اگر تا مدتی قبل، سپاه پاسداران به عنوان قدرت مهم پهپادی در منطقه و جهان، کابوس بزرگی برای دشمنان بخصوص رژیم صهیونیستی و آمریکا به حساب می آمد ، اما در چند سال اخیر شاهد افزایش کمی و کیفی ناوگان پرنده های بدون سرنشین ارتش جمهوری اسلامی ایران در کلاس های مختلف هستیم که این نیرو را نیز تبدیل به یکی از ابزارهای مهم بازدارندگی و تقویت چشمگیر قدرت دفاعی کشورمان کرده است.

در کنار انواع پرنده های شناسایی و رزمی، یکی از حوزه هایی که اخیرا مورد توجه جدی تر ارتش قرار داشته، پهپادهای انتحاری است که در سالهای اخیر، سطح و اعتبار این بخش از پرنده های بدون سرنشین در ارتش کشورمان با ارتقاء چشمگیری همراه بوده است.

از جمله نمونه های موفق در این بخش، پهپاد رعد 85 بود که جزء اولین پهپادهای انتحاری کشور محسوب می شود که وارد خدمت ارتش ایران شده است. یک پرنده بدون سرنشین انتحاری کوچک که سالهاست به عنوان یکی از اصلی ترین سامانه های انتحاری بدون سرنشین کشور ما شناخته می شود. این پرنده بردی در حدود 100 کیلومتر داشته و بنا به اعلام مسئولین با قابلیت ارسال تصاویر توان درگیری با اهداف ثابت و متحرک را دارد.

پهپاد انتحاری رعد

اما در جریان رزمایش بزرگ پهپادی سال گذشته ارتش بود که برای اولین بار، از پهپاد آرش رونمایی شد. یک پرنده بدون سرنشین با برد 2 هزار کیلومتر با قابلیت انتحاری که برد بلند ترین نوع در کلاس خود در جهان به حساب می آید. این پهپاد به صورت تخصصی قابلیت قفل بر روی ایستگاه های راداری و در اصطلاح سرکوب پدافند هوایی دشمن را نیز دارد.

پهپاد آرش در حقیقت بر اساس سری کیان توسعه پیدا کرده و خانواده پهپاد کیان دو عضو دارد که اولی کیان 1 نام دارد و در سال 1393 با ماموریت نقش هدف پرنده برای آزمایش سیستم های راداری وارد سازمان رزم نیروی پدافند هوایی ارتش شده است.

پهپاد کیان 2 با ماموریت ضد رهگیری و حمله به اهداف زمینی در شکل انتحاری در سال 1398 وارد خدمت شد که به نسبت مدل اولیه اندازه بسیار بزرگتری دارد. پهپاد کیان بر اساس اطلاعات اعلام شده بردی بیش از هزار کیلومتر را دارد و بر اساس برآوردهای موجود از سیستم شتاب دهنده اول سوخت جامد و موتور توربوجت بهره می برد.

=

پهپاد کیان یک و دو در کنار یکدیگر

پهپاد آرش از نظر اندازه و ظاهرا تقریبا همان کیان 2 است اما یک تفاوت بزرگ در اینجا وجود دارد. در کنار بحث انتحاری، پهپاد آرش قابلیت سرکوب پدافند هوایی را در اختیار دارد. در خصوص سامانه های همراه این پهپاد خبر دقیقی منتشر نشده اما با این حساب به نظر میرسد در درون این پرنده بدون سرنشین، سیستم های دریافت کننده امواج راداری نصب شده و می تواند با ایجاد حالت آشیانه یاب راداری هدف را کشف و به آن حمله کند.

تصویر پهپاد آرش در زمان پرتاب

ورود نزاجا به باشگاه حملات فوجی پهپادی و هوش مصنوعی

در روزهای اخیرا جهاد خودکفایی نیروی زمینی ارتش از یک سری دستاوردهای جدید خود رونمایی کرده که نشان از یک جهش بسیار بزرگ در توانایی مجموعه آجا در حوزه بدون سرنشین ها می دهد. یکی از مهم ترین دستاورد های به نمایش درآمده بحث پرنده های بدون سرنشین انتحاری با قابلیت حمله موجی در دسته های 10 فروندی و همچنین قابلیت بهره گیری از هوش مصنوعی بوده است.

نکته جالب ماجرا اینجاست که به فاصله کمی و در جریان رزمایش پیامبر اعظم(ص) 15 نیروی هوافضای سپاه در اواخر سال پیش بود که برای اولین بار به صورت رسمی به بحث استفاده از هوش مصنوعی در پهپادهای سپاه نیز اشاره شد و تصویری از پرواز جمع پرنده های بدون سرنشین سپاه به نوعی نشان دهنده وجود یک الگوریتم هدایتی بین این پرنده ها بود.

پرواز جمع چهار فروند پهپاد شاهد 181 در رزمایش اخیر سپاه

بر اساس اطلاعات موجود این پهپادها برای کنترل از یک ایستگاه زمینی بهره گرفته و برد پروازی آنها نیز بین 40 الی 400 کیلومتر است. این پرنده های بدون سرنشین همچنین از قابلیت شبکه شدن و به اشتراک گذاری اطلاعات در کنار بحث ارسال اطلاعات به سسیستم کنترل برخوردار هستند. این پرنده های بدون سرنشین از سر های جنگی به وزن 5 الی 15 کیلوگرم برخوردار هستند.

با نگاه به پرنده های بدون سرنشین انتحاری جدید نزاجا متوجه وجود یک پرنده بدون سرنشین بزرگ تر و تعداد پرنده بدون سرنشین کوچک تر می شویم. بر اساس اطلاعات موجود پرنده بدون سرنشین بزرگ در نقش نوعی پرنده مادر و کنترل کننده اصلی ایفای نقش کرده و از طریق این پهپاد بزرگ است که سایر پرنده های انتحاری کوچک تر نیز کنترل می شوند.

این مسئله کنترل می تواند به صورت لحظه ای و آنلاین از طریق واحد کنترل زمینی و یا به صورت هوش مصنوعی و از پیش تعیین شده و بر اساس اطلاعاتی باشد که از قبل در پهپاد پیشرو یا اصطلاحا مادر ذخیره شده است. این نوع از سیستم هدایت و کنترل را شاید بتوان لبه فناوری کنترل و عملیات بدون سرنشین در جهان حساب کرد که به نوعی سر ریز آن برای جنگنده های سرنشین دار در جنگنده های نسل جدید نیز طرح شده است.

