم ) تناقضی نداشت ، قبول می فرمود ، از آن مهمتر اینکه علمای حدیث ، پذیرش عمل یکی از صحابه را نوعی سنت نبوی و درشمار احادیث شریف تلقی می کنند زیرا آنها خود سنت نبوی را به عنوان گفته ، عمل ، صفت یا تقریری از سوی آنحضرت تعریف می کنند .

طی دوران شکوفایی اسلامی اسلاف این امت که دارای نظریات متعددی هم بودند ، هرگز دیگران را ملزم به پذیرش نظر خود یا اجبار کسی به چیزی ، نکرده اند . در این راستا از "امام ابوحنیفه نعمان" روایت شده که بارها گفته است : « این چیزی است که به نظرما می رسد وکسی را به پذیرش آن مجبورنمی کنیم ونمی گوییم همگان حتماً باید آنرا بپذیرند ؛ اگر کسی نظر بهتری دارد آنرا عنوان کند .آن»

موضع اسلام در برابر نظریات نادرست

اسلام نظریات نادرست را نمی پذیرد و ردّ می کند و حتی اجتهادورزی و ابراز نظر اجتهادی یا فتوا یا نظر درباره دین خدا را تنها از سوی کسانی می پذیرد که از علوم اجتهاد و فتوا یعنی : تفسیر ، علوم قرآنی ، قرأتها ، اسباب نزول ، حدیث ، اسباب ورود و ناسخ و منسوخ و فقه و صرف و نحو و دیگر علوم برخوردار باشند .

خداوند متعال به آنهایی که علم و دانش لازم را ندارند فرمان می دهد از علمای متخصص و عارفان بپرسند ، در آیه ذیل آمده است : « وما ارسلنا من قبلک الا رجالا نوحي الیهم فأسالوا اهل الذکر ان کنتم لا تعلمون » (سوره النحل ـ ۴۳) ( و ما پیش از تو ، جز مردانی را که به آنها وحی می کردیم ، نفرستادیم ؛ اگر نمی دانید از اهل کتاب بپرسید .) اسلام نسبت به پیروی از کسانی که دانش ندارند ، هشدار داده است زیرا آنها آنچنانکه پیامبر اکرم (ص) فرموده است ، گمراه می کنند و گمراه هستند . کسی که بدون داشتن دانش ، اقدام به صدور فتوا و اجتهاد برای کسی در دین خدا می کند ، هم او را گمراه می سازد و هم در معرض هلاکش قرار می دهد . در روایتی به نقل از جابر (رض) آمده که گفته است : « در سفری بودیم یکی از ما سنگی به سرش خورد و زخمی شد سپس محتلم گردید و از همراهان پرسید که آیا اجازه دارم [بجای غسل] تیمم کنم . به او گفتند : نه نباید تیمم کنی چون به آب دسترسی داری ؛ او نیز غسل کرد و پس از آن مُرد . وقتی به حضور پیامبر اکرم (ص) رسیدیم آنحضرت در جریان موضوع قرار گرفتند و فرمودند : « او را کشتند ، خداوند آنها را بکشد ، چرا وقتی نمی دانستند از کسی نپرسیدند؟ درمان ندانستن ، پرسیدن است ؛ کافی بود که او تیمم کند و روی زخم خود را با کهنه ای ببندد و برآن مسح کند و سایر نقاط بدن را غسل دهد . » این حدیث را "ابوداود" و "ابن ماجه" روایت کرده اند .

وقتی حضرت می فرماید : « او را کشتند و خداوند آنها را بکشد» این نتیجه گرفته می شود که افرادی که بر خطا فتوا دادند و او را به هلاکت رساندند چون بدون علم و بر خطا فتوا داده بودند قاتل برادر خویش شدند .

در این باره روایت دیگری را " اسامة بن زید" نقل کرده می گوید : « پیامبر اکرم (ص) گروهی از ما را به جنگ فرستاد ، صبح هنگام به "الحرقات" در جهینة رسیدیم ، من به مردی برخورد کردم ، گفت : لااله الا الله . ضربه ای بر وی زدم و از پایش در آوردم ؛ ولی خودم اندکی نگران درستی کارم شدم آنرا با پیامبر (ص) در میان گذاشم ، حضرت (ص) فرمود : آیا لااله الا الله گفت و او را کشتی ؟ » عرض کردم : ای رسول خدا ، او از ترس اسلحه ام ، گفت . فرمود : مگر قلب او را شکافتی و دانستی که به دلیل ترس از سلاح گفته یا نه ؟ ترا چه کار به گویندهء لا اله الا الله ؟» و مرتب این عبارت را تکرار فرمود بطوریکه آرزو کردم ای کاش هرگز تا پیش از آنروز ، اسلام نیاورده بودم ». این حدیث را "البخاری" و "مسلم" و "احمد" و "ابوداود" روایت کرده اند .

با وجود اختلاف در آراء ، هرگز نباید مسئله بدان انجامد که کسی ، دیگری را تکفیر کند وفردی ، خطاکار را فاسق یا بدعت گذار تلقی نماید زیراهیچ کس نمی تواند وارد دل مردم شود یا از آنها خبر داشته باشد ، تنها خداست که از دلها خبر دارد و جز خدایی که آفریده آنست بر آن چیرگی ندارد .

در اجتهادهای بزرگان تعصبی نبود

بزرگان ما (رحمة الله علیهم) تلاش و کوشش قابل ستایشی در عرصهء اجتهاد داشتند و دارای نظریات گوناگون و متعددی بودند و گاه نیز با یکدیگر اختلاف نظر داشتند ولی با اینحال ، هرگز تعصب بخرج نمی دادند و کسی ، دیگری را ملزم به پذیرش نظر خود نمی ساخت ؛ اختلاف نظر فقها و بزرگان نیز می تواند دلایل و اسباب متعددی داشته باشد ، گاه یک حدیث به برخی از آنها نرسیده است و گاهی نیز رسیده است ولی به دلیل عدم اطمینان به سلسله رجال آن و کسانی که آنرا نقل کرده اند ، حدیث مزبور را قابل اطمینان نمی دانند یا به نظرشان حدیث ضعیفی می آید و گاه نیز بالاخره حدیث به سمع آنها رسیده و آنرا قبول هم دارند ولی در لحظه اجتهاد ، آنرا از یاد برده اند .

گاه دلایل اختلاف نظر نیز به قواعد اصولی باز می گردد و مثلاً برخی قواعد اصولی مشخصی چون "المصالح المرسلة" ، "سدالذرائع" ، "استحسان" ، "استصحاب" یا "عرف" را قبول داشته و برخی نیز آنها یا برخی از آنها را قبول ندارند .

آنها با وجود اختلاف نظر در برخی احکام ، تعصبی نسبت به نظرات خود ندارند زیرا این اختلافها ، در مورد اصول نیست و به فرعیات بازمی گردد از جمله مثلاً در قرائت یا عدم قرائت بسم الله الرحمن الرحیم یا آهسته یا بلند خواندن آن ولی در عین حال کسی را ملزم به پذیرش نظر خود نمی کنند و این اختلاف ها نیز مانع از آن نیست که پشت سر یکدیگر ، نماز بگذارند .

مثلاً می بینیم که "امام شافعی" (رحمة الله تعالی علیه) در مسجد امام ابوحنفیه در نزدیکی آرامگاهش نماز می گذارد و در نماز صبح ، به رغم اینکه از نظر امام شافعی قنوت کردن سنت است ، قنوت نمی کند وقتی در این باره از وی پرسیدند ، در پاسخ گفت : « در حضور وی مخالفتش کنم؟» و زمانی که خلیفه "المنصور" برآن شد تا مردم را ملزم به عمل به "موطأ" "امام مالک" کند این یک به او گفت : یا امیرالمؤمنین ، چنین نکن ، مردم ، پیش ازاین گفته هایی داشتند و احادیثی شنیده اند و روایاتی روایت کرده اند و هر گروه پای بند آنچه پیشینیان آنان داشته اند ، هستند پس مردم را به حال خود و با آنچه برای خود برگزیده اند ، واگذار ، خلیفه نیز به وی گفت ، خدای توفیقت دهاد ای ابا عبدالله .

و در احتیاط و تواضع و فروتنی بزرگان ما ، روایتی است که از "امام مالک" (رحمه الله) نقل شده که از وی دربارهء چهل و هشت مسئله پرسیدند که در پاسخ به سی و دو مسئله گفت : نمی دانم .

و "ابو الدرداء" (رض) گفت : «"نمی دانم" ، نیمی از دانش است .» ، این درست نیست که کسی که در دین تفقهی ندارد و آمادگی اجتهاد را نیز پیدا نکرده بخود جرأت دهد و بدون علم ، در دین خدا اظهارنظر کند و مردم را به آتش رهنمون کند . عامهء مردم نیز نباید از کسی که تخصص در علم دین و فقه و اصول و احکام ندارد ، درباره دین خود بپرسند ، در قرآن کریم داریم : « فاسالوا اهل الذکر ان کنتم لا تعلمون » (سوره انبیاء ـ ۷) (... اگر نمی دانید از اهل کتاب بپرسید.)

و بدینگونه بود که بزرگان ما در گذشته به اصل عدم تعصب نسبت به یک نظر یا اجتهاد ـ مادام که با آیه ای از کتاب خدا یا حدیث صحیحی از سنت رسول خدا (ص) منافات نداشته باشد ـ پای بند بودند .

فراخوان اسلام به وحدت مسلمانان در برابر چالش های معاصر

حقایق و احکام و تشریفات اسلام ، به وحدت مسلمانان یاری می رساند و آنان را پراکنده نمی سازد . اجتهاد بزرگان و تعدد آراء و گاه اختلاف آنها با یکدیگر نیز که در فروع و نه دراصول است ، مانع از وحدت وهمبستگی آنان نیست و هرگز ، عامل تعصّب نسبت به یک رأی نبوده است .

از آنجا که در احکام و شریعت اسلامی چنین آیینی حکمفرماست طبیعی است که فراخوان وحدت آفرین مواضع مسلمانان در تمامی امور دنیوی و در هر گامی که برمی دارند و درهراقدامی که بعمل می آورند و بویژه در رویارویی با چالش های معاصری که با آن روبرو می شوند ، قابل درک است . قرآن کریم نیز دربارهء وحدت این امت است که توضیح می دهد : « وان هذه امتکم امة واحدة وانا ربکم فاتقون » (سوره المؤمنون ـ ۵۲) ( واین امت شماست ، امتی یگانه و من پروردگار شمایم پس از من پروا کنید.)

در راستای فراخوان اسلام به وحدت موضع مسلمانان در برابر چالش ها ، قرآن کریم امت اسلام را نسبت به مهمترین چالش هایی که دشمنان سعی در گستراندن آن دارند ، هشدار می دهد ؛ این چالش مربوط به روابط مسلمانان با یکدیگر و اختلافهایی است که بزرگترین خطر و برنده ترین تیشه ای است که می تواند اساس این امت را ویران سازد ، به همین دلیل است که می بینیم استعمار پیش از آنکه برخی از کشورهای آزاد شده یا استقلال یافته را ترک گوید ، مرزهای ساختگی ایجاد کرد و مسایل مرزی اختلاف انگیز و قابل منازعه ای را بر جای گذاشت تا امت متحد نشود و همچنان گرفتار اختلافهای سیاسی و بین المللی میان خود باشد .

در کنار اختلاف های مرزی ، دشمنان ما ، اختلاف های فقهی میان علما در خصوص برخی مسایل فرعی را نیز بزرگنمایی می کنند ، در فضای اختلاف نیز امت تضعیف می گردد و دشمنان راحت تر برآن چیره می شوند . آنها با دامن زدن به اختلاف هایی که در مسایل دینی مطرح است ، توانستند شکافهایی میان اقشار مختلف جوانان مسلمان ایجاد کنند و هیچ چیز نیز بدتر و خطرناکتر از اختلاف در دین نیست ؛ اختلافهای دینی ، دنیای آدمی و آخرتش را نیز با خطرات زیادی مواجه می سازد . لذاست که قرآن ، آنرا خروج از اسلام تلقی می کند :

« ان الذین فرقوا دینهم وکانوا شیعا لست منهم فی شیء انما امرهم الی الله ثم ینبئهم بما کانوا یفعلون » (سوره الانعام ـ ۱۵۹) ( تو را با کسانی که دینشان را پاره پاره کردند و گروه گروه شدند کاری نیست کار آنان تنها با خداوند است سپس آنان را از آنچه می کردند آگاه می سازد .)

آنهایی که تنها درگیر اختلاف ها هستند زندگی خود را بیهوده سپری و عمرشان را تلف می کنند . از دیگر چالش هایی که دشمنان این امت سعی در برانگیختن آن دارند قرار دادن امت در موضع دفاعی و نه در حالت هجومی است با این توطئه و برنامه شیطانی دشمنان ما شبهات زیادی را القا کرده و مسلمانان را کاملاً در موضع دفاعی قرار داده آنانرا با این شبهات ، سرگرم کرده اند .

در این راستا ، ادّعاها و شبهاتی درباره موقعیت زن در اسلام مطرح شد و درباره تعدد زوجات ، دربارهء طلاق و ادعای گسترش اسلام به ضرب شمشیر یا با زور ـ که جملگی ادعاهای بی پایه و دروغی است. ـ شایعات وشبهاتی القا گردیده است . آموزه های اسلام خود دربردارندهء حکمت های تشریعی والا و حاوی اسرار الهی درجهت سعادت بشر و با محتوای عدالت و حق وخیر درهر یک از احکام آنست ، البته این بدان معنا نیست که نباید به این شبهات ، پاسخ گفت بلکه هدف آنست که ضمن پاسخ به همهء آنها ، اقدام به گسترش اسلام و نشان دادن برتری ها ، فضایل و احکام آسان و تسامح آمیزی کنیم که خود از مهمترین دلایل گسترش اسلام و اسلام آوردن بسیاری براساس پذیرش قلبی و محبت نسبت به آن ، بوده است .

علاوه بر چالش هایی که یاد کردیم ، چالش های نظامی ، سیاسی ، اجتماعی ، اقتصادی ، بهداشتی و فرهنگی فراوان دیگری نیز وجود دارد ؛ چالش های نظامی را می توان در استعمار و اشغال بسیاری از کشورها و اقلیت های اسلامی مجسّم دید . چالش های سیاسی نیز در تلاش برای گسترش سازمانهای سیاسی متفرّق کننده امّت و نهادهایی دانست که سرانجام باعث می شود امت درگیر اختلاف های بسیار و مخاصمات فراوانی گردد .

چالش های اجتماعی نیز به صورت گسترش سنت ها و عادات وارداتی در خصوص خانواده و محیط و پوشاک و دیگر عرصه های اجتماعی است .

چالش های اقتصادی را می توان در گسترش معاملات ربایی ـ البته با نام دیگری که به خورد ما می دهند ـ و کشاندن کشورهای اسلامی به وام گیری و درگیر ساختن آنها با وام هایی که به وابستگی و ضعف اقتصادی آنها می انجامد و ابهت و استقلال آنها را به خطر می اندازد .

وچالش های بهداشتی نیز به صورت گسترش مشروبات الکلی ، مواد مخدر وسم های سفید (افیون) است که بهداشت جوامع اسلامی و عقل و مغز هر یک از افراد این امت را نشانه می گیرد .

و سرانجام چالش های فرهنگی که به صورت شبیخونهای فرهنگی و فکری بمثابه خطرناکترین این چالش هاست و امت را به غرب زده کردن و بفراموشی سپردن رسالت خود می کشاند و باعث می شود حرکت اسلام و گسترش آن به خارج از مرزهای جهان اسلام متوقف گردد و از درون آسیب پذیر باشد .

در محیطی با چنین چالش های متعددی که امت را از هر سو در بر گرفته اند ، امت دچار ضعف می شود و بیم آن می رود که دیگران به همین دلیل و نیز به دلیل اختلاف هایی که آنرا دچار تفرقه کرده است ، آنچنانکه پیامبر اکرم(ص) پیش بینی فرموده بر آن جرأت پیدا می کنند و در صدد ضربه زدن به آن برآیند ؛ آنحضرت (ص) می فرماید : « روزی آید که دیگران همچون درندگانی که به طعمه ای رسیده اند ، بر شما حمله آورند .» گفتند : آیا از کمی تعداد ماست ای رسول خدا؟ فرمود : نه! در آن زمان ، شما زیاد هم هستید ولی چون کف سیل می مانید و خداوند ترس و بیم از شما را از سینه دشمنانتان بر می دارد و ترس و هراس بر دل شما می افکند .» گفتند : ترس و هراس از چه ای رسول خدا؟ فرمود : « عشق به دنیا و هراس از مرگ ». این حدیث را "احمد" و "ابوداود" روایت کرده اند .

پیش نیازهای تحقق وحدت اسلامی

در رویارویی با این چالش ها ، باید پیش نیازهای وحدت شامل مواد زیر را برآورده ساخت :

یکم : عقیده اسلامی یعنی عقیده توحیدی که در آن به خدای یگانه بعنوان پروردگار و به اسلام به عنوان دین و به سرورمان حضرت محمد (ص) به عنوان پیامبر و فرستاده خدا ایمان داریم . در این عقیده ، به خدا و فرشتگان و کتاب ها و فرستادگانش و نیز به روز رستاخیز و خیر و شرّ قدر نیز ایمان داشته و ایمانمان با عمل همخوانی داشته باشد .

پای بندی به اسلام مستلزم پای بندی به احکام ، شریعت ، معاملات ، رفتار و اخلاق اسلامی است .

پای بندی به عقیده توحید نیز امت را امت یگانه ای می سازد که نه دچار اختلاف می شود و نه پراکندگی پیدا می کند و در مقابل و همچنانکه خداوند جل شأنه می گوید به ریسمان الهی فراچنگ می زند : « واعتصموا بحبل الله جمیعا ولا تفرقوا » (سوره آل عمران ـ ۱۰۳) ( و همگان به ریسمان خداوند بیاویزید و مپراکنید.)

پای بندی به عقیده توحید ، مردم را گرد هم می آورد و وحدت می بخشد ؛ نه کسی از طاعت [حق] خارج می شود و نه جماعت را رها می کند حضرت رسول (ص) می فرماید : هرکس از طاعت [حق] خارج شد و جماعت را رها کرد و مرد در حالت جاهلی مرده است .» این حدیث را "بخاری" روایت کرده است .

دوّم : اینکه به قرآن و سنت پای بند باشیم و سعی کنیم آیین ربانی اسلام را که برترین آیین هاست ، به مورد اجرا در آوریم . دشمنان ما اهمیت قرآن کریم در وحدت بخشیدن به امت و اعطای توان ایمانی به آن و نیز خطری که این کتاب بر آنها دارد را بخوبی درک کرده اند . "گلادستون" نخست وزیر وقت بریتانیا و بزرگ سردمدار استعمار در خاورمیانه می گوید : « تا وقتی که قرآن وجود دارد اروپا نخواهد توانست بر شرق چیره شود و خودش نیز در امان نخواهد بود .»

