ماه مبارک رمضان، ماهی که به تعبیر پیامبر اکرم(ص) «بهار قرآن» نام گرفته، فرصتی بی‌نظیر برای انس با کلام الهی و درک اهمیت و فضیلت این کتاب آسمانی است.
مهم ترین ویژگی ماه رمضان، نزول قرآن است که در شب قدر بر قلب نازنین پیامبر اکرم صلّی الله علیه وآله وسلّم نازل شده است.[۱] لذا ماه رمضان پیوند مستحکمی با قرآن دارد،[۲] و به همین جهت، باید به این هدیه الهی توجّه خاص شود.[۳]
بر این اساس یک مسلمان علاوه بر روزه گرفتن، باید با قرآن مأنوس شود؛ چرا که قرآن هم هدایت است، هم بیّنات و هم فرقان «... هُدیً لِلنّاسِ و بیّناتٍ مِنَ الهُدی وَ الفُرقانِ ...».[۴]
از این رو از امور بسیار مهم در این ماه، تلاوت قرآن مجید است که با شروع ماه رمضان، سزاوار است قرآن بسیار تلاوت شود.[۵]
* اهمیت و فضیلت تلاوت قرآن در آینۀ عقل و نقل
قرآن، عربی فصیح و روانی است که آهنگ آن در گوش ها دل انگیز، و تلاوت آن بر زبان ها آسان است. از نظر محتوا نیز، در عین عمیق و پرمایه بودن، درک آن سهل و ساده و آسان است.[۶]
اصولاً آن همه حقایق بزرگ و برجسته در قالب این الفاظ محدود با سهولت درک معانی، ریخته شده است،[۷] از این نظر خداوند آن چنان تسلطی به پیامبرش بر آیات قرآن، داده بود که به آسانی و در همه جا و برای حل هر مشکل، از آن استفاده میکرد، و پیوسته بر مؤمنان تلاوت می نمود.[۸]
این مسأله نشان می دهد قرآن کریم اختصاص به قشر خاصی از مردم ندارد؛ همانگونه که عالمان بزرگ و فلاسفه و دانشمندان عظیم الشأن از آن بهره میگیرند، مردم عوام (که قادر بر تلاوت قرآن هستند) نیز در حد توان و درک خود از آن استفاده می کنند. این ویژگی در کتاب های دیگر دیده نمی شود.[۹]
در بیان اهمیت تلاوت قرآن همین بس که بدانیم مسلمانان هر چه دارند از قرآن است و بهترین راه برای تحصیل روحانیت قلب و صفای دل و بودن به یاد خدا، تلاوت و تدبر در آیات قرآن است.[۱۰]
در این زمینه امام باقر علیه السلام روایت نموده که پیامبر خدا صلّی الله علیه وآله وسلّم فرمود: «مَنْ قَرَأَ عَشْرَ آیَاتٍ فِی لَیْلَةٍ لَمْ یُکْتَبْ مِنَ اَلْغَافِلِینَ...؛[۱۱]کسی که ده آیه از قرآن مجید را در شب بخواند نام او در زمره غافلین ثبت نخواهد شد».[۱۲]
پیامبر اکرم صلّی الله علیه وآله وسلّم در روایتی دیگر می فرمایند: «نَوّرُوا بُیُوتَکُمْ بِتِلَاوَةِ الْقُرْآنِ؛ خانه های خود را با خواندن قرآن نورانی کنید».[۱۳]
روایت می فرماید خانه هایتان تاریک نباشد و قرآن تلاوت کنید و گوش اهل خانه را تلاوت قرآن بنوازد تا کم کم معنای آن را بفهمند و اندیشه کنند و نباید قرآن فقط مخصوص جای به خصوص باشد.[۱۴]
در روایتی دیگر پیامبر اکرم صلّی الله علیه وآله وسلّم می فرماید: «... ولِتالِی آیة مِنْ کِتابِ اللّه خَیرٌ مِنْ تَحْتِ العرش الی تُخوم السّفلی؛ برای تلاوت کننده آیه ای از قرآن ارزش و ثوابی بهتر از آنچه زیر عرش تا زمین است موجود است»؛[۱۵] یعنی ثواب آن بهتر است از آنچه بین عرش و طبقات پائین است. [۱۶]
آن حضرت در فرازی دیگر می فرماید: «... و یدفَعُ عن تالی القرآن بلوی الاخرة؛ ... و دفع می شود از تلاوت کننده قرآن بلای آخرت و گرفتار شدن در آن».[۱۷]
در روایتی دیگر پیامبر صلّی الله علیه وآله وسلّم خطاب به سلمان می فرماید: «ای سلمان! بر تو است خواندن قرآن، زیرا قرائت آن کفاره گناهان و پوششی برای آتش و امانی از عذاب است ... مؤمن زمانی که قرآن می خواند خداوند با نظر رحمت به او می نگرد».[۱۸]
* تلاوت قرآن در رمضان، دری از در های بهشت