مجموعه پهپادهای انتحاری نزاجا - پهپاد بزرگر تر در نقش پرنده پیشرو و پهپادهای کوچکتر در نقش دنباله رو

برای نمونه در کانسپت های مطرح شده برای جنگنده های نسل 6 به ترکیبی از بحث هوش مصنوعی و پرواز پرنده های بدون سرنشین در کنار یک جنگنده سرنشین دار به عنوان مادر و واحد کنترل اشاره شده است که در صورت لزوم البته این پرواز می تواند به صورت مستقل و بر اساس هوش مصنوعی باشد. پرنده های بدون سرنشین در این سناریو در محیط های پر خطر وارد عمل شده و تهدید را نسبت به پلتفرم سرنشین دار کاهش می دهند. در عین حال قابلیت رزم شبکه محور باعث می شود تا این پرنده ها امکان به اشتراک گذاری اطلاعات با یکدیگر را نیز داشته باشند که این مسئله میزان اطلاع از وضعیت کلی پیرامونی را گسترش داده و درصد موفقیت عملیات را نیز افزایش می دهد.

مسئله مهم و قابل توجه دیگری که در خصوص نسل جدید پهپادهای ارتش اعلام شده توان ضد هوایی و مقابله با اهداف پروازی است. علاقمندان به حوزه نظامی اطلاع دارند که امروزه در جهان بحث توسعه سامانه های بدون سرنشین خصوصا در حوزه حملات فوجی ، توسعه پرنده های بدون سرنشین کوچک و استفاده از پرنده های بدون سرنشین تجاری برای عملیات های جاسوسی و تروریستی هر روز در حال گسترش پیدا کردن است. در سالهای اخیر در کشور ما سیستم های پدافندی مختلفی برای مقابله با این طیف از تهدیدات توسعه پیدا کرده اما یکی از روش های تقریبا جدید در این حوزه پاسخ دادن با پهپاد خودی به پهپاد دشمن است.

پهپاد های انتحاری کوچک مثل مدل تولید شده برای نزاجا با توجه به توان صنعتی کشور در این حوزه در تعداد انبوه قابلیت تولید را دارند و می توان در شرایط قرار گرفتن در معرض یک تهاجم با موجی از پرنده های بدون سرنشین در تعداد کم یا زیاد این پهپادهای انتحاری را به سمت آنها فرستاده و با انفجار در آسمان تهدید را نابود کرد.

در حوزه عملیات زمینی نیز یکی بحث شناسایی و دیگری بحث تهاجم زمینی طرح می شود. در بحث شناسایی باید دقت داشت که اطلاعات جمع شده از یک مجموعه از پرنده های بدون سرنشین می تواند فضای بسیار بیشتری را گسترش دهد و در بحث تهاجم نیز نکته مهم این است که حمله در دسته های بزرگ تر شانس موفقیت و عبور از سد پدافند دشمن را نیز شدیدا بالا خواهد برد. در بحث سر جنگی باید گفت که میزان در نظر گرفته شده برای این پهپادها و خصوصا پروفایل پروازی و حمله از بالای آنها می تواند برای نابودی طیف گسترده ای از تهدیدات موجود روی زمین مثل انواع زره پوش ها ، تانک ها ، خودروهای انتحاری و خصوصا سامانه های راداری و حتی پدافندی باشد.

با این اوصاف نیروی زمینی ارتش با رونمایی از سیستم جدید در حقیقت یک گام پرش گونه برای ورود به فضای نبرد شبکه محور و بدون سرنشین در قرن جدید را برداشته و همگام با سپاه پاسداران انقلاب اسلامی، در حال حاضر از معدود دارندگان این توانایی در میان ارتش های جهان محسوب می شود. حالا بهتر می توان درک کرد چرا ژنرال مکنزی فرمانده ستاد مرکزی تروریست‌های آمریکایی در غرب آسیا (سنتکام) طی روزهای گذشته اعتراف کرده که ایران با استفاده از انواع پهپادهای رزمی و شناسایی، برتری هوایی آمریکا در منطقه را پس از دهه ها، به چالش کشیده است.

«دنیس راس»، مشاور «باراک اوباما»، رئیس‌جمهور اسبق آمریکا در یادداشتی در روزنامه واشنگتن‌پست از اقدامات خرابکارانه رژیم صهیونیستی در سایت نطنز دفاع کرده است.
 
راس در این یادداشت استدلال کرده است: «به نظر می‌رسد ایرانی‌ها معتقدند دولت بایدن بیم دارد که اگر نتواند به برجام برگردد و برنامه هسته‌ای این کشور پیشرفت کند، جنگ تنها راه برای جلوگیری از پیشرفت این برنامه خواهد بود و یا باید اسرائیلی‌ها اقدام نظامی کنند و یا باید آمریکا همین کار را برای جلوگیری از دستیابی ایران به سلاح هسته‌ای انجام دهد.»
 
راس به دولت بایدن پیشنهاد کرده نشان دهد همزمان که طرفدار دیپلماسی است آماده استفاده از سایر گزینه‌ها برای مقابله با ایران است.
 
او سپس نوشته است: «از این دیدگاه، کاری که اسرائیلی برای خرابکاری در نطنز انجام داده‌اند لزوماً بد نیست. این اقدام اولا برای دولت بایدن زمان می‌خرد تا برای رسیدن به تفاهم با ایرانی ها احساس عجله نکند. دوم اینکه اگر ایرانی‌ها باور داشته باشند که آمریکا از مسئله با خبر بوده و کاری برای جلوگیری از آن انجام نداده، این برایشان حاوی این پیام خواهد بود که ایالات متحده هزینه‌ اقدامات ایران را افزایش خواهد داد و به صورت مستقیم یا غیرمستقیم از این اقدامات جلوگیری خواهد کرد.»
 
۲۲ فروردین سال جاری بود که یک خرابکاری در سایت غنی‌سازی نطنز به قوع پیوست. در همین راستا، بهروز کمالوندی معاون و سخنگوی سازمان انرژی اتمی از وقوع این حادثه‌‌ در بخشی از شبکه برق تاسیسات غنی سازی شهید مصطفی احمدی روشن نطنز خبر داده بود.
 
