emamian
جایگاه تفکر در آموزه‌های اسلام
انسان برای خود یک سری معلومات و مجهولاتی دارد که در اثر تفکر می تواند از حجم مجهولات خود کم کرده و بر میزان معلوماتش اضافه نماید. امام خمینی رهبر کبیر انقلاب (ره) در این راستا می فرماید: «تفکر فرایندی است که در طی آن سلسله ای از امور معلوم و مشخص در کنار هم قرار می گیرند تا امری مجهول را، واضح و روشن سازند.»[1]
جایگاه تفکر در اسلام
اسلام نیز طرفدار تفکر است و در آیات و روایات فراوانی در فرصت های مختلف امر به تفکر کرده است؛ چون حاصل تفکر دانایی است. دانایی نیز یک امر پسندیده می باشد؛ زیرا فرد عالم و دانا در تصمیم گیری ها و جهت گیری های خود عاقلانه تر و سنجیده تر عمل می کند و کمتر دچار لغزش و اشتباه می شود.[2]
تفکّر در آیات
قرآن کریم در آیات متعدد و موضوعات مختلف انسان ها را به اندیشه و تعقل فراخوانده است.
بسیاری از آیات، متفکران، اندیشه ورزان و آنان که در مقام فهم واقعیات هستند را به بهترین صورت، تمجید کرده و گریزان از حقیقت را سخت مورد نکوهش قرار داده اند.
از جمله محورهای اساسی که قرآن، انسان را به تفکر در مورد آنها تشویق می کند، عبارتند از:
یک. تفکّر در جهان خلقت
قرآن در آیات مختلف امر به تفکر در خلقت آسمان ها و زمین کرده است، به عنوان مثال: «إِنَّ فِي خَلْقِ السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضِ وَاخْتِلَافِ اللَّيْلِ وَالنَّهَارِ لَآيَاتٍ لِأُولِي الْأَلْبَابِ؛[3] همانا در خلقت آسمان ها و زمین و رفت و آمد شب و روز، نشانه هایی از (حکمت) است برای خردمندانی که بیندیشند.»
دو. تفکّر در احکام و آیات الهی
خداوند حتی در جایی که آیات خود را تبیین و روشن کرده است نیز بحث تفکر را پیش می کشد و اهمیت آن را به خلق گوشزد کرده و می فهماند که تفکر چه جایگاهی در اسلام دارد و تقلید کور کورانه را نمی پذیرد: «كَذَٰلِكَ يُبَيِّنُ اللَّهُ لَكُمُ الْآيَاتِ لَعَلَّكُمْ تَتَفَكَّرُونَ؛[4] خداوند آیاتش را به روشنی بیان می کند، باشد که شما در آن تفکر و تعقل کنید.»
سه. تفکّر در تحولات تاریخی
اطلاع از زندگی و سرگذشت ملت های گذشته، انگیزه ها و عواملی که باعث پیشرفت یا عقب ماندگی آنان شده، عقل انسانی را پرورش می دهد و انسان عبرت می گیرد، از این رو قرآن سفارش به تفکّر در سرگذشت پیشینیان می کند:
«قُلْ سِيرُوا فِي الْأَرْضِ ثُمَّ انْظُرُوا كَيْفَ كانَ عاقِبَةُ الْمُكَذِّبِينَ؛[5] بگو، روی زمین گردش کنید؛ سپس بنگرید سرانجام تکذیب کنندگان آیات الهی چه شد؟!»
تفکّر در روایات
در روایات متعدد و مختلفی امر به تفکر شده و اهمیت جایگاه آن نیز بیان شده است حتی در برخی روایات تفکّر از عبادت برتر دانسته شده است؛ زیرا تفکّر در عبادت انسان نیز تاثیر می گذارد و معرفت شناسی انسان را تغییر می دهد.
امیرالمؤمنین علیه السلام می فرمایند: «اندیشه و فکر، انسان را به نیکویی و عمل به آن می کشاند.»[6]
امام صادق علیه السلام می فرمایند: «بیشترین عبادت ابوذر، تفکّر و عبرت گرفتن بود.»[7] این روایت به خوبی بر ما روشن می کند، که با تفکر چه درجه ای از ایمان را می توان به دست آورد و به کمالات رسید.
هراندازه تفکّر بیشتر راه گشا باشد ثواب و عاقبت به خیری بیشتری را به ارمغان می آورد. تفکّر، دارای درجات و مراتبی است. گاهی اثر یک لحظه تفکّر یک هفته انسان را جلو می اندازد گاهی یک ماه، گاهی یکسال وگاهی یک عمر. تفکر هرچه عمیق تر باشد حرکت و پیشرفت بیشتری به وجود می آورد، مانند یک لحظه تفکّر«حر بن یزید ریاحی» در زمین کربلا که او را از جهنمی بودن رها کرد و به مراتب بالای بهشت رساند.[8]
در نتیجه تفکر در اسلام از جایگاه والایی برخوردار است و سبب می شود انسان به درجات مادی و معنوی برسد و سعادت خود را تامین نماید، که از راههای دیگر، امکان دسترسی به این آثارمهم وجود ندارد.
پی نوشت
[1] شرح چهل حدیث، ص191.
[2] میزان الحکمة، ج10، ح16209.
[3] سوره آل عمران، آیه190.
[4] سوره بقره، آیه219.
[5] سوره انعام، آیه11.
[6] کافی، ج2، ص55.
[7] خصال، ص42.
[8] شرح چهل حدیث، ص189.
محبت امیرالمؤمنین علیه‌السلام اکسیر نجات
هرچند خداوند در فطرت و سرشت همه انسان‌ها، آموزه‌ای به نام محبت قرار داده، ولی محبت برخی آفریدگان، از جمله امیرمؤمنان علیه‌السلام، را به هر کسی نداده است؛ زیرا هر کسی ظرفیت پذیرش این اکسیر گران‌قیمت را پیدا نکرده است.
امیرالمؤمنین علیه‌السلام، محبوب خدا
قرآن کریم، قانون جذب محبت را چنین بیان کرده است: «إِنَّ الَّذينَ آمَنُوا وَ عَمِلُوا الصَّالِحاتِ سَيَجْعَلُ لَهُمُ الرَّحْمنُ وُدًّا»؛[1] «کسانی که ایمان آورده و کارهای شایسته کرده‌اند، به قطع خدای مهربان برای آنان، محبّتی [در دلها] قرار می‌دهد».
در شأن نزول این آیه چنین آمده است که پیامبر صلیاللهعلیهوآله به امیرالمؤمنین علیه‌السلام فرمود: «قُلْ يَا عَلِيُّ: اللَّهُمَّ اجْعَلْ لِي فِي قُلُوبِ الْمُؤْمِنِينَ وُدّا»؛[2] «ای علی! بگو: پروردگارا! در دل مؤمنان برای من محبّتی قرار بده!» سپس خدا آیه فوق را نازل کرد. بنابراین خدا محـبت امیرالمؤمنین علیه‌السلام را در قلوب مؤمنان قرار داده است. این محـبت همان منَّتی است که خدا بر مومنان قرار داده و فرموده: «ایمان را محبوب قلب‌های شما قرار دادیم».[3] امام باقر علیه‌السلام فرمودند: «منظور از ایمان، محبت امیرالمؤمنین علیه‌السلام است».[4]
پس امیرالمؤمنین علیه‌السلام مصداق روشن این آیه است که خدا محـبت او را در قلب اهل ایمان قرار داده است.
محـبت امیرالمؤمنین علیه‌السلام، معیار ایمان
محبت امیرالمؤمنین و اهل‌بیت علیهم‌السلام، آثار و برکات فراوانی در دنیا و آخرت دارد؛[5] تا آنجا که معیار ایمان و کفر، محـبت و دشمنی امیرالمؤمنین قرار داده شده است؛ زیرا پیامبر اکرم صلیاللهعلیهوآله فرمودند: «يَا عَلِيُّ حُبُّكَ إِيمَانٌ وَ بُغْضُكَ نِفَاقٌ»؛[6] «ای علی! محبت تو ایمان، و دشمنی تو نفاق و کفر است».