"سیمون" نیز می گوید : « این وحدت اسلامی است که آرزوها و امیدهای خلقهای سیاه پوست را گردهم می آورد و به آنان کمک می کند تا زیر بار سلطهء اروپایی ها نروند و از آن رها شوند.»

در این راستا می توان بازار اسلامی برای مبادلات تجاری در منابع اقتصادی اعم از کشاورزی ، معدنی ، نفتی و حیوانی ـ که خداوند ارزانی کشورهای اسلامی کرده است ـ به راه انداخت ؛ اگر هماهنگی های لازم صورت گیرد این منابع با چنین تنوع و گستردگی و حجم و اهمیتی ، می توانند برای راه اندازی بزرگترین بازار مشترک اسلامی ، کافی باشند .

این درست نیست که عقب ماندگی و فقر به عنوان دو مانع ، در برابر ایجاد یک تشکل همه جانبه اقتصادی [از سوی کشورهای اسلامی] در نظر گرفته شوند ؛ موقعیت استراتژیک کشورهای اسلامی و منابع اقتصادی آنها ـ شامل منابع طبیعی یا انسانی ـ از جمله مهمترین عوامل ایجاد چنین چارچوب تکامل اقتصادی بمثابه سنگ بنای همبستگی اسلامی است و کشورهای اسلامی باید در جهت تشکیل آن همت گمارند و در این راه هدف خود را تحقق این دو نکته سازند :

یکم : چیرگی برموانع پیش رو و چالش هایی که برسر راه آن قرار دارند .

دوم : کوشش جدی و پیگیر در تحقق همکاری های اقتصادی میان خود .

سوم : باید میان مسلمانان ، وحدتی اسلامی ایجاد کرد . وقتی مسلمانان دست کم دارای موضع اسلامی واحدی باشند ، چالش هایی که از آنها یاد کردیم راه بجایی نخواهند برد و امت اسلام خود تبدیل به بزرگترین ، نیرومندترین و معتبرترین کشورها و امت ها می شود .

این وحدت مورد نظر ، همانی است که اسلام بدان فراخوانده و بر آن تأکید کرده است : « یا ایها الناس انا خلقناکم من ذکر وانثی وجعلناکم شعوبا وقبائل لتعارفوا ان اکرمکم عند الله اتقاکم ان الله علیم خبیر» (سوره حجرات ـ ۱۳) (ای مردم! ما شما را از مردی و زنی آفریدیم و شما را گروه ها و قبیله ها کردیم تا یکدیگر را باز شناسید ؛ بی گمان گرامی ترین شما نزد خداوند ، پرهیزگارترین شماست ؛ به راستی خداوند ، دانایی آگاه است.)

پیامبر اکرم (صلوات الله و سلامه علیه) مسلمانان را به وحدت و همکاری و همیاری با یکدیگر فراخواند و فرمود : « مؤمن برای برادر مؤمنش چون بنایی استوار و بهم پیوسته است و [به نشانه بهم پیوستگی] انگشتان دو دست را در هم فرو برد .» این حدیث را "البخاری" روایت کرده است . جوامع و کشورهای اسلامی نیز باید موضع خود را متحد گردانند و در رویارویی با چالش های جهانی ، با یکدیگر همکاری کنند ؛ همه کشورهای اسلامی باید دست یاری خود را به تمامی کشورهای نیازمند و فقیر دراز کنند و به اقلیت ها یاری رسانند و آنانرا از توطئه هایی که دشمنان اسلام علیه آنها می چینند رهایی بخشند تا مفسده جویی و شرّ دیگران گریبانشان را نگیرد .

چهارم : اینکه در جهت تقریب مذاهب عمل کنیم و در مسایل فقهی مورد توافق با همدیگر همکاری کنیم و هر جا نیز اختلاف داشتیم ، همدیگر را معذور داریم .

پنجم : اینکه در تدارک برای تقویت وجود امت اسلامی و شکوه آن همکاری داشته باشیم ؛ خداوند متعال می فرماید : « واعدوا لهم ما استطعتم من قوة » (سوره انفال ـ ۶۰) (و آنچه در توان دارید از نیرو ... در برابر آنان فراهم سازید ....)

ششم : اینکه امت اسلامی باید از برانگیختن تعصب های قبیله ای ، نژادی و مذهبی که باعث سستی صفوف و خدشه دار شدن وحدت آن می شود و مهمترین اسباب تفرقه و اختلاف بشمار می رود ، دوری گزیند ؛ امت اسلامی باید در اندیشه و فراخوان خود به هم نزدیک شود زیرا دین یکی و خدای بی همتا نیز یکی است .

هفتم : تصفیه جوامع اسلامی از خرافات و بدعت ها و گرایش هایی که می تواند به پراکندگی امت بیانجامد و به دشمنان اسلام فرصت دهد تا ادعا کنند اسلام ، ادیان متعددی است که بسته به کشورها و مذاهب و نظرات و اندیشه ها ، با همدیگر تفاوت دارند .

تردیدی نیست که حل این مشکلات و رفع این مسایل ، صفای دلها و پاکی عقل ها و درمان دردها را درپی خواهد داشت ؛ خداوند متعال ـ چنانکه درقرآن می گوید ـ خود دین را برای ما برگزید و آیین درست را انتخاب کرد : « ان الله اصطفی لکم الدین فلا تموتن الا وانتم مسلمون » (سوره بقره ـ ۱۳۲) ( خداوند برای شما این دین را برگزیده است ، پس جز در فرمانبرداری از او ، از این جهان نروید.)

هشتم : اینکه مجلسی جهانی اسلامی متشکل از علمای مسلمانان تشکیل شود به گونه ای که هریک از کشورهای اسلامی در آن نمایندگی داشته باشند و دست کم سالی یکبار گردهم آیند و ارتباط میان اعضای آن ، دائماً برقرار باشد و در جهت فراخواندن ملتها و دولتها و نیز کشورها و سازمانها به تمرکز کوشش های خود در ایجاد وحدت اسلامی و تحکیم و تقویت آن و تدوین ضوابط و معیارها و مکانیسم هایی برای شکل دهی به آن ، عمل کند ؛ روزی که کشورهای جهان اسلام با یکدیگر متحد شوند و در راستای تحقق صلاح خود و یاری دینشان ، این هدف محقق شود خداوند نیز مطمئناً به یاری آنها می شتابد و به آنان امکان پیاده کردن شریعت خدا بر روی زمین را می دهد و می توانند روابط خود را با جامعه تقویت کنند و از دین پروردگار دفاع نمایند و امر به معروف و نهی از منکر کنند : « ولینصرن الله من ینصره ان الله لقوی عزیز * الذین ان مکناهم فی الارض اقاموا الصلاة وآتوا الزکاة وامروا بالمعروف ونهوا عن المنکر ولله عاقبة الامور » (سوره حج ـ ۴۰ و ۴۱) ( ... و بی گمان خداوند به کسی که وی را یاری کند یاری خواهد رساند که خداوند توانمندی پیروز است * همان کسانی که اگر آنان را در زمین توانمندی دهیم ، نماز بر پا می دارند و زکات می پردازند و به کار شایسته فرمان می دهند و از کار ناپسند باز می دارند ؛ و پایان کارها با خداوند است. )

وحدت امت اسلامی در سنت نبوی

اسلام ما را به وحدت امت اسلامی فرا خوانده است ؛ پیش از این روشن شد که فراخوان قرآن کریم در ایجاد این وحدت ، فراخوانی روشن ، جدی و بسیار قوی است . سنت شریف نبوی نیز جزییات آنچه را قرآن بدان فرا خوانده بیان کرده و چنین تاکیدی را روشن ساخته و بر اهمیت ایجاد آن انگشت گذارده است ؛ سنت ، هم در بعد عملی و هم در بعد ارشادی یا توجیهی به اینکار پرداخته است .

در بعد عملی ، از همان نخستین روزی که پیامبر اکرم (ص) مسؤولیت دعوت به اسلام را بر دوش گرفت و به گرد آوردن مردم به دور خود پرداخت و آنان را به اسلام فراخواند و گرد هم آورد ، گرویدگان به اسلام را که در ابتدا ، شمار اندکی داشتند و سپس بیشتر و بیشتر شدند ، تا پیش از هجرت و تشکیل دولت اسلامی [در مدینه] ، در خانه " الارقم " گرد می آورد . پس از هجرت نیز در مدینه اولین کار در جهت تشکیل دولت اسلامی بنای مسجد وحدت بخش و سپس برادر خواندگی مهاجران و انصار بود که بدان اقدام فرمود ؛ این برادر خواندگی مهمترین اتحاد میان مسلمانان را شکل داد و باشکوه ترین تصویرهمکاری و وحدت را میان آنها ، به نمایش گذارد و سپس نیز پیمانی را با ساکنان " مدینه " بست و شرایط یا قرار و مدارهایی میان خود و آنها برقرار کرد .

از دیگر جنبه های عملی وحدت ، عباداتی چون نماز ، زکات ، روزه و حج را می توان نام برد . ولی در جنبه های ارشادی یا توجیهی وحدت یادآور می شویم که پیامبر اکرم (ص) خود به پایبندی به جماعت مسلمانان فراخوانده است ، در حدیث آمده است : « سه چیز است که قلب انسان مؤمن [در انجام آنها ] در بند نیست : اخلاص عمل برای خدا ، پند و اندرز به رهبران مسلمان و پایبندی به جمع آنها که دعای آنان ، ایشان را پاس می دارد. » این حدیث را "البزار" روایت کرده است .

ارشادات پیامبر اکرم (ص) تأکید دارد که در اتحاد مسلمانان ، قدرت و عزت و دوری دشمنانشان و دوری از شیطان ، نهفته است . از سعید بن المسیب (رض) نقل شده که گفت : پیامبر اکرم (ص) فرمود : « شیطان به یک نفر و دو نفر توجه دارد ولی اگر سه تن شدند از آنها روی بر می گرداند . » این حدیث را "مالک" روایت کرده است .

پیامبر اکرم (ص) به فتنه انگیزان و کسانی که دشمنان اسلام آنان را برای ایجاد تفرقه و تشتت میان امت به یاری می گیرند ، هشدار می دهد . آنحضرت (صلوات الله و سلامه علیه ) می فرماید : « در آینده دشواری و مفسده هایی خواهید دید ؛ اگر کسی در صدد تفرقه میان امتی که جمع شده و وحدت یافته برآید هر کس که باشد او را شمشیر زنید .» این حدیث را " مسلم " روایت کرده است .

آنحضرت (ص) بر هشدار نسبت به خروج از جمع و جدایی از جماعت تأکید کرده می فرماید : « هرکس از طاعت [حق] بیرون شود و جماعت را ترک گوید و بمیرد ، بر جاهلیت مرده است .» این حدیث را "البخاری" روایت کرده است .

و حتی ایشان (علیه الصلاة و السلام) خود را بری از کسانی دانسته که بر امت خروج کند و به خوب و بد آنان ضربه زند ، می فرماید : « هرکس بر امت من خروج کند و مؤمنانش را بیازارد و به پیمانی که بسته پای بند نباشد ، از من نیست و من نیز از او نیستم .» این حدیث را "مسلم" روایت کرده است .

در مورد مؤمنان و محبت و مهربانی به یکدیگر ، مثال پیکر واحدی را می زند تا اهمیت این اتحاد را درک کنند ، می فرماید (ص) : « مثال مؤمنان در دوستی و محبت و همدلی با یکدیگر همچون پیکر واحدی هستند که چو عضوی بدرد آورد روزگار ، دگر عضوها را نماند قرار .» این حدیث را "البخاری" روایت کرده است .

و تأکید می کند که قدرت و نیرومندی امت ، به اتحاد آنست و در اینصورت آنان همچون بنایی استوار و بهم پیوسته درمی آیند ؛ فرمود(ص) :«مؤمن برای مؤمن ، چون بنایی است که کاملاً بهم پیوسته و بسته است .» این حدیث را "البخاری" روایت کرده است .

لزوم پای بندی به جمع مسلمانان

امنیت و ثبات در پای بندی به یکپارچگی مسلمانان و هراس و عدم اطمینان در تفرقه و دوری ازاتحاد و وحدت آنانست . اختلاف ها به جسم امت آسیب می رساند و آنرا از پای در می آورد ، سنت شریف نبوی نیز در این راستا کاملاً روشن و در بدترین زمانها و زمانه ها راهگشاست : از "حذیقة بن الیمان" (رض) نقل است که می گوید : « مردم از رسول خدا (ص) درباره خیر می پرسیدند ولی من از بیم آنکه مبادا گرفتار شرّ شوم ، از شرّ پرسیدم و عرض کردم : ای رسول خدا ما در جاهلیت بودیم و گرفتار شرّ و اینک خداوند ما را به این خیر رهنمون شد . آیا پس از این خیر ، شرّی خواهد بود؟ فرمود : آری . عرض کردم : و آیا پس از آن شرّ ، خیری خواهد آمد؟ فرمود : آری و در آن مفسده ای است . عرض کردم : مفسده اش کدام است؟ فرمود : اینکه گروهی جز راه من در پیش گیرند که آنانرا می شناسی و انکار می کنی . عرض کردم : آیا پس ازآن خیر، شرّی خواهد بود؟ فرمود : آری ، منادیانی بر دروازه های جهنم [می ایستند] که هرکس به آنها لبیک گوید او را در آن می اندازند . عرض کردم ، آنانرا برایمان توصیف کن . فرمود : آنها از میان خود ما هستند و به زبان ما سخن می گویند . عرض کردم : فرمانت چیست اگر چنین وضعی را خود دیدم؟ فرمود : تنها پای بند جمع و امام مسلمانان باش . عرض کردم : اگر آنها [مسلمانان] جمع و امامی نداشتند چه کنم؟ فرمود : از همهء آن فرقه ها ، دوری گزین و عزلت بجوی حتی اگر کار بجایی رسد که ریشه درختان را به دندان گیری و در آن حال ، مرگت فرا رسد.» این حدیث را "البخاری" روایت کرده است .

«آخوند ناصر محمد قزل»  با اشاره به نزدیک بودن ایام مبارک بعثت حضرت محمد (ص)، اظهار کرد: محمد بن عبدالله (ص) از طایفه قریش بود و در میان آنها بزرگ شد؛ ولی رحمت آن حضرت فقط شامل این طایفه نشد؛ بلکه همه انس و جن و سایر موجودات را دربرگرفت.

به گفته وی؛ خالق متعال بهترین مخلوق خود را آخرین فرستاده برای هدایت مردم قرار داد و یادآوری کرد که تو را به خاطر اینکه رحمتی بی پایان برای همه عالمیان هستی برای هدایت آنها فرستادم.

مدیر حوزه علمیه عرفانی قازان قایه با بیان اینکه در روز تولد پیامبر اسلام (ص) در مکه مکرمه همه موجودات با درک و فهم رحمت واسعه آن حضرت(ص) از خود عکس العمل نشان دادند، تصریح کرد: با به دنیا آمدن آن حضرت(ص)، هراس در دل ابلیس افتاد و به زیردستانش دستور داد بروند بین مردم کاری کنند تا مردم یاد و نام آن حضرت را فراموش کرده یا به ساحت مبارکش بی احترامی روا دارند.

وی افزود: شیاطین انس و جن، مردم را به خروج از سیره و سنت نبوی و آوردن بدعت و امر خلاف شرع مقدس تحریک کردند.

به گفته وی؛ شناخت حقیقی از مفهوم بدعت و انواع آن و اینکه انجام چه اموری در دین باعث بدعت آوری می شود برای انسانی که خود را تابع رسول الله (ص) می پندارد الزامی است.

کارشناس ارشد فقه و اصول با تأکید بر اینکه چیزهای جدیدی که در امر دین و عبودیت خداوند بوجود می آیند بدعت شمرده می شود، ابراز کرد: عبادت از سه جزء عابد، اعمال و معبود تشکیل می شود و طبق دستورات و احکام دین مقدس اسلام اعمالی که برای رضایت خداوند انجام می شود عبادت بوده و نزد خداوند دارای اجر و قرب خواهد بود.

آخوند قزل در پایان خاطر نشان کرد: ضروری است راه و روش صحیح خاتم الانبیاء (ص) سرلوحه زندگی امت اسلامی قرار گیرد و آن مسیر روشن را هرگز گم نکنند.

سید حسن نصرالله دبیرکل جنبش حزب‌الله لبنان، شامگاه امروز (چهارشنبه)، در مصاحبه‌ای اختصاصی با شبکه «المنار» خاطراتی از زندگی شهید «سید عباس الموسوی» دبیرکل سابق جنبش حزب‌الله روایت کرد.

دبیرکل حزب‌الله لبنان پس از سلام و احوالپرسی در این مصاحبه، گفت: «پیکر سید عباس موسوی رفت؛ اما روح، اندیشه، فرهنگ، برادران، دوستان، شاگردان، خانواده و تمام کسانی که راه او را ادامه دادند، همچنان هستند. من با سید عباس موسوی در شانزدهم یا هفدهم دسامبر سال ۱۹۷۶ در نجف اشرف آشنا شدم. شهید شیخ علی کریم که با او ارتباط داشتم، من را با سید عباس الموسوی در نجف اشرف آشنا کرد».

سید حسن نصرالله ادامه داد: «زمانی که به نجف رسیدم، شانزده‌ساله بودم. اولین بار بود که به خارج از لبنان سفر می‌کردم. به همراه سید عباس الموسوی با سید محمد باقر صدر (قدس) دیدار کردم پس از آنکه به خانه‌اش رفتیم. سید محمد باقر صدر چند سؤال از من درباره لبنان و تحصیلم پرسید و از سید عباس الموسوی خواست که تمام امور مربوط به محل سکونت، معیشت و تحصیلم را انجام دهد. کمی پول نیز به من داد».

دبیرکل حزب‌الله اضافه کرد: «سید عباس الموسوی بسیار باهوش بود. او در کار و تحصیلش جدی بود. سید عباس طلبه‌ای بسیار سخت‌کوش بود و وقتی برای تلف کردن نداشت. در اولین سفر او به نجف، برخلاف عادت طلبه‌ها، سه سال به صورت مستمر در آنجا ماند. سید عباس الموسوی مسئولیت گروهی از طلبه‌ها را برعهده گرفت. از شانس خوب، در کنار منزل او یک مدرسه بود که من را به یکی از اتاق‌های آن مدرسه برد و در آنجا اسکان داد».

سید حسن نصرالله افزود: «سید عباس زمانی که درس می‌داد، روز بعد همان مسائل را تکرار می‌کرد. در اولین سال تحصیل در نجف با او هیچ روز تعطیلی در کار نبود. آخر سال تحصیلی با سید بدون مبالغه برابر با سه سال [کامل] بود از نظر روزها و درس‌ها جدیت در تحصیل. سید عباس همیشه و هر روز از طلبه‌ها درباره خورد و خوراک و امورشان می‌پرسید؛ تمام امورشان. او در نجف اشرف برای طلابش هم پدر بود و هم مادر. او در تلاش بود تا رهبر و نیرو فارغ‌التحصیل کند». 

