یکی از زیباترین و با ارزش ترین ماه های سال، ماه شعبان است. این ماه شریف برای سالکان طریق از جایگاه و منزلت خاصی برخوردار است؛ به طوری که نوعاً یک سال متمادی در انتظار رؤیت این ماه لحظه شماری می کنند، تا اینکه در ساعات آن عشق و عبودیت خود را به درگاه احدیت به اثبات برسانند.
نکته اول: اذعان روایات اسلامی
در اندیشه اسلامی یکی از راه های معرفت شناسی، شناخت نقلی است. در خصوص علت و ارتباط ماه شعبان با رسول اکرم (صلی الله علیه و اله) نیز می توان این چنین گفت که، منابع روایی به این مطلب رهنمود کرده است، به عبارت دیگر عمده و اصلی ترین دلیلی که موجب شده است ماه شعبان به ماه رسول خدا شهرت یابد روایاتی است که در این خصوص وجود دارد.
در منابع روایی ماه شعبان، به ماه پیامبر خاتم معرفی شده است، شاید این مطلب به خاطر لزوم ارادت و محبت پیامبر اکرم (صلی الله علیه و اله) و ارتباط و بندگی ایشان با حق تعالی باشد، در واقع لزومى ندارد که ولادت یا وفات حضرتش در این ماه باشد تا ماه رسول خدا باشد.
۱-«قَالَ لِی أَبُو عَبْدِ اللَّهِ علیه السلام حُثَّ مَنْ فِی نَاحِیَتِکَ عَلَى صَوْمِ شَعْبَانَ فَقُلْتُ جُعِلْتُ فِدَاکَ تَرَى فِیهَا شَیْئاً فَقَالَ نَعَمْ إِنَّ رَسُولَ اللَّهِ صلی الله و علیه وآله کَانَ إِذَا رَأَى هِلَالَ شَعْبَانَ أَمَرَ مُنَادِیاً یُنَادِی فِی الْمَدِینَةِ یَا أَهْلَ یَثْرِبَ إِنِّی رَسُولُ اللَّهِ إِلَیْکُمْ أَلَا إِنَّ شَعْبَانَ شَهْرِی فَرَحِمَ اللَّهُ مَنْ أَعَانَنِی عَلَى شَهْرِی ثُمَّ قَالَ إِنَّ أَمِیرَ الْمُؤْمِنِینَ علیه السلام کَانَ یَقُولُ مَا فَاتَنِی صَوْمُ شَعْبَانَ مُذْ [منذ] سَمِعْتُ مُنَادِیَ رَسُولِ اللَّهِ صلی الله و علیه وآله یُنَادِی فِی شَعْبَانَ فَلَنْ یَفُوتَنِی أَیَّامَ حَیَاتِی صَوْمُ شَعْبَانَ إِنْ شَاءَ اللَّهُ ثُمَّ کَانَ علیه السلام یَقُولُ صَوْمُ شَهْرَیْنِ مُتَتَابِعَیْنِ تَوْبَةٌ مِنَ اللَّهِ؛[۱] امام صادق (علیه السّلام) به من فرمود: «اطرافیان خود را به روزه ى ماه شعبان ترغیب و تشویق کن.»، عرض کردم: «فدایت گردم! آیا براى روزه ى آن فضیلت خاصى را در نظر دارید؟»، فرمود: «بله، رسول خدا (صلّى اللّه علیه و آله و سلّم) وقتى هلال ماه شعبان را مى دید، دستور مى داد که منادى در شهر «مدینه» ندا در دهد: اى اهل یثرب، من فرستاده‌ى خدا به سوى شما هستم. آگاه باشید که شعبان ماه من است، پس رحمت خدا بر کسى که در این ماه مرا یارى دهد!»، امام صادق (علیه السّلام) در ادامه فرمود: «امیر مؤمنان (علیه السّلام) مى فرمود: از آن زمان که صداى منادى رسول خدا (صلّى اللّه علیه و آله و سلّم) را درباره ى ماه شعبان شنیدم، در طول عمرم-اگر خدا بخواهد-روزه ى ماه شعبان از من فوت نخواهد شد».
و یا در روایت دیگری از امام علی (علیه السلام) نیز این چنین نقل شده است: «شَهْرُ رَمَضَانَ شَهْرُ اللَّهِ وَ شَعْبَانُ شَهْرُ رَسُولِ اللَّهِ ص وَ رَجَبٌ شَهْرِی؛[۲] رمضان ماه خدا و شعبان ماه رسول خدا و رجب ماه من است».
۲-نکته دوم: به جهت اهمیت و ارزش صلوات در این ماه
از اعمال عبادی و مورد سفارش در این ماه، درود و صلوات فرستادن بر پیامبر اکرم(صلی الله علیه واله) است. این فریضه ارزشمند از چنان اهمیت و ارزشی برخوردار است که خدای متعال خود و ملائکه را از جمله کسانی معرفی می فرماید که بر پیامبر خاتم(صلی الله علیه و اله) درود می فرستند: «إِنَّ اللَّهَ وَ مَلائِکَتَهُ یُصَلُّونَ عَلَى النَّبِیِّ یا أَیُّهَا الَّذینَ آمَنُوا صَلُّوا عَلَیْهِ وَ سَلِّمُوا تَسْلیماً؛[احزاب، آیه ۵۶] خدا و فرشتگانش بر پیامبر درود مى فرستد اى کسانى که ایمان آوردهاید، بر او درود فرستید و سلام گویید و کاملًا تسلیم (فرمان او) باشید».
