در پی تحولات پیش از آغاز سال نو شمسی در افغانستان و بروز اختلافات سیاسی در این کشور و برگزاری مراسم تحلیف همزمان اشرف غنی و عبدالله عبدالله و ... دستگاه دیپلماسی جمهوری اسلامی ایران در این مدت و به ویژه در روزهای اخیر اقداماتی را برای حل سیاسی بحران کنونی در افغانستان و رفع اختلافات سیاسی صورت داد از جمله رایزنی‌های محمدجواد ظریف با مقامات افغانستانی، دبیرکل سازمان ملل و برخی از همتایانش.
پس از آنکه مراسم تحلیف همزمان اشرف غنی و عبدالله عبدالله برگزار شد، «سید عباس موسوی» سخنگوی وزارت خارجه ایران ۲۱ اسفند ماه در نشستی خبری در این باره با بیان اینکه از مدت‌ها قبل تمام تلاش خود را در سطوح مختلف برای همگرایی و همدلی مردم افغانستان، گروه‌ها و شخصیت‌ها در این کشور انجام دادیم، عنوان کرد: به طرفین متذکر شدیم که تنها راه رونق و رفاه و ثبات و امنیت در افغانستان تشکیل یک دولت فراگیر و وحدت شخصیت‌ها، گروه‌ها، احزاب و مسئولان است.
این دیپلمات ارشد ایرانی همچنین گفت که ایران به تلاش‌های خود در این زمینه ادامه می‌دهد و امیدوار است به نتیجه برسد و ثبات سیاسی به افغانستان برگردد و از این مرحله عبور کنند.
وی یادآور شد که ایران همه توان خود را به کار خواهد گرفت تا این اتفاق در کشور دوست و برادر ما جمهوری اسلامی افغانستان رخ دهد.
سخنگوی وزارت خارجه همچنین در واکنش به تایید توافق صلح بین طالبان و آمریکا توسط شورای امنیت سازمان ملل با بیان اینکه ما اعلام موضع راجع به توافق بدعت گونه‌ای که رژیم آمریکا با گروه طالبان داشتند،داشتیم، اظهار داشت: ما موافق هرگونه تلاش برای ثبات و امنیت در افغانستان هستیم، ولی باید یاد داشته باشیم این تلاش‌ها در چارچوب مذاکرات بین خود افغانستانیها باشد، نه اینکه یک دولت خارجی از هزاران مایل بیاید و با گروهی در یک کشور مستقل توافق صورت دهد، آن هم برای نجات دادن خود از مخمصه‌ای که در آن گرفتار شده است.
وی در عین حال گفت که مذاکرات باید با حضور همه گروه‌ها در افغانستان به شمول طالبان باشد.
موسوی پیش از این نیز (۱۲ اسفند ماه) در نشستی خبری در پاسخ به سؤالی درباره توافق طالبان و آمریکا گفت: طالبان به عنوان گروهی که در افغانستان حضور داشته و نقش آفرینی می‌کند واقعیتی انکارناپذیر است، ولی آنچه بر آن تأکید داریم این است که تمام مسیرهایی که می‌خواهد به سمت صلح و ثبات در افغانستان برود، باید از طریق اجماع بین الافغانی باشد و خود افغانستانیها اعم از گروه‌های مختلف سیاسی، احزاب و غیره و با هدایت دولت مستقر در افغانستان، به این سمت بروند. ایران بنا به دلایلی که واضح است و با اطلاع دولت افغانستان، تماس‌هایی را با گروه طالبان داشته، ولی آنچه در خصوص همکاری طالبان و آمریکا که منجر به امضای توافق اخیر در قطر شد بیان کردیم این بود که ما از هرگونه تلاشی که به ثبات و امنیت در افغانستان کمک می‌کند، حمایت می‌کنیم، ولی در نیت آمریکا قطعا شک داریم و مظنون هستیم.
این دیپلمات ارشد کشورمان تصریح کرد: اصل حضور آمریکایی‌ها در منطقه و به ویژه افغانستان غیرقانونی بوده و آنها حق ورود به این منطقه و مسائل داخلی کشورهای منطقه را نداشتند و اقدامی که الان کردند بدعتی است که با گروهی مستقل توافق امضا می‌کنند.(بیشتر بخوانید)
پس از چندی اخباری در برخی رسانه‌ها منتشر شد مبنی بر اخراج متقابل ۲ تن از دیپلمات‌های ایران و افغانستان، که در همین خصوص سید عباس موسوی سخنگوی وزارت امور خارجه جمهوری اسلامی ایران ۲۸ اسفند ماه در پاسخ به سؤال خبرنگار فارس در این باره، اظهار داشت: جابه‌جایی دیپلمات‌ها و افزایش و کاهش تعداد آنها امری معمول در روابط سیاسی و دیپلماتیک کشورها به شمار می‌رود و هر جابه‌جایی لزوما به معنی اخراج نیست.
