بعثت انبیاء برای نشان دادن راه سعادت به بشریت بوده است. همچنین اقامه عدل، یادآوری نعمت های الهی و برطرف کردن غفلت ها موارد دیگری از فواید بعثت انبیاء می باشد. حضرت امیر فرمودند: خداوند پیامبران خود را مبعوث فرمود... تا نعمت های فراموش شده را به یاد آورند.
- نشان دادن راه سعادت
یکی از اهداف و فوائد بعثت انبیاء نشان دادن راه سعادت است. سعادت چیست؟ سعادت در لغت: به خوشبختی و نیک بختی گفته می شود. (1)
اقدامات انبیاء (ع) برای نشان دادن راه سعادت
الف. تعلیم
خداوند متعال در قرآن کریم می فرماید: هُوَ الَّذِی بَعَثَ فِی الْأُمِّیِّینَ رَسُولاً مِنْهُمْ یَتْلُو عَلَیْهِمْ آیَاتِهِ وَ یُزَکِّیهِمْ وَ یُعَلِّمُهُمُ الْکِتَابَ وَ الْحِکْمَةَ وَ إِنْ کَانُوا مِنْ قَبْلُ لَفِی ضَلاَلٍ مُبِینٍ. (جمعه/ ۲) او کسی است که درمیان جمعیت درس نخوانده رسولی از خودشان برانگیخت که آیاتش را بر آنها می خواند و آنها را تزکیه می کند و به آنان کتاب (قرآن) و حکمت می آموزد هر چند پیش از آن در گمراهی آشکار بودند.
امام علی (ع) درباره بعثت پیامبر اکرم (ص) می فرماید: فبعث الله محمدا... لیعلم العباد ربهم اذ جهلوا. (2) خداوند حضرت محمد (ص) را به حق برانگیخت... تا بندگان عظمت و بزرگی خدا را بدانند که نمی دانستند.
ب. مخالفت با بت پرستی
امام علی (ع) می فرماید: فبعث الله محمدا... لیخرج عباده من عبادة الاوثان الی عبادة الله. (3) خداوند حضرت محمد (ص) را به حق برانگیخت... تا بندگان خود را از پرستش دروغین بت ها رهایی بخشیده، به پرستش خود راهنمائ کند.
طبق این فرمائش امام یکی از اقدامات انبیاء برای واضح کردن راه حق و حقیقت و مخالفت با بت پرستی بوده است.
ج. تذکیه و تربیت
در آیات قرآن یکی از فوائد بعثت را تربیت تذکیه انسان ها می داند چنان که در آیات متعددی فرمود: وَ یُزَکِّیهِمْ. (جمعه/2. بقره/129)
مسئله تربیت انسان بیش از آنچه که جنبه علمی دارد داری جنبه عملی است. یک مربی درصورتی در کار خود موفق می شود که علاوه بر آموزش های لازم بتواند عملا الگوی کاملی برای تعلیمات خود باشد و با صفات و اخلاق و اعمال خود تمام مسائل تربیتی نشان دهد و این در صورتی میسر است که پیامبرانی از جنس بشر به صورت الگوها و اسوه های برگزیده شوند و صفات و برناه های یک انسان کامل را در عمل نشان دهند تا انسان ها به آنها تأسی کنند و قدم در جای قدم های آنها نهند و این مسیر پرپیچ و خم را به رهبری آنها بپیمایند. از این رو در قرآن کریم فرمود: لَقَدْ کَانَ لَکُمْ فِی رَسُولِ اللَّهِ أُسْوَةٌ حَسَنَةٌ. (احزاب/ 21) مسلّماً برای شما در زندگی رسول خدا سرمشق نیکویی بود،
- اقامه قسط و عدل
یکی دیگر از فواید بعثت انبیاء، برقراری عدالت اجتماعی بیان شده است و نزول قرآن و میزان مقدمه ای برای آن شمرده شده است چنان که خدای متعال می فرماید: لَقَدْ أَرْسَلْنَا رُسُلَنَا بِالْبَیِّنَاتِ وَ أَنْزَلْنَا مَعَهُمُ الْکِتَابَ وَ الْمِیزَانَ لِیَقُومَ النَّاسُ بِالْقِسْطِ. (حدید/25) ما رسولان خود را با دلایل روشن فرستادیم، و با آنها کتاب (آسمانی) و میزان (شناسایی حق از باطل و قوانین عادلانه) نازل کردیم تا مردم قیام به عدالت کنند.
- برطرف کردن غفلت ها
یکی دیگر از فواید بعثت برطرف کردن غفلت ها و بیدار کردن انسانها است. زیرا انسان از حالات و اوضاع زود اثر می پذیرد. و از هدف خویش غافل می شود. و با وجودیکه انسان یکتا پرست و خدا پرست است. فطرة الله اللتی فطر الناس علیها. (روم/ ۳۰ ) این فطرتی است که خداوند، انسانها را بر آن آفریده.