محمد جواد ظریف وزیر امور خارجه کشورمان نیز در این باره تاکید کرد: «صهیونیست‌ها می‌خواهند انتقام توفیقات در مسیر لغو تحریم‌های ظالمانه را از مردم ایران بگیرند، ولی ما اجازه نخواهیم داد و انتقام این اقدامات را از خود صهیونیست‌ها خواهیم گرفت.»
 

در جعبه ابزار سیاست خارجی ایالات متحده آمریکا، «تحریم های اقتصادی» از مهمترین ابزارهای فشار برای همراهی سایر کشورها و گروه‌های به اصطلاح بدرفتار است. تاکید بر این ابزار در میان روسای جمهور آمریکا به حدی است که بسیاری از اندیشمندان در جهان، از تحریم‌های آمریکا به عنوان «سلاح اقتصادی» این کشور یاد کرده اند. سلاح‌های اقتصادی یا مالی آثار تخریبی به اندازه یک جنگ دارند، اما در به‌کارگیری آنها نه نیروی انسانی از کشور مهاجم کشته می‌شود، نه جنگ‌افزار نابود می‌شود و نه منابع مالی چندانی نیاز است.

جهان‌روایی دلار، درهم تنیدگی نظام مالی جهانی با محوریت نظام مالی آمریکا، وابستگی تکنولوژیکی بسیاری از شرکتهای بزرگ غیرآمریکایی به شرکتهای آمریکایی و ... از دلایل اصلی توانمندی آمریکا در استفاده از ابزار تحریم علیه کشورهای به اصطلاح متخاصم است. ایران از ابتدای انقلاب اسلامی در معرض تحریم های آمریکا قرار گرفته ولی از اواخر دهه هشتاد یعنی سال 89 مقیاس و عمق تحریم ها به گونه ای افزایش یافته است که به هیچ وجه با قبل از آن قابل مقایسه نیست.

در واقع، سالهاست آمریکا از تحریم به عنوان مهمترین ابزار سیاست خارجی خود درباره ایران در کنار سایر ابزارها مانند تشدید شکاف های قومیتی، عملیات های تروریستی محدود و ... استفاده می‌کند تا توان مقاومت ملت ایران را کاهش دهد. یکی از مهمترین شروط لازم برای پاسخ دادن به این سوال که مسئولان و سیاستگذاران ایران باید چگونه با این تحریم‌ها برخورد کنند تا جلوی تحقق هدف اصلی آمریکا یعنی فروپاشی اقتصادی و نهایتا تجزیه کشورمان را بگیرند، آشنایی بهتر با موضوع تحریم است. در همین راستا، قصد داریم در قالب پرونده «تحریم بدون روتوش» به مهمترین سوالات درباره تحریم از دیدگاه آمریکایی‌ها پاسخ دهیم. قسمت اول این پرونده با موضوع «چرا آمریکا تحریم می‌کند؟» در ادامه آمده است:

*تاریخچه جایگاه تحریم در سیاست خارجی آمریکا

استفاده از تحریم به عنوان ابزار سیاست خارجی به وسیله بنیان گذاران آمریکا به صورت مستقیم مورد بررسی قرار گرفته بود به گونه ای که جیمز مدیسون پدر قانون اساسی و توماس جفرسون نویسنده اعلامیه استقلال، مدافعین سرسخت استفاده از اسلحه تجارت به عنوان ابزار دیپلماسی بودند. از نظر آنها تحریم به عنوان بهترین جایگزین برای جنگ و ابزاری برای دفاع از منافع آمریکا بود. به عنوان مثال، در بخشی از نامه جفرسون به مدیسون در سال 1805 میلادی آمده است: «تاثیر یک تحریم را نمی توان نادیده انگاشت. در واقع، اگر سلاح تجارت بتواند به طور مناسبی از طریق قوه مجریه به کار گرفته شود-که برای من کاملا آشکار است-می تواند ملتها را مجبور کند که به حقوق ما احترام بگذارند». جفرسون در سال 1808 و در حالی که سومین رئیس جمهور آمریکا بود، درباره این موضوع گفت: «در سیاست خارجی تنها سه گزینه وجود دارد: 1- تحریم، 2- جنگ، 3- تسلیم و باج».

اهداف و دلایل آمریکا برای استفاده از ابزار تحریم در زمان ها و درباره کشورهای مختلف، متفاوت بوده است. مثلا در سال‌های اولیه شروع جنگ سرد در دهه 1950 و 1960، آمریکا برای مهار نفوذ کمونیسم، کشورهای کمونیستی و کشورهایی که با این کشورها مناسبات تجاری داشتند را تحریم کرد. در دهه 1970، آمریکا کشورهایی را به دلیل نقض حقوق بشر تحریم کرد و در اواخر دهه 1980 هم خطر تروریسم، مواد مخدر و گسترش تسلیحات، از دلایل آمریکا برای استفاده از ابزار تحریم بود.

اگر چه تحریمهای اقتصادی همواره ابزار قدرتمندی در سیاست خارجی آمریکا بوده است، اما اهمیت و میزان استفاده از آن، بعد از پایان جنگ سرد یعنی از اوایل دهه 1990 به میزان قابل توجهی افزایش یافت.

*نفیو درباره هدف آمریکا از اعمال تحریم چه می‌گوید؟

در بخشی از کتاب «هنر تحریم ها: نگاهی از درون میدان (The Art of Sanctions: A View from the Field)» نوشته ریچارد نفیو معمار تحریم های ضد ایرانی در دولت دوم اوباما (منتشر شده در سال 2018) درباره هدف آمریکا از اعمال تحریم آمده است: «هدف از اعمال تحریم‌ها ایجاد سختی است یا به عبارت بهتر ایجاد درد و ناکامی، به نوعی که کشور هدف تحریم‌ها رفتار خود را تغییر دهد. شاید استفاده از کلمه درد یا فشار در این متن تحریک کننده باشد چرا که غالبا همراه درد مفاهیمی چون شکنجه و سوءاستفاده خواهد آمد. اما در مقام اصطلاح، این کلمه دقیقا مناسب است زیرا می تواند احساسات را برانگیزد و یک نوع تجربه انسانی مشترک است که افراد می توانند از طریق آن، آنچه را تحریم به وجود می آورد، لمس کنند. درد همچنین نشاندهنده نوعی تمایل در طرف مقابل است که بخواهد از این درد اجتناب کند. به همین دلیل، نگارنده اولین کسی نیست که از کلمه درد در این باره استفاده می کند. واژه درد هم نشاندهنده هدف تحریم هاست و هم محدودیت‌های ذاتی آن. درد ایجاد اختلالی می کند که بسیاری از افراد می خواهند از آن اجتناب کنند، اما همین درد قابل مدیریت، تحمل و حتی در بلندمدت قابل انطباق پذیری است و حتی می تواند به نفع گیرنده و احساس کنده درد تمام شود، البته بعد فیزیکی و جسمی درد، کمتر در تحریم ها لمس می شود».