موسوی روابط ایران و افغانستان را دیرینه و دوستانه خواند که بر علقه‌های عمیق تاریخی و فرهنگی استوار شده و تاکید کرد: جمهوری اسلامی ایران ارزش بسیاری برای این روابط قائل است و مصمم است که این روابط را در تمامی عرصه‌های سیاسی، اقتصادی و فرهنگی گسترش دهد.
*آمادگی ایران برای به کارگیری ظرفیت‌های خود به منظور تامین صلح و ثبات در افغانستان
وزارت خارجه ایران همچنین سوم فروردین ماه نیز در بیانیه‌ای اعلام کرد که جمهوری اسلامی ایران با نگرانی تحولات سیاسی و امنیتی افغانستان را از نزدیک دنبال می‌کند و در مورد تبعات غیر قابل پیش بینی اختلافات پیش آمده در مورد نتایج انتخابات ریاست جمهوری آن کشور بر ثبات داخلی و آثار منطقه‌ای آن احساس خطر می‌کند.
وزارت خارجه در پایان این بیانیه اعلام کرد: جمهوری اسلامی ایران آمادگی دارد همچون گذشته، در تلاش‌های منطقه‌ای که با هدف حل مشکلات در افغانستان صورت می‌گیرد حضوری فعالانه داشته و ظرفیت‌های خود را برای تامین صلح و ثبات در افغانستان و منطقه به کار گیرد.
در این بیانیه آمده بود: جمهوری اسلامی ایران وضعیت پیش آمده را ناشی از بی توجهی دولت آمریکا به مشکلات موجود در برگزاری انتخابات‌ها در افغانستان و غفلت از درس‌های گرفته شده از آنها خصوصا انتخابات ریاست جمهوری سال ۲۰۱۴ آن کشور می‌داند.
در همین راستا نیز محمدجواد ظریف و سرگئی لاوروف وزرای خارجه ایران و روسیه سه‌شنبه شب ششم فروردین ماه در گفتگویی تلفنی درباره تحولات جاری سیاسی در افغانستان به رایزنی پرداختند.
* استقبال ایران از ایده گوترش
وزارت امور خارجه جمهوری اسلامی ایران همچنین هفتم فروردین ماه در حمایت از ایده «آنتونیو گوترش» دبیرکل سازمان ملل متحد در اجرایی شدن آتش بس سراسری در افغانستان بیانیه‌ای صادر و اعلام کرد: جمهوری اسلامی ایران خود را با ایده نیک جناب آقای آنتونیو گوترش دبیرکل سازمان ملل متحد در اعلام آتش بس جهانی در همه جنگ‌ها و پرداختن به مبارزه با ویروس کرونا که بی رحمانه تمام انسان‌ها را بدون توجه به نژاد، جنس، سن، قوم و مذهب مورد حمله قرار داده است، شریک می‌داند.
در این بیانیه آمده بود: از آنجا که جمهوری اسلامی ایران به دلیل همسایگی با افغانستان و حضور میلیون‌ها مهاجر افغانستانی در ایران از ۴۰ سال پیش تا کنون با شرایط حاضر افغانستان بیشترین شناخت را دارد از اجرایی شدن ایده دبیرکل در برقراری آتش بس سراسری در افغانستان کاملا حمایت کرده و از تمام گروه‌های مسلح در این کشور می‌خواهد با تصمیم شجاعانه خود در قبول آتش بس سراسری در افغانستان و ایجاد محیطی امن برای مبارزه با ویروس کرونا فصل نوینی را در تاریخ افغانستان بگشایند.
در بیانیه وزارت خارجه همچنین عنوان شده بود: جمهوری اسلامی ایران آمادگی خود را برای مشارکت در طرح‌های سیاسی که به ابتکار سازمان ملل متحد برای حل مسائل افغانستان پس از اجرایی شدن آتش بس سراسری پیشنهاد خواهد شد، اعلام می‌دارد.
* باز هم اعلام نگرانی ایران و تاکید بر وحدت ملی و یکپارچگی در افغانستان
سید عباس موسوی سخنگوی وزارت امور خارجه ایران روز دوشنبه ۱۸ فروردین ماه در نشست هفتگی با رسانه‌ها که به صورت ویدیو کنفرانس برگزار شد٬ درباره اوضاع افغانستان و موضع ایران درباره تحولات اخیر در این کشور هم عنوان کرد: ما همسایگانی هستیم که لاجرم باید در کنار هم زندگی کنیم و افغانستان باثبات و قوی از آرزوهای ماست و ما از وضعیت پیش آمده و اختلافات سیاسی در این کشور نگران هستیم و خواستار حفظ وحدت ملی و یکپارچگی در افغانستان هستیم.
