در آستانه برگزاری اجلاس اضطراری سران کشورهای اسلامی که به دنبال حمله رژیم صهیونیستی به قطر و سکوت و همراهی آشکار آمریکا تشکیل می‌شود، توجه کارشناسان و مقامات کشورهای منطقه به مواضع مستمر ایران جلب شده است؛ مواضعی که در اجلاس‌های مشابه بارها تکرار شده اما امروز بیش از هر زمان دیگری مورد توجه و پذیرش سایر کشورهای اسلامی قرار گرفته است: تهدید اصلی جهان اسلام و صلح و امنیت منطقه‌ای، رژیم صهیونیستی و حامیان غربی آن است.
از نخستین روزهای حمله همه‌جانبه رژیم صهیونیستی به غزه در اکتبر ۲۰۲۳، تهران با صراحت و پیوستگی، در نشست‌های متعدد سازمان همکاری اسلامی هشدار داده بود که اسرائیل نه تنها تهدیدی برای فلسطینیان بلکه تهدیدی وجودی برای کل جهان اسلام و منطقه است.
در نشست فوق‌العاده وزرای خارجه کشورهای عضو سازمان همکاری اسلامی در جده، «حسین امیرعبداللهیان» وزیر خارجه وقت ایران به روشنی تأکید کرد که هرگونه تعلل در اتخاذ تصمیمات عملی علیه اسرائیل به معنای چراغ سبز برای ادامه نسل‌کشی در غزه است. همانجا ایران پیشنهاد ایجاد سازوکارهای بازدارنده، از جمله تحریم سیاسی و اقتصادی تل‌آویو و جلوگیری از هرگونه عادی‌سازی روابط، را مطرح کرد.
در ادامه و با تداوم جنایات رژیم صهیونیستی در غزه، تهران در بیانیه‌های رسمی و مواضع خود در نشست‌های بین‌المللی دیگر از جمله اجلاس وزرای خارجه در دوحه و نشست‌های شورای حقوق بشر سازمان ملل، بارها اعلام کرد که «مهم‌ترین وظیفه امت اسلامی امروز، مقابله با تجاوزگری اسرائیل و بازگرداندن اولویت فلسطین به صدر دستورکار جهانی است».
رویکرد محتاطانه مساوی است با گسترش تجاوزات اسرائیل
مواضع ایران در این دوره به‌ویژه متوجه کشورهای عربی بود که به امید حمایت آمریکا یا تحت فشار غرب، تلاش داشتند رویکردی محتاطانه و محدود اتخاذ کنند. ایران هشدار داد که چنین سیاست‌هایی نه تنها به نجات غزه کمکی نمی‌کند بلکه زمینه را برای گسترش تجاوزات اسرائیل به دیگر کشورهای منطقه فراهم می‌سازد. به مرور تجاوزات رژیم صهیونیستی به لبنان، سوریه، یمن و حتی ایران گسترش یافت.
اما برای کشورهای عربی منطقه، به خصوص آن کشورهایی که همواره به صدور بیانیه‌هایی بی‌عمل علیه اسرائیل اکتفا کرده‌اند، حمله اخیر اسرائیل به قطر شوکه کنند بود. این حمله، در ادامه تجاوزات فرامرزی رژیم صهیونیستی، نقطه عطفی در اثبات مواضع ایران بود. دوحه که سال‌ها در نقش میانجی در پرونده فلسطین ظاهر می‌شد، این بار خود با چراغ سبز آمریکا؛ متحدی که کشورهای عربی به آن چشم دوخته‌اند، قربانی تجاوز مستقیم شد.
در پی این تجاوز که به اذعان منابع عبری و آمریکایی، با چراغ سبز دولت «دونالد ترامپ» صورت گرفت، مقامات قطری به صراحت به ترامپ و کاخ سفید هشدار دادند که چنین اقداماتی روند مذاکرات برای آتش‌بس و تبادل اسرا را تخریب می‌کند.
از نگاه تحلیلگران منطقه‌ای، این تحول نشان می‌دهد که اسرائیل هیچ حد و مرزی برای تجاوزات خود قائل نیست. تهران بارها هشدار داده بود که اسرائیل مرز نمی‌شناسد؛ همان‌گونه که در سوریه، لبنان، عراق و ایران اقدام به ترور و حملات خرابکارانه کرده، حالا کشوری مانند قطر را هم هدف گرفته است. این واقعیت بسیاری از کشورهای منطقه را به این نتیجه رسانده است که امنیت آنان با اتکا به آمریکا تضمین نمی‌شود.
