جناب زینب بنت خزیمة بن حارث بن عبدالله بن عمرو بن عبدمناف بن هلال بن عامر بن صعصعه عامری پنجمین همسر پیامبر اکرم (ص) به لحاظ ترتیب زمانی و از جمله پنج همسر قریشی ایشان می باشند. (1)
ابن عبدالبر به نقل از ابی الحسن جرجانی نسب ايشان را خواهر میمونه بنت حارث همسر مکرمه رسول خدا(ص) معرفی کرده ؛ ولي (2) ابن حبیب بغدادی برادران و خواهران مادری ایشان را چنین برمی شمارد: ام الفضل لبابه کبری بنت حارث همسر عباس عموی پیامبر(ص) مادر ابن عباس و لبابه صغری همسر ولید بن مغیره، مادر خالد بن ولید و عزة بنت حارث. سپس به ذکر نام خواهران مادری زینب بنت خزیمه پرداخته چنین برمی شمارد ، میمونه بنت حارث، اسماء بنت عمیس همسر جعفر بن ابیطالب و سلامه(سلمی) بنت عمیس همسر حمزه بن عبدالمطلب. (3)
زندگي زينب قبل از ازدواج با پيامبر صلي الله عليه وسلم
جناب زينب بنت خزيمه سيزده سال قبل از بعثت پيامبر (ص) به دنيا آمدند. مؤرخين نوشته اند كه ايشان قبل از ازدواج با پيامبر رحمت (ص) با عبدالله بن جحش ازدواج كرده بودند؛ ليكن عبدالله در جنگ احد به شهادت رسيدند .
برخي از مورخين گفته اند كه او با طفيل بن حارث ازدواج كرده بود اما طفيل او را طلاق داده و برادر طفيل ، عبيده بن حارث مطلبي با او ازدواج كرده بود كه ايشان در جنگ بدر و يا احد به شهادت رسيدند .
جناب زينب با از دست دادن همسر خود به شدت غمگين شده بودند و شهيد شدن همسرشان مصيبت بزرگي را براي جناب زينب در پي داشتند ، زيرا جناب زينب كه از مكه به مدينه مهاجرت كرده بودند در اين زمان خودشان را تنها در مدينه حس مي كردند .
ازدواج با رسول خدا (ص)
مدتي پس از شهادت همسر جناب زينب ، رسول خدا(ص) از ايشان خواستگاری کردند . ايشان نيز اختیار کار خویش را به خود حضرت سپردند؛(4) زيرا در مدينه كسي را نداشتند كه ولي امر ايشان باشند فلذا حضرت ختمي مرتبت (ص) را بهترين سرپرست و ولي امر خويش مي دانستند .
پیامبر(ص) گواهانی را فرا خواندند (5) و ايشان را به همسری خود در آوردند .(6) پيامبر (ص) مبلغ چهار صد درهم به عنوان مهريه به جناب زينب دادند و براي وي اتاقي مانند ديگر اتاق هاي همسران شان ساختند. بدين سان جناب زينب به عنوان همسر پيامبر (ص) به خانه پيامبر اكرم (ص) آمده و در آنجا سكني گزيدند .
این ازدواج بیست روز پس از ازدواج رسول خدا (ص) با جناب حفصه دختر عمر بن خطاب (7) در رمضان المبارك سال سوم هجری و در سی و یکمین ماه هجرت صورت گرفت. (8) برخي از مورخين بر این باورند که ازدواج رسول خدا (ص) با جناب زینب بنت خزیمه هفت سال پس از رحلت حضرت خدیجه (س) صورت گرفته است. (9)
سخاوت ام المؤمنين زينب بنت خزيمه و لقب ام المساكين
جناب زینب بنت خزیمه را بخاطر عطوفت و مهربانی با مساکین و فقرا ام المساکین( مادر بیچارگان و بينوايان ) لقب داده بودند ، زيرا ايشان هر مستمند و نيازمندي را كه احتياج به كمك داشت را مورد تفقد قرار مي دادند. (10) البته ايشان به خاطر دارا بودن خصلت هاي پاك انساني در دوران جاهليت نیز به همین لقب شهره بودند (11) و هنگامي كه دين رحمت يعني اسلام آمد، يكي از تعاليم حيات بخش آن همان بود كه جناب زينب از نظر اخلاقي به آن پايبند بودند ، يعني ، كمك و نيكي با فقرا و دستگيري مستمندان .