بر این اساس پیامبر صلیاللهعلیهوآله محبت امیرالمؤمنین و اهل‌بیتش علیهم‌السلام را تنها راه نجات قرار داده است: «إِنَّمَا مَثَلُ أَهْلِ بَيْتِي مَثَلُ سَفِينَةِ نُوحٍ مَنْ رَكِبَهَا نَجَا وَ مَنْ تَخَلَّفَ عَنْهَا غَرِق»؛[7] «به درستی که مثل اهل‌بیت من مانند کشتی حضرت نوح است؛ هر کسی سوار آن شود نجات پیدا می‌کند و هر کسی از آن تخلف کند غرق شده، هلاک می‌شود».
توهم ایمان و محـبت شیطان به امیرالمؤمنین علیه‌السلام
محبت امیرالمؤمنین علیه‌السلام اکسیری است که هر جنبنده‌ای می‌کوشد به هر شکلی، پس از شناخت، خودش را به آن برساند؛ تا جایی که حتی شیطان نیز در محبت امیرالمؤمنین علیه‌السلام طمع می‌کند. این محبت در هر قلبی جای نمی‌گیرد؛ هرچند لقلقه زبان باشد.
برخی با اسنتاد به برخی از روایات، شیعیان را پیرو امامی می‌دانند که خود محبوب شیطان واقع شده است و این چنین به شیعیان طعنه می‌زنند؛ غافل از اینکه اینگونه روایات نه‌تنها گفتار آنها را تصدیق نمی‌کند، بلکه عظمت و جایگاه محبت امیرالمؤمنین علیه‌السلام را می‌رساند.
در روایتی چنین آمده که شیطان در تلاش [ظاهری] است که خدا او را ببخشد؛ ولی پیامبر به او می‌فرماید: «تلاشت بیهوده است». سپس با امیرالمؤمنین علیه‌السلام روبرو می‌شود. در اینجا شیطان، برای رها کردن خود از چنگال امیرالمؤمنین چنین اظهار می‌کند: «إِنِّي لَأُحِبُّكَ جِدّاً وَ مَا أَبْغَضَكَ أَحَدٌ إِلَّا شَرِكْتُ أَبَاهُ فِي أُمِّهِ فَصَارَ وَلَدَ الزِّنَاء»؛[8] «من به حقیقت تو را دوست دارم و هیچ کسی را با تو دشمن نکردم مگر اینکه با پدر او، در مادرش شریک شدم، پس زنازاده شد».
هرچند این روایت، به ظاهر بر محبت شیطان به امیرالمؤمنین علیه‌السلام دلالت دارد، ولی چند نکته قابل دقت است:
نخست اینکه این روایت از نظر سندی ضعیف است؛ زیرا افرادی که در سلسله سند این روایت قرار گرفته‌اند، مجهول و ضعیف‌اند و هیچ‌گونه توثیقی برای آنها نقل نشده است.[9]
دوم اینکه این روایت با نص آیات قرآن کریم و بسیاری از روایات دیگر در تعارض است؛ زیرا تنها راه نجات، حتی نجات انبیای گذشته، در گرو محبت اهل‌بیت علیهم‌السلام، به خصوص پذیرش ولایت امیرالمؤمنین علیه‌السلام دانسته شده و شیطان از ابتدا با این موضوع مبارزه کرده است.[10] بر همین اساس امام باقر علیه‌السلام فرمودند: «آمَنَ الْمَلْعُونُ بِلِسَانِهِ وَ كَفَرَ بِقَلْبِه»؛[11] «شیطان به زبانش ایمان آورد؛ ولی با قلب کافر شد».
سوم اینکه برفرض صحت سند، این روایت عظمت محبت و ولایت حضرت را می‌رساند؛ تا جایی که شیطان هم در آن طمع می‌کند.
چهارم اینکه توجه به روایت مشخص می کند که شیطان منافق است و محبتی به حضرت نداشته است؛ چون اگر محبت داشت، طبق روایت، تلاش نمی‌کرد مردم را دشمن حضرت بکند.
به هر روی محبت و ولایت امیرالمؤمنین علیه‌السلام، اکسیری برای نجات از همه گرفتاری‌ها و بلاهای دنیا و آخرت است.
پی‌نوشت:
[1]. سوره مریم، آیه96.
[2]. تفسیر قمی، ج2، ص56.
[3]. سوره حجرات، آیه7.
[4]. تفسیر فرات کوفی، ص428.
[5]. خصال، صدوق، ج2، ص515.
[6]. كفاية الأثر، خزاز رازی، ص135.
[7]. جامع الاحادیث، سیوطی، ج10، ص8.
[8]. عیون اخبار الرضا علیه‌السلام، ج2، ص72.
[9]. نرم‌افزار نور، اسناد شیخ صدوق، بخش اسناد.
[10]. تفسیر عیاشی، ج2، ص9.
[11]. مناقب، ابن شهرآشوب، ج2، ص252.
نصب الهی امام و روش ابلاغ امامت
به اعتقاد شیعه، مردم نمی‌توانند امام و جانشین پیامبر را تعیین و انتخاب کنند. براین‌اساس، راه تعیین امام، «نصب الهی» است؛ زیرا امامت جایگاه ویژه‌ای برای هدایت مردم است و امام ویژگی‌های خاصی مانند عصمت، علم ویژه خدادادی و افضلیت نسبت به بقیه مردم را دارد و مردم نمی‌توانند چنین شخصی را شناخته و انتخاب کنند و انتخاب جانشین پیامبر ، تعیین امام توسط خداوند ممکن است.
به‌صورت منطقی می‌توان این مطلب را چنین بیان نمود:
1 - وجود امام معصوم برای تحقق سعادت انسان‌ها ضرورت دارد.
2 - تحقق سعادت حقیقی انسان‌ها متوقف بر جانشین پیامبر با ویژگی‌های عصمت، علم ویژه و افضلیت و دیگر ویژگی‌های ممتاز امام است.
3 - شناخت امام یا از طریق انتخاب مردم حاصل می‌شود یا از طریق خداوند که البته این شناخت یا از طریق کلام خداوند در قرآن یا معرفی پیامبر یا امام معصوم از جانب خدا صورت می‌پذیرد.
4 - تشخیص امام با چنین ویژگی‌هایی از سوی مردم ممکن نیست. امام رضا علیه‌السلام درباره ناتوانی مردم از تشخیص امام می‌فرمایند: «آیا [مردم] قدر و منزلت امامت را در میان امت می‌شناسند تا گزینش امام برای آنها جایز باشد؟ همانا قدر و شأن امامتْ بزرگ و منزلتش بلند و اطرافش دست‌نایافتنی و عمقش دورتر از آن است که مردم بتوانند با عقل‌هایشان به آن برسند یا با گزینش خود، امامی را نصب کنند. آیا ممکن است برگزیدۀ آنان دارای این صفات باشد تا بتوان او را مقدّم داشت؟»[1]
حتی آیهٔ شریفه نیز اشاره دارد که امر تعیین سلطنت و فرمانروایی از دسترس مردم خارج است؛ «و پیامبرشان به آنها گفت: خداوند طالوت را برای زمامداری شما مبعوث (و انتخاب) کرده است. گفتند: چگونه او بر ما حکومت کند، با اینکه ما از او شایسته‌تریم و او ثروت زیادی ندارد؟! گفت: خدا او را بر شما برگزیده و او را در علم و (قدرت) جسم، وسعت بخشیده است. خداوند، ملکش را به هر کس بخواهد، می‌بخشد و احسان خداوند، وسیع است؛ و (از لیاقت افراد برای منصب‌ها) آگاه است.»[2]
حدیثی از پیامبر اسلام صلیاللهعلیهوآله نیز در این زمینه وجود دارد. این روایت در منابع گوناگونی از اهل‌سنت آمده است؛ بنابراین روایت، وقتی حضرت رسول‌الله صلیاللهعلیهوآله قبیلۀ بنی‌عامر را به توحید و اسلام دعوت کردند، فردی از آن قبیله به نام بحيرة‌‌بن‌فراس گفت: به خدا قسم اگر این جوان را از قریش می‌گرفتم، همۀ عرب را به چنگ می‌آوردم. سپس به حضرت عرض کرد: اگر ما با تو بیعت کنیم و سپس خدا تو را بر مخالفانت پیروز گرداند، آیا می‌پذیری که امر ولایت (جانشینی و خلافت) پس از خویش را به ما بسپاری؟ حضرت فرمودند: الأَمرُ إلى اللهِ يَضَعُه حَيثُ يَشاءُ؛ «این امر به دست خدای متعال است و آن را به هر که بخواهد می‌سپارد». پس از این جملۀ حضرت بود که آنها از حضرت برگشتند و گفتند ما نیازی به تو نداریم.[3]
بنابراین روایت، نصب امام و جانشین پیامبر در دست خدای متعال است و دیگران نمی‌توانند جانشینی برای حضرت نصب کنند.