دبیرکل حزب‌الله در ادامه بیان کرد: «سید عباس حدود سه کیلومتر را برای درس و زیارت حرم امیرالمؤمنین (ع) پیاده می‌رفت. ما با سید عباس با پای پیاده برای زیارت به کربلا رفتیم. بعد از آنکه دستگیری‌ها آغاز شد و سید عباس برای دعوتگری به لبنان رفته بود، مقامات صدام درباره او می‌پرسیدند. به سید خبر دادیم که مقامات صدام به دنبال او هستند و او نباید به نجف بازگردد تا آنجا دستگیر نشود».

سید حسن نصرالله همچنین گفت: «مقامات صدام به مدرسه ما آمدند و طلاب را بردند؛ اما ما به زیارت امیرالمؤمنین رفته بودیم و این ما از دست آن‌ها نجات داد. پس از بازگشت از نجف، اولین کسی که درباره او سؤال کردیم، استادمان سید عباس الموسوی بود. به منزلشان در الشیاح رفتیم و پرسیدیم چه باید بکنیم. سید عباس الموسوی از سید محمد باقر صدر برای تأسیس یک حوزه اجازه گرفت و همچنین از حمایت‌ها و پشتیبانی سید موسی صدر  و حمایت‌های چند ساله سید محمد حسین فضل الله برخوردار شد».

دبیرکل حزب‌الله لبنان در بخش دیگری از اظهاراتش و در پاسخ به سؤال مجری برنامه به پیروزی انقلاب اسلامی ایران پرداخت و در این خصوص اظهار داشت: «در جریان پیروزی انقلاب اسلامی ایران، تمام جهان همگام با نهضت امام خمینی (ره) بود. در روز پیروزی، خوشحالی بسیار زیاد بود و این رویای ما بود که در حال محقق شدن بود. سید عباس بسیار تعامل داشت و از همه ما خوشحال‌تر بود».

سید حسن نصرالله همچنین بیان کرد: «روابط سید عباس با شهید محمد باقر صدر روابط ویژه‌ای بود. سید بسیار تحت تأثیر او بود و به مرجعیت او، رهبریش و ولایتش اعتقاد داشت؛ اما در عین حال، به تمام مراجع دینی نیز احترام می‌گذاشت.. عنایت پدرانه، اجتماعی، دینی و شخصی سید عباس به طلاب امری مستمر بود... مهم‌ترین شیوه‌ برای دعوتگری که سید عباس بر آنکه تکیه داشت، شب‌ زنده‌داری بود. او یکی از مؤسسان اصلی هیأت علمای بقاع بود».

دبیرکل حزب‌الله لبنان در بخش دیگری از سخنانش عنوان کرد: «زمانی که اسرائیل به لبنان حمله کرد، ما در تهران بودیم. موضع ما از همان ابتدا قطعی بود، مقابله با دشمن اسرائیلی و جنگ با آن تا زمان اخراج از لبنان.. علت آمدن سپاه انقلاب به لبنان به این خاطر بود که امام خمینی بر این باور بود که حمله [رژیم صهیونیستی] در نقطه‌ای که متوقف شده، پایان نخواهد یافت. بخشی از سپاه برای آموزش در لبنان ماند. درهای اردوگاه‌های سپاه به روی تمام کسانی که خواستار جنگ با اسرائیل بود، باز بود».

سید حسن‌ نصرالله همچنین اضافه کرد: «سید عباس از روز اول در میان گروه مؤسس حزب‌الله مهره‌ای اساسی بود. کمیته‌ای از میان این گروه ایجاد شده به نزد امام خمینی رفت. سید سخنگوی این هیأت بود. طرح اساسی ما رویارویی با اشغالگران و عنوان اصلی اقدام ما مقاومت بود. امام خمینی این گام را تأیید کرد و از پیروزی سخن به میان آورد و گفت که "من پیروزی را در پیشانی شما می‌بینم" ».

دبیرکل حزب‌الله ادامه داد: «مسئله ولایت فقیه برای سید عباس برگرفته از اندیشه سید محمد باقر صدر بود. با پیروزی انقلاب اسلامی  ایران، امام خمینی ولایت فقیه را عملی کرد. البته باید توجه داشت که مهم‌ترین کسانی که ولایت فقیه را بنیان نهادند، فقهای جبل عامل بودند».

سید حسن نصرالله در بخش دیگری گفت: «درباره انتخاب نام حزب‌الله این توفیق خداوند متعال بود. سرزمین، پایگاه‌ها و مقاومت حزب‌الله بودند که در ابتدا به سمت این نام رفتند. اولین پایگاه نظامی مقاومت در بعلبک در مدرسه دینی بود. سید عباس از روز اول لباس نظامی بر تن کرد و عمامه به سر داشت. روی لباس [نظامی] عبا می‌پوشید. سید عباس در دوره آموزشی اول حاضر شد و حاج ابو حسین رعد همراه او بود. نوبت ما در دوره دوم بود».

دبیرکل حزب‌الله با اشاره به انتخاب سید عباس الموسوی به عنوان دبیرکل حزب‌الله، اضافه کرد: «سید عباس در جنوب برای مقاومت و اقدامات نظامی بسیار تلاش کرد. او در خانه جوانان می‌خوابید. بیشتر وقتش را در جنوب می‌گذراند؛ آن زمانی که جنوب جولانگاه [دشمن] بود. تحرکات او علنی بود؛ در تشییع شهدا حاضر می‌شد و در مناسبت‌ها سخنرانی می‌کرد. روابط او با جوانان عالی و عاطفی بود. به اتاق‌های عملیات می‌رفت و پیش از رفتن جوانان به عملیات، با آن‌ها خداحافظی می‌کرد. او در خطوط مقدم حاضر بود».

سید حسن نصرالله ادامه داد: «سید عباس جمعه شب‌ها از جنوب به ضاحیه می‌آمد، یک یا دو ساعتی با من می‌نشست و به بقاع می‌رفت. جمعه در آنجا نماز می‌خواند و عصر جمعه یا صبح شنبه به جنوب باز می‌گشت. ماشینش خانه‌اش شده بود. زمان عملیات دو اسیر در سال ۱۹۸۶، سید عباس به صریفا رفت؛ جایی که خط تماس جدید با دشمن به شمار می‌آمد. جوانان از او خواستند که به روستای پشتی برود. نمی‌پذیرفت به‌ همین خاطر از من خواسته شد که با او صحبت کنم و من از او این را بخواهم؛ اما نپذیرفت و ماند تا اینکه عملیات به پایان رسید و اسرائیلی‌ها صریفا را ترک کردند».

دبیرکل حزب‌الله افزود: «طرح حقیقی ما عدالت، صلح، مقاومت، پیروزی، محافظت از مردم، دفاع از آزادی، میهن و این امت و مقدسات است. این اسرائیل از بین خواهد رفت. ان‌شاءالله این رژیم از بین خواهد رفت. این رژیم موقت است. در فضای مجازی دیدم که پیشنهاد شده بود از کلمه «رژیم موقت» استفاده شود، من این فراخوان را تأیید می‌کنم. این رژیم صهیونیستی و موقت است؛ رو به زوال است. تنها بحث زمان مطرح است. برای نبرد کاملا آماده هستیم و اگر دشمن اسرائیلی جنگی را به لبنان تحمیل کند، آن وقت شجاعت ما را خواهد دید».

سید حسن نصرالله همچنین روایت کرد:‌ «ده روز بود که درگیر انتخاب دبیرکلی برای حزب‌الله بودیم. هر روز با سید عباس بحث می‌کردیم تا در پایان قبول کند. برادران در این مرحله به گفتند که اگر سید عباس قبول نکرد، تو باید قبول کنی. سید عباس به دنبال منصب در حزب‌الله نبود».

او همچنین به شجاعت سید عباس الموسوی و رفتار پر مهر و محبت او مردم اشاره کرد و در بخش دیگری گفت: «زمانی که از ما می‌خواهند ساکت باشیم، به تمام کسانی که ساکت نشستند و سلاحشان را تحویل دادند، نگاه کنند تا جوابشان را بگیرند! زمانی که سکوت می‌کنید و سلاحتان را تحویل می‌دهید و تسلیم می‌شوید، به دشمنتان چه می‌گویید؟ می‌گویید من ذلیل و ضعیف هستم؟ دشمن مستکبر است و شما را ضعیف‌تر خواهد کرد».

دبیرکل حزب‌الله همچنین در بخش دیگری از سخنانش اظهار داشت: «تقریبا دو ماه قبل از شهادتش (سید عباس الموسوی)، او به من گفت که من خیلی دوام نمی‌آورم. او یکی از خواب‌هایش را برایم تعریف و تفسیر کرد که با ام یاسر [همسرش] و سید حسین [پسرش به شهادت خواهد رسید. یقین داشت که به دست صهیونیست‌ها شهید می‌شود. سید عباس در شب شهادتش به‌شدت بیمار بود. خیلی سرفه می‌کرد و حتی نمی‌توانست روی پاهایش بایستد؛ اما با این حال، روز بعد بلند شد و به "جبشیت" رفت».

سید حسن نصرالله در ادامه تأکید کرد: «مقاومت بیش از پیش قوی‌تر شده است. زمان یا روزی نبوده که مقاومت تا این اندازه در تمام ابعاد نظامی، مادی، معنوی و ایمانی قوی بوده باشد. این مقاومت سقف ندارد. مقاومت به صورت جدی از میزان تهدید، خطرات و این طرح آگاه است و آماده این اصل خواهد بود: "اعدوا لهم ما استطعتم من قوه". طرفداران مقاومت و فضای آن بیش از پیش بیشتر و بزرگتر شده‌اند. این تنها مسئله اعداد نیست بلکه این، یک فضا برای جانفشانی است که در آن فرزندانشان حتی تنها فرزندشان را می‌دهند تا بجنگد».

روزنامه العربی الجدید در تحلیلی نوشت که ولادیمیر پوتین، رئیس جمهوری روسیه روز دوشنبه با گام انفصالی-نظامی خود در منطقه دونباس اوکراین، واشنگتن را غافلگیر کرد. وی همچنین با سخنرانی شدیداللحن خود، گله ها و شکایت‌هایش را ابراز کرد و به این مساله اشاره داشت که خواهان تسویه حساب هایش با ترتیبات امنیتی اروپا و آمریکا پس از مرحله جنگ سرد است.
در این تحلیل آمده است: درست است که گزینه نظامی (از سوی پوتین)انتظار می رفت و جو بایدن، رئیس جمهور آمریکا روز جمعه گذشته بر این مساله تاکید کرده بود اما نتیجه برخلاف باور عمومی بود و پوتین به جای حمله فراگیر، استقلال دو منطقه دونتسک و لوهانسک را اعلام کرد و دستور داد که نیروهای روس به عنوان نیروهای "حفظ صلح" وارد این مناطق شوند. روسیه استقلال این دو منطقه را به رسمیت شناخت و مجلس دومای این کشور نیز با این مساله موافقت کرد. برخی ها این اقدام روسیه را عملیات دوم حمله بخش به بخش این کشور می‌دانند و عملیات اول، گرفتن شبه جزیره کریمه در سال 2014 بود.
نویسنده همچنین آورده است: درست است که مخالفت های پوتین با گسترش ائتلاف ناتو و مشخصا پیوستن اوکراین به این ائتلاف مشهور است اما غافلگیری پوتین در این بود که اعلام کرد کشور اوکراین مشروعیت ندارد و در اصل این کشور بخشی از روسیه بزرگ بود و در یکی از روزها نیز یکی از جمهوری های اتحاد جماهیر شوروی به شمار می رفت. زمان این اقدامات غافلگیرکننده پوتین سردرگمی هایی را به همراه داشت زیرا انتظار می رفت که این اقدامات حداقل بعد از دیدار آنتونی بلینکن، وزیر خارجه آمریکا با سرگئی لاوروف، همتای روسی خود در روز پنجشنبه انجام شود، همچنین قرار است که در پی این دیدار، نشستی میان پوتین و بایدن، روسای جمهور روسیه و آمریکا برگزار شود؛ نشستی که امانوئل ماکرون، رئیس جمهور فرانسه برای برگزاری آن تلاش کرد و از سوی دو طرف موافقت های اولیه را کسب کرد.
در ادامه این تحلیل آمده است:اقدامات ولادیمیر پوتین دولت جو بایدن را بهت زده و غافلگیر کرد زیرا واشنگتن اعلام کرده بود که هرگونه اقدام روسیه در مرزها حتی با یک سرباز را به مثابه حمله نظامی می داند و در پی آن تحریم های شدید و فوری علیه مسکو وضع خواهد شد. اظهارات برخی مسئولان نشان می دهد که بسته تحریمی آماده است و هم پیمانان اروپایی نیز با آن موافقت کرده اند اما جو بایدن تا به این لحظه به ممنوعیت سرمایه گذاری و مبادلات تجاری شرکت های آمریکایی در منطقه جدایی طلب اکتفا کرده است تا اینکه بسته تحریمی خود علیه روسیه را اعلام کند.
در این گزارش آمده است: بنابراین واشنگتن اعلام استقلال این دو منطقه و ورود نیروهای روسی به آن ها را به عنوان حمله نظامی قلمداد نکرد و این امر انتقادات دیپلماتیک و امنیتی از دولت بایدن را به همراه داشت و منتقدین بر این باورند که علیرغم اینکه وزارت خارجه، این اقدامات روسیه را " تشدید تنش تمام عیار" می داند، دولت آمریکا این تحولات را تحت عنوان حمله نظامی قرار نداد.
در بخشی از این تحلیل آمده است که این امر ممکن است در نتیجه اختلاف نظرهای آمریکا با برخی طرف های اروپایی مانند فرانسه و آلمان درخصوص واکنش به اقدامات احتمالی روسیه بوجود آمده باشد و به نظر می‌رسد که پوتین در نشان دادن اختلافات میان اروپایی ها و واشنگتن موفق بوده است.

ولادیمیر پوتین، رئیس‌جمهوری روسیه روز دوشنبه در پایان نشست فوق‌العاده شورای امنیت این کشور با صدور احکامی با به‌رسمیت شناختن استقلال دو جمهوری خودخوانده و مردمی دونتسک و لوهانسک موافقت کرد، علاوه بر این، رئیس‌جمهوری روسیه روز گذشته (سه‌شنبه) قوانین فدرال مربوط به تصویب پیمان دوستی، همکاری و کمک متقابل با دونتسک و لوهانسک را امضا کرد. این اسناد در سایت رسمی کاخ کرملین منتشر شده است. قوانین فدرال از روز انتشار رسمی آنها لازم‌الاجرا می‌شوند. این توافقنامه‌ها حاوی مقرراتی است که همکاری در طیف وسیعی از زمینه‌ها در حوزه‌های سیاسی، اقتصادی، اجتماعی، نظامی و بشردوستانه را فراهم می‌کند.

در ادامه می‌توانید آخرین تحولات مربوط به اوکراین را دنبال بفرمایید:

***

چین تحریم‌های یکجانبه علیه روسیه را محکوم کرد  

هوا چون ینگ سخنگوی وزارت امور خارجه چین روز چهارشنبه اعمال تحریم‌های یکجانبه غرب علیه روسیه را رد و بار دیگر تاکید کرد که تنش‌های این کشور با اوکراین باید از طریق گفت‌وگو و مشورت حل و فصل شود.

حمایت رئیس جمهور استونی از پیوستن اوکراین به اتحادیه اروپا

رئیس جمهور استونی امروز چهارشنبه اعلام کرد کشورش از پیوستن اوکراین به اتحادیه اروپا حمایت می‌کند.

تنش‌های اوکراین قیمت نفت را افزایش داد

تنش‌های اوکراین باعث افزایش قیمت نفت و نزدیک شدن به ثبت یک رکورد جدید شده است.

انگلیس: کمک نظامی بیشتری در اختیار اوکراین قرار می‌دهیم

بوریس جانسون، نخست وزیر بریتانیا اعلام کرد که این کشور کمک نظامی بیشتری از جمله تسلیحات مرگبار در اختیار اوکراین قرار خواهد داد.

فرانسه: پوتین دیگر استقلال اوکراین را نمی‌پزیرد

ژان ایو لودریان، وزیر خارجه فرانسه امروز (چهارشنبه) با اشاره به اظهارات دو روز قبل ولادیمیر پوتین گفت که رئیس جمهور روسیه دیگر استقلال اوکراین تحت قوانین بین‌الملل را نمی‌پذیرد.

خنثی شدن یک اقدام تروریستی در شبه جزیره کریمه

سرویس مخفی داخلی روسیه FSB می گوید که یک اقدام تروریستی در شبه جزیره کریمه را خنثی کرده است. خبرگزاری روسیه به نقل از این سرویس مخفی گزارش داد که شش شهروند روسیه که گفته می شود از یک گروه افراطی اوکراینی حمایت می کردند، دستگیر شدند.

پارلمان اوکراین تحریم‌هایی را علیه روسیه تصویب کرد

جدیدترین تحولات درباره اوکراین حاکی از آن است که پارلمان اوکراین تحریم‌هایی را علیه 351 نفر از مردم روسیه از جمله نمایندگان دوما که به مسئله به رسمیت شناختن استان‌های لوهانسک و دونتسک رای دادند، تصویب کرد. بر این اساس، این افراد دیگر اجازه ورود به اوکراین و به دست آوردن دارایی در این کشور را ندارند.

غیرنظامیان در اوکراین حق حمل سلاح دارند

پارلمان اوکراین همچنین لایحه‌ای را تصویب کرد که در اولین قرائت به افراد غیرنظامی اجازه حمل سلاح گرم و دفاع از خود را می دهد. تدوین کنندگان این قانون اعلام کردند: «تصویب این قانون کاملاً به نفع دولت و جامعه است. این قانون به دلیل "تهدیدها و خطرات موجود برای شهروندان اوکراین" ضروری بود.

درخواست اوکراین برای تشدید تحریم‌ها علیه روسیه

وزیر خارجه اوکراین هم در توئیتی خطاب به غرب خواستار تشدید تحریم‌ها شد و این طور نوشت: «بیشتر ضربه بزنید، ضربه محکم بزنید، حالا ضربه بزنید».

گابریل: پوتین از مدت‌ها قبل حساب تحریم‌های غرب را کرده است

زیگمار گابریل، وزیر امور خارجه سابق آلمان در مصاحبه با سایت رادیو آلمان گفت: پوتین مدت‌هاست که تحریم‌ها را در نظر گرفته و روی آن حساب کرده است. این یک نوع مالیات بر قدرت بزرگ برای روسیه محسوب می شود.