پیغمبر اکرم صلّی الله علیه وآله وسلّم در آستانه ماه مبارک رمضان طی خطبه ای چنین فرمود: «فَاسْأَلُوا اللَّهَ رَبَّکُمْ بِنِیَّاتٍ صَادِقَةٍ وَ قُلُوبٍ طَاهِرَةٍ أَنْ یُوَفِّقَکُمْ لِصِیَامِهِ وَ تِلَاوَةِ کِتَابِهِ؛ با نیت های خالص و دل های پاک از خداوند بخواهید تا شما را در روزه داشتن و تلاوت قرآن در این ماه توفیق دهد».[۱۹]
آن حضرت در فرازی دیگر از خطبه شعبانیه، که خطبه ای بسیار پر محتوی است، در مورد درهای بهشت جمله ای دارد، میفرماید: «إِنَّ أَبْوَابَ الْجِنَانِ فِی هَذَا الشَّهْرِ مُفَتَّحَةٌ؛[۲۰]درهای بهشت در این ماه باز است».[۲۱]
از این جمله استفاده می شود که بهشت هم اکنون وجود دارد، و در ماه رمضان درهای آن به سوی بندگان صالح خداوند باز است. از جمله قرآنی که تلاوت می کنیم دری از درهای بهشت است.[۲۲]
* ماه رمضان، بهار انس با قرآن
ماه رمضان ویژگی های زیادی دارد که ماه های دیگر ندارند؛ از جمله اینکه ماه نزول قرآن است؛ «شَهْرُ رَمَضَانَ الَّذِی أُنزِلَ فِیهِ الْقُرْآن».[۲۳]
این ویژگی که در ماه رمضان واقع شد تصادفی نیست؛ چرا که ماه رمضان ماه تربیت (روزه) است و تربیت بدون تعلیم نمیشود و قرآن تعلیم دهنده است و باید قرآن در این ماه نازل شود و بهار تلاوت قرآن باشد.[۲۴]
اینکه در ماه رمضان قرآن خواندن سفارش شده، علتش این است که در ماه رمضان به سبب روزه، قلب انسان صاف شده و آماده پذیرش تلقینات و تبلیغات است و قرآن هم بهترین تبلیغ است. پس مراد این است که در ماه رمضان قرآن بخوانیم که هم قلبمان آن را بپذیرد و هم هدایت و تربیت شود.[۲۵]
لذا بهترین اعمال در شب ها و روزهای ماه مبارک رمضان تلاوت قرآن است؛ همانگونه که در حدیثی آمده است: هر چیزی را بهاری است و بهار قرآن ماه رمضان است، و در ماه های دیگر، هر ماهی یک بار ختم قرآن سنت است و اقل آن هر شش روز است؛ ولی در ماه رمضان، هر سه روز یک ختم قرآن سنت است و اگر بتواند روزی یک قرآن ختم کند، خوب است.[۲۶]
* ثواب تلاوت یک آیه از قرآن در ماه رمضان
وقتی خواب روزه دار که بی خبری مطلق است عبادت باشد، بیداری او که در حال تلاوت قرآن باشد به طریق اولی عبادت بالاتری خواهد بود.[۲۷] چرا که تلاوت قرآن از افضل عبادات است و کمتر عبادتی به پایه آن می رسد، زیرا این تلاوت الهام بخش اندیشه در قرآن، و اندیشه و تفکر، سرچشمه اعمال صالح است.[۲۸]
آری تلاوت قرآن فضیلتی بزرگ است؛ به ویژه در ماه مبارک رمضان که به راستی فضیلت آن بیرون از حد و شمار است،[۲۹] و اجر و ثوابی بس عظیم دارد؛[۳۰] تا آن جا که ثواب تلاوت یک آیه از این معجزه الهی در این ماه، برابر با تلاوت تمام قرآن در غیر ماه رمضان قرار داده شده است.[۳۱]
* سخن آخر: (قرآن بهترین نسخه شفابخش برای رسیدن به آرامش است)
چه زیباست که در این ماه عزیز، هر چه بیشتر با کتاب خدا آشنا شویم،[۳۲] قرآن را تلاوت کنیم، ترجمه آن را مطالعه نماییم، به سراغ تفسیر قرآن برویم،[۳۳]و از آن، تا حد توان بهره بگیریم، و جزء میهمان های حقیقی و واقعی پروردگار شویم؛ که اگر دل به قرآن دهیم و در محضرش زانو بزنیم، بی شک این نسخه شفابخش آلام ما را تسکین بخشیده، و دردهای مان را دوا نموده، و قلب و روحمان را آرام می کند.[۳۴]
منابع:
۱. والاترین بندگان
۲. مثال های زیبای قرآن
[۱] «شهرُ رَمَضانَ الَّذی انزِلَ فیهِ القُرآنْ هُدیً لِلنّاسِ وَ بَیِّناتٍ مِنَ الهُدی و الفُرْقان...؛ ماه رمضان، ماهی است که قرآن در آن برای هدایت بشر و برای راهنمایی و امتیاز حق از باطل نازل شده است».