*چرا تحریم به مهمترین ابزار سیاست خارجی آمریکا تبدیل شده است؟

تا چند دهه قبل، جنگ و اقدامات نظامی بیشترین نقش‌آفرینی را در پیشبرد اهداف سیاست خارجی کشورهای مختلف بخصوص آمریکا داشت، اما اکنون، آمریکا این اهداف را عموماً از طریق وضع تحریم پیگیری می‌کند. این موضوع ناشی از هزینه و ریسک بالای اقدامات نظامی و هزینه و ریسک پایین و تاثیرگذاری بالا تحریم هاست و بارها توسط مقامات و کارشناسان آمریکایی بیان شده که در ادامه به برخی موارد آن اشاره شده است:

الف- کوون (Kwon)، پژوهشگر آمریکایی در قالب کتابی با عنوان « The effectiveness of sanctions revisited: An empirical analysis using a bargaining and enforcement framework» در سال 2013 درباره این موضوع نوشت: «درگذشته، کشورها هم از نیروی نظامی و هم از تحریم‌های اقتصادی به‌عنوان ابزار فشار استفاده می‌کردند. تحریم، بدون ایجاد تلفات انسانی و بدون ایجاد حساسیت در افکار عمومی، می‌تواند هزینه قابل ‌توجهی (در حد و اندازه استفاده از قوای نظامی) بر کشور تحمیل کند؛ لذا می‌توان گفت که این ابزار، در راستای ایجاد تغییر در رفتار کشور هدف، نسبت به جنگ ارجحیت دارد».

ب- در بخشی از کتاب «هنر تحریم ها: نگاهی از درون میدان (The Art of Sanctions: A View from the Field)» نوشته ریچارد نفیو معمار تحریم های ضد ایرانی در دولت دوم اوباما (منتشر شده در سال 2018) به این موضوع اشاره شده که در سند راهبرد امنیت ملی آمریکا در سال 2015 بارها از تحریم‌ها به‌عنوان ابزار اصلی اعمال قدرت ملی یاد شده و در بخشی از این سند آمده است: «با اعمال تحریم‌ها ما می‌توانیم هزینه مناسبی را بر متجاوزین اعمال کنیم. تحریم‌های اقتصادی هدفمند ابزاری مناسب برای تحمیل هزینه بر آن کنشگران غیرمسئول است که دست به تجاوز نظامی، اشاعه پنهانی و یا خشونت و تهدید علیه قوانین بین‌المللی و هنجارها زدهاند و همچنان مایل هستند این روش را دنبال کنند. ما از تحریم‌های چندجانبه چه از طریق سازمان ملل اگر ممکن باشد و چه از تحریم‌های تکجانبه در صورت نیاز استفاده خواهیم کرد. ما به طراحی دقیق تحریم‌ها ادامه خواهیم داد تا به اهداف مشخصی دست پیدا کنیم، در عین اینکه تبعات ناخواسته این قضیه را برای دیگر بازیگران اقتصادی و اقتصاد جهانی و جمعیت جهانی به حداقل ممکن برسانیم».

ج- در بخشی از این کتاب نفیو آمده است: «به دلیل آثار عملی متفاوت تحریم‌ها و اقدام نظامی، سیاستگذاران نگرشی متفاوت به این دو مسئله دارند. درگیری های نظامی، آسیب و تلفات برای طرفین ایجاد می کند و نتایج آن کاملا ملموس است، اما آثار تحریم ها کمتر ملموس و محسوس بوده و اثر تخریبی کمتری دارد. شاید همین مسئله یکی از دلایل جذابیت فراوان تحریم ها به عنوان یک ابزار اعمال قدرت باشد. مطمئنا سیاستمداران و مقامات دولتی بهتر می توانند از زایل شدن یک چهارم تولید ناخالص ملی دفاع کنند تا از دست دادن هزاران نظامی و غیرنظامی در جنگ ها».

علاوه بر نکات فوق، باید به این موضوع هم اشاره کرد که جنگ نظامی با کشورهای مختلف، ریسک زیادی دارد و موجب می شود که مردم آن کشورها متحد شوند در حالی که جنگ اقتصادی یا همان تحریم، اینگونه نیست و امکان مدیریت افکار عمومی را به آمریکا می دهد.

* منافع جانبی سیاسی و اقتصادی تحریم برای آمریکا

علاوه بر موارد فوق، تحریم ها منافع جانبی سیاسی و اقتصادی هم برای آمریکا دارد مثلا:

1- کسب درآمد از طریق تحریم: جمع جریمه‌های اعمال شده علیه بانکها و شرکتهای خارجی توسط ایالات متحده ناشی از تحریمها (اعم از ایران و سایر کشورهای تحت تحریم) تا پایان بهار 98، بالغ بر 20.6 میلیارد دلار شده است. تحریم بهانه خوبی برای کسب درآمد از این طریق است. به دلیل سادگی اعمال تحریم وآثار مخرب آن، به محض مظنون شدن به اشخاص و شرکت‌ها، آمریکا به سادگی میتواند از آنها اخاذی کند. این جریمه نیز خیلی سریع پرداخت میشود، زیرا کسب‌وکار نهاد هدف دچار اختلال جدی می‌شود (حتی اگر حساب دلاری نداشته باشد و فاقد کسب‌وکار در آمریکا باشد).

