سفر زیارتی اربعین، به‌ویژه آیین پیاده‌روی اربعین، یکی از بزرگ‌ترین اجتماعات مذهبی جهان است که فارغ از ابعاد جهانی و تمدنی و جنبه‌های سیاسی و اجتماعی، آثار و برکات معنوی و اخلاقی و تربیتی بسیاری برای زائران به همراه دارد. این سفر، فراتر از یک زیارت ساده، یک تجربه معنوی عمیق است که می‌تواند تحولات شگرفی در زندگی افراد ایجاد کند.
آثار زیارتی اربعین، موقتی نیستند و می‌توان آن‌ها را در زندگی روزمره حفظ کرد و استمرار بخشید. برای این کار، لازم است که زائر، تجربیات خود را در طول سفر، در زندگی خود پیاده کند.
علاوه بر این، هر زائر اربعین، یک مبلغ و سفیر حسینی برای ترویج فرهنگ زیارت اربعین است؛ او باید با اقداماتی چون بیان تجربیات سازنده و دلنشین خود، دیگران را به این سفر معنوی در سال‌های آتی ترغیب و دعوت کند.
در این نوشتار ابتدا به برخی از مهم‌ترین آثار و برکات این سفر اشاره می‌کنیم و سپس شیوه‌های مراقبه و نگهداشت آثار و برکات و حال معنوی پیاده‌روی اربعین حسینی را ذکر می‌کنیم.
برخی از آثار معنوی و اخلاقی سفر زیارتی اربعین
سفر زیارتی اربعین، فراتر از یک زیارت مذهبی، یک دانشگاه بزرگ تربیتی است که بر ابعاد مختلف شخصیت انسان تأثیر می‌گذارد. این سفر، فرصتی برای رشد و تعالی روحی و معنوی و کسب تجربیات ارزشمند معنوی برای زندگی است. برخی از آثار و برکات معنوی و اخلاقی و تربیتی این سفر به شرح زیر است:
۱. تقویت ایمان و اعتقاد: پیاده‌روی اربعین، فرصتی برای تقویت ایمان و اعتقاد به خدا و معارف اسلامی است. زیارت امام حسین (علیه‌السلام) و همراهی با میلیون‌ها زائر حسینی، احساس تعلق به یک جامعه بزرگ معنوی و با ایمان را در زائر تقویت می‌کند. آشنایی با واقعه عاشورا و زندگی امام حسین (ع) و یارانش، ایمان زائران را تقویت می‌کند و آن‌ها را به ارزش‌های اسلامی نزدیک‌تر می‌کند.
۲. ارتباط با خدا: در طول مسیر پیاده‌روی، زائر فرصت بیشتری برای خلوت با خود و ارتباط با خدا پیدا می‌کند. دعا، نیایش و تلاوت قرآن، از جمله عباداتی است که در این سفر بسیار رایج است. این حال خوب، بهترین ره‌توشه معنوی است که پس از بازگشت از این سفر زیارتی، بایستی حفظ شود.
۳. تزکیه نفس: سختی‌های متعدد در مسیر پیاده‌روی، فرصتی برای تزکیه نفس و صبر و بردباری است. زائر با تحمل این سختی‌ها، روح خود را پاک کرده و به کمالات اخلاقی دست می‌یابد.
۴. انس بیشتر با امام حسین (ع): انس و آشنایی و تدبر درباره زندگی امام حسین (ع) و قیام ایشان، از برکات معنوی است که در طول مسیر پیاده‌روی، باعث می‌شود زائر شناخت و صمیمیت عمیق‌تری نسبت به سیدالشهدا علیه السلام پیدا کند و به مقام و منزلت ایشان بیشتر پی ببرد.
۵. تقویت ارتباط با اهل بیت (ع): زیارت اربعین، فرصتی است برای تقویت ارتباط با اهل بیت (ع) و بهره‌مندی از شفاعت و عنایت آن‌ها. زائر با حضور در این سفر، خود را به خاندان عصمت و طهارت نزدیک‌تر احساس می‌کند.
۶. افزایش معرفت دینی: مطالعه و تحقیق درباره ابعاد مختلف واقعه عاشورا و زیارت اربعین، باعث افزایش معرفت دینی زائر می‌شود. این معرفت، راهنمای او در زندگی خواهد بود. شرکت در برنامه‌های فرهنگی و مذهبی که در طول مسیر برگزار می‌شود، باعث افزایش آگاهی زائران از معارف اسلامی و شیعی می‌شود.
