تأکید بر فضیلت فرزندآوری به معنای فراموش کردن مسئله مهم تربیت فرزند از منظر اسلام نیست. در دین اسلام تربیت فرزند به‌هیچ‌وجه امری ساده و پیش‌پاافتاده محسوب نمی‌شود. در روایات و متون دینی، تربیت فرزند از ابتدایی‌ترین مراحل، مانندِ مرحله انعقاد نطفه آغاز می‌گردد و تا آخرین لحظاتِ ممکن ادامه می‌یابد. در تمام این مراحل توصیه‌هایی به والدین شده است .
انسان‌ها معادن طلا و نقره
از امام صادق علیه‌السلام روایت شده است که فرمود: «النَّاسُ مَعَادِنُ كَمَعَادِنِ الذَّهَبِ وَ الْفِضَّةِ»؛[1] «مردم، معادنی مانند معادن طلا و نقره هستند». در این روایت که ظاهر آن به اختلاف انسان‌ها در استعداد و اصل و نسب اشاره دارد، نکته دیگری نیز به چشم می‌خورد. اشاره به معدن و سنگ معدنی طلا و نقره نشان‌دهنده سختی انسان‌سازی و تربیت انسان است. همان‌طور که استخراج طلا و نقره، کاری ساده و کم‌اهمیت نیست و نیاز به طی مراحل مختلف، به کار بردن دقت و تحمل مشقت دارد، انسان‌سازی نیز کاری بس دشوار و دقیق است.
اولویت تربیت روانی و معنوی
در تعالیم اسلام به ساحت معنوی و ماندگار انسان که تعیین‌کننده سرنوشت اوست، توجه ویژه‌ای شده است. شاید بتوان ادعا کرد حجم سفارش‌های دینی درباره رشد روانی و معنوی کودک، چندین برابر توصیه‌ها درباره تأمین مالی و رفع نیازهای مادی فرزندان است. در این میان توجه به حفظ کرامت نفس و عزت فرزندان از اولویت‌های اساسی درروند تربیتی ایشان است. از امام صادق علیه‌السلام روایت‌شده: «أَكْرِمُوا أَوْلَادَكُمْ وَ أَحْسِنُوا أَدَبَهُمْ يُغْفَرْ لَكُمْ»؛[2] «به فرزندان خود احترام بگذاريد و آن‌ها را خوب تربيت كنيد تا آمرزيده شويد».
دغدغه معیشت و رهاشدگی فرزندان
در زمانه ما که دغدغه‌های معیشتی فراوان هستند و گاه والدین هر دو شاغل هستند، شاهد رها شدن تربیت فرزندان توسط خانواده هستیم. ساده پنداشتن امر تربیت و اولویت دادن به تأمین نیازهای مادی، اعتماد بیش‌ازاندازه به نهادهای تربیتی و آموزشی و خلأ عاطفی ناشی از دور شدن والدین و فرزندان از معضلات زمانه ما هستند. این معضلات ممکن است موجب ایجاد نسلی بیگانه با حرمت‌ها و کرامت انسانی شود.
تأکید بر فرزندآوری و ازدیاد جمعیت نباید در راستای آسان بودن تربیت فرزندان و لاابالی‌گری در این زمینه فهم شود. دین اسلام همان مقدار که به فرزندآوری تأکید می‌کند، تربیت فرزندان را امری خطیر و آن را کاری سخت مانند استخراج از معدن می‌بیند. در دین اسلام برای مراحل مختلف تربیت فرزند دستورالعمل‌ها و توصیه‌هایی بیان‌شده است.
پی‌نوشت:
[1]. كلينى، محمد بن يعقوب، الکافی، چاپ چهارم، دارالكتب الإسلامية، 1403ق، ج8، ص177.
[2]. طبرسی، رضی الدین، مکارم الاخلاق، چاپ اول، موسسه الاعلمی، بیتا، ج1، ص222.
