دونالد ترامپ رئیس‌جمهور آمریکا پس از انجام تبادل دو استاد دانشگاه آمریکایی کابل با سه فرمانده ارشد گروه طالبان به ویژه انس حقانی، با محمد اشرف‌غنی رئیس‌جمهور افغانستان و عمران‌خان نخست‌وزیر پاکستان تماس تلفنی داشته و از همکاری آنها برای تبادل این زندانیان قدردانی کرده است.
ارگ ریاست‌جمهوری افغانستان با انتشار خبر تماس تلفنی غنی و ترامپ دو مطلب اساسی مطرح شده در این تماس تلفنی را بازگو کرده است:
1- دعوت ترامپ از اشرف‌غنی برای سفر به واشنگتن که با استقبال رئیس‌جمهور افغانستان همراه بوده است.
2- تاکید ترامپ بر توافق جدید با گروه طالبان که دو شرط اساسی در دل آن نهفته است:
الف) برقراری آتش‌بس کامل
ب) دخیل شدن کامل دولت افغانستان در مذاکرات آتی (در واقع آغاز مذاکرات مستقیم میان دولت افغانستان و گروه طالبان)
با توجه به دو موضوع مهم و اساسی که در گفتگوی ترامپ و اشرف‌غنی مطرح شده، دو تحلیل مهم و قابل توجه وجود دارد که در این نوشتار به یکی از این تحلیل‌ها پرداخته خواهد شد و در آینده موضوع دیگر نیز به بحث گذاشته می‌شود.
در این نوشتار نویسنده به دنبال بررسی شروط جدید اعلامی از سوی ترامپ برای آغاز مجدد مذاکره مستقیم میان آمریکا و گروه طالبان است.
شرط آتش‌بس؛ آب سرد بر پیکر مذاکرات
یکی از مهم‌ترین مسائلی که از ابتدای مذاکرات میان زلمی خلیل‌زاد نماینده ویژه وزارت خارجه آمریکا برای صلح افغانستان و نمایندگان سیاسی گروه طالبان مورد بحث و جدل بوده، مساله برقراری آتش‌بس کامل بوده است.
آمریکایی‌ها در تمام طول ده ماه گذشته به نحوی سعی داشتند این موضوع را به گروه طالبان بقبولانند که آغاز اجرای آتش‌بس از سوی این گروه پیش‌شرطی جدی برای اجرای توافق کامل صلح میان دو طرف و به سرانجام رساندن این روند است.
در واقع خواست آمریکا این بوده که هم‌زمان با پیشنهاد و اعلام جدول زمانی خروج نیروهای خارجی از افغانستان، گروه طالبان باید آتش‌بس کامل را اجرا کنند این در حالی است که طالبان چه پیش از آغاز مذاکره مستقیم با نماینده آمریکا، چه در حین 9 دور مذاکره با خلیل‌زاد و چه پس از اعلام تعلیق مذاکرات از سوی ترامپ بارها اعلام کرده است که آتش‌بس کامل تنها زمانی اجرایی خواهد شد که حتی یک سرباز خارجی در افغانستان حضور نداشته باشد.
به واقع آتش‌بس در زمان حضور نیروهای خارجی در افغانستان خط قرمز و به نوعی برگ برنده طالبان در مذاکرات است و بعید به نظر می‌رسد که رهبران این گروه به راحتی از این خواسته اساسی خود عقب‌نشینی کرده و به آن تن دهند.
آتش‌بس طالبان در زمان حضور نیروهای نظامی خارجی در افغانستان حتی با وجود اعلام جدول زمانی خروج آنها، معنایش پایان حیات طالبان و جدا شدن بدنه میانی این گروه و گرایش آنها به سایر گروه‌های جهادی خواهد بود و این موضوعی است که رهبران طالبان به آن واقفند و پذیرش این شرط ترامپ به نظر عملی نخواهد بود.
گروه طالبان اکنون خود را در افزونه قدرت سیاسی و امنیتی می‌بیند و در خود دلیل موجهی برای تن دادن به خواست ترامپ احساس نمی‌کند، بنابراین به نظر می‌رسد گذاشتن شرط آتش‌بس برای آغاز مجدد مذاکرات صلح با طالبان، رهبران این گروه را بیش از پیش در صداقت آمریکا برای توافق صلح دچار تردید می‌کند.
اعلام شرط آتش‌بس از سوی ترامپ آب سردی بر پیکر نیمه‌جان مذاکرات صلح میان واشنگتن و طالبان است که می‌تواند آن را تا کام مرگ پیش ببرد مگر اینکه این گفته ترامپ در گفتگو با اشرف غنی صادقانه نبوده باشد.
شرط دخالت دولت کابل در مذاکرات؛ شرط از پیش رد شده
دومین موضوعی که در گفتگوی تلفنی ترامپ و اشرف غنی مطرح شده این است که رئیس‌جمهور آمریکا اعلام کرده که در دور جدید مذاکرات صلح، دولت افغانستان باید حضور و دخالت داشته باشد و طالبان باید این موضوع را بپذیرند.
گروه طالبان بارها اعلام کرده است که هرگز دولتی را که در زمان اشغال این کشور توسط آمریکا بر سر کار آمده باشد به رسمیت نشناخته و با او مذاکره نخواهد کرد.
به زعم طالبان، حکومت وقت در افغانستان خود اراده‌ای برای تصمیم‌گیری ندارد و این آمریکاست که تصمیم نهایی را می‌گیرد به همین دلیل لزومی برای اتلاف وقت جهت مذاکره با حکومت کابل وجود ندارد.
از سوی دیگر طالبان مذاکره با دولت افغانستان را به نوعی مشروعیت‌بخشی به آن و مشروعیت‌زدایی از جهاد خود در برابر همه دولت‌های پسااشغال آمریکا می‌داند و به همین دلیل تاکنون حتی حاضر به حضور در نشستی که نماینده‌ای رسمی از حکومت افغانستان در آن حضور داشته باشد، نشده است.
با این حال یکی از خواسته‌های جدی دولت افغانستان از آمریکا این است که باید دولت کابل در تمام مذاکرات حضور داشته باشد و توافق نهایی نیز میان دولت و طالبان منعقد شود.
آمریکایی‌ها تا این لحظه نتوانسته‌اند طالبان را برای مذاکره با دولت راضی کنند و این امر در آینده نیز محال است.
به نظر می‌رسد اشرف غنی در قبال آزادی انس حقانی و تبادل او با اسرای آمریکایی این وعده را از آمریکا و ترامپ گرفته است که دولتش را وارد مذاکره با طالبان کنند. اکنون نیز ترامپ در قبال این خدمت غنی اعلام کرده است که یکی از شرط‌های اساسی‌اش حضور و دخالت دولت افغانستان در مذاکرات با طالبان است که بی‌شک از سوی این گروه مانند گذشته رد خواهد شد و شرط تقریبا بی‌اعتباری است.
به نظر می‌رسد شروط جدید اعلامی از سوی دونالد ترامپ برای آغاز مجدد مذاکرات صلح با طالبان در واقع موانعی جدی برای آغاز این روند هستند و اگر ترامپ بر این شروط خود پافشاری کند باید گفت که راه مذاکرات صلح افغانستان بیش از پیش پیچیده خواهد شد و شاید هم به مرگ آن منجر شود.
نویسنده: سید حسام رضوی، کارشناس مسائل افغانستان