۷. کسب آرامش روحی و روانی: سختی‌های مسیر پیاده‌روی، به ظاهر ممکن است باعث خستگی جسمی شود؛ اما در واقع، روح و روان زائر را آرام و سبک می‌کند و او را از بسیاری از دغدغه‌های دنیوی رها می‌سازد.
۸. تقویت روحیه امید و مقاومت: زیارت اربعین، الهام‌بخش زائر است تا در برابر مشکلات و سختی‌های زندگی، صبور و مقاوم باشد و به آینده امیدوار باشد.
۹. تحول شخصیتی: بسیاری از زائران پس از بازگشت از سفر اربعین، تغییرات مثبتی را در شخصیت خود احساس می‌کنند. این تغییرات می‌تواند شامل افزایش روحیه مراقبه و دین‌مداری، بخشندگی، مهربانی، گذشت و… باشد.
۱۰. تقویت روحیه ایثار و فداکاری: مشاهده صحنه‌های ایثار و فداکاری خادمان و موکب داران و زائران در طول مسیر، روحیه ایثار و فداکاری را در زائر تقویت می‌کند. در طول مسیر پیاده‌روی، زائر با افراد مختلفی از طبقات اجتماعی و فرهنگی متفاوت برخورد می‌کند. این برخوردها، فرصتی برای تمرین گذشت، ایثار و همدلی به وجود آورده است.
۱۱. تقویت روحیه برادری و همکاری: پیاده‌روی اربعین، فرصتی برای ایجاد روابط اجتماعی قوی و تقویت روحیه برادری و همدلی بین زائران ایرانی و غیرایرانی فراهم می‌کند. زندگی در جمع بزرگ زائران، روحیه همکاری و همدلی را در عموم زائران تقویت می‌کند.
۱۲. تقویت روحیه خدمت‌رسانی: بسیاری از زائران در طول مسیر به زائران دیگر خدمت می‌کنند. این خدمت‌رسانی، روحیه خدمت‌رسانی را در زائر تقویت می‌کند.
۱۳. تقویت روحیه عدالت‌خواهی: واقعه عاشورا، نماد مبارزه با ظلم و ستم است. زیارت اربعین، روحیه عدالت‌خواهی را در زائر تقویت می‌کند و او را به مبارزه با ظلم و بی‌عدالتی تشویق می‌کند.
۱۴. تقویت روحیه مقاومت در برابر گناه: زیارت اربعین، فرصتی برای توبه و استغفار و تقویت اراده برای مبارزه با گناه است. بسیاری از روایات بر این نکته تأکید دارند که زیارت امام حسین (ع) باعث آمرزش گناهان می‌شود؛ لذا زائران تصمیم به پرهیز از گناهان می‌کنند.
۱۵. افزایش استقامت و مسئولیت‌پذیری: پیاده‌روی اربعین، فرصتی برای تمرین صبر و استقامت در برابر سختی‌ها است. همچنین کمک به دیگران در طول مسیر، احساس مسئولیت‌پذیری را در عموم زائران تقویت می‌کند.
شیوه‌های حفظ آثار معنوی و اخلاقی سفر اربعین در زندگی
هماره یکی از دغدغه‌های زائران اربعین حسینی این است که چگونه آثار و برکات و دستاوردهای این سفر زیارتی و معنوی را می‌توانند حفظ کنند و در زندگی خود پیاده کنند؟ سفر اربعین، تجربه‌ای معنوی و تحول‌آفرین است که می‌تواند تأثیر عمیقی بر زندگی زائران بگذارد. آثار معنوی سفر اربعین، گنجی است که باید با مراقبت و تلاش حفظ شود. با مراقبه و برنامه هدفمند و پیاده‌سازی نکاتی در زندگی روزمره، می‌توانیم این آثار را در خود ماندگار کرده و زندگی خود را متحول کنیم. سفر زیارتی اربعین تجربه‌ای معنوی و احساسی عمیق است که می‌توان آثار آن را در تمام طول سال حفظ کرد. برای این منظور، می‌توان راهکارهای مختلفی را به کار بست. اما چگونه می‌توان این آثار و برکات را حفظ کرد و در زندگی روزمره از آن‌ها بهره‌مند شد؟ در ادامه به چند دسته از نکات مهم دراین‌رابطه اشاره می‌شود که زائری به فراخور علاقه و انگیزه‌مندی و وضعیت زندگی خویش تمام یا بخشی از این موارد را می‌تواند به کار ببندد.