وی افزود: پوتین می خواهد نقش یک قدرت بزرگ را برای روسیه تضمین کند. در سال‌های اخیر، امپراتوری جهانی سابق جایگاه تامین‌کننده انرژی را به خود گرفته است. استدلال آن این است  که اگر می خواهید با بازیکنان بزرگ درگیر شوید، باید هزینه آن را بپردازید. برای او مسئله به دست آوردن زمین پهناورتر مطرح نیست.

گابریل همچنین انسجام غرب در اعلام تحریم ها تمجید کرده و تاکید کرد: غرب "سطح بسیار بالایی از عزم راسخ خود را نشان می دهد. وی درباره پروژه نورد استریم 2 هم گفت: نمی توانم تصور کنم این پروژه به واقعیت تبدیل شود.

هشدار اوکراین درباره خطر وقوع جنگ جهانی جدید

"آندری ملنیک"، سفیر اوکراین در آلمان نسبت به گسترش و تشدید درگیری ها در اوکراین هشدار داد. ملنیک به روزنامه های گروه رسانه‌ای Funke آلمان گفت: به رسمیت شناختن "جمهوری های مردمی" دونتسک و لوهانسک توسط مسکو "یک اعلام علنی جنگ نه تنها علیه اوکراین، بلکه به آلمان و کل جهان آزاد بود. خطر یک جنگ جهانی جدید در اروپا بسیار واقعی و نزدیک است.

اتهامات انگلیس علیه راشاتودی روسیه

راشاتودی روسیه در انگلیس تحت بازرسی قرار می گیرد. لیز تراس، وزیر امور خارجه انگلیس گفت که این شبکه روسی عملا توسط دولت این کشور کنترل می شود.

وزیر امور خارجه انگلیس همچنین گفت: من فکر می کنم راشاتودی مرتبا اخبار جعلی و دروغ را منتشر می کند. وی این شبکه روسی را متهم کرد که در کار ادارات و نهادها دخالت می کند. پخش برنامه های این شبکه روسی اخیرا در آلمان ممنوع اعلام شده و روسیه به این مسئله شکایت کرده است.

لغو پرواز تیم فوتبال منچستریونایتد انگلیس با شرکت روسی

تیم فوتبال منچستریونایتد انگلیس امشب در مادرید برای مرحله یک هشتم نهایی لیگ قهرمانان اروپا میهمان است. این باشگاه برای پرواز در رقابت‌های اروپایی تقریباً همیشه از شرکت هواپیمایی روسی Aeroflot استفاده می کند. با این حال، بر اساس گزارش‌های The Athletic و Daily Mail، این باشگاه پرواز امروز با این شرکت هواپیمایی را لغو کرده و به جای آن یک پرواز چارتر گرفته است.

با توجه به تشدید درگیری روسیه و اوکراین، این باشگاه می خواهد فعلا از پرواز با این شرکت هواپیمایی روسی صرف نظر کند.

گزارش سازمان امنیت و همکاری اروپا درباره نقض گسترده آتش بس در شرق اوکراین

سازمان امنیت و همکاری اروپا (OSZE) تقریبا 1500 انفجار را در مناطق درگیری در شرق اوکراین ثبت کرده است. 1224 نقض آتش بس روز سه شنبه در منطقه لوهانسک ثبت شد که 1149 انفجار را شامل می شود. سازمان امنیت و همکاری اروپا در اوکراین در گزارش روزانه خود اعلام کرد، در منطقه دونتسک، این تعداد به 703 مورد نقض، از جمله 332 انفجار رسیده است.

جدایی طلبان طرفدار روسیه از یک کشته و پنج زخمی در بین مبارزان خود در شرق اوکراین خبر دادند. پنج غیرنظامی نیز کشته شدند.

ابراز نگرانی پاپ درباره تحولات اوکراین

پاپ فرانسیس، رهبر کاتولیک های جهان هم اعلام کرده که تحولات اوکراین را با «درد بزرگ» رصد می کند. وی در سخنانی گفت: «علی‌رغم همه تلاش‌های دیپلماتیک، سناریوهایی در حال وقوع هستند که بیش از پیش نگران‌کننده‌تر می‌شوند. این موضوع برای او و بسیاری دیگر نگران کننده است. وی تاکید کرد: «از همه طرف‌های درگیر می‌خواهم از هر اقدامی که باعث درد بیشتر مردم می‌شود، خودداری کنند».

وی از رهبران سیاسی خواست وجدان خود را صادقانه بررسی کند.

انگلیس: احتمال حمله روسیه به کی یف بالا است

 دولت بریتانیا احتمال حمله روسیه به کی یف را بالا ارزیابی می کند. لیز تراس وزیر خارجه انگلیس به اسکای نیوز گفت: به احتمال زیاد ولادیمیر پوتین طرح خود را برای تهاجم گسترده به اوکراین اجرا خواهد کرد.

به گفته تراس، مشخص نیست که سربازان روسی در حال حاضر در مناطق جدایی طلب در شرق اوکراین حضور دارند یا خیر. او گفت: «ما هنوز شواهد کاملی مبنی بر وقوع این اتفاق در دست نداریم. وضعیت فعلی "نامشخص" است.

وی همچنین تاکید کرد:  ما به صراحت اعلام کرده‌ایم که دسترسی روسیه به بازارهای بریتانیا را محدود خواهیم کرد.

درخواست کمیسیون اروپا برای تحریم شخص پوتین

ویرا جورووا، معاون رئیس کمیسیون اتحادیه اروپا هم تاکید کرد که  ولادیمیر پوتین، رئیس جمهور روسیه نیز باید مشمول تحریم های این اتحادیه شود. وی در مقاله‌ای در روزنامه  Hospodářské Noviny جمهوری چک می نویسد: ولادیمیر پوتین باید در لیست تحریم ها نفر اول باشد. حذف وی از این لیست خطا است.

وی با اشاره به اینکه وزرای خارجه اتحادیه اروپا هیچ گونه اقدام تنبیهی علیه شخص پوتین اعلام نکرده اند، گفت: "همیشه این سوال مطرح است که آیا این هنر حرفه‌ای دیپلماسی است یا علامت ضعف. من دومی را درست می بینم.

لاوروف: غرب در تلاش است تا رویارویی با روسیه را تشدید کند

مناقشات بر سر اوکراین بعد از اقدام روسیه در به رسمیت شناختن مناطق جدایی‌طلب دونتسک و لوهانسک به‌شدت تشدید شده است و غربی‌ها تلاش می‌کنند از هر ابزاری استفاده کنند تا بتوانند مسکو را متوقف کنند. (+لینک)

موضع نخست وزیر استرالیا در قبال تحولات اوکراین

اسکات موریسون، نخست وزیر استرالیا که یکی از متحدان اصلی آمریکا و طبیعتا از مخالفان سیاست‌های روسیه در تنش اخیر با اوکراین است پیرامون اتفاقات اخیر و تنش موجود میان روسیه و اوکراین گفت که دولت روسیه رفتاری مشابه با "اراذل و اوباش" در قبال اوکراین دارد.

انگلیس: باید با اعمال تحریم‌ توان دولت روسیه برای حمایت از ارتش را کاهش داد

جرمی هانت، وزیر خارجه سابق بریتانیا درخصوص تنش اخیر میان روسیه و اوکراین گفت: پوتین تحریم‌های فعلی و بیشتر را پیش بینی کرده است.

وی درخصوص راهبرد غرب درقبال روسیه گفت که بریتانیا باید تحریم‌هایی را اعمال کند که قابلیت "کاهش توان دولت روسیه برای حمایت مالی از ارتش را داشته باشند."

وضعیت فوق العاده در سراسر اوکراین اعلام می‌شود

به دلیل تشدید درگیری با روسیه، شورای امنیت اوکراین می خواهد وضعیت فوق العاده در سراسر این کشور اعلام کند. همانطور که الکسی دانیلوف، دبیر شورای امنیت اوکراین گفت، این وضعیت در ابتدا باید برای 30 روز آینده اعمال شود.

تحت این شرایط اضطراری مواردی ماند منع آمد و شد اجرا خواهد شد. علاوه بر افزایش حضور پلیس، امکان بررسی تصادفی افراد و خودروها نیز وجود دارد. ابتدا مجلس باید با این طرح موافقت کند. وضعیت فوق العاده ویژه از سال 2014 در مناطق جدایی طلب دونتسک و لوهانسک برقرار است.

اوکراین از شهروندانش خواست سریعا روسیه را ترک کنند

وزارت خارجه اوکراین درحالی از شهروندانش خواسته تا سریعا خاک روسیه را ترک کنند که ولادیمیر پوتین، رئیس جمهوری روسیه از تمایل این کشور برای مذاکره درخصوص اتفاقات اخیر اوکراین خبر داده است.

همچنین ارتش اوکراین اعلام کرد که سربازان ذخیره در بازه سنی 18 تا 60 ساله را فراخوانده است.

واکنش کرملین به تحریم‌های جدید غرب علیه روسیه

سخنگوی کرملین با انتقاد از برخورد سیاسی کشورهای غربی به طرح‌های اقتصادی و متقابلاً سودمند، گفت: زمانی که محتوای تحریم‌های جدید اتحادیه اروپا و آمریکا مشخص شود، روسیه درباره واکنش به این اقدامات تصمیم مناسب خواهد گرفت.

تأکید پوتین بر تضمین توان دفاعی روسیه

رئیس جمهوری روسیه در پیامی به مناسبت "روز مدافع میهن" تأکید کرد که تضمین توان دفاعی کشور، تأمین امنیت ملی و صلح و آرامش شهروندان، مهم‌ترین وظایف دولت است و مسکو آماده گفت‌وگوی صادقانه برای حل مشکلات بین‌المللی است.

ترامپ: حرکت پوتین در اعزام نیروهای حافظ صلح به اوکراین بسیار هوشمندانه بود

دونالد ترامپ، رئیس جمهور سابق آمریکا اقدام ولادیمیر پوتین، رئیس جمهوری روسیه در به رسمیت شناختن استقلال دو منطقه خودمختار در شرق اوکراین را یک "حرکت هوشمندانه" از سوی پوتین پیش از حمله نظامی ارزیابی کرد.

رئیس جمهور سابق آمریکا در مصاحبه‌ای گفت که به رسمیت شناختن دونتسک و لوهانسک در شرق اوکراین از سوی پوتین اقدامی هوشمندانه و بسیار زیرکانه بوده است.

تشدید وخامت اوضاع در منطقه دونباس و کشته شدن چند غیرنظامی

در حالی‌که معاون وزیر دفاع روسیه نسبت به وخامت اوضاع در منطقه دونباس هشدار داد، مقامات محلی از کشته شدن چند غیرنظامی در نتیجه حملات ارتش اوکراین به منطقه خبر دادند و تاکنون حدود 100 هزار نفر از ساکنین منطقه نیز به خاک روسیه پناه آورده‌اند.

موافقت سنای روسیه با استفاده از نیروهای مسلح در منطقه دونباس

شورای فدراسیون (سنای) روسیه در نشست فوق العاده خود با تصویب قطعنامه‌ای به ولادیمیر پوتین اجازه داد که از نیروهای مسلح روسیه در خارج از خاک این کشور (که در حال حاضر منظور کمک نظامی به دونتسک و لوهانسک است) استفاده کند.

اوکراین همچنان به‌دنبال راه‌های دیپلماتیک برای حل بحران است

جدیدترین اخبار درباره تحولات اوکراین حاکی از آن است که "ولادیمیر زلنسکی"، رئیس جمهور اوکراین نیروهای ذخیره را برای مدت معینی فرا خوانده اما اعلام کرده است که از بسیج عمومی خودداری می‌کند. وی همچنان به‌دنبال راه‌های دیپلماتیک برای خروج از بحران است. وی در عین حال اعلام کرد که کشور او هیچ منطقه‌ای را به روسیه واگذار نخواهد کرد.

تحریم‌های گسترده کانادا علیه روسیه

"جاستین ترودو"، نخست وزیر کانادا، از اعمال یک سری تحریم‌های اقتصادی علیه روسیه به‌دلیل به‌رسمیت شناختن مناطق جدایی‌طلب در شرق اوکراین خبر داد. وی گفت: این موارد باید تا زمانی که تمامیت ارضی اوکراین احیا شود اعمال شود. این تحریم‌ها از جمله معاملات بین کانادا و مناطق جدایی‌طلب را ممنوع می‌کند. بر اساس این تحریم‌ها کانادایی‌ها همچنین دیگر مجاز به خرید اوراق قرضه دولتی روسیه نیستند.

کانادا همچنین تراکنش‌های مالی با بانک‌های روسی مرتبط با دولت را ممنوع می‌کند، همچنین تحریم‌هایی علیه نمایندگان پارلمان روسیه که روز سه‌شنبه به تصمیم غیرقانونی برای به‌رسمیت شناختن این مناطق رأی مثبت دادند، اعمال خواهد شد.

وزیر دفاع کانادا نیز اعلام کرد که این کشور دومین محموله تسلیحاتی به اوکراین را تکمیل کرده است، علاوه بر این، دولت استقرار 460 سرباز اضافی به اروپای شرقی، از جمله لتونی، در چارچوب عملیات ناتو را تصویب کرده است.

نیکلاس مادورو، رئیس جمهور ونزوئلا بار دیگر حمایت خود از تصمیم ولادیمیر پوتین، همتای روس خود برای اعزام سرباز به مناطق جدایی‌طلب در شرق اوکراین را تأیید کرد. وی گفت: ونزوئلا حمایت کامل خود را از ولادیمیر پوتین رئیس جمهور روسیه در دفاع از صلح در روسیه و در منطقه اعلام می‌کند.

استرالیا هم تحریم‌هایی را علیه روسیه وضع کرد

استرالیا هم با تشدید بحران اوکراین در اعمال تحریم‌های مالی علیه روسیه به سایر کشورهای غربی پیوست. نخست وزیر این کشور گفت که این تحریم‌ها به‌طور خاص در مورد ممنوعیت‌های سفر و مجازات‌های مالی برای اعضای شورای امنیت روسیه و همچنین تحریم‌های جامع برای مناطق دونتسک و لوهانسک است که توسط مسکو به‌رسمیت شناخته شده است.

تصاویر ماهواره‌ای تازه به‌دست‌آمده فعالیت‌های نظامی روسیه را در نزدیکی مرز با اوکراین نشان می‌دهد. شرکت مکسر تکنولوژی مستقر در ایالات متحده از استقرار بیش از 100 خودروی نظامی و ده‌ها چادر برای سربازان در جنوب بلاروس در منطقه مرزی با اوکراین خبر می‌دهد، یک بیمارستان صحرایی جدید نیز در یک پادگان نظامی در غرب روسیه ساخته شده است.

لغو دیدار دوجانبه پوتین و بایدن

با توجه به تشدید بحران اوکراین، کاخ سفید اعلام کرد که در زمان حاضر برنامه‌ای برای دیدار دوجانبه بین جو بایدن، رئیس‌جمهور آمریکا و ولادیمیر پوتین، رئیس‌جمهور روسیه ندارد. جن ساکی، سخنگوی بایدن، شامگاه سه‌شنبه (به‌وقت محلی) در واشنگتن گفت: «این دیدار قطعاً در زمان حاضر برنامه‌ریزی نشده است». وی تأکید کرد که بایدن به‌طور کلی برای دیپلماسی و گفتگو در بالاترین سطح حاضر است، اما اکنون که پوتین در حال پیشبرد حمله به یک کشور مستقل است، زمان مناسبی برای آن نیست.

تا قبل از اقدام روسیه در به‌رسمیت شناختن مناطق جدایی‌طلب در شرق اوکراین با میانجی‌گری فرانسه مقرر شده بود پوتین و بایدن با هم دیدار و گفتگو کنند.

استقبال اوکراین از تحریم‌های آمریکا علیه روسیه

دیمیترو کولبا وزیر خارجه اوکراین از تحریم‌های آمریکا علیه روسیه استقبال کرد، وی دراین‌باره گفت: تحریم‌هایی که امروز اعلام شد روسیه را هدف گرفته و بسیار خاص است، آنها دردناک هستند.

وزیر اقتصاد آلمان: بهتر بود نورد استریم2 ساخته نمی‌شد

رابرت هابک، وزیر اقتصاد آلمان هم در گفتگویی اعلام کرد که عاقلانه‌تر این بود که خط لوله گاز نورد استریم2 بین روسیه و آلمان ساخته نمی‌شد، وی گفت: اروپا به یک چشم‌انداز انرژی متنوع و نه "یک توده خطر از دریای بالتیک" نیاز دارد.
وی افزود: برای مدت طولانی، ما این توهم را داشتیم که این خط لوله را فقط باید از منظر سیاسی ـ اقتصادی بررسی کرد.
هابک گفت: بااین‌حال، سیاست انرژی همیشه باید از نظر سیاست امنیتی و ژئوپولیتیک هم ارزیابی شود.

با توجه به تشدید درگیری روسیه و اوکراین، دولت فدرال آلمان روند تصویب خط لوله گاز طبیعی روسیه ـ آلمان نورد استریم2 را روز سه‌شنبه تا اطلاع ثانوی متوقف کرد.

آلمان: پوتین می‌خواهد مرزهای اروپا را جابه‌جا کند، صلح در اروپا در خطر است

اولاف شولتز، صدراعظم آلمان هم در گفتگویی با یک رسانه آلمانی اعلام کرد که "ولادیمیر پوتین" رئیس جمهور روسیه می‌خواهد مرزهای اروپا را تغییر دهد، صدراعظم در ARD گفت: هرکسی که به او گوش داده است، می‌داند که این چیزی است که او را هدایت می‌کند.
شولتز همچنین گفت: اگر به وی اجازه ادامه این روند داده شود "زمان‌هایی بسیار ناراحت‌کننده در پیش داریم."

وی در گفتگو با زد.دی.اف. هم گفت: صلح در اروپا در خطر است، این مسئله باید همه ما را در اینجا تحت تأثیر قرار دهد، این موضوع بسیاری از چیزهایی را که ما در سال‌های اخیر معتقد بوده‌ایم امن است زیر سؤال می‌برد؛ به‌عنوان مثال این‌که مرزهای اروپا دیگر جابه‌جا نخواهد شد.
شولتز تأکید کرد که آلمان همچنان بر تحریم‌ها و دیپلماسی تکیه می‌کند.

لغو دیدار وزرای خارجه روسیه و آمریکا

با توجه به تشدید بحران، آنتونی بلینکن وزیر امور خارجه ایالات متحده دیدار برنامه‌ریزی‌شده با همتای روس خود سرگئی لاوروف را لغو کرد. بلینکن روز سه‌شنبه در واشنگتن گفت: با توجه به اقدامات مسکو، ادامه مذاکراتی که در ابتدا برای پنجشنبه در ژنو برنامه‌ریزی شده بود، فایده‌ای نداشت.