به‌عنوان نمونه در مورد امامت کریم اهل‌بیت علیه‌السلام داریم که «جندب» خدمت امیرالمؤمنین علیه‌السلام رسید و عرض کرد؛ «اى امیرمؤمنان! اگر تو را نیافتیم ـ که خدا چنین روزى را نیاورد ـ با حسن (علیه‌السلام) بیعت کنیم؟ حضرت فرمود: آرى.»[4]
همچنین امامت و جانشینی امام حسن علیه‌السلام بعد از امیرالمؤمنین علیه‌السلام، امری واضح و روشن نزد مسلمانان بوده است. ابن عباس رو به مردم کرد و گفت؛ «معاشرَ الناسِ إنَّ هذا ابنُ بنتِ نبيِكم و وصيُّ إمامِكم فبايِعُوه؛[5] همانا این شخص (امام مجتبی علیه‌السلام) فرزند دختر پیامبر شماست و جانشین امام شماست؛ پس با او بیعت کنید.»
پس امامت، منصبی الهی است که مردم در انتخاب امام نقشی ندارند. امامت ائمه علیهم‌السلام از سوی خدا تعیین شده و ابلاغ آن توسط پیامبر یا امام معصوم صورت گرفته است.
پی‌نوشت:
1. کلینی، کافی، ج1، ص199ـ203.
2. سوره بقره، آیه 247.
3. طبری، تاریخ طبری، ج2، ص350؛ ابن اثیر، الکامل فی التاریخ، ج1، ص687.
4. ابن صباغ مالکی، الفصول المهمه في معرفة الائمه، ج2، ص715.
5. همان.
پایگاه انگلیسی: آمریکا نمی‌تواند ایران را به تسلیم وادار کند
یک پایگاه انگلیسی در گزارشی با اشاره به شکست سیاست موسوم به "فشار حداکثری" علیه ایران تصریح کرده که آمریکا نمی‌تواند ایران را به تسلیم در برابر خواسته‌هایش وادار کند.
"Justice Security" در مطلبی با عنوان «عقب راندن ایران از آستانه هسته‌ای شدن» با اشاره به وقفه ایجاد شده در مذاکرات وین، نوشته دولت "جو بایدن"، رئیس‌جمهور آمریکا در آستانه بحران هسته‌ای با ایران است.
در بخشی از این تحلیل آمده است: «تحریم‌های گسترده دوران ریاست‌جمهوری ترامپ بعد از خروج از برجام نشان داد که ایالات متحده نمی‌تواند ایران را به سادگی به تسلیم در برابر خواسته‌های خود مجبور کند.»
پایگاه Justice Security یادآوری کرده سیاست موسوم به "فشار حداکثری" که دولت ترامپ بعد از خروج از برجام در سال 2018 علیه ایران در پیش گرفت سیاست "مقاومت حداکثری" از سوی تهران را به همراه داشت.
نگارنده استدلال می‌کند خروج یکجانبه آمریکا از برجام، علی‌رغم پایبندی ایران، «تا حد زیادی اهرم‌های فشار دیپلماتیکی را که واشنگتن زمانی از آنها برای افزایش فشارچندجانبه ضد ایران استفاده می‌کرد از بین برده است.»
Justice Security با بیان اینکه بازگشت به برجام بهترین راه برای حل مناقشه هسته‌ای با ایران است خطاب به دولت بایدن تصریح می‌کند: «برای بازگرداندن ایران از آستانه هسته‌ای شدن به اقدامات شجاعانه نیاز است.»
پایگاه انگلیسی در ادامه این تحلیل، درباره مذاکرات وین تأکید کرده است: «دولت بایدن برای دست یافتن به این هدف مسائل غیرهسته‌ای را که به عنوان مانع برای احیای توافق عمل کرده‌اند را از میان بردارد.»
امیرعبداللهیان: آمادگی داریم مذاکرات را از سر بگیریم/ بورل: مذاکره ادامه می‌یابد
بعدازظهر امروز نشست خبری مشترک "حسین امیرعبداللهیان"، وزیر امور خارجه کشورمان و "جوزپ بورل"، مسئول نماینده عالی سیاست خارجی و امور امنیتی اتحادیه اروپا در وزارت امور خارجه برگزار شد. دو طرف در خصوص مناسبات دوجانبه، برخی موضوعات منطقه‌ای و بین‌المللی و همچنین آخرین وضعیت مذاکرات رفع تحریم‌ها بحث و تبادل کردند.
امیرعبداللهیان درباره روابط با قاره اروپا گفت: سطح روابط و به‌ویژه مناسبات تجاری دو طرف در طراز ظرفیت‌های موجود بین جمهوری اسلامی ایران و یکایک کشورها نیست و ما امیدوار هستیم در پی روابط دوجانبه و گفت‌وگوهای دوجانبه‌ای که با هر یک از کشورهای اروپایی داریم و همچنین در ادامه گفت‌وگو‌ها و توافقاتی که با همکارم جناب آقای بورل روز جاری داشتیم شاهد توسعه و پیشرفت مناسبات باشیم.
وی درباره مذاکرات درباره لغو تحریم‌ها گفت: آقای بورل چندی پیش از من در تماس تلفنی خواستند که چگونه می‌توانیم بعد از بن‌بست و توقفی که بعد از صدور قطعنامه آژانس بین‌المللی انرژی اتمی حاصل شده است کار را دنبال کنیم و از این بن‌بست خارج شویم که من به ایشان گفتم جمهوری اسلامی ایران همیشه از مسیر دیپلماسی و مذاکره عزت‌مند البته مبتنی بر نتیجه استقبال می‌کند و از شما دعوت می‌کنم که سفری را به تهران داشته باشید تا از نزدیک همه ابعاد مسئله را یک بار دیگر با حضور تیم‌های مشترک مذاکراتی ما و شما به‌عنوان هماهنگ‌کننده اتحادیه اروپا دنبال بکنیم. در پی این گفت‌وگو ما میزبان آقای بورل و آقای مورا هستیم. گفت‌وگوهای مفصل، عمیق و دقیقی را در خصوص مطالبات جمهوری اسلامی ایران داشتیم، تأکید کردیم که اولاً ما آمادگی داریم که در روزهای آینده مذاکرات را از سر بگیریم، ثانیاً آنچه برای ایران مهم است نفع کامل اقتصادی ایران از توافقی است که در سال 2015 حاصل شده است و هر موضوعی که بتواند نفع کامل اقتصادی ما را تحت تأثیر قرار بدهد، از نظر دولت آقای رئیسی و ایران قابل قبول نیست. ما سعی می‌کنیم مشکلات و نقاط افتراقی را که وجود دارد در مسیر گفتگوهایی که به‌زودی از سر گرفته خواهد شد برطرف کنیم. امیدوار هستیم به‌طور مشخص طرف آمریکایی این بار واقع‌بینانه و منصفانه در مسیر مذاکرات و در مسیر رسیدن به نقطه پایانی توافق اقدامات مسئولانه و متعهدانه‌ای را انجام بدهد.
وزیر امور خارجه درباره آخرین وضعیت اوکراین گفت: ایران جنگ را راه‌حل نمی‌داند. با نگاه به ریشه‌های این بحران و جنگ بر مذاکره و گفتگوی سیاسی برای رسیدن به یک شرایط مطلوب در منطقه و خروج از جنگ در اوکراین تأکید کردیم، همچنین آقای بورل را در جریان آخرین گفته‌های خودم با جناب آقای لاوروف، وزیر امور خارجه روسیه که در روز پنجشنبه گذشته انجام شد، قرار دادم.
وی درباره افغانستان اظهار داشت: ما بر تشکیل دولت فراگیر با مشارکت همه اقوام تأکید کردیم. در همین جا لازم می‌دانم که صمیمانه‌ترین مراتب همدردی و تسلیت خودم را به حادثه‌دیدگان زلزله تأسف‌بار در افغانستان ابراز کنم. برای کشته‌شدگان این زلزله رحمت و غفران الهی و برای مجروحین این حادثه آرزوی سلامتی و برای بازماندگان آنها صبر را مسئلت دارم. جمهوری اسلامی ایران به مسئولیت انسان‌دوستانه خودش با ارسال کمک‌ها به مناطق زلزله‌زده ادامه خواهد داد.
