* کعبه

رسول گرامی اسلام فرمودند:

- هر کس که در کعبه وارد شود، در رحمت خداوند و امنیت او قرار می گیرد و چون از کعبه در آید آمرزیده شود.

- گرداگرد کعبه هفتاد هزار ملایکه هست که برای طواف و دعا کنندگان طلب آمرزش می کنند.

- یک نظر کردن به کعبه حتی بدون اینکه طواف کند یا نماز بخواند و رکوع و سجود به جای آورد، عبادت است.

* پرده کعبه

گفته شده که برای نخستین بار حضرت اسماعیل(ع) پرده ای بر روی کعبه کشیده است، بعدها قریش نیز چنین می کردند و پرده داری برای آنان منصبی ویژه به حساب می آمد. رسول خدا(ص) نیز پس از فتح مکه پرده آن را عوض کرد. بعدها همیشه یکی از کارهای خلفا و امیران توجه به همین پرده کعبه و تعویض سالانه آن بوده است. جامعه کعبه از 54 قطعه ترکیب یافته که طول قطعه آن 14 متر و پهنای آن 95 سانتیمتر است. کمربند آن از 16 قطعه ترکیب یافته و محیط آن 45 متر و پهنای آن 95 سانتیمتر است. ارتفاع پوشش کعبه 14 متر و نواری که اطراف بالای پوشش قرار گرفته و بر آن آیات قرآنی نوشته شده 95 سانتیمتر و طول آن 47 سانتیمتر مربع است. مخازن بافت و تزیین آن با طلا و زخارف دیگر به 17 میلیون ریال سعودی می رسد.

* ارکان کعبه

هر کدام از زوایای چهارگانه کعبه را رکن می نامند که عبارتند از : رکن اسود، رکن شامی، رکن غربی، رکن یمانی.

رکن اسود به نام رکن عراقی نیز معروف است و در زاویه شرقی واقع شده و تا رکن شامی 35/10 متر فاصله دارد. استلام این رکن از مستحبات است.

رکن شامی به سمت حجر اسماعیل در زاویه شمال قرار دارد، فاصله آن تا رکن غربی 38/8 متر است، حضرت محمد(ص) این رکن را استلام نمی فرمودند.

رکن غربی در سمت دیگر حجر اسماعیل قرار دارد و فاصله آن تا رکن یمانی 35/10 متر است و مورد استلام حضرت رسول(ص) قرار نگرفته است.

رکن یمانی در زاویه جنوبی کعبه قرار دارد و فاصله آن تا رکن اسود 18 ذراع یعنی 87/8 متر است که استلام آن مستحب است.

* درب کعبه

در سال 1363 ه.ق، ملک عبدالعزیز دربی ساخت و پس از وی ملک خالد آن را تعویض کرد که اکنون نیز بر کعبه قرار دارد. این درب دارای دو جدار یا دو قسمت خارجی و داخلی است. باب داخلی آن به باب «باب التوبه» معروف است و از لحاظ شکل و نوع تزیین با باب خارجی یکسان و مشابه است.

درب کعبه 280 کیلوگرم است.

* شاذروان

شاذروان برآمدگی کوتاهی است که دیوار کعبه را از بیرون احاطه کرده و باقیمانده یا نشانه محل دیوار قبلی خانه خداست که پس از بازسازی کعبه در زمان حجاج بن یوسف، بیرون از خانه واقع شده؛ و از این رو از محیط داخلی کعبه کاسته است.

فقها شاذروان را جزو خانه خدا می دانند که نباید هنگام طواف واجب بر روی آن راه رفت و نباید دست را به دیوار کعبه زد، چون دست، در واقع، داخل کعبه قرار می گیرد.

ارتفاع شاذروان در سمت شمالی 50 سانتی متر و عرض آن 39 سانتی متر -در غرب ارتفاع 28 سانتیمتر و عرض آن 80 سانتیمتر- در جنوب، ارتفاع آن 24 سانتیمتر و عرض آن 87 سانتیمتر- در شرق، ارتفاع 22 و عرض آن 66 سانتی متر است.

* حجر اسماعیل

حجر مکانی است که با راهنمایی جبرئیل امین محل نزول ابراهیم خلیل(ع)، همسرش هاجر و کودک شیرخواره اش اسماعیل(ع) شد و همین جا به امر خداوند، خانه و مأوای اسماعیل و مادرش گردید.  

طبق روایتی از امام صادق(ع) در میان حجر، قبور انبیا است، از میان پیامبرانی که احتمال دفن شان در حجر اسماعیل داده شده، حضرت هود است.

مشیت الهی بر آن قرار گرفت که سرانجام مضجع اسماعیل در کنار بیت خدا قرار گیرد و خانه او مدفن وی گردد و در جوار مادر رنج کشیده اش بیارامد. دفن اسماعیل در حجر، مشهور و بلکه از مسلمات تاریخ است.

مرجوم کلینی به سند مفضل بن عمر روایت کرده است، حجر خانه اسماعیل است و در آن قبر هاجر و اسماعیل قرار دارد. بنا به نقل مورخان ،  اسماعیل در سن 137 سالگی وفات یافته است.

سید بن طاووس به نقل از تفسیر کلبی می آورد که رسول خدا (ص) هنگام فتح مکه ، سیصد و شصت بت را که در اطراف حجر اسماعیل چیده بودند، مشاهده کرد که هر کدام در مقابل قبیله پرستش کننده آن قرار داشت. پیامبر اکرم(ص) در حالی که عصای خود را در چشم و شکم بت ها قرار می داد، آیه کریمه "جاء الحق و زهق الباطل ان الباطل کان زهوقا" را تلاوت می فرمود.