وی بیان کرد: با این رویکرد سعی کردیم رایزنی‌هایی را با همه طرف‌ها در افغانستان هم با آقای غنی و هم با آقای عبدالله و سایر گروه‌های تاثیرگذار داشته باشیم و از همه ظرفیت‌های خود برای این موضوع استفاده کرده و خواهیم کرد و به تلاش‌های خود برای ایجاد ثبات سیاسی در افغانستان و خروج از این وضعیت ادامه خواهیم داد.
*رایزنی‌های تلفنی ظریف با مقامات افغانستان
در همین خصوص نیز وزیر خارجه ایران یک روز بعد (۱۹ فروردین) رایزنی‌های تلفنی جداگانه‌ای با اشرف غنی و عبدالله عبدالله داشت. در این تماس‌های تلفنی، طرفین در خصوص موضوعات مورد علاقه در روابط دوجانبه و همچنین آخرین وضعیت سیاسی افغانستان و اختلافات ایجاد شده بعد از انتخابات اخیر ریاست جمهوری آن کشور، مذاکرات صلح و گفتگوهای بین الافغانی و همکاری‌های دوجانبه برای مبارزه با بیماری کرونا گفتگو کردند. وزیر امور خارجه ایران بار دیگر بر محوریت ساختارهای سیاسی مبتنی بر قانون اساسی جمهوری اسلامی افغانستان در روند صلح و آشتی ملی آن کشور تاکید و حمایت جمهوری اسلامی ایران را از روند صلح با مشارکت تمام گروه‌های سیاسی افغانستان در چارچوب قانون اساسی آن کشور اعلام کرد.
رئیس دستگاه دیپلماسی جمهوری اسلامی ایران همچنین روز یکشنبه ۲۴ فروردین ماه با «حنیف اتمر» سرپرست وزارت خارجه افغانستان تلفنی گفتگو کرد.در این گفتگوی تلفنی وزیر امور خارجه ایران لزوم وحدت در بین گروه‌های مختلف افغانستان، برقراری صلح و ثبات در این کشور و همچنین گسترش همکاری‌های دوجانبه را مورد تاکید قرار داد.
*تماس‌های تلفنی ظریف با گوترش و برخی همتایان
وزیر امور خارجه ایران یکشنبه شب در دومین گفتگوی تلفنی با آنتونیو گوترش دبیرکل سازمان ملل در ۲۴ ساعت بعد از اولین رایزنی تلفنی، گزارشی از تلاش‌های دیپلماتیک ایران برای حل بحران سیاسی در افغانستان و پیشبرد روند صلح در این کشور و جزییاتی از تماس‌های خود با مقامات این کشور از جمله محمد اشرف غنی، عبدالله عبدالله و حنیف اتمر ارائه کرد.
وزیر خارجه ایران همچنین صبح دوشنبه ۲۵ فروردین ماه در رایزنی‌های تلفنی جداگانه با وزرای خارجه ترکیه و قطر درباره بحران سیاسی در افغانستان به گفتگو پرداخت.
محمدجواد ظریف و سرگئی لاوروف وزرای خارجه ایران و روسیه نیز بعدازظهر دوشنبه ۲۵ فروردین ماه تلفنی گفتگو کردند.در این گفتگوی تلفنی وزرای امور خارجه دو کشور در خصوص آخرین تحولات بحران سیاسی در افغانستان، خصوصا روند صلح در این کشور و همچنین رخدادهای اخیر در صحنه تحولات یمن و لزوم آتش بس پایدار در این کشور گفتگو و تبادل نظر کردند.
همچنین ظریف عصر دوشنبه در تماسی تلفنی با «سابرامانیام جایشانکار» وزیر امور خارجه هند در خصوص آخرین تحولات سیاسی در افغانستان، خصوصا روند صلح در این کشور گفتگو و تبادل‌نظر کرد.
از سوی دیگر علی ربیعی سخنگوی دولت جمهوری اسلامی ایران ظهر دوشنبه ۲۵ فروردین ماه در نشست خبری گفت: در افغانستان هم مثل عراق ما از هرگونه تلاش در افغانستان که به تشکیل دولت قدرتمند مرکزی در افغانستان منجر می‌شود حمایت می‌کنیم. وجود یک دولت قوی در افغانستان که ناشی از رای مردم است قطعا به امنیت منطقه کمک خواهد کرد و از هرگونه تلاش خود برای استقرار دولت قوی در افغانستان فروگذار نخواهیم کرد و معتقد هستیم این موضوع به نفع امنیت جهان و مبارزه با تروریسم است.