2- شانه خالی کردن تحریم کننده از برخی تبعات تحریم: در بخشی از کتاب «هنر تحریم ها: نگاهی از درون میدان (The Art of Sanctions: A View from the Field)» نوشته ریچارد نفیو معمار تحریم های ضد ایرانی در دولت دوم اوباما (منتشر شده در سال 2018) درباره این موضوع آمده است: «برای دفاع از جنبه های منفی که از تحریم برمی خیزد می‌توان چنین برداشت کرد که این آثار به خود تحریم ها مرتبط نیست و آثار جانبی آنهاست. این چارچوب به تحریم کننده این امکان را می دهد که از قبول مسئولیت در مقابل مشکلات بشردوستانه تحریم ها شانی خالی کند، در عین اینکه مسئولیت همه منافع و امتیازاتی را که از تحریم به وجود می آید، متوجه خود می کند. دولت ایالات متحده سال ها از این روش استفاده کرده است بخصوص در مورد اعمال تحریم ها در کشور ایران در این زمینه دولت آمریکا مسئولیت خود در مورد مسائل بشردوستانه را در حداقل ممکن دانسته و از زیر بار آنها شانه خالی کرده است».

منابع:

1- «جایگاه تحریم در سیاست خارجی آمریکا»، ابراهیم علوی، فصلنامه مطالعات منطقه ای، سال هفتم، شماره 25 و 26، زمستان و بهار 1385-1384

2- «هنر تحریم ها نگاهی از درون میدان» (ویرایش دوم)، مرکز پژوهش‌های مجلس، خردادماه 97

3- «تحریم ها علیه ایران تا چه زمانی پابرجاست؟ تحلیل هزینه و فایده تحریم برای آمریکا از منظر اقتصادی»، مرکز پژوهش‌های مجلس، تیرماه 98

4- «تدبیر اقتصاد کشور در شرایط تحریم: 1. ضرورت برنامه ریزی اقتصاد ملی با فرض ماندگاری تحریم‌ها»، مرکز پژوهش‌های مجلس، فروردین ماه 1400

آیین رونمایی و تحویل دستاوردهای دفاعی سازمان تحقیقات و جهاد خودکفایی نیروی زمینی ارتش، صبح امروز یکشنبه با حضور امیر دریادار حبیب الله سیاری معاون هماهنگ کننده ارتش  و امیر حیدری فرمانده نیروی زمینی، در سازمان تحقیقات و جهاد خودکفایی نزاجا برگزار شد.

در این مراسم از ۷ دستاورد جدید دفاعی و رزمی ارتش رونمایی شد؛ این دستاوردها عبارتند از:

۱_ هشدار دهنده امواج راداری محمول بر پهپاد 

این دستاورد، دارای قابلیت کشف شناسایی و اختلال رادارهای مراقبت هوایی محمول بر انواع پهپادها، بالگرد و هواپیماهای جنگنده، جهت مقابله با انواع تهدیدات راداری مراقبتی و هدایتی است؛ این  سامانه کاملاً بومی و مبتنی بر فناوری های داخلی است.

۲ - هشدار دهنده لیزری محمول بر پهپاد 

برخورداری از قابلیت شناسایی تسلیحات هدایت شونده های لیزری و تهدیدات هواپایه، اعلام هشدار در مقابل سامانه‌های پدافند هوایی برد کوتاه دشمن، از جمله دفاع لیزری پرتوان نابودگر و قابلیت ارسال و اعلام هشدار به ایستگاه کنترل و هدایت زمینی پهپاد از جمله مشخصات این هشدار دهنده است.

۳ - رانش یک ( بومی سازی و ساخت موتور میکرو توربوجت)

این سامانه دارای قابلیت کاربردی در سامانه‌های پهپادی، هواپیماهای سبک تک نفره، قایق های بدون سرنشین، انواع سامانه های موشکی، به عنوان موتور پیشران و راه اندازی موتورهای اصلی هواپیما است. 

همچنین وزن کم ، دور بالا تراست مناسب، تنوع در سوخت، سقف پروازی بالا در مقایسه با موتورهای پیستونی و قابلیت حمل محموله و افزایش مداومت پروازی در انواع پهپاد ها از دیگر قابلیت های رانش یک است.

۴ - تیام ۱۴۰۰ (سامانه خودحفاظتی پهپادی کشف و شناسایی رادار های هدایتی و مراقبت هوایی دشمن محمول بر پهپاد)

این سامانه دارای باندهای فرکانسی موجود، قابلیت آشکارسازی انواع سیگنال راداری مراقبت هوایی را دارد و به صورت هوشمند سیگنال دریافتی را به منظور مقابله و مختل کردن، به اخلال‌گر منتقل کند.

۵ - پرواز جمع؛ سامانه پرواز شبکه محور مبتنی بر هوش مصنوعی 

این سامانه متشکل از پهپاد پیشرو،  پهپادهای دنباله‌رو و ایستگاه زمینی بوده که قابلیت اجرای عملیات به صورت برخط و یا برنامه‌ریزی شده به پهپاد‌های دنباله‌رو را دارا  است.

همچنین انجام ماموریت‌های شناسایی ، مراقبت و انهدام اهداف زمینی و پروازی دشمن، برد عملیاتی و مداومت پروازی مناسب، قابلیت شبکه شدن از ۳ تا چند فروند بر روی انواع پهپادهای داخلی، دارای لینک امن و سیستم هدایت کنترل کاملاً بومی از دیگر قابلیت های «پرواز جمع» است.

۶ - طاها ۱۴۰۰ (سامانه اخلالگر رادارهای مراقبت هوایی دشمن محمول بر پهپاد)

این سامانه با توان مناسب و با استفاده از آنتن های جهتی، به صورت هوشمند منطقه عملیاتی وسیعی را تحت پوشش داشته و امنیت پروازی انواع پهپادها را در منطقه دشمن حفظ می‌کند؛ همچنین هوشمندی، وزن کم، ولتاژ مصرفی پایین و قابلیت نصب سریع و آسان از جمله قابلیت های این سامانه در بهره‌برداری در انواع پهپادهای داخلی است.

۷ - سامانه‌های اخلالگر ارتقاء یافته زمین پایه

مقابله با تهدیدات پهپادی و سامانه‌های هدایت‌پذیر از راه دور، با ایجاد اخلال در سیستم هدایت و ناوبری این نوع تهدیدات، قابلیت اخلال در اکثر باندهای فرکانسی، قابلیت بهره‌برداری در کلیه مناطق عملیاتی و صحنه نبرد ، استقرار سریع، تداوم در بهره برداری، هوشمندی و عدم نیاز به کاربر، از قابلیت های این سامانه ها است.