آمریکا نیرو و تجهیزات بیشتر به شرق اروپا اعزام می‌کند

با توجه به تشدید بحران اوکراین، دولت آمریکا در حال انتقال سربازان و تجهیزات اضافی به اروپای شرقی است، یک مقام ارشد دولتی روز سه‌شنبه گفت: لوید آستین، وزیر دفاع آمریکا به‌دستور جو بایدن، رئیس جمهور این کشور این روند را پی‌گیری می‌کند، این نیروها شامل یک گردان پیاده با حدود 800 پرسنل نظامی است که از ایتالیا به کشورهای بالتیک منتقل می‌شود. قرار است هشت جت جنگنده F-35 از آلمان "به چندین مکان در امتداد جناح شرقی ناتو" و یک گردان هلیکوپتر جنگی با 20 هلیکوپتر جنگی AH-64 در کشورهای بالتیک ارسال شود، علاوه بر این، یک فرماندهی هلیکوپتر جنگی از یونان به لهستان منتقل خواهد شد.

کشته‌شدن یک سرباز دیگر ارتش اوکراین در درگیری‌های شرق

براساس اطلاعات ارتش اوکراین در 24 ساعت گذشته یک سرباز در شرق اوکراین کشته شده است و شش نفر دیگر زخمی شده‌اند. ارتش در صفحه فیس‌بوک خود نوشت که جدایی‌طلبان طرفدار روسیه در این مدت 96 بار شلیک کردند، بر این اساس جدایی‌طلبان از جمله از توپخانه سنگین و سامانه‌های موشکی گراد استفاده کردند.

وزیر خارجه فرانسه به برلین می‌رود

ژان ایو لودریان وزیر امور خارجه فرانسه امروز به برلین می‌رود. وی در آنجا با "آنالنا بائربوک"، وزیر امور خارجه فدرال آلمان، در مورد مناقشه روسیه گفتگو خواهد کرد، لودریان همچنین مهمان کابینه فدرال خواهد بود.

درخواست اوکراین از آلمان برای ارسال تسلیحات و اعمال تحریم‌های جامع علیه مسکو

آندری ملنیک، سفیر اوکراین در آلمان، از برلین خواست که تحریم‌های جامعی را علیه روسیه اعمال کند و تسلیحات دفاعی اوکراین را تأمین کند. ملنیک به راینیشه پست گفت: وی این مسئله را تمجید می‌کند که دولت فدرال حداقل روند صدور گواهینامه نورد استریم2 را به حالت تعلیق درآورده است.

به‌طور خاص، ملنیک خواستار تحریم کامل واردات مواد خام از روسیه مانند گاز، نفت، زغال‌سنگ و فلزات گرانبها شد. وی به‌عنوان "اقدامات تنبیهی دردناک" بیشتر از حذف روسیه از سیستم پرداخت بین‌المللی سوئیفت و ممنوعیت سرمایه‌گذاری آلمان در روسیه سخن به میان آورد.
وی همچنین گفت: علاوه بر این، اوکراین از دولت فدرال انتظار دارد که "همه بهانه‌های مصنوعی را کنار بزند و اوکراین را در اسرع وقت به سلاح‌های دفاعی مدرن آلمانی مجهز کند."

بیماری‌های قلبی و در راس آن ها حمله قلبی، کشنده‌ترین بیماری ها در جهان محسوب می‌شوند؛ به طوری که سالانه نزدیک به ۱۰ میلیون نفر به دلیل این بیماری‌ها جان خود را از دست می‌دهند.

بر اساس اعلام مقامات بهداشتی آمریکا، سالانه در این کشور بیش از ۸۰۰ هزار نفر دچار حمله قلبی می‌شوند.

بسیاری از افراد درد در قفسه سینه را مهمترین نشانه حمله قلبی می‌دانند. این در حالی است که طیف گسترده‌ای از بیماری‌ها می‌توانند باعث بروز درد قفسه سینه شوند.

یک مطالعه در سال ۲۰۱۶ در آمریکا نشان داد تنها ۶ درصد افرادی که با علامت درد قفسه سینه به بیمارستان مراجعه کرده اند، دچار حمله قلبی شده بودند.

سایر این افراد از بیماری‌هایی مانند رفلاکس معده (بازگشت اسید معده به مری)، مشکلات گوارشی، بیماری‌های ریوی، استرس، اضطراب و دیگر بیماری‌های مشابه رنج می‌بردند و درد در قفسه سینه را به اشتباه حمله قلبی تشخیص داده بودند.

به طور معمول اگر درد قفسه سینه پس از انجام فعالیت‌های ورزشی تسکین یابد، این درد بیشتر مربوط به رفلاکس معده یا سایر بیماری‌های گوارشی است و ارتباطی به حمله قلبی ندارد.

در رفلاکس معده فرد از سوزش قفسه سینه و یا ترش شدن گلو شکایت دارد. در این موارد مصرف دارو‌های آنتی اسید می‌تواند به بهبود حال بیمار کمک کند.

از دیگر مواردی که غالبا با حمله قلبی اشتباه گرفته می‌شوند، بروز درد شدید و ناگهانی در یک بخش سینه است. درد قفسه سینه ناشی از حمله قلبی به طور گسترده تمامی سینه و پشت را درگیر کرده و می‌تواند به گردن و بازو گسترش یابد. با این حال، درد در یک ناحیه از سینه می‌تواند به دلیل بیماری‌های ریوی بروز کند؛ به ویژه اگر در ناحیه سمت راست سینه باشد.

پلوریت (ذات الجنب) یکی از بیماری‌های رایج ریه است که با بروز درد شدید در یک طرف سینه خود را نشان می‌دهد. در این بیماری لایه‌هایی که بافت ریه را از سینه جدا می‌کنند، دچار التهاب شده و فرد احساس درد شدید می‌کند.

در نهایت متخصصان تاکید دارند فارغ از شدت درد قفسه سینه، اگر شاهد آن هستید که این درد به سرعت از بین می‌رود یا از شدت آن کاسته می‌شود، نمی‌توان آن را به حمله قلبی مرتبط کرد. مشکلات مربوط به دنده‌ها و نیز عضلات سینه می‌توانند دلیل بروز این درد باشند. با این حال، مراجعه به پزشک بهترین راهکار برای اطمینان از دلیل بروز درد در قفسه سینه است.

راهکارهای اساسی برای رهایی از رفلاکس معده

جغرافیای خشک منطقه ما باعث شده است که اطرافمان پوشیده از انواع خار‌های مختلف باشد. از خار‌هایی میزبانی می‌کنیم که مواد طبیعی و دارویی فراوانی در آن‌ها موجود است.

ادعا می‌شود که خار مریم برای بسیاری از مشکلات سلامتی از بیماری‌های کبدی گرفته تا مشکلات کلسترول مفید است.

گیاه خار مریم چیست؟

خار مریم یکی از زیباترین خانواده خار‌ها است. این گیاه که به راحتی با گل‌های ارغوانی و سفیدش قابل تشخیص است؛ با نام‌های دیگری مانند شیر کنگل، شتر کنگل و مریم باکره نیز شناخته می‌شود. از آن جایی که در آب و هوای مناسب می‌تواند به راحتی و خود به خود رشد کند، حتی در کنار جاده‌ها نیز می‌توان با آن روبه‌رو شد.

بهبود عملکرد کبد

خار مریم برای حمایت از عملکرد سالم کبد، مفید شناخته شده است. گفته می‌شود در صورت مصرف صحیح، اثرات منفی بسیاری از مواد مضر به ویژه الکل را بر روی کبد کاهش می‌دهد. به بدن در متعادل کردن قند خون کمک می‌کند.

تقویت سیستم ایمنی بدن

خار مریم که در متعادل کردن کلسترول نیز تاثیر دارد، می‌تواند اثر کاهشی به ویژه در کلسترول بد بالا داشته باشد. به دلیل دارا بودن خواص آنتی اکسیدانی قوی، خار مریم از بدن در برابر بسیاری از بیماری‌ها محافظت می‌کند. به لطف این ویژگی، اثری نیز ایجاد می‌کند که باعث تقویت سیستم ایمنی بدن می‌شود.

تأثیرات مثبت بر عملکرد مغز

از آن جایی که خار مریم از عملکرد سالم مغز نیز پشتیبانی می‌کند، مصرف آن برای کسانی که می‌خواهند حافظه خود را تقویت کنند توصیه می‌شود.

گفته می‌شود این گیاه در برابر بیماری‌هایی مانند آلزایمر و پارکینسون که در سنین بالا دیده می‌شوند، اثر محافظتی دارد. برای مشکل پوکی استخوان که می‌تواند در سنین بالا رخ دهد، مفید است و از سلامت استخوان‌ها حمایت می‌کند.

سلامت پوست

خواص درمانی خار مریم برای پوست نیز بی شمار است. خار مریم از سلامت پوست نیز حمایت می‌کند. در صورت استفاده صحیح، پیری اندام‌ها و پوست را به تاخیر می‌اندازد. هم باعث کاهش و هم به تاخیر انداختن چین و چروک‌هایی که ممکن است روی پوست ایجاد شوند، می‌شود.

خار مریم چگونه مصرف می‌شود؟

وقتی از فواید خار مریم مطلع شدیم، باید چگونگی مصرف آن را نیز بدانیم. با دم کردن چای می‌توانید خار مریم را به راحتی مصرف کنید. برای این کار، با تهیه بذر خار از فروشگاه‌های معتبر یا از بازارها، فروشگاه‌ها یا سایت‌های خرید آنلاین که محصولات طبیعی را می‌فروشند، شروع کنید.

مصرف به صورت چای و دمنوش

به اندازه یک قاشق چایخوری دانه خار مریم برای یک لیوان آب کافی است. آب را بجوشانید و در لیوانی بریزید و دانه‌های کمی له شده را اضافه کنید و بگذارید ۸ تا ۱۰ دقیقه دم بکشد. سپس می‌توانید چای خود را فیلتر کرده و با لذت بنوشید.

خواص خار مریم

خار مریم در متعادل کردن کلسترول نیز تاثیر دارد. این گیاه می‌تواند اثر کاهشی به ویژه در کلسترول بد بالا داشته باشد.

استفاده از روغن خار مریم

از فواید خار مریم برای پوست بهره‌مند شوید. برای استفاده از این خاصیت خار مریم می‌توانید از روغن آن استفاده کنید. اگرچه مقدار آن بسته به منطقه‌ای که استفاده می‌کنید، متفاوت است. می‌توانید روغن خار مریم را با مخلوط کردن آن با روغن زیتون یا روغن بادام به نسبت حداقل یک به یک استفاده کنید.

برای مثال، می‌توانید ۵ قطره روغن خار مریم را با ۵ قطره روغن زیتون مخلوط کنید تا دستانتان مرطوب شود و با ماساژ ملایم آن را روی دستانتان بمالید. اگر روغنی مصرف کرده اید که می‌توان آن را مستقیماً به صورت خوراکی مصرف کرد؛ می‌توانید چند قطره از این روغن را به سالاد خود اضافه کنید. با مخلوط کردن آن با روغن زیتون مصرف کنید.

اگر تا به حال روغن خار مریم مصرف نکرده اید، باید قبل از آن با پزشک خود مشورت کنید. نباید هیچ گونه درخواستی را که او تایید نکرده است انجام دهید.

مضرات خار مریم در کنار خواص بی شمار آن

ما همیشه خار مریم را ستایش نمی‌کنیم. باید ویژگی‌های منفی آن را بدانیم و بر اساس آن عمل کنیم. از آن جایی که عوارض و مضرات احتمالی دارد؛ حتما باید به مراحل زیر توجه کنید:

صرف نظر از چای یا روغن، هرگز نباید بدون مشورت پزشک از خار مریم استفاده کنید. باید از پزشکان متخصص بپرسید که آیا این گیاه و اثرات احتمالی آن برای سلامتی شما مناسب است یا خیر؟

اگر بدن آلرژیک دارید، به طور مرتب از دارو استفاده می‌کنید یا رژیم غذایی خاصی را دنبال می‌کنید، نباید این گیاه را مصرف کنید. حتماً باید قبل از آن از پزشک خود سوال کنید و تایید او را بگیرید.

خار مریم را هرگز زیاد مصرف نکنید. مصرف به صورت چای آن از حداکثر ۲ فنجان در روز تجاوز نکنید. در صورت مصرف زیاد، فراموش نکنید که خارمریم می‌تواند عوارضی مانند تهوع، استفراغ، اسهال، سردرد و سوء هاضمه ایجاد کند. خواص خار مریم فراوان است؛ اما نباید از عوارض مصرف بیش از اندازه آن هم غافل شد.

صفات روز قیامت‏

خدای تعالی فرموده است: یَوْمَ هُمْ بارِزُونَ لا یَخْفی‏ عَلَی‏ اللَّهِ مِنْهُمْ شَیْ‏ءٌ لِّمَنِ الْمُلْکُ الْیَوْمَ للَّهِ‏ِ الْواحِدِ الْقَهَّارِ (۱۱۶).

و: یَوْمَ تُوَلُّونَ مُدْبِرینَ مالَکُمْ مِنَ‏ اللَّهِ مِنْ عاصِمٍ (۱۱۷).

و: … مالَکُمْ مِّنْ مَلْجأٍ یَّوْمئِذٍ وَمالَکُمْ مِّنْ نَّکیرٍ (۱۱۸).

و: یَوْمَ لا یُغْنی‏ مَوْلیً عَنْ مَوْلیً شَیْئاً (۱۱۹).

و:.. ولا یَکْتُمُونَ‏ اللَّهَ حَدیثاً (۱۲۰).

و: وَاْلاَمْرُ یَوْمَئِذٍ للَّهِ‏ِ (۱۲۱) و آیات دیگر.

این آیات، روز قیامت را به صفاتی توصیف نموده‏اند که در ظاهر امر مختص به قیامت نیستند، چه «مُلک» و «امر» و «قدرت» همواره از آن خداست و موجودات نیز دائماً در مقابل خداوند آشکار و غیر پنهانند و هیچگاه در برابر او نه پناهگاهی است و نه ملجأای.

لکن خداوند فرموده:.. ولَوْ یَرَی الَّذین ظَلَمُوا اِذْیَرَوْنَ الْعَذابَ اَنَّ الْقُوَّةَ للَّهِ‏ِ جَمیعاً وَاَنَّ اللَّهَ شَدیدُ الْعَذابِ * اِذْ تَبَّرَأَ الَّذین اُتّبِعُوا مِنَ الَّذین اتَّبَعُوا وَرَاَوُا الْعَذابَ وَتَقَطَّعَتْ بِهِمُ اْلاَسْبابُ (۱۲۲).

و در آن خبر داده است که اسباب و روابط در آن هنگام همگی قطع می‌گردند و تمام ارتباطات و تأثیراتی که موجودات در نظام موجودشان در عالم جسم و جسمانیات و نیز در عالمی که به دنبال آن می‌آید، دارند، به زودی همگی از بین خواهند رفت و نتیجتاً نه شیئی در شی‏ء دیگر تأثیر خواهد نمود و نه شیئی از شی‏ء دیگر تأثیر خواهد پذیرفت. نه از شیئی نفع برده خواهد شد و نه از آن زیانی خواهد رسید. اگر شرایط همان شرایطِ اسباب و روابط بود و روز قیامت نیز چنین روزی بود، هیچ حکمی از احکام موجودات، از وضع کنونی‏اش تخلّف نمی‌نمود و زایل نمی‌گشت مگر با بطلانِ ذواتِ موجودات و انقلاب ماهیات و چون کلمات خداوند تغییر ناپذیر است، این امر نیز محال می‌گردد. بنابراین، آنچه که زایل می‌گردد و برداشته می‌شود همانا وجودهای سرابی این موجودات است، وجودهایی که به خداوند سبحان قائم و ثابتند و الاّ فی نفسه باطل و هیچ‏اند. نتیجتاً تنها نسبت آنها با خداوند باقی می‌ماند و دیگر نسبتها همگی باطل می‌گردند و از آنجایی که در نفس خویش باطل بوده‏اند، بنابراین، تنها بطلانشان منکشف (آشکار) می‌گردد، نه اینکه (وجود داشته باشند و) باطل گردند، تنها حقیقتِ امر، ظاهر می‌گردد یعنی این حقیقت که نه وجودی برای غیر اوست و نه تأثیری، نه کسی جز او مالک است و نه کسی جز او صاحب ملک است و این همان گفته اوست که:

مالِکِ یَوْم الدّین (۱۲۳).

و: یَوْمَ لا تَمْلِکُ نَفْسٌ لِنَفْسٍ شَیْئاً وَاْلاَمْرُ یَوْمئِذٍ للَّهِ‏ِ (۱۲۴).

و: … لِمَنِ الْمُلْکُ الْیَوْمَ للَّهِ‏ِ الْواحِدِ الْقَهَّارِ (۱۲۵).

برآنچه گفتیم یعنی انکشاف بطلان موجودات سرابی و اسباب ظاهری نه خود بطلان آنها، این سخن خداوند دلالت می‌کند:.. ولَو تَری‏ اِذِالظَّالِمُونَ فی غَمَراتِ الْمَوْتِ وَالْمَلائِکَةُ باسِطُوا اَیْدیهِمْ اَخْرِجُوا اَنْفُسَکُم ْ(۱۲۶) تا آنجا که: لَقَدْ تَقَطَّعَ بَیْنَکُمْ وَضَلَّ عَنْکُمْ ما کُنْتُمْ تَزْعُمُونَ (۱۲۷)؛ زیرا با وجودی که در هنگام مرگ شخص، هنوز اسباب و روابط در دنیا باقی است، این آیه آنها را باطل شمرده است. بنابراین تنها بطلان آنها منکشف می‌گردد (چه از ابتدا باطل بوده‏ اند)

در نهج ‏البلاغه، در خطبه ‏ای حضرت می‌فرماید: «و بعد از فنای دنیا خداوند تنها می‌گردد و هیچ شیئی همراه او نیست و همانطور که قبل ازخلق عالم تنها بوده، همانگونه هم بعد از فنای آن تنهاست؛ نه زمانی وجود دارد نه مکانی، اجل‌ها و زمان‌ها معدوم می‌گردند و سال‌ها و لحظه‌ها ناپدید می‌گردند و هیچ شیئی جز خداوند واحد قهّار که برگشت همه امور به سوی اوست، باقی نمی‌ماند».

در «احتجاج» از هشام بن الحکم در ضمن سؤالهایی که از حضرت صادق (علیه السلام) می‌نمود، آمده است: «آیا روح بعد از خروجش از قالب خویش، متلاشی می‌گردد و یا اینکه باقی می‌ماند؟ حضرت پاسخ داد: آری، روح باقی خواهد ماند تا اینکه در صور دمیده شود و در آن زمان همه اشیا باطل خواهند گشت؛ نه حسی خواهد ماند و نه محسوسی. سپس همه اشیا به وجودشان باز خواهند گشت همانگونه که مدبرشان آنها را خلق نموده بود. این عمل بعد از چهارصد سال که در آن هیچ خلقی وجود ندارد، به وقوع می‌پیوندد و این چهارصد سال، فاصله بین همان دو نفخه است».