امیرعبداللهیان درباره جنگ یمن گفت: هر دو طرف از تداوم آتش‌بس در این کشور حمایت می‌کنیم و بر لغو کامل محاصره انسانی و ازسرگیری مذاکرات سیاسی یمنی ـ یمنی تأکید داریم.
وی در خصوص موضوعات مربوط به سوریه و فلسطین خاطرنشان کرد: این دو موضوع برای ما بسیار اهمیت دارد؛ در مسئله سوریه ما معتقد هستیم که باید لغو تحریم‌های یکجانبه اعمال‌شده علیه سوریه در دستور کار قرار بگیرد و مردم سوریه بایستی از یک شرایط زندگی خوب برخوردار باشند و در فضایی امن و آرام نسبت به آینده سیاسی خودشان هر تصمیمی که در هر مقطعی لازم است اتخاذ بکنند. ما به رأی مردم سوریه احترام می‌گزاریم و به حمایت‌های خودمان از دولت، ملت و رهبری سوریه در مقابله با تروریسم و برای حفط تمامیت ارضی این کشور ادامه می‌دهیم.
او ادامه داد: موضوع فلسطین از مسائل اساسی است که در منطقه با آن مواجه هستیم. ما اقدامات تحریم‌کننده رژیم جعلی صهیونیستی را برنمی‌تابیم و ایران در مقابل اقدامات تهدیدآمیز رژیم صهیونیستی و از جمله اقدامات تخریب کننده این رژیم در بحث‌های مرتبط با فعالیت‌های هسته‌ای صلح‌آمیز ایران دست‌بسته نخواهد ماند.
وزیر امور خارجه در پایان ابراز کرد: از جمله مباحثی که مورد بررسی ما و آقای بورل قرار گرفت، همکاری درباره انرژی، مبارزه با تروریسم، تداوم مبارزه با مواد مخدر، و بحث مهاجرت از جمله مهاجرین افغانستانی که در ایران حضور دارند، بود. برخی از مباحث کنسولی و مطالباتی جمهوری اسلامی ایران نسبت به هموطن‌های ما که در اروپا حضور دارند نیز مورد توجه قرار گرفت.
بورل: قرار است مذاکرات را در روزهای آینده از سر بگیریم
در ادامه جوزپ بورل، نماینده عالی سیاست خارجی و امور امنیتی اتحادیه اروپا در این نشست خبری گفت: برای ما بسیار مهم بود که به ایران بیاییم و هنوز سفر ما تمام نشده است و جلسه دیگری نیز خواهم داشت. هدف اصلی سفر من به ایران شکستن بن‌بست برجام و کاهش تنش‌ها است. برای من مهم است که بن‌بست برجام را از بین ببریم و قرار است مذاکرات برجام را در روزهای آینده و به‌سرعت آغاز کنیم.
بورل درباره روند مذاکرات اظهار داشت: ما به‌عنوان هماهنگ‌کننده برجام، در ماه مارس پیشنهاداتی را مطرح کردیم و یک سری متن و سؤالاتی بود که قرار بود ایران و آمریکا آن را پاسخ بدهند و قرار شد مذاکرات متوقف بشود تا این سؤالات پاسخ داده شود، اما قرار نبود سه ماه متوقف بشود. امروز باید مذاکرات از سر گرفته شود و این تصمیمی است که باید در تهران و واشنگتن گرفته شود. بعد از سفر من، مذاکرات وین آغاز می‌شود و تیم من در آنجا خواهند بود. رسیدن به توافق برای کل دنیا و جهان مهم است چرا که ما از ماه فوریه در دنیای دیگری زندگی می‌کنیم و چهار ماه قبل از تصمیم نسبت به برجام جنگی بین روسیه و اوکراین آغاز شد و اگر در چنین فضایی توافق تاریخی ما به نتیجه برسد، بسیار مهم‌تر از هر زمان دیگری است، جهان به امنیت نیاز دارد، و اگر به توافق برسیم منافع اقتصادی آن هم به ایران خواهد رسید.
مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا اضافه کرد: برای رسیدن به چنین هدفی ما باید برگردیم به توافقنامه برجام و روابط قبلی را دوباره برقرار کنیم. من بسیار خوشحال خواهم بود که بتوانم یک بار دیگر به تهران سفر کنم و گفتگو‌های بیشتری را انجام بدهیم. ایران یک ظرفیت بسیار عظیمی در موضوعات مختلف از جمله، نفت و گاز و همچنین زمینه‌های دیگر دارد. برجام باید بازگردد تا نگرانی‌های جامعه بین‌المللی نیز رفع شود و از طرفی تحریم‌های آمریکا علیه ایران نیز باید لغو بشود تا ایران بتواند نفع اقتصادی ببرد. ما تصمیم گرفتیم در روزهای آینده گفتگو درباره برجام را از سر بگیریم.
سایه مداخلات خارجی در روند سیاسی لبنان/ تاکید عون و میقاتی بر تشکیل سریع کابینه
منابع آگاه از روند تشکیل دولت در لبنان اعلام کردند که احتمالا «نجیب میقاتی» نخست وزیر مکلف قصد دارد دولت آینده را مشابه ساختار دولت فعلی تشکیل دهد و ممکن است برخی وزرا جایگزین شوند. در این بین «نبیه بری» رئیس پارلمان لبنان تاکید کرده که روند توزیع پست‌های وزارتی میان فرقه‌های مختلف نباید تغییر کند؛ به این معنا که مثلاً وزارت دارایی همچنان باید در اختیار مولفه شیعه باشد.
این منابع گزارش دادند، علاوه بر تحولات داخلی شاخص‌ها نشان می‌دهد که تحولات در کشورهای عربی و اجلاس سران کشورهای شورای همکاری خلیج فارس که با مشارکت «جو بایدن» رئیس جمهور آمریکا برگزار خواهد شد ،به مسئله لبنان نیز مربوط می‌شود و این کشورها خواستار تغییر روند سیاسی در لبنان و ایجاد تحولاتی در توزیع پست‌های وزارتی این کشور هستند و به طور کلی می‌توانند بر روند تشکیل دولت لبنان تاثیر بگذارند.
منابع مذکور تصریح کردند که احتمالاً روند تشکیل دولت قبل از تعطیلات عید قربان تکمیل شود و اگر این اتفاق نیفتد بدان معناست که اوضاع پیچیده خواهد شد و شاید لبنان وارد یک بن‌بست سیاسی جدید گردد. بنابراین می‌توان گفت که نجیب میقاتی آزمون دشواری را برای تشکیل دولت در فضایی مبهم آغاز کرده و به این صورت نمی‌توان درباره تشکیل سریع دولت با قطعیت صحبت کرد. به ویژه اینکه هنوز افرادی وجود دارند که مخالف ریاست نجیب میقاتی در دولت جدید هستند.
با این وجود منابع نزدیک به نخست‌وزیر مکلف لبنان در گفتگو با روزنامه الدیار اعلام کردند که نجیب میقاتی مصمم است دولت جدید را سریع تشکیل دهد و ظرف یک هفته یا ده روز طرح ساختار جدید کابینه را تحویل «میشل عون» رئیس جمهور خواهد داد.
بر اساس این گزارش نجیب میقاتی در جریان رایزنی‌هایی که فردا و پس فردا انجام خواهد داد مواضع گروه‌های پارلمانی را مورد بررسی و ارزیابی قرار می‌دهد تا ساز و کار تشکیل دولت خود را با همکاری رئیس جمهور آغاز کند. به نظر می‌رسد که دولت جدید با حضور شمار قابل توجهی از وزرای فعلی تشکیل گردد و برخی وزرای جدید جایگزین وزرای قبلی شوند.
البته اطلاعات زیادی از نحوه تغییر پست‌های وزارتی در دولت جدید لبنان منتشر نشده اما به نظر می‌رسد که این تغییرات در سطح وزارتخانه‌های بهداشت، اقتصاد، آموزش و پرورش، نیرو، کشور و شاید دادگستری باشد. البته منابع نزدیک به نخست وزیر مکلف لبنان تاکید کردند،همه اطلاعاتی که در این زمینه فاش می‌شود در چارچوب حدس و گمان است اما نجیب میقاتی تلاش دارد دولت جدید را با در نظر گرفتن همه ملاحظاتی که به نفع کشور باشد تشکیل دهد.