ولی در اثر غفلت، این فطرت خدا پرستی را فراموش می کند و به پرستش بت ها، سنگ ها، ستاره ها و حتی حیوانات روی می آورد. لذا انسان نیازمند کسی است که او را از غفلت زدگی نجات ببخشد و خدا این مهمترین نیاز بشری را هم بی جواب نگذاشته بلکه انبیاء و رسل فرستاده است: وَ لَقَدْ بَعَثْنَا فِی کُلِّ أُمَّةٍ رَسُولاً أَنِ اعْبُدُوا اللَّهَ وَ اجْتَنِبُوا الطَّاغُوتَ. (نحل/ ۳۶) ما در هر امتی رسولی بر انگیختیم که خدای یکتا را بپرستید و از طاغوت اجتناب کنید.
امیرالمؤمنین علی (ع) هم در ستایش از رسول گرامی اسلام به مسئله غفلت زدایی اشاره کرده و می فرماید: طبیب دوار بطبه، قد أحکم مراهمه، و أحمی (أمضی) مواسمه، یضع ذلک حیث الحاجة الیه، من قلوب عمی، و آذان صم، و ألسنة بکم، متتبع بدوائه، مواضع الغفلة، و مواطن الحیرة. (4) پیامبراکرم طبیبی است که برای درمان بیماران سیار است، مرهم های شفا بخش او آماده، و ابزار داغ کردن زخم ها را گداخته، برای شفای قلب های کور و گوش های ناشنوا و زبان های لال، آماده، و با داروی خود در پی یافتن بیماران فراموش شده و سرگردان است.
و در جای دیگر می فرماید: أرسله علی حین فترة من الرسل، و طول هجعة من الامم...فجاءهم بتصدیق الذی بین یدیه، و النور المقتدی به، ذلک القرآن. (5) خداوند پیامبراسلام را هنگامی فرستاد که پیامبران حضور نداشتند و امت ها در خواب غفلت بودند... پس پیامبر به میان خلق آمد، در حالی که کتاب های پیامبران پیشین را تصدیق کرد و با ''نوری'' هدایت گر انسان ها شد، و آن نور قرآن کریم است.
بر این اساس، خداوند با فرستادن رسولان انسانها را از غفلت بیدار کرد و از فرو افتادن در مهلکه نجات بخشید.
- یاد آوری نعمت های الهی
یکی از والا ترین نعمتهای الهی نسبت به بشر نعمت وجود است. زیرا استفاده از سایر نعمتها منوط به آن است. نعمت دیگر خداوند متعال نعمت عقل است که به وسیلة امتیاز انسان از سایر موجودات گردیده است. و نعمت های دیگر خدای متعال که طبق فرمائش خود خدای متعال قابل احصاء نیست: ان تعدوا نعمة الله لا تحصوها. (ابراهیم / ۳۴. نحل / ۱۸) و اگر نعمتهای خدا را بشمارید، هرگز آنها را شماره نتوانید کرد.
و امام علی هم در این مورد می فرماید: لا یحصی نعماءه العادون. (6) حساب گران از شمارش نعمت های او ناتوان اند.
انبیاء برای هدایت بشر از این راهکار استفاده کرده اند. و همواره نعمت های الهی را به یاد آنان آورده اند. چنانکه امیر المؤمنین علی می فرماید: فبعث فیهم رسوله.... ویذکروهم منسی نعمته. (7) خداوند پیامبران خود را مبعوث فرمود... تا نعمت های فراموش شده را به یاد آورند.
- دعوت به حیات و زندگانی
از بعضی از آیات قرآن کریم استفاده می شود که انبیاء افراد بشر را به یک حیات جامع و کامل واقعی دعوت می کنند چنان که فرمود: یَا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا اسْتَجِیبُوا لِلَّهِ وَ لِلرَّسُولِ إِذَا دَعَاکُمْ لِمَا یُحْیِیکُمْ. (انفال/24) ای کسانی که ایمان آورده‌اید! دعوت خدا و پیامبر را اجابت کنید هنگامی که شما را به سوی چیزی می‌خواند که شما را حیات می‌بخشد.
پی نوشت ها:
(1) عمید حسن. فرهنگ فارسی عمید، ص۱۲۰۶.
(2) نهج البلاغه. خطبه ۱۴۷، ش۱، ص۱۹۰.
(3) همان.
(4) همان، خطبه ۱۰۸، ش۴، ص ۱۴۰.
(5) همان. خطبه ۱۵۸، ش۱، ص۲۰۸.
(6) همان، خطبه اول، ش۱، ص۲۰.
(7) همان، ش۳۶، ص۲۴.