در تفسیر قمی از حضرت صادق (علیه السلام) در حدیثی نقل گشته است: «سپس خداوند عزّوجل می‌گوید: امروز ملک از آن کیست؟ و به خود پاسخ می‌دهد: از آنِ خدای یکتای قهّار».

در توحید از امیرالمؤمنین (علیه السلام) در حدیثی آمده است: «خداوند می‌گوید امروز ملک از آن کیست؟ به دنبال آن ارواح انبیا و فرستادگان و حججش به سخن آمده و گویند: از آنِ خدایِ واحد قهّار».

در تفسیر قمّی از امام سجّاد (علیه السلام) در حدیثی آمده است: «در آن هنگام خداوند قهّار با صدای بلند و رسایی که همه قسمتهای آسمان و زمین بشنوند، ندا در‬می‌‏دهد که امروز ملک از آن کیست؟ و چون هیچ‏کسی پاسخ نگوید، خود به عنوان پاسخگوی خویش ندا دهد: از آنِ خدایِ واحد قهّار».

در بیانات ائمه علیهم السلام که همگی یک زبانند، دقّت کنید که چگونه بین فنای آسمان‌ها و زمین و وجودشان، بین زوال سال‌ها و لحظه‌ها و ثبوتشان، بین فقدان پاسخگوی ندای خداوندی و وجود آن، چگونه بین همه اینها جمع نموده‏اند. سپس به پاسخ خداوند به خویشتن دقت کنید: للَّهِ‏ِ الْواحِدِ الْقَهَّارِ، به هریک از اسماً «واحد» و «قهّار» توجه کنید و جوانب امر را درنظر بگیرید تا صحّت آنچه را که کمی قبل استنباط نموده بودیم، دریابید.

بطلان اسباب در روز قیامت‏

حال هنگامی که وجود مستقل از اشیا زایل گشت، همه ثبوتات به یک سری تحققات سرابی و وهمی باز خواهد گشت و همه سبب و مسببات باطل خواهد شد که همان سخن الهی است:

... مالَکُمْ مِنَ اللَّهِ مِنْ عاصِمٍ (۱۲۸).

و: ما لَکُمْ مِّنْ مَلْجَاءٍ یَوْمَئِذٍ وَما لَکُمْ مِّنْ نَّکیرٍ (۱۲۹).

و: ما اَغْنی‏ عَنّی‏ مالَیهْ * هَلَکَ عَنّی سُلْطانِیَه ْ(۱۳۰).

و: یَوْمَ لا یُغْنی مَوْلیً عَنْ مَّوْلیً شَیْئاً (۱۳۱).

و: … لا بَیْعٌ فیهِ وَلا خِلالٌ (۱۳۲).

و:.. ولا تَنْفَعُها شَفاعَةٌ (۱۳۳).

و: ثُمَّ قیل لَهُمْ اَیْنَ ما کُنْتُمْ تُشْرِکُونَ * مِنْ دُونِ ‏اللَّهِ قالُوا ضَلُّوا عَنَّا بَلْ لَّمْ نَکُنْ ندْعُوا مِنْ قَبْلُ شَیْئاً کَذلِکَ یُضِلُ‏ اللَّهُ الْکافِرینَ (۱۳۴).

این گفته آنان بَلْ لَمْ نَکُنْ نَدْعُوا … که مرادشان این است که ما قبل از قیامت، غیر خدا را نمی‌خواندیم و شریکی را نمی‌پرستیدیم، نشانه فریب خوردگی آنان به سراب و بازیِ دنیاست که در حقیقت باطل و پوچ بوده است. خدا در اینجا فرموده است که بدین‏گونه کافرین را گمراه می‌سازد و نزدیک به همین معناست این سخن خداوند که:

... ثُمَّ نَقُولُ لِلَّذین اَشْرَکُوا مَکانَکُمْ اَنْتُمْ وَشُرَکائُکُمْ فَزَیَّلْنا بَیْنَهُمْ وَقالَ شُرَکائُهُمْ مَّا کُنْتُمْ اِیَّانا تَعْبُدُونَ (۱۳۵).

و: … تَبَرَّأنا اِلَیْکَ ما کانُوا اِیَّانا یَعْبُدُونَ (۱۳۶) و همه اینها به این کلام الهی برمی‏گردند که: ما تَعْبُدُونَ مِن دوُنِهِ اِلاَّ اَسْماءً سَمَّیْتُمُوها اَنْتُمْ وَآباُؤکُمْ مَّا اَنْزَلَ‏ اللَّهُ بِها مِنْ سُلْطانٍ (۱۳۷).

و: وَما خَلَقْتُ الْجِنَّ وَاْلأِنْسَ اِلاَّ لِیَعْبُدُونِ (۱۳۸).

برطرف شدن حجاب‌ها و آشکار گشتن پنهان‌ها در روز قیامت‏

هنگامی که سبب‌ها یعنی همان مراتب مترتّبه‏ای که دارای وجود معیّن و مُقَدری هستند و نیز تأثیرات میان آنها باطل گشتند، در این صورت حکم باطن، ظاهر می‌گردد و این واضح است که «ظاهر» به واسطه «باطن» ظاهر می‌گردد، بنابراین، در این هنگام غیب و شهادت متحد می‌گردند؛ زیرا هر شیئی فی نفسه شهادت است و «غیب» معنایی نسبی است که با فقدان شیئی نسبت به شی‏ء دیگر و ناپدید گشتن یکی از دیگری، متحقّق می‌گردد. حال می‌خواهد این عدم درک از جانب حسّ باشد یا سبب دیگر، فرقی نمی‌کند.

با از بین رفتن اسباب، هرگونه حجابی که اشیا را از یکدیگر پنهان می‌سازد، از میان خواهد رفت و این همان سخن خداوند است که:

یَوْمَ هُمْ بارِزوُنَ لا یَخْفی‏ عَلَی‏اللَّهِ مِنْهُمْ شَیْ‏ءٌ.

و: وبَرَزُوا للَّهِ‏ِ جَمیعاً …(۱۳۹).

و: … فَکَشَفْنا عَنْکَ غِطائَکَ فبَصَرُکَ الْیَوْمَ حَدیدٌ (۱۴۰).

و نیز از همین باب است: یَوْمَ تُبْلَی السَّرائِرُ (۱۴۱).

و: اَفَلا یَعْلَمُ اِذا بُعْثِرَ ما فِی الْقُبُورِ * وَحُصِّلَ ما فِی الصُّدُورِ * اِنَّ رَبَّهُمْ بِهِمْ یَوْمَئِذٍ لَخَبیرٌ (۱۴۲).

و: یَوْمَ لا یَنْفَعُ مالٌ وَلاَبَنُونٌ * اِلاَّ مَنْ اَتَی‏ اللَّهَ بِقَلْبٍ سَلیمٍ (۱۴۳) شاید بتوان آیات و روایاتی را که در باره «بروز ارض» آمده است بر همین آیات بالا حمل نمود.

«در کافی» از حضرت صادق (علیه السلام) در مورد آیه: یَوْمَ لا یَنْفَعُ مالٌ … نقل شده است که: «مراد، قلب سلیمی است که خدایش را در حالی ملاقات کند که هیچ‏کس جز او در آن نیست و سپس فرمود: و هر قلبی که در آن شرک و یا شکی باشد، ساقط و بی‏ثمر است و مراد آنان (پیغمبران و اولیا) از زهد در دنیا، همانا این بوده است که قلبهاشان از غیر آخرت فارغ شود و تنها بدان توجه داشته باشد».

البته این گفته خداوند: کَلاَّ اِنَّهُمْ عَنْ رَبِّهِمْ یَوْمئذٍ لََّمحْجُوبُونَ (۱۴۴) منافاتی با آنچه که بیان کرده‏ایم، ندارد؛ زیرا همان‏طور که خواهد آمد، این آیه، تکریمی را که تنها از آنِ مؤمنین است، از غیر آنان نفی می‌نماید. در حقیقت این آیه تصدیقی است برای این قانون خداوندی که می‌گوید: «جزا در گرو اعمال است و نفس هرچه از خوبیها کسب نماید به نفع او خواهد بود و هرچه از بدی‌ها، به ضرر خویش» و چون این گروه در دنیا در مقابل خداوند بر خویشتن حجابی افکندند ناچار در روز قیامت نیز باید مصداقش آشکار گردد و این همانند آن سخن خداست که: یَوْمَ یُکْشَفُ عَنْ ساقٍ وَ یُدْعَوْنَ اِلَی السُّجُودِ فَلا یَسْتَطیعُونَ خاشِعَةً اَبْصارُهُمْ تَرْهَقُهُمْ ذِلَّةٌ وَقَدْ کانُوا یُدْعَوْنَ اِلَی السُّجُودِ وَهُمْ سالِمُونَ (۱۴۵).

«قیامت» محیط است بر دنیا و برزخ‏

بطلان اسباب و زایل گشتن حجاب‌ها و آشکار شدن باطنی که محیط به ظاهر مقوم آن است، همگی می‌رسانند که «قیامت» محیط بر این نشأه می‌باشد و نیز محیط بر آنچه که در آن است و یا به دنبال آن خواهد آمد.

باطن، ظاهر را داراست و ظاهر نزد او حاضر است لکن عکس آن صحیح نیست و این همان گفته خداست که:

وَیَقُولُونَ مَتی‏ هُوَ قُلْ عَسی‏ اَنْ یَکُونَ قَریباً (۱۴۶).

و: فَلَمَّا رَاَوْهُ زُلْفَةً سیئَتْ وُجُوهُ الَّذینَ کَفَرُوا (۱۴۷).

و: اُخِذُوا مِنْ مَکانٍ قَریبٍ (۱۴۸)

و: وَما اَمْرُالسَّاعَةِ اِلاَّ کَلَمْحِ الْبَصَرِ اَوْ هُوَ اَقْرَبُ (۱۴۹).

و: یَوْمَ تَجِدُ کُلُّ نَفْسٍ ما عَمِلَتْ مِنْ خَیْرٍ مُحْضَراً وَما عَمِلَتْ مِنْ سُوءٍ (۱۵۰).

و از همین باب است: وَلَوْلا کَلِمَةٌ سَبقَتْ مِنْ رَبِّکَ اِلی اَجَلٍ مُسَمًّی لَّقُضِیَ بَیْنَهُم ْ(۱۵۱) «سبق» نسبت به شی‏ء معین، موجب حائل گشتن یا «حیلولت» می‌شود. مثلاً اگر بگویید «سبقت الی مکان کذا» معنایش این است که شی‏ء دیگری وجود دارد که شما بین آن شی‏ء و مکان مورد نظر حائل گشته‏اید قبل از آن که شی‏ء بتواند به آنجا برسد. بنابراین سبقت کلمه خداوندی نسبت به «اجل مسمی» که همان وَلَکُمْ فِی اْلاَرْضِ مُسْتَقَرٌّ وَمَتاعٌ اِلی‏ حینٍ (۱۵۲) است، می‌رساند که «قیامت» بدانان (مردم) محیط و نزدیک است و اگر سدی که خداوند در مقابلشان قرار داده، نباشد، قضاوت قاطعانه قیامت همه آنان را دربر خواهد گرفت.

آیات زیر نیز از همین بابند: کَاَنَّهُمْ یَوْمَ یَرَوْنَها لَمْ یَلْبَثُوا اِلاَّ عَشِیَّةً اَوْ ضُحیها (۱۵۳).

و: کَاَنَّهُمْ یَوْمَ یَرَوْنَ ما یُوعَدُونَ لَمْ یَلْبَسُوا اِلاَّ ساعَةً مِّنْ نَهارٍ (۱۵۴).

و: قالَ کَمْ لَبِثْتُمْ فِی اْلاَرْضِ عَدَدَ سِنینَ * قالُوا لَبِثْنا یَوْماً اَوْ بَعْضَ یَوْمٍ فَسْئَلِ العادّینَ * قالَ اِنْ لَّبِثْتُمْ اِلاَّ قَلیلاً لَّوْ اَنَّکُمْ کُنْتُمْ تَعْلَمُونَ (۱۵۵).

و: وَقالَ الَّذینَ اُوتُوا الْعِلْمَ وَالاْیمانَ لَقَدْ لَبِثْتُمْ فی کِتابِ‏ اللَّهِ اِلی‏ یَوْمِ الْبَعْثِ (۱۵۶).

ظهور خداوند سبحان در آن روز

آنچه از آشکار گشتن «باطن» و بطلان «ظاهر» بیان داشتیم، موجب می‌گردد که در آن روز خداوند سبحان ظاهر شود، حجاب مهیّات مرتفع می‌گردد و ستر هویّات درهم دَرَد. همه در مسیرشان به غایت غایات رسند و در کوشش و رجوعشان به منتهای نهایات. این همان سخن الهی است که:

یَسْئَلُونَکَ عَنِ السَّاعَةِ اَیَّانَ مُرْسیها * فیمَ اَنْتَ مِنْ ذِکْریها اِلی‏ رَبِّکَ مُنْتَهیها (۱۵۷).

و: اَنَّ اِلی‏ رَبِّکَ الْمُنْتَهی ‏(۱۵۸).

و: یا اَیُّهَا اْلأنْسانُ اِنَّکَ کادِحٌ اِلی‏ رَبِّکَ کَدْحاً فَمُلاقیهِ (۱۵۹).

و: اِلَیْهِ تُرْجَعُونَ و: اِلَیْهِ تُقْلَبُونَ و: اِلَیْهِ الْمَصیرُ و: اَلا اِلَی‏اللَّهِ تَصیرُاْلاُمُورُ (۱۶۰).

و: یَقُولُونَ مَتی‏ هذَاالْوَعْدُ اِنْ کُنْتُمْ صادِقینَ * قُلْ اِنَّماالْعِلْمُ عِنْدَاللَّهِ (۱۶۱).

و: یَسْئَلُونَکَ عَنِ السَّاعَةِ اَیَّانَ مُرْسیها قُلْ اِنَّما عِلْمُها عِنْدَ رَبّی لا یُجَلّیها لِوَقْتِها اِلاَّ هُوَ ثَقُلَتْ فِی السَّمواتِ وَاْلاَرْضِ لا تَأْتیکُمْ اِلاَّ بَغْتَةً یَّسْئَلُونَکَ کَاَنَّکَ حَفِیٌّ عَنْها قُلْ اِنَّما عِلْمُها عِنْدَاللَّهِ وَلکِنَّ اَکْثَرَ النَّاسِ لا یَعْلَمُونَ (۱۶۲).

سوال کنندگان چون پنداشته‏‌اند که قیامت امری زمانی است که در رشته‏ای متصل به زمان آنان قرار دارد، پرسیده‏اند که وقت آن کی است؟ خداوند آنان را از این مطلب به مطلب دیگری که در خور فهم آنان باشد منصرف ساخته است و چون آنان در این مطلب اصرار ورزیدند پاسخشان داده است که علم بدان، از نزد او آشکار و بروز نخواهد کرد و اصلاً علم به قیامت بذاته برای غیر خدا، آشکار نشدنی است، نه به جهت معلومات ناقص ما، بلکه بنا به مصلحتی، پنهان شده است؛ به همین دلیل هم خداوند به دنبال کلام ایشان، عبارت: وَلکِنَّ اَکْثَرَ النَّاسِ لا یَعْلَمُونَ را آورده است.

برطرف شدن ظلمت در روز قیامت‏

هنگامی که در روز قیامت، حجاب «مراتب» و «هویّات» برداشته شد و هیچ شیئی شی‏ء دیگر را پنهان نساخت، در آن زمان فضا، فضای نور خواهد بود چه هویّات همگی تغییر یافته و نورانی شده‏اند. این همان گفته خداست که:

وَفُتِحَتِ السَّماءُ فَکانَتْ اَبْواباً (۱۶۳).

و: یَوْمَ تُبَدَّلُ اْلاَرْضُ غَیْرَاْلاَرْضِ وَالسَّمواتُ وَبَرَزُوا للَّهِ‏ِ الْواحِدِالْقَهَّارِ (۱۶۴).

وَاْلاَرضُ جَمیعاً قَبْضَتُهُ یَوْمَ الْقِیامَةِ وَالسَّمواتُ مَطْویَّاتٌ بِیَمینِهِ.

تا آنجا که: وَاَشْرَقَتِ اْلاَرضُ بِنُورِ رَبِّها (۱۶۵).

و: وَاِنَّ الدَّار الآخِرَةَ لَهِیَ الْحَیَوانُ (۱۶۶).

و: وَاِذَااْلاَرْضُ مُدَّتْ * وَاَلْقَتْ ما فیها وَتَخَلَّت ْ(۱۶۷).

و: وَاَخْرَجَتِ اْلاَرضُ اَثْقالَها (۱۶۸).

در تفسیر قمی در حدیثی از امام سجاد (علیه السلام) راجع به تُبَدَّلُ اْلاَرْضُ غَیْرَاْلاَرْضِ آمده است: «مراد از غَیْرَاْلاَرْضِ زمینی است که بر آن گناهی صورت نگیرد، زمینی که آشکار و ظاهر است و بر آن هیچ کوهی و هیچ نباتی یافت نمی‌شود، همانطور که در اوّل، خداوند آن را هموار ساخته بود و عرشش را بر آب استوار خواهد کرد همان‏طور که اوّل بار «عرش» تنها با تکیه بر عظمت و قدرت خداوندی چنین بود».

آنچه که از آیات در مورد نورانی گشتن موجودات، استفاده نمودیم، منافاتی ندارد با آیاتی که نور را از کافر نفی می‌کند، همچون:

وَمَنْ لَمْ یَجْعَلِ اللَّهُ لَهُ نُوراً فمالَهُ مِنْ نُورٍ (۱۶۹).

و: نَحْشُرُهُ یَوْمَ الْقِیامَةِ اَعْمی ‏(۱۷۰).

و: یَوْمَ‏یَقُولُ الْمُنافِقُونَ وَالْمُنافِقاتُ لِلَّذینَ امَنُوا انْظُرُ ونانَقْتَبِسْ مِنْ‏نُّورِکُم ْ(۱۷۱).

چه خداوند در مورد مؤمنین فرموده است: یَسْعی‏ نُورُهُمْ بَیْن اَیْدیهِمْ وَبِاَیْمانِهِم ْ(۱۷۲).

و: لَهُمْ اَجْرُهُمْ وَنُورُهُم ْ(۱۷۳).

و: … کَمَنْ مَثَلُهُ فِی الظُّلُماتِ لَیْسَ بِخارِجٍ مِنْها (۱۷۴).

و: … اَوْلِیاءُهُمُ الطَّاغُوتُ یُخْرِجُونَهُمْ مِنَ النُّورِ اِلَی الظُّلُماتِ (۱۷۵).