منابع مذکور تاکید کردند که در حال حاضر دولت پیشبرد امور در چند ماه باقی مانده به پایان دوره ریاست جمهوری میشل عون می‌تواند مسئولیت‌های زیادی را انجام دهد؛ به ویژه در زمینه تکمیل مذاکرات با صندوق بین‌المللی پول، تصویب پروژه‌های مربوط به طرح بهبود مالی و اقتصادی و همچنین انجام اصلاحات در زمینه‌های مختلف. البته یکی از مهم ترین پرونده‌ها ترسیم مرزهای دریایی با رژیم صهیونیستی و همچنین حل بحران انرژی و به ویژه برق است.
این منابع اظهار داشتند، البته صحبت درباره اینکه دولت جدید طی چند هفته آینده تشکیل خواهد شد یا اینکه وارد مسیر پیچیده‌ای می‌شود زود است و باید ببینیم چه اتفاقاتی خواهد افتاد؛ اما هم رئیس جمهور و هم نخست‌وزیر مکلف بر تشکیل سریع دولت اصرار دارند. از طرف دیگر نجیب میقاتی روی حمایت بین المللی حساب زیادی باز کرده به ویژه که اکنون تحت حمایت مستقیم فرانسه قرار دارد.
منابع نزدیک به میقاتی همچنین به تحرکات اخیر «ولید البخاری» سفیر عربستان در لبنان اشاره کردند که قبل از تعیین نخست‌وزیر مکلف با برخی منابع و جناح های پارلمانی از جمله با تعدادی از نمایندگان اهل سنت دیدار کرده بود تا در جریان رایزنی‌ها فرد دیگری را به جای نجیب میقاتی معرفی کنند. اما در این مرحله به نظر می‌رسد که تحرکات سفارتخانه عربستان متوقف شده و سعودی‌ها تصمیم گرفته‌اند برای مدتی کوتاه عقب‌نشینی کنند تا مواضع بین المللی را در رابطه با دولت جدید لبنان بسنجند.
منابع در پایان تاکید کردند که با همه این وجود کار نجیب میقاتی آسان نیست و ممکن است دولت جدید تا پایان دوره ریاست جمهوری میشل عون نیز تشکیل نشود و همه چیز طی روزهای آینده مشخص خواهد شد.
روز پنجشنبه در جریان رایزنی‌های الزام‌آور پارلمانی برای انتخاب نخست‌وزیر مکلف لبنان «نجیب میقاتی» با کسب 54 رأی به این پُست منصوب شد.
نجیب میقاتی بعد از انتصاب دوباره به عنوان نخست‌وزیر مکلف لبنان تأکید کرد که فرصت برای نجات کشور از فروپاشی همچنان وجود دارد و ما می‌توانیم لبنان را از بحران‌ها نجات دهیم، ولی به شرط اینکه همه گروه‌ها، اختلافات خود را کنار بگذارند.
نخست‌وزیر انتخاب شده باید هفتاد و هشتمین دولت در تاریخ لبنان و پنجمین دولت در دوره ریاست‌جمهوری «میشل عون» را تشکیل دهد. عون در 31 اکتبر 2016 به عنوان رئیس جمهور لبنان انتخاب شد. تا کنون چهار دولت در دوره وی تشکیل شده که نخست‌وزیران آن سعد حریری (دو دوره)، «حسان دیاب» و نجیب میقاتی بوده‌اند.
حج، مظهر وحدت و انسجام امت اسلامی
سینا سعادت مند یکی از نویسندگان اهل سنت در استان سیستان و بلوچستان، در آستانه ایام حج، یادداشتی را با محوریت بزرگ ترین اجتماع متحد مسلمانان، منتشر کرد.
متن یادداشت به شرح زیر است: در این روزها در حال بدرقه عاشقان الهی و مدعوین الهی جهت زیارت حرمین‌شریفین هستیم.
حتم دارم که در کنار تلاش شبانه‌روزی کادر و پرسنل درمان کشور جهت فروکش شدن پاندومی کرونا، دعای عاشقان زیارت خانه کعبه و مسجدالنبی بی‌تاثیر نبوده است.
حج مظهر شکوه بندگی و نهایت کرنش عبد در مقابل معبودش است.
این روزها از هر گوشه و کنار جهان، مسلمانان به سوی مکّه مكرمه عازم هستند تا در مسجدالحرام به‌هم بپیوندند و پروانه‌وار گرد خانه خدا طواف کنند و فریاد «لبیک اللّهم لبیک» آنان آسمان مكه را سرشار از معنویت و روحانیّت نماید.
صدها هزار زائر از سراسر جهان به قصد قربت و زیارت خانه‌خدا و حرم نبوی، کوچ معنوی را آغاز می‌کنند تا در مناسکی شگفت‌انگیز و سرشار از معنویت ، «حجّ ابراهیمی» را در پرونده عمر خویش ثبت نموده و وجود خویش را با حضور در مكان‌های مهبط وحی در مکّه و مدینه متبرک و منور سازند و خود را به سجایای اخلاقی و صفات برجسته انسانی مزین کنند و خدای‌شان را بر نعمت هدایت شکر نمايند و با صاحب رسالت پیمان ببندند که تا پایان عمر بر دوستی و قبول رسالتش وفادار می‌مانند.
لباس‌های احرام را که به تن می‌کنی انگار که دیگر روی زمین نیستی. رهسپار مکّه می‌شوی و می‌خوانی: «لبیک اللهم لبیک، لبیک لا شریک لک لبیک...»
اولین نگاهت که به کعبه می‌افتد باورت نمی‌شود تا سرت را کامل بالا ببری و نگاه کنی.
از نعمت‌های تمام و کمال خدا و ناشکری و کاستی های خودت خجالت می‌کشی! می‌روی تا هفت دور، عاشقانه به دور کعبه بگردی، آرزو می‌کنی که خواب نباشی. در میان انبوه عاشقان که به گِرد خانۀ معشوق‌شان می‌گردند، خودت را در آن دریای عاشقان، قطره‌ای بیش نمی‌بینی. به طرف «مقام ابراهیم» می‌روی و دو رکعت نماز می‌خوانی، اما هنوز هم باورت نمی‌شود… به طرف «صفا» و «مروه» درحال حرکت هستی تا بی‌قراری حضرت هاجر"علیهاسلام" را از عمق درون احساس کنی.
روزها یکی پس از دیگری سپری می‌شوند و هر لحظه تشنه‌تر می‌شوی. دلت می‌خواهد آب زمزم بنوشی و کنار ملتزم بایستی؛ زیرا آنجا عاشقانه‌ها و حرف‌هایت بوی معنویت و رنگ اجابت می‌گیرند.
بعد از اتمام مناسک حج رهسپار مدینه می‌شوی... در همان بدو ورود بوی غریبی مَشامت را پر می‌کند! کمی که می‌روی چشمت به گنبد سبزِ مرقد مطهر رسول‌الله"صلیاللهعلیهوآله و سلم" می‌افتد؛ انگار تمام عظمت و زیبایی مدینه را یک‌جا در این گنبد خضرا خلاصه و جمع کرده‌اند! داخل مسجدالنبی می‌شوی، نماز می‌خوانی، سپس به روضۀ اطهر رسول خدا "صلیاللهعلیهوآله و سلم" درود و سلام عرض می‌كنی، چشمانت تاب نمی‌آورند و صورتت مهمان و نوازشگر مرواریدهایی می‌شود که از سفره و چشمهِ‌دلت سرچشمه گرفته‌اند، اشک می‌ریزی...
کمی آن‌طرف‌تر، بيرون می‌روی چشمت به قبرستان بقیع می‌افتد، و تو نمی‌دانی به کدامین سوی این قبرستان نگاه کنی! در این قبرستان بزرگانی خفته‌اند که اگرچه شاید نام‌شان بر روی قبر حک نشده باشد و ندانی که این قبر متعلق به کیست، اما این را به یقین می‌دانی که نام و یاد آنها تا قیامت در دل‌های مسلمانان باقی‌ست و مسلمانان جهان سعادت و دیانت‌شان را مدیون این جماعت پاک و مقدس هستند.
همین حج است یعنی: مجموعه‌ای از مناسک معنوی و سراسر حکمت که مسلمانان از سراسر جهان برای تجدید میثاق با معبود خود گِرد هم می‌آیند.
حج، شکوهِ اقتدارِ عشق الهی، مظهر بندگی، کرامت انسانی، سجایای اخلاقی و یکپارچگی امت اسلامی است.
بار الهی زیارت حرمین شریفین را به کرات و مرات نصیب ما بگردان.