خیانت آمریکا، تجربه تکراری منطقه
همزمانی حمله اسرائیل با مواضع دوگانه و متناقض دولت «دونالد ترامپ» رئیس‌جمهور آمریکا بار دیگر نشان داد که آمریکا نه تنها حامی امنیت کشورهای عربی نیست، بلکه عملاً شریک اسرائیل در تجاوزگری است. از یک سو کاخ سفید پس از تماس تلفنی مقامات قطری، به ظاهر بیانیه‌ای در محکومیت حمله صادر کرد، اما در همان بیانیه مدعی شد که حذف رهبران حماس می‌تواند «فرصتی برای صلح» ایجاد کند. این تناقض آشکار، خشم افکار عمومی منطقه و مقامات کشورهای عربی را برانگیخت و بار دیگر ثابت کرد که واشنگتن در عمل تنها به تقویت موقعیت اسرائیل می‌اندیشد.
برای ایران که سال‌هاست بر غیرقابل اعتماد بودن آمریکا تأکید می‌کند، این حادثه مصداقی تازه برای اثبات حقانیت مواضعش بود. تهران از نخستین روزهای جنگ غزه هشدار داده بود که «واشنگتن در ظاهر از آتش‌بس سخن می‌گوید اما در عمل ماشین جنگی اسرائیل را تغذیه می‌کند».
در همین راستا، ایران در نشست‌های متعدد در مواضع رسمی خود اعلام کرد که «امنیت منطقه‌ای تنها با قطع دست اسرائیل و خروج نیروهای خارجی از منطقه تضمین می‌شود» و امروز پس از حمله اسرائیل به قطر، اهمیت هشدارهای ایران برای کشورهای منطقه بیش از گذشته آشکار شده است.
در همین چارچوب، «علی لاریجانی» دبیر شورای عالی امنیت ملی ایران در واکنش به حمله اسرائیل به قطر خطاب به کشورهای عربی بیانیه‌ای صادر کرد که بازتابی از یک نگاه راهبردی و طولانی‌مدت است. او در پیام اخیر خود ضمن هشدار دادن نسبت به تبدیل اجلاس‌های اسلامی به «محافلی پر از سخنرانی و بدون نتیجه عملی»، اعلام کرد: «چنین اجلاس‌هایی مساوی است با سفارش تجاوز جدید به رژیم صهیونیستی.»
لاریجانی توصیه کرد که حداقل تصمیم عملی، تشکیل یک «ستاد عملیات مشترک» علیه اسرائیل باشد؛ اقدامی که نه تنها می‌تواند محورهای عملیاتی کشورهای اسلامی را هماهنگ کند بلکه پیام قاطع و بازدارنده‌ای به آمریکا و اسرائیل ارسال خواهد کرد. او تأکید کرد: «برای مسلمانان گرسنه و مظلوم فلسطینی که کاری نکردید، حداقل برای جلوگیری از نابودی خودتان تصمیم مختصری بگیرید.»
راه‌حل جایگزین
با وجود نادیده گرفته شدن هشدارهای ایران دربرابر وابستگی امنیتی کشورهای منطقه به آمریکا و خطرات آن از سوی برخی از کشورهای منطقه، حمله اسرائیل به قطر ثابت کرد که حتی کشوری که روابط نزدیک و مستحکمی با آمریکا دارد، از گزند تجاوز صهیونیست‌ها در امان نیست.
در برابر این وابستگی شکننده، ایران همواره راه‌حل جایگزینی را مطرح کرده است: ایجاد یک ائتلاف منطقه‌ای مستقل علیه اسرائیل و حرکت به سوی خودکفایی امنیتی کشورهای منطقه. چنین ائتلافی می‌تواند با هم‌افزایی قدرت‌های منطقه‌ای، امنیت جمعی را تضمین کند و در عین حال مانع از مداخلات و نفوذ بی‌ثبات‌کننده قدرت‌های خارجی شود.
تشکیل یک «ستاد عملیات مشترک» علیه اسرائیل، آن‌گونه که لاریجانی پیشنهاد کرده است، می‌تواند نقطه آغاز این همکاری عملی باشد. چنین ستادی نه‌تنها هماهنگی نظامی و امنیتی کشورهای اسلامی را افزایش می‌دهد بلکه پیام روشنی به واشنگتن و تل‌آویو خواهد داد: امنیت منطقه از این پس توسط خود کشورهای منطقه تعریف و مدیریت می‌شود، نه قدرت‌های خارجی.
