ولادت

سال 26 هجرت روز چهارم ماه شعبان ، نوزادی در خانه حضرت اميرالمؤمنين عليه‏ السلام چشم به جهان گشود که معدن فضایل الهیه  ؛در گلشن رسول اکرم صلي‏ الله‏ عليه‏ و‏آله‏ وسلم نوگلي شکوفا شد که زمين و زمان از عطر وجودش معطّر شد. کودکي پاي به عرصه وجود نهاد که آثار عظمت و شجاعت در چهره‏اش متجلّي و آيينه تمام نماي علي عليه‏ السلام بود.

ازدواج حضرت علي عليه ‏السلام با امّ‏البنين عليه ‏السلام

پس از شهدت دخت رسول خدا (ص) اميرالمؤمنين عليه‏ السلام مجبور بود همسری اختیار نموده تا در امور خانه با او همراهی نماید؛ برادرش عقيل را که آشنا به انساب عرب بود فراخواند و از او خواست برايش همسري از تبار دلاوران برگزيند تا پسراني دلير و باايمان تربيت کند با این حکمت مستور که روزی  سالار شهيدان، حسين بن علي عليه‏ السلام را در کربلا ياري کنند و حماسه عشقی به نمایش گذارند و بر جهانیان امامت را معرفی و نبوت را پاسداری نمایند.

عقيل به سراغ قبیله بنی کلاب که در عرب به شجاعت شهره بودند رفت ؛ دختری به نام  فاطمه کلابيه را برای برادرش علي عليه‏ السلام برگزيد ، حضرت اين انتخاب را پسنديد و عقيل را به خواستگاري نزد پدر فاطمه فرستاد؛ فاطمه نيز با سربلندي و افتخار پاسخ مثبت داد و پيوند مبارکي بين وي و مولاي متقيان برقرار شد.

مادری  نجیب و با ایمان

امّ‏البنين يا فاطمه کلابيه از بانوان مومنه زمان خود است که از بدو ورود به خانه امیر مومنان از او جز نجابت و بزرگی واصالت دیده نشد ، او می دانست که در چه خانه ای قدم نهاده است وبا چه مردی و صلت نموده است ؛ هنگامي که به خانه علي عليه‏ السلام قدم نهاد مادري مهربان براي فرزندان حضرت فاطمه زهرا عليهاالسلام شد و آنها را بر فرزندان خود مقدّم داشت. نقل شده است که خود از اميرالمؤمنين عليه‏ السلام درخواست کرد تا او را فاطمه خطاب نکند؛ چرا که فرزندان حضرت زهرا عليهاالسلام با شنيدن نام او به ياد مادرشان افتاده، رنجيده‏خاطر مي‏شدند. حضرت هم پذيرفت و او را «امّ‏البنين (مادر پسران)» خواند. در فضيلت وي همين بس که گوهري چون ابوالفضل عليه‏ السلام در صدف دامانش پرورش يافت.

نام گذاري حضرت عباس  عليه‏ السلام

واژه عباس، صيغه مبالغه از ماده «عبس» است که به معني جدیت و صلابت رخسار ؛ حضرت عباس از مصاديق «أشدّاءُ عَلَي الکفّار» مي‏باشد. چنانکه در جریان امان نامه شمر نشان داد که که چگونه با صلابت است ؛ اين نام از همان دوران، نشانگر شهامت و صلابت ابوالفضل عليه‏ السلام بود ؛ برخی از مقتل نویسان نوشته اند   «اميرمؤمنان عليه‏ السلام او را از اين‏‌رو عبّاس ناميد که به شجاعت، شکوه، صولت و خشم او در پيکار با دشمنان را در او می دید و کربلا را و وقایع وشجاعت او را درآن می دید؛ هنگامي که حضرت ابوالفضل عليه‏ السلام به دنيا آمد، امّ‏البنين قنداقه او را به دست اميرالمؤمنين داد تا بر وي نامي بگذارد. حضرت وي را در آغوش کشيد و او را مورد تفقّد و محبّت فراوان قرار داد. سپس در گوش راست وي اذان و در گوش چپش اقامه گفت. آن‏گاه به ام ‏البنين فرمود: «او را چه نام نهادي؟» امّ‏البنين با کمال ادب عرض کرد: «من در هيچ امري بر شما سبقت نگرفته‏ام. هر نامي که مي‏پسنديد بر وي بگذاريد». حضرت فرمود: «من او را به نام عمويم، عباس ناميدم»..

کانون فضایل و برتری های انسانی

ابوالفضل و ابو الفضایل ؛ اگرچه فضل مصدر و به معنی همه فضایل است ؛ مشهورترين کنيه آن‏حضرت، است ؛ در فرهنگ اسلام همراه نام خوب خوب کنیه خوب نیز به فرزندان می نهند تا دیگران کنیه ها والقاب بد به آنها نگویند وبه آن شهره شوند؛ آنچه از عباس در طول زندگی نه چندان طولانی بروز وظهور یافت وعینیت یافت این بود که تمامي فضايل و کمالات انساني در او دیده شد ومعنا یافت لذا آن‏حضرت را «ابوالفضل» لقب داده‏اند.