چهار عاملی که موجب سعادت و خوشبختی انسان می شود
حضرت آیت الله مکارم شیرازی در یکی از جلسات خود به روایتی از نبی مکرم اسلام (صلی الله علیه و آله و سلم) اشاره کردند که متن و توضیح آن بدین شرح است:
رسول خدا صلّی الله علیه وآله وسلّم در روایتی می فرماید: أَربعٌ مِن سَعادهِ المَرءِ أَن تَکونَ زَوجَتُهُ صالِحَه وأَولادُهُ أَبراراً وَخُلَطاؤُهُ صالِحینَ وَأَن یَکونَ رزقُه فی بَلَدِه.[۱]
چهار چیز موجب خوشبختی انسان است.
اول اینکه همسرش صالحه باشد.
دوم اینکه فرزندان خوبی داشته باشد،
سوم اینکه دوستانش انسان های صالحی باشند
و چهارم اینکه رزق و زندگی او در شهر خودش باشد تا مجبور نباشد در بیابان ها و این شهر و آن شهر سرگردان باشد و دنبال روزی بگردد.
این چهار مورد همه به دست خود انسان است. انسان از همان اول باید در انتخاب زوجه دقت کند و دنبال مال و اموال پدری او و یا جمال و زیبایی او نباشد بلکه صفات و کمالات اخلاقی را در نظر بگیرد.
همچنین انسان می تواند با تربیت صحیح دارای فرزندانی خوب باشد. انسان باید دقت کند که فرزند او با چه افرادی رفت و آمد دارد و چه کارهایی انجام می دهد.
همچنین دوستان انسان هم بسته به انتخاب خود انسان هستند. انسان باید ببیند که دوستانی که انتخاب می کند به سبب مال و منال آن هاست یا به سبب صلاحیت های اخلاقی و صفات برجسته ی خدایی در آنها وجود دارد.
اما اینکه رزقش در بلدش باشد شاید اشاره به این نکته باشد که کسانی که زندگی شان در یک نقطه متمرکز است آنها می توانند منبع اقتصادی بهتری برای خود و جامعه باشند بر خلاف کسانی که دائما به اینجا و آنجا می روند.
پی نوشت:
[۱] نهج الفصاحة، ابوالقاسم پاینده، ج۱، ص۲۰۴، حدیث ۲۵۷سلسله گزارش های کوتاه از سفرنامه حج آیت الله العظمی صافی (بخش سوم)
مرحوم آیت الله العظمی صافی گلپایگانی سفرنامه ای به حج دارند که در شماره های گوناگون به انتشار آن خواهیم پرداخت.
ورود به جدّه
جده یکی از بنادر معروف و از شهرهای عربستان است و شهرت جهانی دارد. این شهر در هفتاد و سه چهار کیلومتری مکه معظمه واقع است و به صورت یکی از آبادترین شهرهای عربستان است که می‌توان گفت تمام ساختمان‌های آن قصور و کاخ‌های مدرن و مجهز به تمام وسائل عصری است.
این شهر که آبادی و عمران ظاهری آن روز افزون است از مراکز مهم تجارت و بازرگانی میباشد خیابان‌ها و منازل آن انباشته از درخت و تماشائی و دیدنی است.
جمعیّت جده را در سفر قبل (۱۳۸۵ قمری) سیصد تا چهارصد و پنجاه هزار نفر تخمین میزدند و با این حساب می‌توان گفت که فعلا تا نزدیک به میلیون قابل تخمین است.
سفارتخانه‌ها همه در این شهر (و شاید هم ریاض) قرار دارند چون ورود ملل غیر مسلمان در مکه معظمه و حرم و مدینه طیبه ممنوع است، لذا مقرّ سفراء در شهر جده است، فقط سفرای مسلمان حق دارند به مکه معظمه و مدینه منوره مشرف شوند.
و اینکه گفتیم جده به صورت آبادترین شهرهای عربستان است برای این است که اینگونه آبادانی را که موجب افزایش تولید و بینیازی جامعه از خارج نشود و در خودکفائی و رسیدن به یک اقتصاد مستقل اثر نداشته باشد آبادانی نمیدانم بلکه عین خرابی و ویرانی میبینم اینگونه آبادی در شهرهای مدینه منوره و طائف و ریاض نیز هست. اما جز اینکه تجمل و تفنن و اسراف و تبذیر را در کشوری که فقیر و بینوا بسیار دارد رایج کرده است و جز اینکه به عنوان ساختمان‌هایی که ساخته می‌شود و لوازم آنها جیب مهندسهای بیگانه را پر می‌کند و کالاهای آنها به مصرف می‌رسد پیشرفت حقیقی در امور کشور حاصل نشده است، و این ظاهرسازی‌ها و بنای قصور و کاخ‌ها برای ترقی و تعالی کشور اگر مضر نباشد (که هست) مفید نخواهد بود.
باری قریب ساعت چهارده به وقت تهران و سیزده و نیم به وقت جده وارد این شهر شدیم و پس از انجام مراسم گمرکی که در حد متعارف بود در انتظار هواپیما برای عزیمت به مدینه منوره ماندیم.
برادران ستاد حج ایرانی آمدند و اظهار محبت کردند و بر حسب خواهش آنها به ستاد حج رفتیم، برخورد آنان با مراجعه کنندگان، اسلامی و دلسوزانه بود و با روی گشاده و مهربانی به مردم جواب میدادند و از کمک‌هایی که لازم بود و میتوانستند دریغ نمیکردند.
شعبه هلال احمر ایران نیز همین جا بود، این واحد نیز با کمی امکانات که داشت انجام وظیفه مینمود و بیماران مراجعه کننده را درمان می‌کرد و وجود این واحد در آنجا برای بیماران غریب نعمتی بود. نماز ظهر و عصر را در جدّه بجا آوردیم و ضمناً به مسائل شرعی که بعضی داشتند جواب داده شد.
مسائل شرعی
از جمله این مسائل حکم خروج از مکه معظمه بعد از عمره تمتع بود که اعضای گروه‌ها از لحاظ آنکه موقع رفتن به مکه معظمه، و برگشت به جده نیاز داشتند این سؤال را مینمایند که بر حسب بعض فتاوی خروج از مکه پس از عمره تمتع قبل از محرم شدن به احرام حج تمتع جایز نیست و در صورتی که ناچار شود باید محرم به احرام حج شود و به جده و هر مکان دیگر که می‌خواهد برود و پس از مراجعت برای اتمام حج به عرفات برود، و چنانچه بدون آنکه محرم به احرام حج شود بیرون رود معصیت کرده و اگر در همان ماهی که عمره را بجا آورده مراجعت کند همان عمره کافی است و جایز نیست دوباره محرم شود و اگر پس از گذشتن سی روز از عمره اولی مراجعت کند باید در میقات محرم شود به احرام عمره تمتع، و چنانچه قبل از گذشتن سی روز مراجعت کند ولی در غیر ماهی که عمره اولی را به جا آورده مراجعت کرده باشد احتیاطاً محرم به احرام عمره تمتع شود.
فرودگاه جده و آسایشگاه حاجیان
مطار جده یعنی محل پرواز و به اصطلاح ایرانیان فرودگاه از نظر ظاهر بسیار وسیع و مجلل است و ظرفیت دارد که صدها هزار نفر در آن وارد شوند.
در این مطار بناها و مراکزی در فاصلههای مناسبی ساخته شده که در اختیار هیأتهای حج هر کشور و مؤسسات درمانی و راهنمائی آنها قرار دارد.
و در ایام حج هر ساعتی هواپیماهای متعدد گروههایی از حاجیان را در این مطار (فرودگاه) پیاده می‌کنند علاوه بر حاجیانی که از طریق زمینی و دریا می‌آیند.
پرواز از جدّه به سوی مدینه
قریب ۹ ساعت در جده منتظر هواپیما برای حرکت به مدینه منوره شدیم تا سرانجام حدود بیست دقیقه به ساعت ۲۴ شب یکشنبه، جده را برای تشرف به مدینه منوره ترک کردیم در بین راه جده تا مدینه منوره حال شوق و شور و اشتیاقی که برای عاشقان روضه مقدسه نبویه «علی من حل فیها صلوات الله و تحیته» حاصل می‌شود غیر قابل توصیف است.
دقایق و ثانیه‌ها را با بی‌صبری عجیب و انتظار شدید میگذرانند و دقیقه شماری مینمایند، و هر چه به رأس موعدی که قبلاً از سوی کارکنان هواپیما اعلام شده نزدیکتر می‌شوند شور و شوقشان افزونتر میگردد.