اینها همه ظهور ظلماتی است که خود در دنیا برای خویش خریده‏اند و ناگزیر در آخرت باید برایشان آشکار گردد. بنابراین، در آنجا دو چیز وجود دارد: ظلمت و نوری که خداوند نصیب مؤمنین ساخته و مشرکین از آن بی‏بهره‏اند.

نظیر همین مطلب در مورد برداشته شدن حجاب میان انسان و پروردگارش، گذشت.

عبارات دیگری از قرآن در همین باب وجود دارد: فَاَلْقَوُا السَّلَمَ ما کُنَّا نَعْمَلُ مِنْ سُوءٍ بَلی‏ اِنَ‏اللَّهَ عَلیمٌ بِما کُنْتُمْ تَعْلَمُونَ (۱۷۶).

فَیَحْلِفُونَ لَهُ کَما یَحْلِفُونَ لَکُم ْ(۱۷۷).

در اینجا روایاتی هست که می‌گوید. مشرکین در روز قیامت دروغ می‌گویند. این امر، همانطور که در جایی دیگر نیز گفته‏ایم، ظهور معصیتی است که در دنیا بدان اقدام نموده‏اند و نتیجتاً با این مطلب که روز قیامت قابلیت کذب ندارد، ناسازگار نیست؛ زیرا هرکاری که انسان انجام می‌دهد و یا هر فضیلت و رذیلتی که کسب می‌کند، ناچار باید روز قیامت آشکار گردد، چه خداوند فرموده است: وَلا یَکْتُمُونَ اللَّهَ حَدیثاً (۱۷۸).

پی نوشت‌ها:

(۱۱۶) - سوره مؤمن، آیه ۱۶ و ۳۳.

(۱۱۷) - همان‏

(۱۱۸) - سوره شوری، آیه ۴۷.

(۱۱۹) - سوره دخان، آیه ۴۱.

(۱۲۰) - سوره نساء، آیه ۴۲.

(۱۲۱) - سوره انفطار، آیه ۱۹.

(۱۲۲) - سوره بقره، آیه ۱۶۵ - ۱۶۶.

(۱۲۳) - سوره فاتحه، آیه ۴.

(۱۲۴) - سوره انفطار، آیه ۱۹.

(۱۲۵) - سوره مؤمن، آیه ۱۶.

(۱۲۶) - سوره انعام، آیه ۹۳.

(۱۲۷) - سوره انعام، آیه ۹۴.

(۱۲۸) - سوره مؤمن، آیه ۳۳.

(۱۲۹) - سوره شوری، آیه ۴۷.

(۱۳۰) - سوره حاقه، آیه ۲۸ - ۲۹.

(۱۳۱) - سوره دخان، آیه ۴۱.

(۱۳۲) - سوره ابراهیم، آیه ۳۱.

(۱۳۳) - سوره بقره، آیه ۱۲۳ و مؤمن آیه ۷۳ - ۷۴.

(۱۳۴) - همان‏

(۱۳۵) - سوره یونس، آیه ۲۸.

(۱۳۶) - سوره قصص، آیه ۶۳.

(۱۳۷) - سوره یوسف، آیه ۴۰.

(۱۳۸) - سوره ذاریات، آیه ۵۶.

(۱۳۹) - سوره ابراهیم، آیه ۲۱.

(۱۴۰) - سوره ق، آیه ۲۲.

(۱۴۱) - سوره طارق، آیه ۹.

(۱۴۲) - سوره عادیات، آیه ۹ - ۱۱.

(۱۴۳) - سوره شعراء، آیه ۸۸ - ۸۹.

(۱۴۴) - سوره مطففین، آیه ۱۵.

(۱۴۵) - سوره قلم، آیه ۴۲ - ۴۳.

(۱۴۶) - سوره اسرا، آیه ۵۱.

(۱۴۷) - سوره ملک، آیه ۲۷ و سبأ، آیه ۵۱.

(۱۴۸) - همان‏

(۱۴۹) - سوره نحل، آیه ۷۷.

(۱۵۰) - سوره آل‏عمران، آیه ۳۰.

(۱۵۱) - سوره شوری، آیه ۱۴.

(۱۵۲) - سوره بقره، آیه ۳۶.

(۱۵۳) - سوره نازعات، آیه ۴۶.

(۱۵۴) - سوره احقاف، آیه ۳۵.

(۱۵۵) - سوره مؤمنون، آیه ۱۱۲ - ۱۱۴.

(۱۵۶) - سوره روم، آیه ۵۶.

(۱۵۷) - سوره‏نازعات، آیه ۴۱ - ۴۴.

(۱۵۸) - سوره نجم، آیه ۴۲.

(۱۵۹) - سوره انشقاق، آیه ۶.

(۱۶۰) - سوره شوری، آیه ۵۳.

(۱۶۱) - ۸ - سوره ملک، آیه ۲۵ - ۲۶.

(۱۶۲) - ۹ - سوره اعراف، آیه ۱۸۷.

(۱۶۳) - سوره نبأ، آیه ۱۹.

(۱۶۴) - سوره ابراهیم، آیه ۴۸.

(۱۶۵) - سوره زمر، آیه ۶۹.

(۱۶۶) - سوره عنکبوت، آیه ۶۴.

(۱۶۷) - سوره انشقاق، آیه ۳ - ۴.

(۱۶۸) - سوره زلزال، آیه ۲.

(۱۶۹) - سوره نور، آیه ۴۰.

(۱۷۰) - سوره طه، آیه ۱۲۴.

(۱۷۱) - سوره حدید، آیه ۱۳، ۱۲ و ۱۹.

(۱۷۲) - همان‏

(۱۷۳) - همان‏

(۱۷۴) - سوره انعام، آیه ۱۲۲.

(۱۷۵) - سوره بقره، آیه ۲۵۷.

(۱۷۶) - سوره نحل، آیه ۲۸.

(۱۷۷) - سوره مجادله، آیه ۱۸.

(۱۷۸) - سوره نساء، آیه ۴۲.

يكي از ابعاد نماز كه امروزه مورد توجه دانشمندان اسلامي و غير اسلامي قرار گرفته، تاثيرات مسائل معنوي از جمله نماز، دعا و راز و نيايش با خداوند متعال بر روح و روان انسان مي باشد كه اعترافات اين دانشمندان در اين باره بسيار جالب و قابل تامل مي باشد.
در اين جا به دليل اختصار تنها به گوشه اي از آثار نماز بر روح و روان انسان اشاره نموده و براي كسب اطلاعات بيش تر، شما را به مطالعه كتاب هاي مفصلي كه در اين زمينه به نگارش در آمده دعوت مي نماييم.

آرامش بخشى نماز
اضطراب بيماري شايع قرن اتم و كهكشان است، پيشرفت سريع و پيچيده تمدن و در عين حال بي توجهي به ارزش هاي مذهبي و خانوادگي هر روز بيش از پيش براي افراد و اجتماع اضطراب هاي جديد به وجود مي آورد به گونه اي كه هر روز آمار بيمارى هاى روانى، و مصرف قرص اعصاب و در نتيجه آمار خودكشي و ديوانگي بيش تر مي شود.
با اين كه دلايل علمي مختلفي از ديدگاه هاي مختلف به عنوان دلايل بروز اضطراب و تشديد آن ارائه شده است اما هم چنان دور شدن از ايمان مذهبي به عنوان يك عامل عميق در بروز اضطراب نقش غير قابل انكاري دارد [1]و به اين ترتيب نقش پيشگيري كننده و حتي درمانگر مذهب در مورد اضطراب قابل بررسي است.
بهترين راه حل براي رفع اين مشكل فراگير، چيزي جز ياد خدا و ايمان و اُنس با نماز نيست كما اين كه خداوند متعال تصريح نموده:« أَلا بِذِكْرِ اللَّهِ تَطْمَئِنُّ الْقُلُوب‏»[2]؛«همانا با ياد خداوند دل ‏ها آرامش مى ‏يابد».
امروزه بسيارى از دانشمندان علوم روانى و روان پزشكان نيز، به اين نكته پى برده‏ اند كه دعا و بر پا داشتن نماز و اعتقاد محكم به خداوند و دين، نگرانى، تشويش، يأس و ترس را - كه موجب بسيارى از بيمارى‏ هاى روحى است - بر طرف مى ‏سازد.
« ديل كارندگي» روان شناس مشهور غرب مي نويسد:« در آمريكا، به طور متوسط در هر 35 دقيقه يك نفر خودكشي مي كند و در هر دو دقيقه يك نفر ديوانه مي شود. اگر اين مردم از تسكين خاطر و آرامش – كه دين و عبادت به آدمي مي بخشد- نصيبي داشتند، ممكن بود، از اغلب اين خودكشي ها و بسياري از ديوانگي جلوگيري شود.»[3]

تقويت روحيه‏ در زمان بروز مشكلات
نماز در تقويت روحيه انسان به هنگام بروز مشكلات و گرفتاري ها نقش بسياري دارد، چه عملى بهتر از نماز و پيوند با خدايى كه فرمانش در تمام جهان هستى نافذ است و همه چيز در برابر اراده او سهل و آسان است.

ايجاد اميد
ايمان به خدا و راز و نياز با او به انسان اميد و توان مي دهد، احساس مي كند به پناهگاه مطمئن و باقدرتي متكي است و بدين دليل، احساس اميد و توانمندي مي كند و اگر اين ارتباط با آن منبع عظمت و رحمت قطع باشد، احساس دل تنگي و نگراني در او ايجاد مي شود و به بيماري هاي رواني گرفتار مي آيد.
روان شناسان و روانكاوان بزرگي هم چون يونگ، اريك فروم، ويليام جيمز و ديگران به اين حقيقت اشاره كرده اند و ايمان به خدا را اساس و پايه پيشگيري و معالجه بيماري رواني مي دانند.
«ديل كارنگي» مي نويسد:«هنگامي كه كارهاي سنگين، قواي ما را از بين مي برد و اندوه ها هر نوع اراده اي را از ما سلب مي كند و بيش تر اوقات، كه درهاي اميد به روي ما بسته مي شود، به سوي خدا روي مي آوريم. ولي اصلا چرا بگذاريم روح يأس و نااميدي بر ما چيره شود؟ چرا همه روزه به وسيله خواندن نماز و دعا و به جاي آوردن حمد و ثناي خداوند، قواي خود را تجديد نكنيم؟»
حضرت علي(ع) مي فرمايد:«پروردگارا، تو از هر مونسي براي دوستانت مونس تري و از همه آن ها براي كساني كه به تو اعتماد كنند، براي كارگزاري آماده تري... اگر تنهايي سبب وحشت آنان گردد ياد تو مونس آن ها است و اگر سختي ها بر آنان فرو ريزند به تو پناه مي برند.»[4]

احساس عزّت
عزّت به معنى نفوذ ناپذيرى است. در مكتب انبيا تمام عزّت ها از آنِ خداست، چنان كه همه قدرت ها از اوست. لذا قرآن از كسانى كه به سراغ غير خدا مى روند انتقاد مى كند كه آيا از غير خدا عزّت مى خواهيد؟[5]
طبيعى است كه اتصال به عزيزِ مطلق و قدرت بى نهايت، به انسان عزّت مى دهد. چنان كه كلماتى هم چون«اللّه اكبر» طاغوت ها را در نزد انسان حقير و او را در برابر آن ها عزيز مى كند.
لذا قرآن به ما دستور مى دهد كه در سختى ها و مشكلات از نماز و عبادت كسب قدرت و قوّت كنيم:« وَ اسْتَعينُوا بِالصَّبْرِ وَ الصَّلاةِ»[6]؛« از صبر و نماز يارى جوييد»[7]

تمركز حواس
افراد موفق كسانى هستند كه مى توانند در امرى تمام افكار خود را متمركز كنند و تمام دانستني هاى خود را درباره آن بياورند و به كار بندند. به راستى اگر روح و فكر ما به طور كامل در نقطه اى متمركز شود يا براى امرى به كار افتد نيروى شگفت انگيز و فوق العاده اى مى آفريند.
ويليام جيمز كه پدر روانشناسى جديد محسوب مى شود، مى گويد:
فرق بين افراد نابغه با ديگران، يك موهبت فطرى نيست؛ بلكه مربوط به توجه كاملى است كه به موضوعات و نتيجه هاى آن مبذول مى دارند و ميزان نبوغ بستگى به ميزان و درجه تمركز افكار شخصى دارد.
در مورد اين كه چگونه مى توان اين نيرو را در خود ايجاد كرد ويليام مولتن در مجله ريدرز دايچست مى نويسد:
اين نيرو تمركز فكر به وسيله تمرين به دست مى آيد و البته تمرين احتياج به شكيبايى و پايدارى دارد. وقتى توانستى افكارت را پى در پى 50 يا 100 بار در موضوعى متمركز كنى لاجرم ساير افكار و خاطره ها جاى خود را به موضوع مورد نظرتان خواهد داد. سرانجام عادت خواهى كرد كه در هر امرى با اراده خود ذهن را متمركز سازى.
از تمام مطالب فوق نتيجه مى گيريم كه نماز بهترين وسيله براى پرورش تمركز فكر و حواس در انسان است. زيرا نمازگزارى كه مى كوشد با تمام قدرت افكار خود را در يك جا جمع كند تا نمازش با خشوع و حضور قلب باشد، بدون ترديد اين عمل در وى عادت مى شود و مى تواند در هر موردى تمام افكار خود را متمركز سازد و در نتيجه به ترقيات و اكتشافات مهمى نايل گردد. [8]

بهبود افسردگي و اختلالات رواني
اگر انسان به دليل عدم اعتقاد به خدا، پناهگاه و ماوايى امن نداشته باشد تا بدان التجا جويد، نهايتا به بن بست و پوچى رسيده و خود را خبط طبيعت پنداشته و بدين گونه خود را دچار امراض روانى لاعلاجى گرداند.
لذا، نماز يكى از موثرترين و بهترين راه هاى درمان اين گونه امراض روحى است، زيرا كه نماز و نيايش، راز و نياز با مبدا هستى است كه انسان به اصطلاح عقده گشايى مى كند و آن چه در دل و قلبش پنهان دارد، بيرون مى ريزد و با خالق خود به اميد گشايش راز دل خود را در ميان مى گذارد و همين امر اميد به استجابت دعا و نمازش است كه به شخص نيرو و حياتى تازه بخشيده و او را از چنگال مخوف برخى از امراض روحى و روانى رهايى مى بخشد.
پروفسور ويليام جيمز در اين باره مى گويد:
در خصوص شفا يافتن بيمار به وسيله دعا و نماز بايد گفت: چنان كه حقايق و واقعيت هاى پزشكى را قبول داشته باشيم، پزشكانى چند اظهار داشته اند كه در بسيارى از موارد دعا، در بهبودى حال بيمار موثر بوده است. بنابر اين بايد دعا را در معالجه بيماران يكى از وسايل موثر دانست. در مورد بسيارى از مردم، دعا براى معالجات امراض روحى بسيار موثر بوده است و در نتيجه صحت بدنى و جسمى آن ها را در پى خواهد داشت.
حتى به قول دكتر كارل وقتى نيايش ساده و به صورت اداى طوطى وار جملاتى باشد، اثرى بر روى رفتار و سلوك فرد مى گذارد.[9]

بهترين راه تسكين غم و اندوه
بانو دكتر روز هلوردنج كه از مشاورين پزشكى بوستن در آمريكاست مى گويد:
به نظر من بهترين درمان تسكين و تخفيف غم و نگرانى اين است كه مشكلات و گرفتاري هاى خود را با شخصى كه طرف اعتماد باشد در ميان گذاريم، ما اين عمل را خالى كردن دل مى گوييم....
وقتى كه بيماران به اين جا مراجعه مى نمايند، مى توانند گرفتارى ها و غصه هاى خود را به تفصيل براى ديگران شرح دهند، آن قدر بگويند تا به كلى از فكرشان خارج شود، فكر كردن درباره نگرانى ها و پنهان داشتن آن ها از ديگران باعث هيجان عصبى مى شود، ما هم بايستى شريكى برا گرفتارى هاى خود پيدا كنيم، بايد حس كنيم كه در دنيا كسى هست كه مايل به گوش دادن شرح گرفتاري هاى ما و قادر به درك آن ها باشد.
امروز اغلب بيمارستان هاى روحى و عصبى و حتى قسمت هاى جسمى و بخش هاى جراحى نزديكى از طرق معالجه بيماران را همان راز دل گفتن با ديگران تشخيص داده اند. و يكى از دستورات دانشمندان و روان شناسان نيز همين است كه انسان عقده هاى خود را به شخصى كه مورد اعتماد خود مى داند بازگو كند...
حال با اين توضيحات و در چنين مواردى آيا جهت رفع نگرانى و پريشانى بهتر نيست به درگاه خداوند سميع و بصير پناه برده... خداوندى كه كليه امور به دست او و هر خير و احسانى پرتوى از فيوضات بيكران او و هر امرى به فرمان اوست... [10]

تعادل روحي و رواني
امروزه بيش از 60 درصد مراجعه كنندگان به بيمارستان هاي عمومي، در واقع از يك مشكل رواني رنج مي برند كه در اين ميان خواب در بهبود و يا تشديد اين مساله نقش مهمي را ايفا مي نمايد، از همين رو ايجاد بهداشت خواب، يك ركن مهم بهداشت رواني و جسمي به حساب مي آيد و هر عاملي كه در تنظيم بهداشت خواب موثر باشد، پيشگيري كننده و حتي درمانگر بسياري از بيماري هاي جسمي و رواني است.
امروزه، نخستين اصلي كه در ايجاد بهداشت خواب، توسط جديدترين منابع علمي دنيا توصيه مي شود بيدار شدن هر صبح سر يك موقع مشخص از خواب است.[11]
يك نگاه كلي به جدول اوقات شرعي، نشان مي دهد، كه وقت نماز صبح، در تمام طول سال، با در نظر گرفتن تغييرات ناشي از حركات وضعي و انتقالي زمين، زمان ثابتي است و اقامه كننده نماز صبح، با برخاستن پس از اذان در واقع اساسي ترين گام را در جهت رعايت بهداشت خواب و در نتيجه آن، سلامت بدني و تعادل روحي و رواني برداشته است.

شادابي روح و روان
از جمله مواد شيميايي داخل بدن كه به طور غير ارادي سبب شادي انسان مي شود و به او شعف و نشئه بي نظير مي بخشد، ماده اي به نام« كورتيزول» مي باشد كه ميزان آن در داخل بدن انسان در ساعات سحرگاهي به شدت افزايش مي يابد [12] و در صورت بيداري انسان در اين ساعات، لذت و شعف سرمست كننده اي نصيب او مي شود كه بي شك بر زندگي او در تمام طول روز تاثير گذار است.
افزايش كورتيزول در ساعات صبح و ارتباط آن با نشاط صبحگاهي، كه امروزه از مسلمات پزشكي است،
به اين ترتيب واضح است، امر واجب نماز صبح با ارزاني داشتن بيداري صبحگاهي به انسان تقديم كننده شادابي به او مي باشد.