حضرت عباس (ع) جلوه ادب  

خانواده پدر ومادر اولین مربی تربیت فرزندان هستند ؛ امیر مومنان (ع)به فرزندش بزرگ خود حسن (ع) درباره تربیت نامه ونوشته وصیتی زیبا دارد از جمله در آن مي‏فرمايد: «پسرم، ادب مايه بارور شدن عقل و بيداري قلب و سرلوحه فضل و بزرگواري است».

بر همين اساس ابوالفضل‏العباس عليه‏ السلام که شاگرد همين مکتب بود در همه دوران‏هاي عمر مبارک خويش، از کودکي تا هنگام شهادت، ادب را سرلوحه زندگي خويش قرار داده بود. نوشته : عباس عليه‏ السلام هرگز، بدون اجازه و در حضور امام حسين عليه‏ السلام به زمين نمي‏نشست وهرگز خیره به سیمای برادر نظر نکرد و اورا سید وسرور صدازد مگر در کنار علقمه که ندا در داد «ادرک اخاک »

شمایل و سیما ی عباس

درباره شمایل پیامبر(ص) وبرخی از ائمه کتابها نوشته اند؛ در باره شمایل حضرت  عباس علیه السلام نیز سخنانی گفته ونوشته اند  که براساس منابع به برخی از این اوصاف ظاهری حضرت اشاره می شود:

صورتی چون ماه داشت ؛ در ميان عرب رسم بود که اگر کودکي زيبايي فوق ‏العاده داشت و داراي قامتي بلند و چهره‏‌اي زيبا بود، او را «قمر بنی هاشم » نامیدند ؛ مثلاً عبدمناف، چنانکه به یکی از اجداد امیر مومنان(ع) وپیامبر(ص) به خاطر زیبایی چهره  «قمر البطحاء »می گفته اند و عبداللّه‏، پدر بزرگوار حضرت رسول را که سيمايي نوراني و چشم‏گير داشت «قمر حرم (ماه حرم)» مي‏خواندند. حضرت عباس عليه‏ السلام نيز که از زيبايي ويژه‏اي برخوردار بود و قامتي رشيد همچون سرو داشت، مشمول اين سنت شد و او را به عنوان «قمربني‏‌هاشم » شهره شد؛ چنانکه خواهرش زینب به «عقیله العرب و بنی هاشم» ملقب بود

سيره‏نويسان در مورد چهره ‏زيبا، قامت‏ بلند و چالاک و بازوان‏ ستبر حضرت عباس بن علي عليه‏ السلام چنين نوشته‌‏اند: «عباس پسر اميرمؤمنان علي عليه‏ السلام مردي زيبا و خوش‏سيما و بلندقامت بود، به طوري که وقتي بر اسب قوي و بلند سوار مي‏شد، پاهايش بر زمين کشيده مي‏شد وکمر اسب خمیده می شد » شاید در برخی از توصیافات مبالغه بکار رفته باشد اما واقعیت این است که چهره ای زیبا وقدی بلند و هیکلی پهلوانی وورزیده داشت ؛

شرح معنی شجاعت

اگر در درک مفهوم واقعی شجاعت مشکلی باشد ، تامل در رفتار وسیره وزندگی عباس آن مشکل را حل خواهد نمود، اگر در اثبات قوه ای به نام شجاعت درانسان کسی تردید دارد با نظر به زندگی عباس این تردید از بین خواهد رفت ؛  حضرت عباس عليه‏ السلام فرزند رشيد  اميرمؤمنان عليه‏ السلام بود و همچون پدرتجلی مفهوم شجاعت بود .

توصیف حضرت عباس عليه‏ السلام در زیارت ناحیه

در بخشي از زيارت ناحيه مقدسه که منسوب به امام هادي عليه‏ السلام و امام زمان (عج) است توصیف و اوصافی پر معنا وعالی مضمون ومفهوم از حضرت عباس یاد شده وبه کرامات زبیا زیارت گردیده که جای تامل دارد : «سلام بر ابوالفضل‏العباس، پسر اميرالمؤمنين؛ آن‏که در برداری نهایت  مراعات و ايثار را نمود، جانش را نثار برادرش حسين عليه‏ السلام کرد؛ آن‏که دنيا را وسيله آخرت قرار داد؛ آن‏که خود را فداي برادر نمود؛ آن‏که نگهبانی نموداز  دين و و اهل بیت امام حسين عليه‏ السلام ؛ آن‏که تلاش بسيار براي آب‏رساني به لب تشنگان نمود؛ ودراین راه دستانش در راه خدا قطع شد».

