پنجمین پرتو از انوار مقدس ولایت و امامت در اول ماه رجب سال ۵۷ هجری قمری مصادف با روز جمعه در مدینه منوره چشم به عالم ناسوت گشود و جهان را به قدوم خود درخشان ساخت.[۱]

پدرش امام سجاد(ع) زینت عبادت کنندگان عالم وجود؛ و مادرش «ام عبدالله» دختر امام حسن مجتبی(ع) است. پس، امام باقر(ع) هم از جهت پدر و هم از جهت مادر، فاطمی و علوی است.[۲]

زبان از توصیف شخصیت او لال، قلم ها از نگاشتن فضائلش شکسته و کُمیت عقل از درک جایگاه و مقام او لَنگ است. شکوه و صولت بی کرانه او، اندیشمندان اهل تسنن را ناگزیر به بیان جملاتی شگرف در ستودن آن حضرت کرده است که به برخی از آنها اشاره می‌کنیم:

عبدالله بن عطاء

علمای اهل سنت نقل کرده‌اند عبدالله بن عطاء که از معاصرین امام باقر(ع) بود در توصیف حضرت، چنین بیان داشته است: دانشمندان و علماء را نزد هیچ کس کوچک تر از آنچه نزد ابو جعفر(امام باقر) بودند ندیدم. وی در ادامه می افزاید: مشاهده کردم دانشمندی همچون حکم[بن عتیبه] مانند یک شاگرد در نزد او بود و زانوی ادب می‌زد.[۳]

ابن ابی الحدید معتزلی:

امام باقر(ع)، بزرگ فقهای اهل حجاز بود و مردم از او فقه را آموختند. رسول خدا(ص) وی را به «باقر» ملقب گرداند و به جابر فرمود: تو فرزندم[محمد باقر] را درک خواهی کرد؛ پس سلام مرا به او برسان.[۴]

محی الدّین نووی

وی که از علمای بزرگ شافعی است در تشریح علم امام باقر(ع) می نگارد: ابوجعفر معروف به باقر بود و او را به این عنوان نامیدند چون علم را شکافت و اصل علم و علوم پنهان و مخفی را می‌شناخت. او شخصی با عظمت و امامی تام و کامل در فضل و فضیلت بود.[۵]

ابن خلکان

این اندیشمند نامی اهل سنت در توصیف امام باقر(ع) این گونه نگاشته است: «وی فردی عالم و آقایی بزرگ بود و به او باقر گفته می شد چرا که علم را توسعه داد.»[۶]

شمس الدین ذهبی

این عالم پرآوازه اهل تسنن در ستایش امام باقر می‌گوید: «او یگانه گیتی بود که علم و عمل، سیادت و شرافت، اعتماد و وقار را در خود جمع کرده بود. وی به باقر شهرت یافت چون علم را شکافت و او امامی مجتهد و تالی کتاب خدا بود.»[۷]

ابن حجر هیثمی

این عالم اهل تسنن در وصف امام باقر(ع) این گونه نگاشته است: «وی را بدین جهت باقر نامیده‌اند که از گنج‌های پنهان معارف و حقایق احکام آن به اندازه‌ای آشکار ساخت که جز بر افراد بی بصیرت و دل‌های ناپاک پوشیده نیست و از این جا است که او را شکافنده و جامع دانش و نشر دهنده و بر افرازنده‌ی علم نامیده‌اند. برای او از استواری و ثبات در مراحل سلوک عرفانی، منزلتی است که وصف کنندگان از بیان آن عاجزند و در زمینه این سلوک و معارف دارای کلمات فراوانی است که فرصت، مجال طرح آن را نمی‌دهد.[۸]

آری؛ اوست که شکافنده علوم انبیاء است و وجودش به اسلام و مسلمین عظمت بخشید و شایسته است که همه مسلمانان از این وجود نورانی فیض وافی را ببرند اما صد حیف و صد افسوس که علمای اهل تسنن خود را از این تشعشع نور محروم کرده‌ و فقط به نقل عظمت علمی آن امام همام اکتفا کرده‌اند.

سلام و درود خدا بر او، در روزی که چشم به دنیا گشود و در روزی که چشم از دنیا فرو بست و در روزی که دوباره برانگیخته خواهد شد.

این امام همام در نخستین روز رجب 57 هجری قمری در مدینه دیده به جهان گشود. نام مبارک وی را محمد نهادند از القاب آن امام می توان به باقرالعلوم به معنای شکافنده علوم، شاکر، صابر و هادی اشاره کرد و کنیه ایشان ابوجعفر بود. این امام همام در هفتم ذیحجه 114هجری قمری در 57 سالگی در مدینه به دستور هشام بن عبدالملک مسموم شد و به مقام والای شهادت نایل آمد و در آرامگاه بقیع به خاک سپرده شد.

پی نوشت

[۱] مسار الشیعة، ص۵۶.

[۲] المناقب و المثالب‏، ص۳۲۷.

[۳] حلیة الأولیاء وطبقات الأصفیاء، ج ۳، ص ۱۸۶؛ تاریخ مدینه دمشق، ج۴۵، ص۲۷۸.

[۴] شرح نهج البلاغه، ج۱۵، ص۱۶۴.

[۵] تهذیب الاسماء و اللغات، ج۳، ص۱۰۳.

[۶] وفیات الأعیان و انباء أبناء الزمان، ج ۴، ص۱۷۴.

[۷] سیر أعلام النبلاء، ج۴، ص۴۰۱.

[۸] الصواعق المحرقه، ج۲، ص۵۸۶./