بر اساس روایات مراد از امّ القرى، مکّه است. در برخى روایات مى‌خوانیم: اولین نقطه‌اى که سر از آب بیرون آورد مکّه بود، لذا آن را «مادر آبادى‌ها» خوانده‌اند.
قرآن کریم در موضوع حج، تقریبا به همه مباحث و مسایل مرتبط به آن پرداخته و از مجموع یکصد و چهارده سوره، در بیست و پنج سوره به اجمال یا تفصیل به مسایل حج اشاره کرده و از شش هزار و دویست و سی و شش آیه قرآن، بیش از یکصد و بیست آیه به عنوان «آیات الحج» لقب گرفته است.
برای آگاهی از مقام رفیع حج در قرآن و جایگاه بلند و عظیم حاجیان در این کتاب آسمانی، به ارائه نکات ناب و پیام‌های زیبای آیات بیان‌گر احکام و تشریع‌گر مناسک حج براساس تفسیر نور حجت‌الاسلام والمسلمین قرائتی و دیگر منابع پرداخته که در این شماره، آیه 7 سوره مبارکه شوری مورد بررسی قرار گرفته است.
آیه
«وَکَذَٰلِکَ أَوْحَیْنَا إِلَیْکَ قُرْآنًا عَرَبِیًّا لِتُنْذِرَ أُمَّ الْقُرَىٰ وَمَنْ حَوْلَهَا وَتُنْذِرَ یَوْمَ الْجَمْعِ لَا رَیْبَ فِیهِ فَرِیقٌ فِی الْجَنَّةِ وَفَرِیقٌ فِی السَّعِیرِ».
ترجمه
و این چنین قرآن فصیح عربی را ما به تو وحی کردیم تا مردم امّ القری (شهر مکه) و هر که را که در اطراف آن است (از خدا) بترسانی و هم از (سختی) روز بزرگ قیامت که همه جمع آیند و هیچ شک در آن نیست و گروهی در بهشت جاودان و فرقه‌ای در آتش سوزان روند بیم دهی.
معانی کلمات آیه
«قُرْآناً عَرَبِیّاً»: (نگا: یوسف / طه / زمر / ، فصّلت / . «أُمَّ الْقُری»: مکّه (نگا: انعام / ). مراد این نیست که اسلام دین جهانی نیست. بلکه بیان (امّ القری) ذکر خاصّ است که در موارد دیگر رسالت جهانی اسلام به طور عام بیان شده است (نگا: فرقان / . «یَوْمَ الْجَمْعِ»: روز گردهمآئی که قیامت است (نگا: هود / تغابن / واقعه / ). «فَرِیقٌ»: دسته. جماعت (نگا: بقره / و و آل‌عمران / ).
نکته‌ها
بر اساس روایات مراد از امّ القرى، مکّه است. در برخى روایات مى‌خوانیم: اولین نقطه‌اى که سر از آب بیرون آورد مکّه بود، لذا آن را «مادر آبادى‌ها» خوانده‌اند.
یکى از اسامى قیامت «یَوْمَ الْجَمْعِ» است، روزى که همه مردم یک‌جا جمع مى‌شوند، روزى که جسم با روح، عمل با انسان، ظالم با مظلوم و کیفر و پاداش با عامل آن جمع مى‌شود.
در آیه قبل خطاب به پیامبر فرمود: تو وکیل مردم نیستى، در این آیه مى‌فرماید: وظیفه‌ى تو هشدار و انذار است.
سؤال: با اینکه قرآن کریم بارها تردید و تعجب کفّار را درباره معاد نقل کرده است پس چرا مى‌فرماید: شکى در آن نیست. «لا رَیْبَ فِیهِ»؟
پاسخ: در قرآن یازده بار جمله «لا رَیْبَ فِیهِ» درباره معاد و چهار بار درباره قرآن و یک بار درباره أجل آمده است، یعنى با دیدن نمونه‌هاى رستاخیز در طبیعت و پدید آمدن بهار و پاییز و آفرینش خودتان سزاوار نیست در امکان زنده شدن دوباره مردگان شک و تردید کنید. نه آنکه هیچ کس شک نمى‌کند بلکه نباید شک شود.
پیام ها
1- همان گونه که انبیاى پیشین به زبان قوم خود سخن مى‌گفتند، قرآن نیز به زبان عربى وحى شده است. وَ کَذلِکَ أَوْحَیْنا ... قُرْآناً عَرَبِیًّا
2- الفاظ قرآن به همین صورت که هست بر پیامبر نازل شده است. «أَوْحَیْنا إِلَیْکَ قُرْآناً عَرَبِیًّا»
3- قرآن، به زبان عربى است و ترجمه آن به هر زبانى که باشد حکم قرآن را ندارد. «قُرْآناً عَرَبِیًّا» (چون فهم بشر نمى‌تواند حقایق عبارات و الفاظ قرآن را به صورت کامل درک کند و ترجمه بر اساس فهم شخص مترجم است.)
4- هدف اصلى از دریافت‌هاى الهى بازدهى آن است. أَوْحَیْنا ... لِتُنْذِرَ
5- کسى که دیگران را هشدار مى‌دهد، باید خود آگاهى و بینش لازم را داشته باشد. أَوْحَیْنا ... لِتُنْذِرَ
6- در شیوه تبلیغ ابتدا مخاطبین و نیازهاى آنان را بشناسیم. (اولین نیاز جامعه جاهلى، هشدار بود). «لِتُنْذِرَ»
7- در تبلیغ به اولویّت‌هاى منطقه‌اى، مکانى و استراتژى توجّه شود. (به نقاط مرکزى و محورى اولویّت دهید.) «أُمَّ الْقُرى وَ مَنْ حَوْلَها»
8- تبلیغ باید از خود و اطرافیان خود آغاز شود. «لِتُنْذِرَ أُمَّ الْقُرى«
9- دعوت پیامبر اسلام تدریجى و داراى مراحل متعدّد بوده است. «لِتُنْذِرَ أُمَّ الْقُرى وَ مَنْ حَوْلَها»
10- در میان موارد انذار، مسأله معاد نقش ویژه‌اى دارد. «وَ تُنْذِرَ یَوْمَ الْجَمْعِ»
11- فصاحت قرآن در انذار مردم نقش مهمى دارد. «عَرَبِیًّا لِتُنْذِرَ» (بنا بر اینکه مراد از کلمه «عربى» فصاحت باشد)
12- قیامت با آنکه روز جمع است، روز فصل و تفکیک نیز هست. «فَرِیقٌ فِی الْجَنَّةِ وَ فَرِیقٌ فِی السَّعِیرِ»
منابع
ـ تفسیر نور، محسن قرائتی، تهران:مرکز فرهنگى درسهایى از قرآن، 1383 ش، چاپ یازدهم
ـ اطیب البیان فی تفسیر القرآن، سید عبدالحسین طیب، تهران:انتشارات اسلام، 1378 ش، چاپ دوم
ـ تفسیر اثنی عشری، حسین حسینی شاه عبدالعظیمی، تهران:انتشارات میقات، 1363 ش، چاپ اول
ـ تفسیر روان جاوید، محمد ثقفی تهرانی، تهران:انتشارات برهان، 1398 ق، چاپ سوم
ـ برگزیده تفسیر نمونه، ناصر مکارم شیرازی و جمعی از فضلا، تنظیم احمد علی بابایی، تهران: دارالکتب اسلامیه، ۱۳۸۶ش
ـ تفسیر راهنما، علی اکبر هاشمی رفسنجانی، قم:بوستان کتاب(انتشارات دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم)، 1386 ش، چاپ پنجم