[۲] مثال های زیبای قرآن، ج۱، ص۱۱.
[۳] همان، ص۱۲.
[۴] سورۀ بقره، آیۀ ۱۸۵؛ (مثال های زیبای قرآن ، ج۱ ، ص۱۲).
[۵] کلیات مفاتیح نوین، ص۷۷۳.
[۶] تفسیر نمونه ، ج۱۳، ص۱۵۰.
[۷] همان.
[۸] لغات در تفسیر نمونه، ص۶۴۹.
[۹] داستان یاران: مجموعه بحث های تفسیری حضرت آیت الله العظمی مکارم شیرازی(مدظله)، ص۲۳۶.
[۱۰] جلوه حق بحثی پیرامون(صوفیگری) در گذشته و حال ، ص۱۰۸.
[۱۱] امالی، ص۳۶؛ بحارالانوار، ج۹۲، ص۱۹۷- ۱۹۶.
[۱۲] جلوه حق بحثی پیرامون(صوفیگری) در گذشته و حال ، ص۱۰۸.
[۱۳] اصول کافی، ج۲، ص۶۱۰، بحارالانوار، ج۹۲، ص۲۰۰؛ (جلوه حق بحثی پیرامون(صوفیگری) در گذشته و حال ، ص۱۰۸).
[۱۴] مشکات هدایت، ص۹۹.
[۱۵] بحارالانوار، ج۹۲، ص۱۹ از جامع الاخبار، ص۴۶- ۴۸.
[۱۶] اخلاق اسلامی در نهج البلاغه (خطبه متقین) ، ج۱، ص۴۳۹.
[۱۷] بحارالانوار، ج۹۲، ص۱۹ از جامع الاخبار، ص۴۶- ۴۸؛ (اخلاق اسلامی در نهج البلاغه (خطبه متقین)، ج۱، ص۴۳۹).
[۱۸] بحارالانوار، ج۹۲، ص۱۸- ۱۷ از جامع الاخبار، صفحه ۴۶- ۴۸ (به نقل از ج۲ الحیاة، ص۲۵۳)؛ (اخلاق اسلامی در نهج البلاغه (خطبه متقین)، ج۱، ص۴۳۹).
[۱۹] کلیات مفاتیح نوین، ص۶۹۵.
[۲۰] وسائل الشیعه، ج۷، صفحه ۲۲۸.
[۲۱] والاترین بندگان، ص۱۲۷.
[۲۲] همان.
[۲۳] سوره بقره، آیه ۱۸۵؛ (گفتار معصومین علیهم السلام، ج۲ ، ص۱۲۰).
[۲۴] گفتار معصومین علیهم السلام، ج۲، ص۱۲۰.
[۲۵] انوار هدایت، مجموعه مباحث اخلاقی، ص۴۳۶.
[۲۶] زاد المعاد، ص ۱۰۹.
[۲۷] گفتار معصومین علیهم السلام، ج۲، ص۱۲۳.
[۲۸] اعتقاد ما ، ص۴۹.
[۲۹] مثال های زیبای قرآن، ج۱، ص۱۲.
[۳۰] همان، ص۲۴۸.
[۳۱] وسائل الشیعه، ج۷، ص ۲۲۸؛ (والاترین بندگان ، ص۱۲).
[۳۲] والاترین بندگان، ص۱۲.
[۳۳] مثال های زیبای قرآن، ج۲، ص۱۲۲.
[۳۴] والاترین بندگان، ص۱۲.
