سید جمال الدین اسدآبادی، از دیگر طلایهداران وحدت و بیداری اسلامی و فریادگر احیای عظمت اسلام ناب محمدی است که سر سلسله جریان فکری استبداد داخلی و استعمار خارجی را در جوامع اسلامی تشخیص داد و با این دو مسئله به شدت مبارزه و بیدار سازی را در این جوامع آغاز کرد و با همه توان مترصد آن شد با قدرت و توانایی راه نجات مسلمانان را به عالمان دینی آنان بشناساند و غبار نشسته بر دین را از چهره اسلام دور کند.

این مصلح بزرگ که هدف اصلی‌اش وحدت و اتحاد مسلمین و استعمار ستیزی بود پس از سالها فعالیت با طرح مبارزه با استعمار و استبداد و تلاش در احیای اسلام و عزت مسلمین تحول و انقلابی عظیم را خلق کرد.

سیدجمال در مجله عروه الوثقی آورده است: « اگر مسلمانی حاضر نباشد سخن حق برادر دینی خود را بشنود چون هم مذهب او نیست و حتی از او، بیش از دشمنی اصلی و مشترک بگریزد و دشمنی با وی را در دل گیرد؛ اسلام با چنین تعصبی به شدت مخالفت کرده است.

چه مصیبت ­هایی که از این­گونه تعصبات بر مسلمان وارد آمد، چه خون­ هایی که ریخته شد، چه شمشیرهایی که به جای کشید شدن به روی دشمن به روی برادر کشیده شد، چه بسیار نیروهایی که به جای جنگ با استعمار و کفر در راه جنگ با فرزندان توحید به کار رفته است و در پی آن بود که جامعه مستحکم اسلام تجزیه گشت و به افراد تقسیم شد؛ هر کدام آنها دارای فرقه­‌ای شدند و هر فرقه به­ دنبال خواسته­ ها و تمایلات خود رفت.

عده‌ای به سوی ملک و حکومت و ‌عده­ای به جانب مذهب، ‌به تدریج آثار آن عقاید و ایمانی که مسلمانان اولیه را به سوی وحدت و یگانگی دعوت می­‌کرد و مردم را برای استحکام وحدت جامعه اسلامی برمی­انگیخت، از روان مسلمانان زایل گشت و آنچه که از ایمان و عقاید مذهبی در ذهن آنان باقی ماند، تبدیل به یک سلسله صورت­ های ذهنی شد که فقط در گنجینه خیال آنان حفظ می­شد و حافظه آنها هنگام نشان دادن معلومات نفسانی خویش به آن صورت­ ها توجه می­کرد».