۱. تجدید پیمان با امام حسین (علیه‌السلام)
یادی مستمر ارباب: با یادآوری لحظه‌های زیارت و وقایع غم‌انگیز مصیبت کربلا، پیوند معنوی خود را با امام حسین (علیه السلام) مستحکم کنیم. سلام دادن به امام حسین (ع) در اول صبح و آخر شب، بهترین گزینه برای شروع و پایان کارهای روزانه ما می‌تواند باشد.
عمل به آموزه‌های حسینی: تلاش کنیم آموزه‌های امام حسین (ع) مانند عدالت‌خواهی و دفاع از مظلومان، امربه‌معروف و نهی‌ازمنکر، آزادگی، ایثار و شهادت‌طلبی را در تمام ابعاد زندگی خود پیاده کنیم.
توسل و استغاثه: در مشکلات و سختی‌ها، به امام حسین (ع) توسل جسته و از ایشان طلب کمک کنیم. بهترین گزینه برای این کار، قرائت روزانه “زیارت عاشورا” است که شور و شعور حسینی را در ما زنده نگه می‌دارد.
ارتباط با امام زمان (عج): با تقویت امید و ایمان، ایجاد روحیه انتظار و انتقام و خونخواهی امام حسین (ع) در رکاب امام زمان (عج) انس و ارتباط قلبی با منتقم خون خدا بر قرار کنیم؛ قرائت صبحگاهی “دعای عهد” بهترین گزینه برای این کار است.
۲. تقویت ارتباط با خدا
نماز اول وقت: به نماز اول وقت اهمیت ویژه دهیم و سعی کنیم در نماز با خدا در مسجد و در نماز جماعت رازونیاز کنیم. قرآن کریم: روزانه یک صفحه و یا چند آیه از قرآن کریم تلاوت کرده و در مفاهیم آن تدبر کنیم و با قرآن انس بگیریم.
ذکر صلوات: ذکر و دعا را در طول روز فراموش نکنید و با ذکر صلوات بر محمد و آل محمد (ص) دل‌های خود را روشن کنیم.
۳. مداومت بر اذکار تثبیت دین و ایمان:
۱. دعای سفارش‌شدهٔ امام صادق (ع) معروف به ذکر آخرالزمان: “اللّه یا رحمنُ یا رحیمُ، یا مُقلِّبَ القلوبِ ثَبِّتْ قلبی علی دِینِکَ .” این دعا را مرحوم آیت الله بهجت به رهبر انقلاب، توصیه کرده بودند.
۲. دعای (آیه ۸ سوره آل عمران): “رَبَّنَا لَا تُزِغْ قُلُوبَنَا بَعْدَ إِذْ هَدَیْتَنَا وَهَبْ لَنَا مِنْ لَدُنْکَ رَحْمَةً ۚ إِنَّکَ أَنْتَ الْوَهَّابُ” در قنوت نمازهای روزانه.
۳. گفتن دعای سجده‌ی زیارت عاشورا در سجده آخر نمازهای روزانه یا در سجده شکر بعد از نماز «اللَّهُمَّ لَکَ الْحَمْدُ حَمْدَ الشَّاکِرِینَ لَکَ عَلَی مُصَابِهِمْ الْحَمْدُ لِلَّهِ عَلَی عَظِیمِ رَزِیَّتِی اللَّهُمَّ ارْزُقْنِی شَفَاعَةَ الْحُسَیْنِ یَوْمَ الْوُرُودِ وَ ثَبِّتْ لِی قَدَمَ صِدْقٍ عِنْدَکَ مَعَ الْحُسَیْنِ وَ أَصْحَابِ الْحُسَیْنِ الَّذِینَ بَذَلُوا مُهَجَهُمْ دُونَ الْحُسَیْنِ علیه السلام”
۴. خدمت‌رسانی به خلق خدا
کمک به نیازمندان: با کمک به نیازمندان، روحیه ایثار و خدمت کریمانه را در خود تقویت کنیم. کمک به نیازمندان و محرومان، می‌تواند الهام‌بخش از روحیه ایثار و فداکاری باشد که در سفر اربعین آموخته‌ایم.
خدمت به جامعه: در فعالیت‌های اجتماعی و خیرخواهانه شرکت کرده و به جامعه خود خدمت کنیم.روابط خود را با دوستان، خانواده و آشنایان تقویت کرده و سعی کنیم با همه مهربان باشیم.