بی شک درباره برکات و دستاوردهای روزه داری در ماه ضیافت الهی به ویژه در رابطه با نسل جوان می توان ساعت ها به صحبت پرداخت و البته سیاهه ها مرقوم کرد اما چنانچه اجمالاً بخواهیم به برخی از مهم ترین آن ها اشارتی داشته باشیم، می بایست این موارد را متذکر شویم.

۱- تقویت خویشتن داری؛ انسان روزه دار از خوردن و آشامیدن که از طبیعی ترین نیازهای اوست، پرهیز می کند؛ همچنین می داند و می کوشد که از گناهانی مانند نگاه حرام، غیبت کردن، دروغگویی و... دوری نماید؛ این ها همه موجب می شود که "خویشتن داری" در او تقویت گشته و احساس تسلط بیشتری بر خود بکند تا در غیر ماه رمضان نیز به حول و قوه الهی بتواند در برابر هوس نامشروع و زودگذر مقاومت نموده و بدین سان بنده ی صالحی برای پروردگارش باشد.

۲- کاهش استرس ها و اضطراب ها؛ در ماه رمضان جنبه ی عبادی فرد روزه دار به خصوص جوان پررنگ تر می شود؛ نماز، قرائت قرآن، دعا، حضور در مسجد و امام زاده و نیز حضور در مراسم های معنوی همچون لیالی قدر و ...، همه این ها موجب می شود که یاد خدا در دل او بیشتر و پررنگ تر شود و همان طور که خود خدای متعال در قرآن فرموده یاد خدا مایه ی آرامش دلهاست؛ لذا استرس ها و اضطراب های جوان کاهش پیدا می کند چرا که به این وسیله بیش از پیش با خدای قادر و حکیم و مهربان همنشین می شود.

۳- افزایش عزت نفس؛ انسان در عمق باطنش خوبی را می شناسد، حتی موقعی که در زندگی روزمره معیارهای خوب زیستن را می شکند و مرتکب گناه می شود و بندگی در زندگی اش کم رنگ می شود؛ در چنین مواقعی عزت نفسش کاهش پیدا می کند چون خودش در وجدانش می داند که خلاف کرده است؛ اما در ماه رمضان همین که می بیند به خاطر دستور خداوند یک سری کارها را ترک کرده و می بیند که می تواند و اراده ی خود را قوی تر می بیند، حس خوبی در او پیدا می شود، چه آن که حس می کند بنده بهتری برای خدا شده و به روند صعودی رشد خودش برگشته و همین باعث می شود که عزت نفسش افزایش پیدا کند.

۴- افزایش سلامت جسمی؛ بی تعارف باید گفت که بسیاری از جوانان ما برنامه غذایی منظمی ندارند؛ به خاطر ارتباطات زیاد با بیرون از خانه و دوستان و رفقا که مقتضای سن و روحیه ی گروه گرایی آن هاست معمولاً در وعده های غذایی که سفره پهن است و خانواده جمع هستند آنها غایب اند و شب ها هم دیر می آیند خانه و وقتی هم که می آیند هول هولکی چند لقمه می خورند و همین امر باعث می شود که معمولا مشکلات گوارشی متعدد پیدا کنند؛ اما درماه رمضان برنامه غذایی شان تا حد زیادی منظم می شود و درکنار خانواده سحری و افطار می خورند و همین امر کمک زیادی به سلامت جسمی آنها و پیشگیری از بیماری های دشواردرمان می کند.

۵-افزایش همبستگی اجتماعی؛ بسیاری از مردم و خاصه جوانان به دلایل گوناگونی از جمله روحیة نوخواهی و نوطلبی، متفاوت شدن ارزش های آنها با ارزش های بزرگترها و... به تدریج از هنجارهای رایج اجتماعی فاصله می گیرند؛ به عبارت دیگر هم خود را تافته ی جدابافته ای از جریان غالب جامعه می دانند و هم تلاش می کنند که تافته جدابافته ای بشوند و این امر سبب می شود که خرده فرهنگ هایی در بین آنها شکل بگیرد.

این موضوع هر چند تا حدودی طبیعی و پذیرفتنی است اما آسیب هایی هم دارد و آن کاهش انسجام و یکپارچگی اجتماعی است؛ ماه رمضان و روزه داری فاصله ی جوانان را جریان غالب جامعه کمتر می کند زیرا می بینند که مثل دیگر اقشار جامعه آن ها هم فعالیت های مشابهی را انجام می دهند و احساسات مشابهی را تجربه می کنند و لذا با تمام تفاوت ها و تفاوت خواهی خود، باز هم به این جامعه پیوسته اند و جزئی از این اقیانوس به شمار می روند.

برخی از زنان در طول تاریخ همواره در حمایت از دستاوردهای اهل‌بیت(ع) نقش بسزایی  داشته‌اند و هریک از آنان توانسته‌اند الگویی برای زنان امروز به شمار آیند. یکی از زنان معروفی که اسلام به نیکی از آن یاد کرده است، حضرت خدیجه(س) دختر خُویلد است. ایشان یکی از زنان تاجر و ثروتمند زمان قریش هستند که داشتن فضایل اخلاقی همچون صداقت و پاکدامنی باعث شده بود که از آن حضرت به عنوان «مطهره» و «سیده» قریش یاد شود.(احمد بهشتی، زنان نامدار، در قرآن و حدیث و تاریخ ، ۱۳۸۷، ج۲ص۲۷).

با وجود اینکه ایشان خواستگاران بسیار داشتند، اما مجذوب فضایل اخلاقی نبی مکرم اسلام شد و با آن حضرت ازدواج کرد. پس از ازدواج با پیامبر(ص) اولین فردی بود که به ایشان ایمان آورد و در مکه با وی نماز جماعت اقامه کرد. او تنها زنی است که در مدت ۲۵ سال تمام دارایی و ثروتش را در خدمت همسر و تحقق اهداف و رسالت الهی ایشان وقف کرد.