در منابع روایی ماه شعبان، ماه درود و صلوات بر پیامبر(صلی الله علیه و اله) معرفی شده است، برای نمونه در روایتی از امام صادق (علیه السلام) نقل شده است: «قَالَ رَسُولُ اللَّهِ صلی الله علیه واله .... وَ شَعْبَانُ شَهْرِی که شعبان ماه من است. بعد ادامه می دهد تا به اینجا می رسد ..... وَ أَکْثِرُوا فِی شَعْبَانَ الصَّلَاةَ عَلَى نَبِیِّکُمْ وَ أَهْلِهِ ..... در شعبان بر پیامبر و اهل بیتش زیاد صلوات بفرستید...؛ «وَ سُمِّیَ شَهْرُ شَعْبَانَ شَهْرَ الشَّفَاعَةِ لِأَنَّ رَسُولَکُمْ یَشْفَعُ لِکُلِّ مَنْ یُصَلِّی عَلَیْهِ فِیهِ ..... [۳] ماه شعبان ماه شفاعت است چون رسول اکرم برای هر کسی که صلوات بفرستد در این ماه شفاعت می کند».
درخصوص اعمال عبادی ماه شعبان نیز می توان به صلواتی که از امام سجاد (علیه السلام) نقل شده است، اشاره کرد که از ابتدا تا انتهای آن درود و صلوات بر پیامبر خاتم موج می زند: «اَللّهُمَّ صَلِّ عَلى مُحَمَّدٍ وآلِ مُحَمَّدٍ شَجَرَةِ النُّبُوَّةِ وَ مَوْضِعِ الرِّسالَةِ وَ مُخْتَلَفِ الْمَلاَّئِکَةِ وَ مَعْدِنِ الْعِلْمِ وَ اَهْلِ بَیْتِ الْوَحْىِ. اَللّهُمَّ صَلِّ عَلى مُحَمَّدٍ و آلِ مُحَمَّدٍ الْفُلْکِ الْجارِیَةِ...»[۴ ]
در منابع روایی ماه شعبان، ماه درود و صلوات بر پیامبر(صلی الله علیه و اله) معرفی شده است، برای نمونه در روایتی از امام صادق (علیه السلام) نقل شده است: «قَالَ رَسُولُ اللَّهِ صلی الله علیه واله .... وَ شَعْبَانُ شَهْرِی که شعبان ماه من است. بعد ادامه می دهد تا به اینجا می رسد ..... وَ أَکْثِرُوا فِی شَعْبَانَ الصَّلَاةَ عَلَى نَبِیِّکُمْ وَ أَهْلِهِ ..... در شعبان بر پیامبر و اهل بیتش زیاد صلوات بفرستید...؛ «وَ سُمِّیَ شَهْرُ شَعْبَانَ شَهْرَ الشَّفَاعَةِ لِأَنَّ رَسُولَکُمْ یَشْفَعُ لِکُلِّ مَنْ یُصَلِّی عَلَیْهِ فِیهِ ..... ماه شعبان ماه شفاعت است چون رسول اکرم برای هر کسی که صلوات بفرستد در این ماه شفاعت می کند».
۳- نکته سوم: جهت تعظیم و بزرگداشت
شاید بتوان به این مطلب نیز اشاره داشت، علت اینکه در منابع روایی از ماه شعبان به ماه پیامبر خاتم (صلی الله علیه و اله) یاد می شود، به این خاطر است که حضرت این ماه را بسیار دوست می داشت و به آن عشق می ورزید، از این رو ساعات و لحظات آن را برای رضای خدا به عبادت و بندگی حق تعالی مشغول می شد، به عبارتی حضرت در این ماه به صورت ویژه و خاص به بندگی حق تعالی می پرداخت، کما اینکه در منابع روایی نیز نقل شده است: «دَعَائِمُ الْإِسْلَامِ، عَنْهُمْ عَنْ رَسُولِ اللَّهِ صلی الله عله وآله أَنَّهُ قَالَ: شَعْبَانُ شَهْرِی وَ رَمَضَانُ شَهْرُ اللَّهِ وَ هَذَا عَلَى التَّعْظِیمِ وَ الشُّهُورُ کُلُّهَا لِلَّهِ وَ لِأَنَّ رَسُولَ اللَّهِ صلی الله و علیه وآله کَانَ یَصُومُ شَعْبَانَ.»[۵] رسول خدا می فرماید: اینکه شعبان ماه من است، رمضان ماه خداست و این [مطلب به] جهت تعظیم است، و همه ماه ها مال خداست،. به خاطر این که رسول خدا همواره در این ماه روزه بودند».
سخن آخر
به هر حال در منابع روایی ماه شعبان، به ماه پیامبر خاتم معرفی شده است، شاید این مطلب به خاطر لزوم ارادت و محبت پیامبر اکرم (صلی الله علیه و اله) و ارتباط و بندگی ایشان با حق تعالی باشد، در واقع لزومى ندارد که ولادت یا وفات حضرتش در این ماه باشد تا ماه رسول خدا باشد.
پی نوشت ها:
۱. إقبال الأعمال، ج۲، ص۶۸۳.
۲. وسائل الشیعة، ج۱۰، ص۴۹۳.
۳. النوادر(للأشعری)، ص۱۸.
۴.مصباح المتهجد و سلاح المتعبد، ج۱، ص۴۵.
۵. بحار الأنوار (ط - بیروت)، ج۹۴، ص۸۰.