وعده وصل چون شود نزدیک * آتش عشق تیزتر گردد
حالات این بار یافتگان به روضة مقدسه مختلف است: بعضی از فرط خوشحالی گریه می‌کنند، بعضی با شعر و نظم و نثر رسول خدا صلی‌الله علیه وآله وسلم را مخاطب ساخته و به حسب حال و معرفت خود با آن حضرت گفتگو می‌کنند، و خود را در حضور مییابند، برخی به یاد خویشاوندان و نزدیکان و دوستانشان که آرزومند درک این سعادت بزرگند گریه مینمایند، بعضی هم چیزی نمیگویند و خاموشی اختیار می‌کنند، گوئی حرف و سخنی را که در خور این فوز عظیم، و مناسب عظمت مقام حضرت خاتم الانبیاء صلی‌الله علیه وآله وسلم باشد پیدا نمیکنند، و خود را حقیرتر از آن میبینند که در چنین مقامی ارفع و اقدس پا بر بساط حضور گذارند و خود را عرضه بدارند.
بعضی مبهوت و متحیرند، و گوئی باور نمیکنند که به چنین سعادتی نایل شوند که چند دقیقه دیگر به مدینه شهر وحی، شهر قرآن، شهر اسلام، شهر رحمة للعالمین و شهر علی، زهرا، حسن و حسین علیهم‌السلام وارد خواهند شد.
خلاصه در بین اینگونه احساسات، ناگهان شهر مدینه منوره و قبةالخضراء همچون خورشید عالمتاب و برتر از آن چهره‌نمائی می‌کند، و فریاد و غریو صلوات از مسافرین هواپیما به آسمان بلند می‌شود.«اَللّهُمَّ صَلِّ عَلی مُحَمَّد وَ آلِ مُحَمَّد».
سلسله گزارش های کوتاه از سفرنامه حج آیت الله العظمی صافی (بخش دوم)
مرحوم آیت الله العظمی صافی گلپایگانی سفرنامه ای به حج دارند که در شماره های گوناگون به انتشار آن خواهیم پرداخت.
تفکر در هواپیما
اِنَّ فی خَلْقِ السَّمواتِ وَاْلاَرْضِ وَ اخْتِلافِ الْلَّیْلِ وَ النَّهارِ وَ الْفُلْکِ الَّتی تَجْری فِی الْبَحْرِ بِما یَنْفَعُ النّاسَ، وَ ما اَنْزَلَ اللهُ مِنَ السَّماءِ مِنْ ماء فَاَحْیا بِهِ اْلاَرْضَ بَعْدَ مَوْتِها وَ بَثَّ فیها مِنْ کُلِّ دابَّة وَ تَصْریفِ الرِّیاحِ وَ السَّحابِ المُسَخَّرِ بَیْنَ السَّماءِ وَ اْلاَرْضِ لآیاتٍ لِقَوْمٍ یَعْقِلُون[۱]
در هواپیما بهترین اشتغال یاد خدا و اندیشه در عظمت آفرینش است. در آیهای که تلاوت فرمودید به خلق آسمان و زمین و به کشتی که در دریا به نفع مردم حرکت می‌کند، و به ابرهای مسخر بین آسمان و زمین و آیات دیگر اشاره شده است.
در هواپیما این فرصت را دارید اکنون که از زمین به فضا صعود کردهاید، و ابرها را در زیر پای خود میبینید، در خلق آسمان و زمین و نظاماتی که در آنها است اندیشه کنید، و وسعت فضا را که اگر میلیون‌ها سال هواپیماهای سریع السیر بتوانند در هر شرایط در فضا پرواز نمایند شاید به هیچ کجا نزدیک نشوید در نظر آورید، و ببینید که یکی از اموری که ذهن بشر ظرفیت آن را ندارد، و تصوّر آن در ذهن اگر محال نباشد محال گونه است همین فضا است.
آیا میتوانید فضا را تصور کنید؟ آیا میتوانید همین چیزی را که نمیتوانید تصوّر کنید انکار نمائید، و بگوئید فضا نیست و وسعتش موهوم است؟ پس آیا میتوانید حقایق دیگر را که عاجز از تصور آن هستید مثل روح و ملائکه وعلم خدا و ذات خدا را انکار کنید، و به استناد اینکه نتوانستهاید آنها را تصور نمائید آنها را رد نمائید؟ آیا میتوانید صد میلیارد انسان یا درخت را در ذهن بیاورید؟ هم اکنون بعض رادیوها خبری به تفصیل دادند
در آیهای که تلاوت کردید نام کشتی در ضمن آنچه آیات خدا است برده شده است اما اهل دانش و بینش می‌دانند که کشتی خصوصیت ندارد، کشتی آیه است اتومبیل هم آیه است، هواپیما آیه است، ماشین تحریر آیه است، ماشین چاپ آیه است، سفینه فضائی آیه است تمام علوم و صنایع و هنر بشر و هربیت شعر و هر سطر علم همه آیه میباشند و راه افزایش معرفتند و تفکر در هر یک از آنها سالک الی الله را به خدا می‌رساند.
بیندیشید در آن فکرها و عقلهایی که نقشه این هواپیما را میدهند، آن اندیشههایی که محصول آنها این اختراعات است. این نقشهها از کجا در ذهن آنها میآید؟ و چه کسی به آنها الهام می‌کند؟ این اشعار ادبی با آن لطایف و نکتههای پر از ذوق و سرشار از زیبائی و این صنایع شعری و هنرهای نقاشی از کجا بیرون می‌آیند و چگونه تولید می‌شوند؟
آیا همه اینها، و همه این علوم اثر ماده بی‌شعور و ظاهر وجود انسان و پوست و استخوان است؟
آیا این ذهن، و افکار مادی هستند یا مجرد. اگر مادی میباشند در کجا قرار دارند؟ اگر میگوئید در مغز قرار دارند چگونه عالم و این همه اشیاء کوچک و بزرگ در جسمی که یک میلیاردم آنها همه نیست جا می‌گیرند؟
اصولا این افکار بشر، و اینهمه علوم و ادبیّات، این بیانات شیوا، این اشعار شیوا و آبدار، این صنایع شعری، این همه لطایف با آن تعبیرات و مجازات و استعارهها، آن مضامین بسیار بلند عرفانی و غیره و غیره آیا مولود تعدادی سلول نفهم میباشند؟
آیا آن حقیقتی که از این امور لذت میبرد و زشتی و زیبائی و جمال و کمال را درک می‌کند و اظهار شوق و ذوق یا ابراز تنفر مینماید همین سلول‌های مغز است یا باطن انسان و روح و حقیقت او است؟
آیا همین هواپیما دلیل عالم غیب نیست؟ دلیل این نیست که انسان فقط این پوست و گوشت و سلول‌ها نمیباشد؟
آیا اینها همه دلیل بر وجود خدای آگاه و دانا و توانا نیست؟ آیا کسی می‌تواند با قاطعیت بگوید اینها همه اثر ماده است و ماورای ماده چیزی نیست؟
آیا کسی می‌تواند بگوید عالم و تمام این حقایق پوچ و پوک و بیهدف و بیهوده است؟ که اینها دلیل بر قصد از آفرینش این عالم نیست؟
آیا اینگونه اظهار نظر سفیهانه و غیر منطقی نمیباشد؟ آیا بشری که منکر این حقایق شود می‌تواند انکار خود را به یک شِبه دلیل عقل پسند مستند سازد؟
قرآن می‌فرماید: وَ ما خَلَقْنَا السَّماءَ وَ اْلاَرْضَ وَ ما بَیْنَهُما باطِلا ذلِکَ ظَنُّ الَّذینَ کَفَرُوا فَوَیْلٌ لِلَّذینَ کَفَرُوا مِنَ النّاِر[۲] «آسمان‌ها و زمین و آنچه را بین آنها است باطل نیافریدیم این گمان آن کسانی است که کافر گردیدهاند پس وای بر کسانی که کفر ورزیدهاند از آتش.»
این آیه کریمه را نیز تلاوت فرمائید که متضمن حال بسیاری از مسافران هواپیما و سایر وسایل فضانورد و به طور کلی بیان کننده حال بیشتر افراد بشر است: «وَ کَاَیِّنْ مِنْ آیَةٍ فِی السَّمواتِ وَ اْلاَرْضِ یَمُرُّونَ عَلَیْها وَ هُمْ عَنْها مُعْرِضُون[۳]؛ چه بسیار از آیه آسمان‌ها و زمین که بر آنها میگذرند و ایشان از آن روگردانند.»