فعالیت در گروه‌های جهادی: شرکت در فعالیت‌های گروه‌های جهادی و خدمت‌رسانی به مناطق محروم، می‌تواند به ما کمک کند تا روحیه خدمت‌رسانی را به تاسی از خادمان و موکب داران حسینی، در خود تقویت کنیم.
۵. خودسازی و رشد معنوی
حضور در جلسات مذهبی: در حال مراقبه را در خود حفظ کرده و در جلسات مذهبی و هیئت‌ها شرکت کرده و از محضر اساتید و علما بهره‌مند شویم.
معاشرت با افراد صالح: با افراد صالح و با تقوا ازجمله دیگر زائران اربعینی معاشرت کرده و از آن‌ها الگو بگیریم.
برگزاری مجالس روضه: در مناسبت‌های مختلف، مجالس ختم صلوات و روضه خانگی برگزار کرده و به یاد شهدای کربلا باشیم.
مطالعه مذهبی: در زمینه مسائل دینی و اخلاقی و معارف اسلامی مطالعه کرده و دانش و معرفت خود را افزایش دهیم.
گروه‌های مجازی: در گروه‌های مجازی زائران اربعین عضو شده و تجربیات خود را با دیگران به اشتراک بگذارید.
تمرین بخشندگی: تلاش برای بخشندگی و گذشت از دیگران، می‌تواند به ما کمک کند تا به فردی مهربان‌تر و دلسوزتر تبدیل شویم و برای اربعین‌های بعدی شایسته‌تر باشیم.
۶. تغییر سبک زندگی در خانواده
تقویت ارتباط با خانواده: تلاش برای تقویت ارتباط با خانواده و دوستان و ایجاد روابط سالم و صمیمی، می‌تواند تأثیر مثبتی بر زندگی شما داشته باشد. تلاش برای افزایش صبر و بردباری در برابر مشکلات و سختی‌های زندگی، می‌تواند به ما کمک کند تا به فردی قوی‌تر و پخته‌تر تبدیل شویم.
ایجاد فضای معنوی در خانه: سعی کنیم فضای خانه را برای اهل خانه، با انجام اعمال عبادی و قرائت قرآن کریم معنوی کنیم.
توجه به همسر و فرزندان: به همسر و فرزندان خود محبت کرده و به نیازهای آن‌ها توجه کنیم. به فرزندان خود معارف اسلامی را آموزش داده و آن‌ها را با فرهنگ اهل بیت (علیهم السلام) آشنا کنیم.
۷. ترویج فرهنگ زیارت
تشویق دیگران به زیارت: تشویق دوستان و آشنایان به شرکت در سفر زیارتی اربعین، می‌تواند باعث گسترش فرهنگ زیارت و ایجاد یک جامعه معنوی‌تر شود.
استفاده از فضای مجازی: استفاده از فضای مجازی برای انتشار مطالب آموزنده و جذاب در مورد زیارت اربعین، می‌تواند به ترویج فرهنگ زیارت کمک کند. با رعایت این موارد، می‌توانید آثار زیارت اربعین را در تمام طول سال حفظ کرده و از برکات آن بهره‌مند شویم.
۸. مطالعه و مرور خاطرات اربعینی
دفترچه خاطرات: نوشتن احساسات، تجربیات و درس‌هایی که در طول سفر آموخته‌اید، به ما کمک می‌کند تا این خاطرات را همیشه به یاد داشته باشیم.
عکس‌ها و فیلم‌ها: مرور عکس‌ها و فیلم‌هایی که در طول سفر گرفته‌اید، می‌تواند احساسات آن لحظات را دوباره زنده کند.
خواندن دل‌نوشته‌ها: نوشتن و خواندن دل‌نوشته‌هایی درباره ابعاد مختلف سفر، به ما کمک می‌کند تا به درک عمیق‌تری از تجربیاتتان برسیم.
مطالعه کتاب و مقاله: مطالعه کتاب‌ها و مقالات مرتبط با زیارت اربعین و سیره اهل‌بیت (ع)، باعث افزایش معرفت دینی شما می‌شود. شرکت در دوره‌های آموزشی مرتبط با زیارت اربعین و سبک زندگی اسلامی، می‌تواند به شما کمک کند تا آموخته‌های خود را در زندگی روزمره پیاده کنید.
