روز اول ماه ذی الحجّه روز ولادت حضرت ابراهیم(ع) است؛ همچنین بنا بر نقل شیخ طوسی، این روز، روز اردواج امیرمومنان(ع) و حضرت فاطمه زهرا(س) در سال دوم هجری است.

همچنین روز هفتم این ماه، وفات امام محمد باقر(ع) در سال ۱۱۴ هجری قمری می باشد.

روز هشتم ماه ذی الحجه را «ترویه» می نامند که در لغت به معنای سیراب کردن و آب ذخیره نمودن است. در سابق، که در عرفات آب نبود، حجّاج روز هشتم، آب برای وقوف در عرفات در روز نهم از مکّه با خود می بردند.

روز دهم ماه ذی الحجّه نیز روز عید بزرگ قربان است که از اعیاد مهم اسلامی است.

در برخی روایات آمده است، شب های دهگانه ای که قرآن در سوره «فجر» به آن سوگند یاد کرده است، شب های دهه اوّل این ماه شریف است، و این سوگند بخاطر عظمت آن است.

خداوند در سوره حج(آیه ۲۸) ضمن بیان فریضه بزرگ حج، سخن از «ایام معلومات» به میان می آورد که مومنان باید در آن به یاد خدا باشند.

یکی از تفسیرهای معروف «ایام معلومات» که در روایات هم آمده است، ده روز اول ماه ذی الحجّه است. بنابراین هم شب های آن عزیز است و هم روزهای آن.

در حدیثی از رسول خدا(ص) می خوانیم که عبادت و کار نیک در هیچ ایامی به اندازه این ایام(ده روز اول ماه ذی الحجه) فضیلت ندارد.

افزون بر اینها، همصداشدن با زوّار خانه خدا در این ماه، و یاد و خاطره مراسم باشکوه حج و معنویت و برکات آن، حال و هوای دیگری به انسان می دهد؛ مخصوصا برای کسانی که در سلک زوّار سعادتمند خانه خدا قرار گرفته اند یا با یاد و خاطره آنها همراهند.

وجود دو عید مهم اسلامی قربان(عید اضحی) و غدیر(عید ولایت) و روز عرفه و خاطره دعای عجیب و گرانبهای امام حسن(ع) در عرفات، شکوه و عظمت خاصی به این ماه بخشیده و سزاوار است همه مومنان(مخصوصا جوانان) از فضای آکنده از معنویت این ماه غافل نشوند و در خودسازی و تهذیب نفس بکوشند که به پیشرفت های مهمی نائل می شوند.

اعمال مشترک دهه اول ذی الحجه

اول: خواندن دو رکعت نماز میان نماز مغرب و عشاء در هر رکعت پس از سوره «حمد» «یک مرتبه» سوره «توحید» و آیه(۱۴۲ سوره اعراف):

﴿وَ وٰاعَدْنٰا مُوسىٰ ثَلاٰثِینَ لَیْلَهً وَ أَتْمَمْنٰاهٰا بِعَشْرٍ فَتَمَّ مِیقٰاتُ رَبِّهِ أَرْبَعِینَ لَیْلَهً وَ قٰالَ مُوسىٰ لِأَخِیهِ هٰارُونَ اخْلُفْنِی فِی قَوْمِی وَ أَصْلِحْ وَ لاٰ تَتَّبِعْ سَبِیلَ الْمُفْسِدِینَ﴾ تا در ثواب حاجیان و اعمال حجّ آنها شریک شوی.

دوم: روزه گرفتن

سوم: خواندن دعایی از روز اول تا عصر روز عرفه به دنبال نماز صبح و پیش از مغرب که ابوحمزه ثمالی از امام صادق(علیه‌السلام) روایت کرده‌اند.

چهارم: پنج دعایی که حضرت جبرییل برای حضرت عیسی از جانب خدا هدیه آورد تا در این ایام بخواند.

حضرت عیسی برای «صد مرتبه» خواندن هر کدام از این دعاها، ثواب بسیاری بیان کرده است و این امر بعید به نظر نمی‌رسد، چنان‌که علامه مجلسی فرموده: اگر کسی هر روز هریک از این دعاها را «ده مرتبه» بخواند به روایت عمل کرده، ولی اگر هر روز هریک را «صد مرتبه» بخواند بهتر است.

پنجم: در هر روز این دهه این تهلیلات(مفاتیح نوین ص ۸۴۰) را که از امیرالمؤمنین(علیه‌السلام) با ثواب بسیار روایت شده بخواند؛ و اگر روزی «ده مرتبه» بخواند بهتر است.

اعمال مخصوص روز اول ماه ذی الحجه

اول: روزه گرفتن. در روایتی از امام موسی بن جعفر(ع) نقل شده است که هرکس روز اول ماه ذی الحجه را روزه بگیرد، خداوند برای وی پاداش عظیمی را می نویسد.

دوم: خواندن نماز حضرت زهرا(س) به همان کیفیتی که در مفاتیح الجنان ذکر شده است.

سوم:دو رکعت نماز نیم ساعت پیش از رسیدن آفتاب به هنگام ظهر بخواند، در هر رکعت سوره «حمد» «یک مرتبه» و هر یک از سوره‌های «توحید» و «آیت‌الکرسی» و «قدر» را «ده مرتبه» بخواند.

چهارم: هرکس از ظالمی خوف داشته باشد، در این روز بگوید: «حَسْبِی حَسْبِی حَسْبِی مِنْ سُؤالِی عِلْمُکَ بِحالِی». تا خداوند او را از شرّ آن ظالم حفظ کند.