یک نکته تفسیری
در تفسیر این آیه احتمالی به نظر می‌رسد که چون ممکن است استظهار عرف پسند از آیه نباشد و العیاذ بالله تفسیر به رأی شود تذکر می‌دهیم که فقط یک احتمال است هر چند ممکن است در نزد اهل نظر احتمالی مقبول و قابل بررسی باشد.
احتمال این است که: آیه در عین حال که متضمن نکوهش کسانی است که به آیات خدا مرور مغرضانه دارند، و از آنها روگردانند اخباری از غیب است، چون مرور بر آیات آسمان به دو گونه قابل تصور است یکی به دیدن آنها یا شنیدن صدای آنها مثل اینکه ماه و آفتاب را میبینیم، و صدای رعد را میشنویم، و دیگر به مرور و گذشتن بر آنها مثل آنکه در کشتی سوار شده و بر دریا میگذریم، بر فلان درخت، فلان شهر، فلان کوه، فلان اقیانوس، فلان شخص مرور می‌کنیم. بدیهی است اطلاق مرور بر قسم دوم ظاهرتر است.
بنابراین مرور بر آیات آسمان آنچنان که امروز و در عصر ما با پیشرفت صنایع حاصل شده حاصل نبوده است، و بشر اکنون تا کره ماه، رفته به گردش‌های کیهانی پرداخته است و با هواپیما نیز در فضا و آسمان پرواز می‌کند.
این مرور یک مرور حقیقی است که قرآن می‌فرماید: «ایشان از آن آیات روگردانند».
آیا این یک خبر از غیب، و آخرالزمان نیست؟ که این کفار و خدانشناسان بر بسیاری از آیات و نشانههای حق و پدیدههای جهان در آسمان و زمین خواهند گذشت، و از آن رو میگردانند.
غیر از این است که اینها که توانستهاند مرور بر این آیات بنمایند از آنها روگردانند؟ یعنی به غیب وجود آنها و آنکه اینها را آفریده توجه نمیکنند، و آنها را به عنوان آیه و با نظر عبرت تحت بررسی قرار نمیدهند، و به یاد خدای بزرگی که اینها را آفریده است نمیافتند.
آنچه مسخر انسان است
شخصی که بر هواپیما سوار می‌شود می‌تواند در این کرامتی که خدا انسان را به آن سرافراز کرده و زمین و آسمان را مسخر او قرار داده است تفکر کند، و بیندیشد که این مخلوق و پدیده به ظاهر کوچک با عقل و اندیشه خود چه تصرفاتی در زمین و فضا مینماید و چه کارهایی از او صارد شده و می‌شود که از حیوانات عظیم الجثه، و آفتاب و ماه و کوه‌ها و اقیانوس‌ها صادر نخواهد شد.
این چه امتیاز و چه استعدادی است که به انسان عطا شده است؟ و چه تاج کرامتی بر سرش نهادهاند؟ جا دارد به این شعر منسوب به امیر المؤمنین علیه‌السلام مترنم شده و به خودش خطاب کند.
اَتَزْعَمُ اَنَّکَ جِرْمٌ صَغیرٌ * وَ فیکَ انْطَوَی الْعالَمُ اْلاَکْبَرُ
وَ اَنْتَ الْکِتابُ الْمُبینُ الَّذی * بِاَحْرُفِهِ یَظْهَرُ الْمُضْمَرُ[۴]
***
توئی تو نسخه صنع الهی * بجواز خویش هر چیزی که خواهی
و از اینکه نتوانستهایم از این همه استعداد استفاده کنیم و نعمت‌های بزرگ خدا را رایگان و بی‌عوض به هدر دادهایم، و از آنان که در مراحل اظهار استعداد، و به فعلیت رساندن کمالات انسانی پیشتاز شدهاند عقب ماندهایم شرمنده و خجلت زده باشیم.
یقیناً در آینده چنان که در بعض روایات مربوط به عصر ظهور حضرت مهدی ارواحنا فداه و زمان حکومت جهانی آن حضرت به آن اشاره شده است بیش از اینها هویت و استعداد انسان ظاهر خواهد شد.
اما نکتهای در اینجا است که اسلام همه کمالات و همچنین کوشش برای تسخیر زمین و آسمان و ترّقی و پیشرفت مادی و معنوی را به انسان پیشنهاد نموده و او را به دنبال کردن اندیشههای ژرف، دلیر و گستاخ و به تسخیرات بیشتر امیدوار نموده است و چهارده قرن پیش نیل به پیشرفت‌هایی را که برای بشر محال شمرده میشد ممکن معرفی کرده و گذشت زمان هم نظر اسلام را تأیید مینماید و برای نمونه در این آیات شریفه دقت و تأمل نمائید.
اَلَمْ تَرَ اَنَّ اللهَ سَخَّرَ لَکُمْ ما فِی اْلاَرْضِ وَالْفُلْکَ تَجْری فِی الْبَحْرِ بِاَمْرِهِ وَ یُمْسِکُ السَّماءَ اَنْ تَقَعَ عَلَی اْلاَرْضِ اِلاّ بِاِذْنِهِ اِنَّ اللهَ بِالنّاسِ لَرَؤُفٌ رَحیمٌ[۵]
اَلَمْ تَرَوْا اَنَّ اللهَ سَخِّرَ لَکُمْ ما فِی السَّمواتِ وَ ما فِی اْلاَرْضِ وَ اَسْبَغَ عَلَیْکُمْ نِعَمَهُ ظاهِرَةً وَ باطِنَةً[۶]
اَللهُ الَّذی سَخَّرَ لَکُمُ الْبَحْرَ لِتَجْرِی الْفُلْکَ فیهِ بِاَمْرِهِ وَ لِتَبْتَغُوا مِنْ فَضْلِهِ وَ لَعَلَّکُمْ تَشْکُرُونَ وَ سَخَّرَ لَکُمْ ما فِی السَّمواتِ وَ ما فِی اْلاَرْضِ جَمیعاً مِنْهُ اِنَّ فی ذلِکَ لاَیات لِقَوْم یَتَفَکَّرُونَ[۷]
وَ سَخِّرَ لَکُمْ اللَّیْلَ وَ النَّهارَ وَ الشَّمْسَ وَ الْقَمَرَ وَ النُّجُومُ مُسَخَّراتٌ بِاَمْرِهِ[۸]
بدیهی است مفهوم اینکه زمین و آسمان مسخّر انسان شدهاند تسخیر بالفعل نیست بلکه اشیاء را چنان آفریده است که تسخیر آنها برای انسان امکان پذیر باشد یا انسان را چنان آفریده است که می‌تواند این اشیاء را مسخر خود سازد به هر دو صورت مقصود تسخیر بالقوه است که به فعلیت رسیدن امروز از گذشته گستردهتر و کاملتر و ظاهرتر است.
مثلا برداشتن آب از نهرهای بزرگ مانند نیل و دجله و فرات و جیحون یک نوع تسخیر آنها است ولی کشتیرانی و سدسازیهای بزرگ در آنها نوع دیگر است همچنین تسخیر هوا و فضا و نور و آفتاب و زمین و معدن صورت‌های متعدد دارد که به تدریج آنچه در قوه بوده به فعلیت می‌رسد.
و خلاصه هواپیما نیز یکی از نمونههای تسخیر اشیاء برای انسان است چنان‌که تمام مظاهر صنعت و کشاورزی مظاهر همین تسخیر است؛ فَسُبْحانَ الَّذی جَعَلَ اْلاَشْیاءَ مُسَخَّراً للإنْسانِ، وَ اَکْرَمَهُ بِالنُّطْقِ وَ الْبَیانِ وَ عَلَّمَهُ الْقُرْآنَ
پی نوشت ها:
[۱]. سوره بقره، آیه ۱۶۴.
[۲]. سوره ص، آیه ۲۷.
[۳]. سوره یوسف، آیه ۱۰۵.
[۴]. دیوان منسوب به امیرالمؤمنین (علیه السلام) حرف راء ص۱۷۵.
[۵]. سوره حج، آیه، ۶۵.
[۶]. سوره لقمان، آیه ۲۰.
[۷]. سوره جاثیه، آیه ۱۳ ـ ۱۲.
[۸]. سوره نحل، آیه ۱۲.
