خداوند متعال برای هدایت انسان به سمت کمال و برتری، پیامبرانی را برگزید که راه رسیدن به کمال و بزرگواری را به انسان آموزش دهند.

یکی از اساسی‌ترین اهداف انبیا و به‌خصوص پیامبر اکرم صلی‌الله‌علیه‌وآله، ترغیب به مکارم اخلاقی است. پیامبر صلی‌الله‌علیه‌وآله می‌فرمایند: «إِنَّمَا بُعِثْتُ لِأُتَمِّمَ‏ مَكَارِمَ‏ الْأَخْلَاقِ‏»؛[1] «همانا من مبعوث شدم تا مکارم و زیبایی‌های اخلاق را کامل کنم»؛ بنابراین پیامبران الهی برای رهانیدن نفوس انسان‌ها از پستی و لئامت و رساندن آن به کرامت آمده‌اند. 

محدود بودن علم انسان 

خداوند متعال برای تشخیص خوب از بد، دو حقیقت را در وجود انسان قرار داده است:

یک. فطرت و سرشت درونی
خداوند راه تشخیص خوب و بد را به‌طور فطری در وجود انسان، نهادینه کرده است.[2]

دو. عقل، پیامبر درونی 
خدای مهربان در وجود همه انسان‌ها، قوه‌ای به نام عقل قرار داده تا انسان را در زمینه‌های مختلف یاری کند. امیرالمؤمنین علیه‌السلام فرمود: «الْعَقْلُ‏ رَسُولُ‏ الْحَقِّ»؛[3] «عقل، فرستاده خداوند است».

با توجه به این دو نکته، انسان تا اندازه‌ای می‌تواند، يک سلسله از امور را جزء كمالات نفسانى خود بداند؛ ولى از آن جهت که علم او ناقص و محدود است، راه تحصيل آنها را نمى‌داند و به همين دليل گاهی نفس را به‌جاى كرامت به پستی، فرومایگی و لئامت می‌کشاند.

انبیا، راهنمایان کرامت
از آنجا که انسان يک روح مجرد و ابدى دارد، شايسته است که بر امور پایدار و محکم، تکیه داشته باشد؛ زیرا امور ناپایدار از بین رفتنی است. قرآن کریم می‌فرماید: «ما عِنْدَكُمْ يَنْفَدُ وَ ما عِنْدَ اللَّهِ باق‏»؛[4] «آنچه نزد شماست، نابود شدنی است و آنچه نزد خداست، باقی خواهد بود». بنابراین انسان برای رسیدن به کرامت به‌ناچار نیازمند پیامبران الهی است؛ زیرا آن‌ها هستند که در امر تشخیص کرامت به یاری عقل درونی و فطرت انسان آمده و با راهنمایی و هدایت انسان، او را به اوج کرامت می‌رساند؛ به‌همین خاطر به انسان سفارش می‌کنند که در امور زندگی؛ حتی تجارت، مکارم و زیبایی‌های اخلاقی را به کار بگیرد. امام رضا علیه‌السلام فرموده‌اند: «وَ اسْتَعْمِلْ فِي تِجَارَتِكَ مَكَارِمَ‏ الْأَخْلَاق‏»؛[5] «و در کار تجارت خود، تمام مکارم و زیبایی‌های اخلاق را به کار بگیر».

بنابراین هرچند انسان، برخی از موارد کرامت نفس را می‌تواند تشخیص دهد؛ ولی از آنجا که علمش محدود است، به راهنمایی پیامبران الهی نیاز دارد.

پی نوشت:
[1]. مجلسی، محمدباقر، بحارالانوار، داراحیاءالتراث العربی، 1403ق، چاپ دوم، ج68، ص382.
[2]. شمس: 8.
[3]. آمدی، عبدالواحد، غررالحکم، دارالکتاب الاسلامیه، 1410ق، چاپ دوم، ص27.
[4]. الفقه المنسوب الی الامام‌الرضا علیه‌السلام، موسسه آل‌البیت، 1406ق، چاپ اول، ص252.