ايجاد احساس امنيت رواني
هر چند كه در پزشكي و زيست شناسي امروزي واژه استرس به معني هايي متفاوتي به كار مي رود، اما بر اساس تعريف هانس سليه ( روانشناس مشهور ) استرس در پزشكي و روان پزشكي معمولا اشاره به موقعيت هاي رواني و اجتماعي متنوعي دارد كه قادر به ايجاد بيماري هاي جسمي و رواني و ساير اختلالات رفتاري است.
چنان چه با دقت كافي و استناد به شواهد آماري به مكان هايي كه استرس هاي متعدد زندگي كار افراد را به آن جا مي كشاند ( مكان هايي مثل مطب پزشكان، بيمارستان هاي جسمي و رواني، قبرستان جوان مرگ ها !؟!، زندان ها و.. ) سري بزنيم متوجه مي شويم كه تعداد مذهبي ها، در مقايسه با غير مذهبي هاي حاضر در اين قبيل جاها بسيار متفاوت است.
به عنوان مثال در كشور خودمان 90% محكومان زندان ها را افراد بي نماز تشكيل مي دهند. يا مثلا آمار بيماران بستري در بيمارستان ها كه با نماز بيگانه اند به طرز باورنكردني بيش از اشخاص مقيد به نماز است.[13]

 پيشگيري از بروز اختلال شخصيت اسكيزوئيد
برخي روان پزشكان ايراني«شخصيت منزوي» را به عنوان بهترين ترجمه، به جاي شخصيت« اسكيزوئيد» پيشنهاد كرده اند. چرا كه مبتلايان به اين اختلال، عمري را در كناره گيري از اجتماع گذرانده اند و در نظر ديگران آدم هايي مردم گريز، منزوي و تنها هستند.
مبتلايان به اين حالت اكثرا مشاغل انفرادي كه حداقل تماس با ديگران را ايجاب مي كند، انتخاب مي كنند و حتي برخي كار شبانه را به كار روزانه ترجيح مي دهند تا مجبور به مدارا با افراد بيش تري نباشند.
روش هاي مورد استفاده در روان پزشكي امروز براي درمان اين عارضه اعم از روان درماني، گروه درماني و يا حتي دارو درماني صورت مي پذيرد اما چنان چه در پيشگيري و يا درمان اين اختلال شايع شخصيت، روش عملي بي نظيري را جويا باشيم، كلمه درخشان “ نماز ” باز هم راه گشا خواهد بود.
توصيه مؤكد اسلام مبني بر اقامه نمازهاي واجب يوميه به جماعت و علاوه بر آن بانگ روح افزاي نماز جمعه در فراخواندن به يك اجتماع شكوهمند و پر شور هفتگي به عنوان سمبل بزرگي از اصالت «اجتماعي بودن» و ترك رهبانيت در همه تعاليم اسلامي مطرحند و گويي همه اين قبيل تعاليم، خود به خود نمازگزار را از گوشه نشيني و تنهايي، به بطن اجتماع مي كشاند.
به اين ترتيب، نماز نه تنها از ابتلا به اختلال اسكيزوئيد پيشگيري مي كند، بلكه توانايي دارد كه مبتلايان به اين عارضه را براي هميشه از كنج عزلت، به قلب جامعه بكشاند.[14]

پي نوشت :
[1] - ترجمه فارسي سيناپس كاپلان ـ سادوك، جدوم ـ صفحه 473
[2] - رعد (13)، آيه 28
[3] - مجتبي كلباسي، يكصد پرسش و پاسخ درباره نماز، ستاد اقامه نماز، پائيز 80 ش، چاپ اول، ج 1، ص 87
[4] - سيد رضى، نهج البلاغه، سيد جعفر شهيدى‏، تهران، شركت انتشارات علمى و فرهنگى‏، 1378 ش‏، چهاردهم، خطبه 225
[5] - نساء (4)، آيه 139
[6] - بقره (2)، آيه 45
[7] - محسن قرائتي، تفسير نماز، مركز فرهنگي درسهايي از قرآن،1387ش، سيزدهم، ص 30
[8] - گودرز نجفي، راز نيايش ( فوائد طبي و درماني نماز )، شركت چاپ و نشر بين الملل، پائيز86 ش، سوم، ص 89
[9] - همان، ص 44
[10] - همان، ص 45
[11] - دكتر مجيد ملك محمدي، 40 نكته پزشكي پيرامون نماز، همدان، معارف، 1376 ش، نكته اول، به نقل از ترجمه فارسي روانپزشكي كاپلان ـ سادوك، دكتر نصرت اله پور افكاري ـ جلد سوم صفحه111.
[12] - همان، نكته سوم، به نقل از فارماكولوژي كاتزونگ ـ مبحث كورتيكو استروييدها
[13] - همان، نكته بيست و يكم
[14] - همان، نكته بيست و هفتم

واژه اهل سنت از دو كلمه اهل و سنت تشكيل شده است. «اهل» در لغت به معناي گروهي است كه در امري از امور با هم شريك باشند(1) و «سنّت» در لغت به معناي طريقه و روش است(2) كه اين واژه از ديرباز و قبل از اسلام در اشعار جاهليت نيز به كار رفته است(3)
سنت در اصطلاح در معاني متعددي همچون: استحباب؛ عمل مطابق عمل صاحب شرع؛ آثار رسيده از پيامبر(ص)، صحابه و تابعين؛ قول، فعل و تقرير پيامبر(ص)، به كار مي رود.(4)
سنّت در اصطلاح كلامي، معمولاً همراه با كلمه «اهل»، يعني «اهل السنّة» و يا به اضافه واژه «الجماعة»، يعني «اهل السنّة و الجماعة» مي آيد(5) كه نام مذهبي از مذاهب اسلام است.
مذاهب كلامي
اهل سنت از نظر كلامي فرقه هاي متعددي دارند كه مهمترين آنها فرقه هاي ذيل مي باشند:
1. ماتُريديه
ماتريديه يكي از مذاهب كلامي معروف و مورد قبول در ميان اهل سنت است كه در اوايل قرن چهارم هجري پديد آمد، مؤسس اين مذهب كلامي، ابو منصور ماتريدي(م 333 ق) است.
عقل‌گرائي در ماتريديه بر ظاهرگرائي غالب است.(6) از اين لحاظ ماتريديه در خط ميان معتزله و اشاعره‏ قرار دارند. (7)
به عقيده برخي امروزه ماتريديه بزرگترين مذهب كلامي اهل سنت است و بيش از نيمي از اهل سنت جهان بر اين مذهب هستند .
در هند، بنگلادش، پاكستان، افغانستان، چين، تركيه، كشورهاي جنوب شرق آسيا و برخي بلاد عربي خاور ميانه و شمال آفريقا(و مناطق شرقي ايران) تقريبا عموم اهل سنت ماتريدي هستند. (8) از سوي ديگر اكثر قريب به اتفاق حنفيان كه حدودا 53 درصد اهل سنت جهان را تشكيل مي دهند ماتريدي هستند.(9)
2. معتزله
گروهي كه به عقل، بيش از حد بها داده‌اند و در موارد زيادي به دليل تصادم نصوص با عقل، به تأويل آ‎نها مي‌پرداختند.
اين گروه پنج مسأله را از اصول اعتزال مي‌شمارند: توحيد؛ عدل؛ وعده و وعيد؛ امر به معروف و نهي از منكر، و منزلة بين المنزلتين
پايه‌گذار اين مكتب كلامي «واصل بن عطاء» شاگرد «حسن بصري» بود است كه در يك جريان از حوزه درس او جدا شد و حوزه مستقلي تشكيل داد و بدين مناسبت حسن گفت «اعتزل عنّا» يعني از ما جدا شد. به همين مناسبت بود كه پيروان واصل «معتزله» ناميده شدند.(10)
معتزليان تا قرن هشتم هجري وجود داشتند اما عملا در قرن هشتم هجري نابود شدند(11) با اين حال در اواخر قرن نوزدهم و اوايل قرن بيستم ميلادي جهان اسلام شاهد يك رويكرد عقلگرايانه نويني بود كه برخي از آن با عنوان معتزله جديد ياد كرده اند كه خواستگاه آن هند و پاكستان مي باشد.(12)
3. اشاعره
اين گروه عقايد اهل حديث را با تعديل خاصي پذيرفته‌اند. پايه‌گذار اين مكتب ابو الحسن اشعري مي‌باشد. وي در سال 260هجري در بصره متولد شده و در سال 324هجري در بغداد درگذشت. (13) وي قبل از پايه‌گذاري اين مكتب بر مكتب معتزله بود، او در قرن چهارم هجري به دفاع از عقايد اهل حديث و مخالفت با آراي معتزله قيام كرد و مكتب جديدي بوجود آورد كه در جهان تسنن شهرت بسزائي يافت.(14)
اكثر شافعي ها و مالكي ها پيرو مكتب اشاعره هستند و بعد از ماتريديه بزرگترين مكتب كلامي اهل سنت به حساب مي آيند هر چند برخي اين مكتب را بزرگترين مكتب كلامي اهل سنت مي دانند.
4. خوارج
گروهي كه نسبت به دو خليفه نخست، مهر ورزيده و از خليفة سوم و چهارم تبري مي‌جويند. اين گروه در اصول و فروع براي خود آرايي دارند. اين فرقه در سال 37 هجري در جريان جنگ صفين و مسأله‌ي حكميت پديد آمد.
خوارج را «مارقه» يا «مارقين» نيز مي‌نامند، در سخنان امام علي (عليه السّلام ) از پيامبر اكرم ( صلّي الله عليه و آله ) دربارة فردي به نام «ذي الخويصره» روايت شده كه فرمود:
«از نژاد اين مرد، قومي پديد خواهد آمد كه چنان از دين خارج مي‌شوند كه تير از كمان خارج مي‌گردد.»(15)
از ميان گروههاي خوارج تنها فرقه اباضيه كه فرقه اي معتدل از خوارج است باقي مانده اند كه هم اكنون پايگاه اصلي آنان كشور عمان است و مذهب رسمي اين كشور نيز اباضيه است. البته آنان در بخشهايي از ليبي و جنوب الجزاير نيز وجود دارند.(16)
5. اهل حديث
اين شاخه كساني هستند كه در اصول و فروع، به كتاب و سنت مراجعه مي‌كنند و عقل را در اين قلمروها دخالت نمي‌دهند، امروزه از اين گروه به عنوان «سلفيه» ياد مي‌كنند و در گذشته «حشويه» و يا «حنابله» ناميده مي‌شدند.(17) اكثريت حنبلي ها پيرو مكتب اهل حديث مي باشند.
6. وهابيّت
مسلك وهابي منسوب به شيخ محمد فرزند «عبد الوهاب» نجدي است، وي در سال 1115 هجري قمري در نجد تولد يافت. اين گروه خود را «سلفيه» مي‌نامند و مسائلي را بر اصول «سلفيه» افزودند كه بيشتر مربوط به توحيد و شرك است.
محمد بن عبد الوهاب با مطالعة كتابهاي ابن تيميه، گرايش خاصي به احياي انديشه‌هاي او پيدا كرد، در اين رابطه زيارت پيامبر، تبرك به آثار او، توسل به وي و بناي سايبان بر قبور را شرك دانست و ديگر طوايف مسلمين را متهم به شرك و خروج از دين كرد و تنها مذهب وهابيت را اهل نجات دانست.(18)
وهابيون خود را منتسب به حنبليها مي دانند بدين معني كه بسياري از اعتقادات خود را از احمد بن حنبل و آراء و عقايد وي گرفته اند. با اين حال بسياري از علماي حنبلي، وهابيت را فرقه اي جدا از خود قلمداد كرده و از نزديكي به آن خود را مبرا كرده اند.
مركز وهابيت كشور عربستان است كه به طور گسترده اي براي گسترش اين مذهب تلاش مي كند.
مذاهب فقهي
اهل سنت در مسائل فقهي به چهار مذهب اصلي تقسيم مي‌شوند:
اين مذاهب عبارتند از:
1. حنفي:
اين مذهب كه بزرگترين مذهب فقهي اهل سنت به شمار مي رود منسوب به ابو حنيفه نعمان بن ثابت است، وي در سال 80 هجري به دنيا آمده و در سال 150 هجري قمري درگذشته است.
امروزه، در عراق، تركيه ، قفقاز ، كشور‌هاي حوزه بالكان ، افغانستان ، هند ، چين ، پاكستان، برزيل و بسياري از كشور‌هاي آسياي مركزي بيشتر اهل سنت، حنفي مذهب هستند. در مصر، جمعيت زيادي حنفي اند و هر چند اكثريت با آنان نيست ولي مذهب رسمي مصر مذهب حنفي است. در منطقه شام ، جز در فلسطين ، بيش از نيمي از جمعيت حنفي اند.
البته عده حنفيان در مغرب ، الجزاير ، تونس ، ليبي و نيز در حجاز و يمن و كشور‌هاي عربي حاشيه خليج فارس اندك است.
تخمين زده مي شود كه بيش از يك سوم اهل سنت جهان حنفي باشند.(19) هر چند برخي(همانطور كه قبلا ذكر كرديم) اين تعداد را حدود نيمي از اهل سنت دانسته اند.
در ايران حنفي ها اكثرا در استانهاي گلستان ، خراسان جنوبي، فارس، هرمزگان، سيستان وبلوچستان حضور دارند.
2. مالكي:
منسوب به مالك بن انس، وي در سال ۹۳ هجري در مدينه به دنيا آمد و در سال ۱۷۹ هجري در همين شهر چشم از جهان فرو بست.(20) تكيه بر سنت پيامبر (صلي الله عليه و آله ) و تا حدود زيادي پرهيز از رأي و قياس از ويژگي هاي فقه اوست(21)
او هم چنين مدتي از محضر امام صادق (عليه السلام) بهره گرفت و پيوسته آن حضرت را به كثرت عبادت مي ستود(22)
مذهب او در شمال آفريقا، قطر، بحرين و كويت طرفدارني دارد(23)
3. شافعي:
منسوب به محمد بن ادريس شافعي، وي در سال 150 ه‍ ، در غزه به دنيا آمد و در سال 204 ه‍ ، در مصر از دنيا رفت. شافعي زماني كه به سن جواني رسيد، به شهرهاي مختلف از جمله مكه، بغداد، مصر و يمن مسافرت نمود و با مشاهده مسلك هاي گوناگون، مذهب جديدي پديد آورد كه از اختلاط دو مذهب حنفي و مالكي بود. و در مسائل كلامي هم از اتباع ابوالحسن اشعري محسوب مي شد، شافعي همچون ديگر اهل سنت كتاب سنت، اجماع و قياس را حجت مي داند(24)
مذهب شافعى به دست شاگردانش در بسيارى از بلاد اسلامى گسترش يافت و در مصر و عراق و خراسان و ماوراء النهر نفوذ كرد و رقيب نزديك مذهب حنفي به شمار مى رفت (25) و امروزه در مصر، اردن، سوريه، لبنان، عراق، هند و اندونزى مذهب شافعى پيروان فراوانى دارد.(26)
در ايران عمدتا شافعي ها در استانهاي كردستان ، آذربايجان شرقي و غربي و بخشي از فارس حضور دارند.
4. حنبلي:
منسوب به احمد بن حنبل، وي در سال 165 هجري به دنيا آمد و در سال 241 هجري در گذشت.(27)
وي نيز مانند استادش محمد بن ادريس شافعي كوشيد تا با الهام از دو مذهبِ حنفي و مالكي راه ميانه‌اي را بگشايد ولي رفته رفته مذهب چهارمي را با گرايشي متمايز و مبتني بر التزام شديد به نص قرآن و حديث پايه گذاري كرد(28)
در ميان مذاهب اهل سنت، مذهب حنبلي كمترين طرفدار را دارد. اكنون مذهب رايج و رسمي عربستان حنبلي است و در برخي از شهرهاي عراق و شام نيز پيرواني دارد.(29)
تعداد كمي از حنبليان نيز در قطر، بحرين و افغانستان هستند(30)
سيد محمد مهدي حسين پور
پي نوشت
1. مفردات راغب، ماده اهل
2. النهايه، ابن اثير،ج ۲، ص ۴۰۹
3. معلقات سبع، معلقه لبيد، بيت 83؛ مجله هفت آسمان، شماره 17، ص 257
4. آشنايي با فرق تسنن، ص ۳۵؛ رك: دايرة المعارف فارسي، مصاحب، ذيل مدخل سنت
5. شرح العقايد النسفيه، محمدعمر نسفي، ص ۱۱۵ ـ ۱۱۶
6. درآمدي بر علم كلام، ص 296
7. بحوث في ملل و نحل، سبحاني، ج3، ص 20
8. تاريخ و عقائد ماتريديه، سيد لطف الله جلالي، ص 65 و 130 به بعد
9. همان، ص 130
10. مجموعه آثار، مرتضي مطهري، ج 3، ص 85
11. تاريخ معتزله، جعفري لنگرودي، ص 157-158؛ تاريخ فرق اسلامي،حسين صابري، ج 1،ص 145
12. تاريخ فرق اسلامي،حسين صابري، ج 1،ص 205-207
13. تاريخ فرق اسلامي، ج1، ص229
14. فرق و مذاهب كلامي، رباني گلپايگاني، ص 201
15. ملل و نحل، شهرستاني، ج 1، ص 115
16. تاريخ فرق اسلامي، ص 377
17. فرهنگ عقايد و مذاهب اسلامي، جعفر سبحاني، ص 14
18. آئين وهابيت، جعفر سبحاني، ص 29
19. المذهب الحنفي، محمد وفاريشي، ج۱، ص۳۴۱
20. تاريخ الاسلام، ج ۱۱، ص ۳۱۸
21. حليه الاولياء، ج ۶، ص ۳۲۴ ـ ۳۲۶
22. امالي صدوق، ص ۱۳4؛ الخصال، ج ۱، ص ۱۶7
23. تهذيب التّهذيب، ج ۱۰، ص ۵؛ وفيات الاعيان، ج ۴، ص ۱۳۵؛ الاعلام، زركلى، ج ۲، ص ۱۲۶؛ تاريخ التشريع الاسلامى، ج ۲، ص ۹۹ به بعد
24. موسوعه الفرق الاسلامية، محمد جواد مشكور، ص 300 ـ 301
25. تاريخ ابن خلدون، ج ۲، ص ۸۰۴.
26. تاريخ الفقه الاسلامى، ص ۱۴۳.
27. تاريخ فقه و فقها، ابوالقاسم گرجي، ص 84
28. خاستگاههاي اختلاف در فقه مذاهب، مصطفي ابراهيم زلمي، ترجمه حسين صابري ص۴۵ به بعد
29. التشريع الاسلامي نشأته و مصادره و تاريخه، عبدالفتاح كبّاره، ص۱۷۲.
30. المدخل الي الفقه الاسلامي، عبدالمجيد محمود مطلوب، ص۱۳۸.