خدیجه(س) همیشه و در هر شرایطی حامی و پشتیبان پیامبر اکرم(ص) در حوادث سخت بود که حمایت ایشان از همسر در محاصره سه ساله شعب ابیطالب و تحمل سختی بسیار در این مدت گواهی بر این ادعاست. آن زمان که قریش پیامبر(ص) را مورد اذیت و آزار قرار می‌داد تا دست از رسالت خویش بردارد، خدیجه(س) به تسلای دل ایشان اقدام می‌کرد تا اسلام به ثمر بنشیند.(واقدی، محمد بن عمر مغازی،۱۳۷۶، تاریخ جنگ های پیامبر، ترجمه: محمود مهدوی دامغانی، تهران: مرکز نشر دانشگاهی ، ج۲،ص۱۲۳(.

 بنابراین با این همه سختی و فشار، خدیجه در مقابل این مشکلات خم به ابرو نمی‌آورد و در تمام دوران زندگی قبل و بعد از بعثت همانند بانویی شفیق، برگرد وجود پیامبر(ص) می‌گشت و با سیمای خندان خود غم‌ها را از چهرۀ حضرت رسول می‌زدود و در این بین بسان یاور، وزیر و کمک رسانی توانمند او را یاری می‌کرد. خداوند به وسیله خدیجه به پیامبر آرامش بخشید به نحوی که هیچ خبر ناراحت کننده‌ای از قبیل رد و تکذیب را نمی‌شنید و امیدوار به رسالت خود ادامه می‌داد.

در اهمیت این مسئله قرآن کریم از رابطه زن و شوهر به عنوان رابطه‌ای سرشار از عشق و صمیمیت یاد می‌کند و می‌افزاید که زن حامی معنوی شوهر است و این امر را در آیه ۱۸۷ از سوره «بقره»: «هُنَّ لِباسٌ لَکُمْ وَ أَنْتُمْ لِباسٌ لَهُنَّ»؛ (آنان لباس شما هستند و شما لباس آنان هستید» به بانوان و آقایان گوشزد می‌کند. منظور از لباس در این آیه پوشاندن ضعف‌ها و اتیام دل همسران است که حضرت خدیجه(س) به بهترین شکل اتیام‌بخش و همراه پیامبر(ص) بود.

در کرامت حضرت خدیجه(س) همین بس که رسول خدا چه قبل از او و چه در زمان حیات او با هیچ زنی ازدواج نکرد و به راستی همنشین و مونس پیامبر اکرم (ص) بود و اموال خود را در اعتلای اسلام انفاق کرد و به درجه‌ای رسید که خداوند به حضرتش امر کرد که خدیجه را به خانه‌ای در بهشت که محلی امن و آرام باشد، بشارت دهد.

حضرت خدیجه(س) الگویی برای اشاعه سبک زندگی اسلامی، اسوه عملی و حقیقی بانوان امروز است و حق بر آن است تا شخصیت این بانوی بزرگ جهان اسلام به خوبی معرفی شود. اینکه تنها به مناسبت وفات آن حضرت مطلبی در رسانه‌ها درج شود و یا صدا و سیما به این امر بپردازد خوب است، اما کافی نیست. به نظر می‌رسد در معرفی شایسته بانوان بزرگ اسلام کوتاهی صورت می‌گیرد که این خلأ باید از سوی رسانه‌ها برطرف شود.

پیامبر گرامى(صلى الله علیه وآله) درباره ماه رمضان مى فرماید: «اى مردم! ماه خدا با برکت و رحمت و مغفرت به شما روى آورد، ماهى که نزد خدا از همه ماه ها برتر و روزهایش بر همه روزها و شب هایش بر همه شب ها و ساعاتش بر همه ساعات برتر است، ماهى است که شما در آن به میهمانى خدا دعوت شده و مورد لطف او قرار گرفته اید، نفس هاى شما در آن تسبیح و خوابتان در آن عبادات، عملتان در آن مقبول و دعایتان در آن مستجاب است.... بهترین ساعاتى است که خداوند به بندگانش نظر رحمت مى کند...»

آری، ماه مبارک رمضان، آثار و برکات فراوانی دارد که روح و جان آدمی را می پرورد؛ ماه رمضان ماه گشوده شدن درهای رحمت و مغفرت الهی است که با فرا رسیدن آن جان تازه‌ای در کالبد وجود روزه داران دمیده می شود و آنها را به آرامش و امنیت واقعی جان و جسم می رساند.

آثار و برکات روزه برای فرد روزه دار

نبی مکرم اسلام (صلی الله علیه وآله وسلم) فرمودند: فرد روزه دار پنج جایزه دارد:

1- نظر لطف خداوند شامل بنده اش می شود.

2- تمام شبانه روز ماه رمضان ملائکه برای روزه دار طلب مغفرت می کنند و می گویند: خدایا او را بیامرز.

3- خداوند در اول ماه رمضان به بهشت فرمان می دهد: خودت را برای بنده من زینت کن.

4- وقتی ماه تمام شود و بنده از این ماه عبور کند، آخرین شب ماه رمضان، خداوند همه گناهانش را می آمرزد. کسی بلند شد و گفت: آیا منظورتان شب قدر است؟ فرمود: نه، شب عید؛ چون مزد کار را آخرش می دهند.

5- بوی دهان آنها که به ظاهر بوی خوشی نیست نزد خدا مانند مشک و عنبر است.( بحارالانوار، ج 93، ص 364.)

همچنین یکی از بیشترین سفارشات رهبرمعظم انقلاب سفارش استفاده از برکات ماه مبارک رمضان است که هر ساله در دیدارهای مختلف با اقشار وگروه های که به دیدار ایشان می روند این تاکیدات را مرور می کنند.