جلوه خوبی ها

حضرت عباس عليه‏ السلام القاب زیبایی دارد مامقاني ودیگر رجالیون در کتاب رجالش  مي‏نويسد: «براي حضرت عباس عليه‏ السلام شانزده لقب برشمرده‌‏اند».

قمربني‏‌هاشم، باب‏الحوائج، الشهيد، عبدصالح، سَقّاء، ساقي، المستجار (= پشت و پناه)، سپهدار، علمدار، ضَيغَم (= شير) و ظَهْرُالولاية (= پشتيبان ولايت)، برخي از القاب حضرت ابوالفضل عليه‏ السلام است.

مطیع امام زمانش (ع)

عباس عليه‏ السلام الگوي بسيار گوياي اطاعت از ولايت و امانت به‏شمار مي‏رود. قهرماني او و ديگر برادران مادري‏اش را بالاتر از آنچه که در نشته ها هست بود ؛ چون بسیاری از فضایل آنها در تارینگاری مغفول بوده است وجز از عاشورا کمتر به وصف این فرزندان پرداخته شده است ؛  جانبازي و فداکاري عباس عليه‏ السلام به پاس حمايت از ولايت و امام‏زمان خويش صورت گرفته است. به همين دليل وي را «ظَهْرُالولاية (=پشتيبان ولايت)» لقب داده اند. او پشت و پناه ولايت‏ وامامت بود در روزگاری که جمعی برای کشتن امام زمان خود همنوا بودند ؛ و تا آخرين حدّ توان از او و آرمان‏‌هايش پشتيباني نمود. ازاين‏‌رو وقتي امام حسين عليه‏ السلام در آخرين لحظات عمر بر بالين او آمد، فرمود: «به خدا قسم اکنون کمرم شکست...».واین وصفی است که تنها پس از فقدان عباس از امام در نینوا شنیده شد.

مهر ومحبت بین دوبرادر

این جمله را مقتل نویسان نوشته اند که جملهخ مهر آمیزی بود بین حسین و عباس رد وبدل شده است که در نهایت مهربانی است «بنفسي أنت يا أخي؛ فدايت شوم برادرم» برادر فدای برادر شود  ، فداي کسي خواهم شد که بهترين فدايي حسين عليه‏ السلام بود. فداي دستاني که پرچمدار بود وتا آخرین پرچم مکتب را نگهداشت و به قیمت جانش از آن پاسداری نمود . فداي چشماني که از اهل بیت برادر نگهباني کرد.

همسر و فرزندان قمر بني هاشم عليه‏ السلام

همسر حضرت عباس عليه‏ السلام «لبابه» دختر عبيداللّه‏ بن عباس مي‏باشد. لبابه از بانوان ارجمند، و پدرش پسرعموي پيامبر گرامي ‏اسلام صلي‏ الله‏ عليه‏ و‏آله‏ وسلم بود. قمر بني‌‏هاشم عليه‏ السلام از لبابه صاحب دو فرزند به نام‏هاي فضل و عُبيداللّه‏ شد و ذريه حضرت از جانب عبيداللّه‏ ادامه يافت ؛ در طول تاريخ از اين نسل پاک عالمان و فقيهاني برجسته که از یاران ائمه ومحدثان بزرگ بوده اند ؛ که مزار آنان زیارتگاه وملجاء عاشقان وعارفان است ؛ ابويعلي حمزة بن قاسم که نوه حضرت عباس در نسل پنجم است و در نزديک حلّه داراي گنبد و بارگاه است ؛ در شهر زنجان امام زاده ابراهیم است که در قیام سادات علیه عباسیان شهید شده ودر زنجان مدفون گردیده است ؛ نسب شناسان اورا از فرزندان حضرت عباس (ع) دانسته اند حرمش منشاء برکات و مرکز انجام فرایض وتدریس فقه و سنن الهیه و کنار مزارش مرقد اولیاء بزرگ ودانشمندان از فقها وحکماست ؛در نقاط دیگر ایران نیز از این مراقد مطهر وجود دارد.

درس مهم از سیره عباس (ع)

داستان ایثار حضرت عباس علیه السلام در کربلا درسهای زیادی برای نسل حاضر دارد واز این داستان می توان به مفهوم واقعی برادری رسید ؛ برادری تنها نسبت ظاهری نیست، بلکه علاوه بر پیوند نسبی پیوند عمیق معنوی را باید از آن در سیره عباس (ع) استنباط ودرس گرفت ؛ عباس همه وجودش را چونان برادرش حسین درراه دین نثار نمود ونامش در کنار برادر در تاریخ جاودانه خواهد بود و عملش سرمشق انسان تا مفهوم واقعی برادری در دنیا تحریف نشده وبه مادیات وثروت ومال خلاصه نشود؛ بلکه میراث معنوی پدری چون علی (ع) را در راه دفاع از دین باهم حفظ نموده وبه بشریت الگو شدند؛