ولادت
ششمين اختر فروزنده آسمان ولايت حضرت جعفر بن محمّد الصادق(ع) در روز جمعه هفدهم ماه ربيع الاول سال 83 هجري در مدينه منوره ديده به جهان گشود.
در دامن رسالت
امام صادق(ع) در دامن رسالت و مرکز وحي تولّد يافت و رشد کردند و بخشي از دوران زندگي خود را تحت توجهات و عنايات جدّ بزرگوار خود امام زين العابدين(ع) و پدر عزيز خويش امام باقر(ع) سپري کردند.
ادامه فعاليت علمي و فرهنگي پدر
امام صادق(ع) با توجه به فرصت مناسب سياسي و نياز شديد جامعه، نهضت علمي و فرهنگي پدرشان امامباقر(ع) را دنبال کردند و حوزه وسيع علمي و دانشگاه بزرگي را به وجود آوردند و در رشتههاي مختلف علوم عقلي و نقلي شاگردان بزرگ و برجستهاي همچون هشام بن حکم، محمّد بن مسلم، ابان بن تغلب و هشام بن سالم را تربيت کرد.
الف) گزیده ای از سخنان :
- ۱. پرهیز از به رخ کشیدن نیکی «اگر به کسي احسان نمودي مبادا آن نيکوکاري را با منّت بسيار و به رخ کشيدن تباه سازي».
- ۲. وحدت و دوری از کینه وتفرقه «از ستيزهجويي بپرهيز، زيرا عملت را از بين ميبرد.»
- ۳. دعا و جایگاه آن : بسيار دعا کنيد! چون خداوند، بندگاني را که دست نياز بسوي او برميدارند و بدرگاهش دعا ميکنند، دوست دارد.»
- ۴. اسباب محبت :
«سه چيز محبت آور است: 1 ـ دينداري 2 ـ فروتني 3 ـ بخشش.»
«سه چيز کينهآور است: 1 ـ نفاق 2 ـ خودبيني.»
- ۱. آسیبهای شخصیت
«سه خصلت قدر و منزلت فرد را پايين ميآورد: 1 ـ حسادت 2 ـ سخنچيني 3 ـ سبک مغزي (ناداني).»
- ۱. آسیبهای تند خوئی وغرور:
«اگر خواهان احترامي نرمخو باش و اگر خواهان اهانتي تندخو باش.» «هيچ جهلي زيانبارتر از خودپسندي نيست.»
- ۱. پرهیز از عیب جویی:
«سودمندترين چيزها براي آدمي توجه به عيوب خود پيش از پرداختن به عيوب مردم است.»
- ۱. مومن دزر دنیا:
«فرد مؤمن در سراي دنيا بيگانه و غريب است، نه از خواري آن بيتابي کند و نه در کسب عِزتش با دنياپرستان رقابت نمايد.»
امام صادق(ع) در جواب اين سؤال که راه آسودگي کجاست؟ فرمود: «در مخالفت هوا و هوس».
- ۱. وقار :
راه رفتن با شتاب و عجله از بين برنده وقار مؤمن است.»
ب) گزیده هایی از سیره
1-کمک به مستمندان
از تعاليم اسلامي و سيره اولياء استفاده ميشود که پس از عمل به واجبات، بالاترين وسيله براي تقرب به خداوند متعال کمک به نيازمندان و مستمندان است. امام صادق به سفيان ميفرمايند: «بر تو باد که به خاطر خداوند خيرخواه بندگان او باشي و بدان که خدا را با کاري بهتر از اين ديدار نخواهي کرد».
2- سفارش به نماز
معمولاً به هنگام مرگ، انسان مهمترين چيزهايي را که فکر ميکند فرزندان و بستگانش و حتي جامعهاش نياز دارد مطرح ميسازد. شايد براي افراد عادي مهمترين دلمشغولي به هنگام مرگ امور مالي باشد. از اينرو همه يا بخش عمدهاي از وصيت و سفارشهاي خود را به آن اختصاص ميدهند. ولي امام صادق(ع) دغدغههاي مهمتري دارند. حضرت در آخرين لحظات عمر خويش فرمودند: خويشاوندان مرا جمع کنيد. پس از آن که جمع شدند حضرت به آنها نگريستند و فرمودند: «شفاعت ما به کسي نميرسد که نماز را سبک بدارد.»
3- منادي صلح و مهرورزی
امام صادق(ع) نسبت به اختلاف و دشمني بين مسلمانان حساس بودند و مؤمنان را دعوت به همدلي، دوستي و محبت نسبت به يکديگر ميکردند. تا حدي اين مسئله در نظر ايشان اهميت داشت که بودجه مخصوصي براي اين کار اختصاص داده بودند. مفضل که از ياران امام صادق(ع) است پس از اينکه با پرداخت چهارصد درهم بين دو نفر صلح برقرار کرد ميگويد: امام صادق(ع) به من دستور داده است که هرگاه بين دو نفر از شيعيان ما اختلاف و مشاجرهاي پيش آيد، با پول خود حضرت بين آنها صلح و صفا ايجاد کنم.
4- سیره هر روزه امام صادق(ع)
عادت هر روزه امام صادق(ع) آن بود که پس از به جا آوردن نماز عشاء و گذشت پاسي از شب، به خانه نيازمندان شهر مدينه ميرفتند و بدون آن که آنها ايشان را بشناسند، غذا و پول به ايشان ميدادند. تنها هنگامي که امام(ع) از دنيا رفتند، همه دانستند که آن مرد بخشنده امام صادق(ع) بوده است.[1]
5- برآوردن نياز مؤمنان
يکي از ياران امام صادق عليهالسلام ميگويد: در مسجدالحرام، يکي از دوستانم از من دو دينار وام تقاضا کرد. به او وعده دادم که پس از انجام طواف اقدام کنم. هنوز طوافم به پايان نرسيده بود که امام صادق عليهالسلام وارد طواف شد و دست برشانهام نهاد و هر دو به طواف پرداختيم. طواف من به پايان رسيد، ولي به دليل همراهي با امام، باز هم به طواف ادامه دادم. آن مرد که در کناري نشسته بود و امام صادق عليهالسلام را نميشناخت، به خيال اينکه من در کار او مسامحه ميکنم هر بار که از مقابلش عبور ميکردم با دست اشاره و مطلب خود را يادآوري ميکرد. حضرت از من پرسيد: چرا اين مرد به تو اشاره ميکند؟ ماجرا را گفتم. در اين حال امام بدون لحظهاي تأمل دست از شانهام برداشت و فرمود: «برو حاجت او را برآور». روز ديگر که به مجلس امام رفتم، آن حضرت فرمود: «تلاش براي برآوردن نياز مؤمن، نزد من محبوبتر از آن است که هزار نفر را در راه خدا بسيج کنم».
6- رساله «توحيد مفضّل»
«توحيد مفضّل» حاوي مطالب سودمندي در مورد خلقت انسان و جهان و اثبات وجود خداي متعال و علم و قدرت و حکمت اوست که امام صادق(ع) براي يکي از شاگردان معروفشان به نام «مفضل بن عمر» بيان فرمودهاند.