يكي از مؤرخين مي گويد: او از بس كه با مردم خوبي مي كرد ام المساكين خوانده مي شد. صدقات فراواني به فقرا مي داد و با آنها نيكي و احسان ميكرد. او را ام المساكين مي گفتند چون به مستمندان زيادي غذا مي داد.
رحلت زود هنگام ام الموءمنين زينب بنت خزيمه و جدائي از رسول الله (ص)
بخاطر رحلت زودرس جناب زينب ، شناخت کمتری نسبت به ديگر همسران رسول الله (ص) در مورد ایشان وجود دارد. زيرا که کوتاهی عمرشان در همجواري نبی اکرم(ص) موجب گرديد ، که مورخان و سیره نويسان در مورد درج سيره اين بانوي جليل القدر سکوت كرده و يا در اثر غفلت نامي از ايشان برده نشود.
عده ای رحلت ایشان را هشت ماه پس از ازدواج با رسول خدا(ص) و در ربیع الثانی سال چهارم هجری دانسته اند ،(12) و برخی دیگر نيز طول مدت زندگي مشترك با رسول الله (ص) را دو و یا سه ماه بیشتر ذكر نكرده اند.(13) بهمين دلايل جناب زینب بنت خزیمه را می توان جزء معدود همسران رسول خدا(ص) برشمرد که روایتی از ايشان در کتب راویان و محدثین نقل نشده است.
ام المؤمنین زینب بنت خزیمه در جوانی و در سن حدودا سی سالگی در مدینه النبي دار رحلت فرمودند .(14)
پیامبر گرامي (ص) شخصا بر پیکر ايشان نماز گزارده و او را در جنت البقیع به خاک سپردند .(15)
گذشته از اینکه او و حضرت خدیجه(س) تنها زنان پیامبر(ص) بودند که در زمان حیات پیامبر(ص) از دنیا رفتند مورخان او را نخستین همسر از همسران رسول خدا(ص) می دانند که در مدینه رحلت فرموده اند.
________________________________________
پي نوشت :
(1)- ابن عبد البر؛ الاستیعاب، تحقیق علی محمد البجاوی، بیروت، چاپ اول، 1992،ج4، ص1853
(2)- الاستیعاب، ج4، ص1853
(3)- ابن حبیب بغدادی؛المحبر، تحقیق ایلزه لیختن شتیتر، بیروت، دار الافاق الجدیده، بیتا، ص106- 109
(4) - تاریخ طبری، پیشین،ج11، ص596 و ابن عساکر؛ تاریخ دمشق، بیروت، دارالفکر، چاپ اول، 1415،ج3، ص206
(5) - طبقات الکبری ، ص91
(6) - السیرة النبویه، ج2، ص648
(7) - ابن قتیبه؛ المعارف، تحقیق ثروت عکاشه، قاهره، الهیئة المصریة العامة للکتاب، چاپ دوم، 1993، ص158
(8) - طبقات الکبری، پیشین، ص91 و ذهبی تاریخ اسلام
(9) - الاستيعاب، ج1، ص46
(10) - ابن هشام؛ السیرة النبویه، تحقیق مصطفی السقا ، بیروت، بی تا،ج2، ص648
(11) - طبقات الکبری، پیشین، ص91
(12) - نهایة الإرب ، پیشین، ص178
(13) - تاریخ خلیفه، تحقیق فواز، بیروت، دارالکتب العلمیه، چاپ اول، 1995، ص27
(14) - المنتظم، ص210 و طبقات الکبری، پیشین، ص92
(15) - تاریخ طبری، ج11، ص596