 * ناودان طلا

برای خارج ساختن آب باران از بام کعبه میان شمال و غرب بام، ناودانی از طلا نصب شده که آب را به داخل حجر اسماعیل(ع) هدایت می کند. کعبه تا 35 سال بعد از ولادت حضرت رسول(ص) ناودان نداشته و نخستین ناودان را قریش در آن سال از چوب تراشیده، بر بام آن نصب کردند. در طول سال ها حکام و امرا ناودان هایی از نقره ساخته و در سال 1021 ه.ق ، با طلا آن را منقش کردند. ناودان طلای کنونی را سلطان عبدالحمید عثمانی در سال 1270 ه.ق به خانه کعبه هدیه کرده است.

* حجرالاسود

حجرالاسود از سنگ های بهشتی است که همراه آدم (ع) به زمین فرود آمده است. پیامبر اکرم(ص) فرمود: حجرالاسود به منزله دست راست خداوند در روی زمین است که مردم با دست کشیدن روی آن و بوسیدنش با خداوند بیعت و اطاعت خود را از او تثبیت می کنند.

در تاریخ حجرالاسود اقوال مختلفی نقل گردیده است:

بعضی عقیده دارند که آدم ابوالبشر آن را از بهشت آورده است.

بعضی دیگر معتقدند که پس از خروج حضرت آدم(ع) از بهشت به زمین فرود آمده است.

عده ای را عقیده بر آن است که هنگامی که ابراهیم خلیل الرحمان در جست و جوی سنگ برای کعبه بود که جبرئیل آن را آورده است.

در روایتی از امام باقر(ع) مرویست که این سنگ از سنگ های بهشتی است که از بهشت به عنوان گواه به عهد و پیمان بنی آدم آمده است.

* مستجار

درست در مقابل ملتزم، در سوی دیگر کعبه، دیوار کناری رکن یمانی را مستجار می نامند. مستجار در قسمت مقابل در کعبه و درکنار رکن یمانی واقع شده و آن زمان که کعبه دو در داشته، در دیگر آن در این محل بوده و سپس مسدود گردیده است.

این مکان شاهد حادثه های عظیم بوده و به عظمت و قدرت الهی برای ورود فاطمه بنت اسد شکافته شد و علی(ع) تنها مولود کعبه گردید.

* مقام ابراهیم

یکی از نقاط بسیار مقدس مسجدالحرام ، محلی است به نام «مقام ابراهیم» ، این مقام یکی از شعایر الهی خوانده شده است.

مقام ابراهیم مربوط به زمانی است که ابراهیم(ع) دیوارهای کعبه را بالا می برد. زمانی که دیوار بالا رفت و دیگر دست بدان نرسید، سنگی آوردند و ابراهیم(ع) بر روی آن ایستاد و سنگ ها را از دست اسماعیل(ع) گرفت و دیوار کعبه را بالا برد.

سنگ (مقام) به شکل تقریبی مربع است با طول و عرض 40 سانتیمتر و ارتفاع 50 سانتیمتر و رنگ آن، رنگی میانه سفید و سیاه متمایل به زرد است. از زماان مهدی عباسی بدین سو این سنگ با نقره پوشانده شد و در محفظه ای قرار گرفته است تا صدمه نبیند.

* مطاف

مطاف عبادالهی، اولین معبد جهانی است که برای همه مردم برپاست و با دست نورانی ابراهیم و اسماعیل(ع) پس از طوفان نوح، به امر خدای بزرگ ساخته شده است.

مطاف رصدگاه است؛ رصدگاهی برای نظاره بر بینهایت، جهت ارتباط بین بی نهایت کوچک(انسان) با بی نهایت بزرگ (الله) .

* حطیم

یکی از محل های مقدس مسجدالحرام و در کنار کعبه جایی است که آن را حطیم می نامند. حطیم بهترین مکان در روی زمین است.

حطیم جایی است که خداوند در آن جا توبه حضرت آدم را پذیرفت، حطیم باغی از باغ های بهشت است، اگر کسی در آن چهار رکعت نماز بخواند، از عرش ندا می رسد ای بنده من! گناهان گذشته ات بخشیده شد.

* زمزم

این چاه که در قسمت شرقی مسجدالحرام قرار دارد و از آثار ابراهیم (ع)، اسماعیل و هاجر است. هنگامی که حضرت ابراهیم خانواده اش را در بیابانی بی آب و علف ترک کرد. تشنگی بر هاجر و اسماعیل غالب شد، خداوند به وسیله جبرئیل برای حفظ جان آنها زمزم را پدید آورد. بدین صورت چاه زمزم آیه ای از آیات الهی است و در روایات اهل بیت(ع) به نوشیدن آب آن سفارش شده است.

چون جرهمیان حرمت کعبه و حرم را شکستند و به فسق و فجور پرداختند، خداوند آب زمزم را از جوشش انداخت و خشک کرد؛ به طوری که حتی مکان آن نیز محو گردید. تا زمان عبدالمطلب بن هاشم نیز همچنان محل زمزم مخفی بود.

درباره اهمیت آب زمزم و فضیلت و نوشیدن آن روایات زیادی نقل شده است؛ پیامبر(ص) فرمودند: زمزم بهترین چاه دنیا است.