ماه ربیع الاول از راه رسید. ماهی که در آن حوادث تاریخی مهمی اتفاق افتاده است که از آن جمله، حادثه مهم و تاریخی لیله المبیت، هجرت حضرت محمد (صلی الله علیه و آله) از مکه به مدینه، ولادت پیامبر اکرم (ص) و امام جعفر صادق علیه السلام، ازدواج حضرت محمد (صلی الله علیه و آله و سلم) با حضرت خدیجه (علیها السلام)، آغاز امامت امام مهدی (عجل الله تعالی فرجه) و هلاکت یزید بن معاویه از جمله حوادث فرخنده این ماه است.
مرحوم آیت الله میرزا جواد آقا ملکی تبریزی در کتاب شریف المراقبات در خصوص فضیلت این ماه و اعمال ماه ربیع الاول می‌گوید:
این ماه همانگونه که از اسم آن پیداست بهار ماه‌ها می‌باشد؛ به جهت اینکه آثار رحمت خداوند در آن هویداست. در این ماه ذخایر برکات خداوند و نورهای زیبایی او بر زمین فرود آمده است. زیرا میلاد رسول خدا (صلی الله علیه و آله و سلم) در این ماه است و می‌توان ادعا کرد از اول آفرینش زمین رحمتی مانند آن بر زمین فرود نیامده است زیرا برتری این رحمت بر سایر رحمت های الهی مانند برتری رسول خدا بر سایر مخلوقات است. و همانطور که او داناترین مخلوقات خداوند و برترین آنها و سرورشان و نزدیک‌ترین آنها به خداوند و فرمانبردارترین آنها از او و محبوب‌ترینشان نزد او می‌باشد، این روز نیز برتر از سایر روزهاست. و گویا روزی است که کامل‌ترین هدیه‌ها، بزرگترین بخشش‌ها، شامل‌ترین رحمت‌ها، برترین بر کت‌ها، زیباترین نورها و مخفی‌ترین اسرار در آن پی‌ریزی شده است.
پس بر انسان مسلمان که برتری رسول خدا (صلی الله علیه و آله و سلم) را قبول داشته و مراقب رفتار با مولایش می‌باشد واجب است این روز را بگونه‌ای وصف ناپذیر برتر از هر وقت و روز دیگری بداند. چون در مثل چنین روزی سرچشمه فضائل و برتری‌ها بر این امت فرود آمد؛ تمام برکت‌های نبوت و امامت و کتاب و شریعت فقط با وجود رسول خدا (صلی الله علیه و آله و سلم) آشکار شد که ابتدای آن در این روز مبارک بود. و زمانی که با عقل و شرع برتری این روز ثابت شد، بر مسلمان مراقب واجب است با تمام تلاش خود در شکرگزاری این نعمت بزرگ کوشش و سعی کند که این رحمت وسیع را توسعه داده و این روز را بزرگترین عید خود بداند؛ با طاعات تام و تمام به خداوند نزدیک شده و با توسلات کامل به رسول خدا توسل پیدا کند.
و بدان اگر تو عبادت انس و جن را انجام داده و اخلاص پیامبران را داشته باشی باز هم نمی‌توانی واقعاً شکر این نعمت را بجا آوری. البته نه به این جهت که این اعمال نیز از نعمت‌های اوست و شکر دیگری را واجب می‌کند. بلکه بخاطر بزرگی نعمت، کسی توان شکر آن را ندارد.
پس به حکم عقل واجب است بعد از درک ناتوانی، به اندازه توان شکر آن را بجا آوری و خداوند نیز شکر خالصانه تو را با فضل خود می‌پذیرد که خداوند با تشکر زیاد عمل کم را قبول می‌کند.ولی مهم، داشتن حالت قلبی مناسب در این عید بزرگ و شرمسار بودن از عجز و کوتاهی است؛ و نیز انجام اعمالی که انسان را از غفلت و تلف کردن وقت خارج نماید؛ نیز تلاش زیاد برای به دست آوردن صدق اخلاص همراه با شرمساری؛ و مهم دانستن این روز به مقدار اهمیت واقعی آن؛ گرچه در بجا آوردن حق شکر آن ناتوان بوده یا کوتاهی کرده باشی.
خلاصه، بنده باید تمام توان خود را در انجام عبادات قلبی از قبیل شناخت، یادآوری، شکر و… به کار گیرد. زیرا شرع گرچه در عبادات بدنی خواهان میانه روی بوده نه زحمت زیاد، ولی در عبادت‌های قلبی مثل شناخت، ذکر و شکر و لطیف نمودن قلب با شناخت و صفات پسندیده‌ای که در پی آن می‌آید، به کار بردن تمام توان را می‌طلبد. تا به جایی برسد که امام صادق درباره عارف می‌فرمایند:
((اگر دل او به مقدار یک چشم بهم زدن خدا را فراموش نماید از شوق او می‌میرد و هنگامی که پرده‌های اوهام و حجاب‌های تاریکی از جلو او برداشته شده و نورهای زیبایی صفات و نشانه‌های عظمت و بزرگی خداوند در قلب او جلوه‌گر شود و نور بسیار درخشانی را ببیند، ممکن نیست اشتباه یا غفلت نماید؛ و حالات قلب او با جلوه گریه‌ای مخصوص صفات جمال و جلال خداوند دگرگون می‌شود. و خداوند بزرگ عهده دار ریاضت دل او با ترس و امیدواری از این راه می‌شود تا زمانی که او را در جایگاه راستی و در پناه خود وارد کند و او را در بهشت بهتر، بهشت نور همراه با پیامبران و شهدا و نیکوکاران سکونت دهد.))
از مهمترین اعمال این ماه، دعا کردن در اول این ماه با دعاهایی که روایت شده است، می‌باشد؛ و نیز دعاهایی که برای ورود به این منزل از منازل سفر به سوی پروردگار مناسب بوده و دعاهایی که حال او اقتضا می‌کند. در پی آن، برای پیدا کردن حال مناسب در تمام ماه و روزهای مخصوص آن به نگهبان آن روز که از ائمه می‌باشد، توسل جسته و شفاعت، دعا و درخواست توفیق آنان از خدا برای خود را بخواهد.