به عنوان مثال؛ ماه رمضان، ماه گشودن درهای رحمت و مغفرت این ماه، ماه ضیافت الهی است. پذیرایی خداوند از بندگان خود در این ماه - که یک پذیرایی معنوی است - عبارت است از گشودن درهای رحمت و مغفرت و مضاعف کردن اجر و ثواب اعمال خیری که بندگان در این ماه انجام می‌دهند. روزه‌ی ماه رمضان هم یکی از مواد همین ضیافت عظیم الهی است، که مایه‌ی تصفیه‌ی روح انسان و ایجاد زمینه‌ی طهارت قلبی روزه‌دار است. امام سجاد (علیه‌السّلام) در خطبه‌یی فرمود: «شهر الطّهور و شهر التمحیص»؛ رمضان، ماه پاک شدن و طهارت قلب و ماه مغفرت است؛ چون خدای متعال استغفار را در این ماه بیش از دیگر ایام سال مورد لطف و عنایت خود قرار می‌دهد. لذا در یک روایت وارد شده است که «فمن لم یغفر له فی رمضان ففی ایّ شهر یغفر له»؛ اگر کسی در ماه رمضان - که درهای رحمت و مغفرت الهی به روی انسانها گشوده است - نتواند به مغفرت و رحمت الهی دست پیدا کند، پس کِی چنین توفیقی نصیب او خواهد شد؟ (بیانات رهبری در خطبه‌های نماز جمعه‌ی تهران ۲۹/۰۷/۱۳۸۴)

البته ناگفته نماند که آثار و برکاتی که در بالا براى ماه مبارک رمضان و روزه دارى ذکر شد، نصیب کسانی می گردد که حقیقت این ماه پربرکت و روزه را درک کنند و به اعمال آن جامه عمل بپوشانند، طوری که در گفتار و کردار آن ها به وضوح بتوان آثار روزه را دید.

لذا کسانی که از روزه داری تنها رنج گرسنگی و تشنگی آن را می کشند و یا به وسیله گناه تاثیر روزه را از بین می برند، ماه مبارک رمضان و فضای معنوی آن تاثیری بر آنان نخواهد گذاشت و در پایان این ماه چیزی جر خسران نصیب آن ها نمی گردد.

بنابراین فردی که روزه می گیرد، باید تمام اعضا و جوراح اش نیز روزه باشند، یعنی چشم پوشی و پرهیز از انجام عمل های نادرست مانند دوری از حسادت، غیبت، دروغ، جدال و دشمنی و ظلم به همنوعان همه ازشرایط روزه داشتن است.

به عنوان نمونه؛  پیامبر اکرم(صلى الله علیه وآله) به زنى که با زبان روزه کنیز خود را دشنام مى داد فرمود: چگونه روزه دارى و حال آن که کنیزت را دشنام مى دهى؟! روزه فقط خوددارى از خوردن و آشامیدن نیست، بلکه خداوند آن را علاوه بر این دو، مانع کارها و سخنان زشت که روزه را بى اثر مى کنند قرار داده است، چه اندکند روزه داران و چه بسیارند کسانى که گرسنگى مى کشند.»

گفتنی است که در این ماه شیطان در غل و زنجیر است، بنابراین تمام شرایط فراهم است تا انسان در این ماه از تمام برکات آن بهره ببرد و فرد روزه دار با وجود گرسنگی و تشنگی و خودداری از لذائذی که باید از آن چشم پوشی کند، روح و اراده خویشتن را تقویت کند.

به هر تقدیر امید آن می رود که با انجام فرایض عبادی خصوصا در ماه مبارک رمضان، از برکات سازنده آن بهره مند گردیم، چرا که رمضان فرصتی است طلایی برای دست یابی به ارزش ها و برکات این ماه؛ لذا بیایید بکوشیم که این فرصت را بیهوده از دست ندهیم.

هر قدر انسان با قرآن مأنوس باشد، به کمال نزدیکتر شده است، زیرا آیات آن در حقیقت درجات ذات انسان، و مدارج آن نردبان عروج و تکامل است. پس عزیزان همدل و صمیمی! بیائید بر سفره الهی بنشینید که هر چه جانتان بخواهد در آن یافت می‎شود، چیزهایی که حتی چشم از دیدن آنها لذت می‎برد، بیائید به سوی ادبستانی که برتر از آن ادب و بالاتر از معلم آن مؤدّبی نمی‎یابید، در پیشگاه قرآن به درس بنشینید، استاد هم خدا باشد.[1]

نمونه‎هایی از انس و الفت ائمه معصومین ـ علیهم السّلام ـ با قرآن

امامان معصوم ـ علیه السّلام ـ و اولیاء خدا با قرآن انس بسیار داشتند، در ظاهر و باطن همواره با قرآن بودند و قرآن نصب العین آنها بود، در اینجا چند نمونه ذکر می‎شود:

حضرت علی ـ علیه السّلام ـ و قرآن:

حضرت علی ـ علیه السّلام ـ از آغاز کاتب وحی بود و به نگهداری قرآن اهمیت بسیار می‎داد، در این راستا ام سلمه (یکی از همسران رسول خدا ـ صلّی الله علیه و آله ـ) می‎گوید: کانَ جَبرئیلُ یمِلُّ عَلی رَسُولِ اللهِ و رَسُولُ اللهِ یمِلُّ عَلی عَلی ـ علیه السّلام ـ.[2] «جبرئیل (سخن خدا را) به رسول خدا ـ صلّی الله علیه و آله ـ املا می‎کرد و رسول خدا ـ صلّی الله علیه و آله ـ نیز آن را به علی ـ علیه السّلام ـ املا می‎کرد.» انس علی ـ علیه السّلام ـ با قرآن چنان بود که پیامبر اکرم ـ صلّی الله علیه و آله ـ فرمود: هذا عَلی مَعَ القُرآنِ وَ القُرآنِ مَعَ عَلی ـ علیه السّلام ـ وَ لا یفْتَرِقا حَتّی یردا عَلَی الْحوضَ.[3] آن حضرت در عصر خلافتش شخصاً در بازارهای کوفه قدم می‎زد و به راهنمایی مردم می‎پرداخت، هنگامی که از کنار فروشندگان عبور می‎کرد، مکرر این آیه را می‎خواند: تِلْک الدّارُ الاخِرَةُ نَجعَلُهَا لِلَّذینَ لا یریدُونَ عُلُوّاً فِی الأَرْضِ وَ لا فَساداً وَ الْعاقِبَةُ لِلْمُتَّقینَ.[4] این سرای آخرت (بهشت) را تنها برای کسانی قرار می‎دهیم که در زمین اراده برتری جویی و فساد ندارند، و عاقبت نیک برای پرهیزکاران است.» آنگاه می‎فرمود: «این آیه درباره زمامداران عادل و متواضع و سایر قدرتمندان جامعه نازل شده است».[5]

او به قدری با قرآن مانوس بود که حتی وقتی شمشیر کینه مفسدان بر سرش فرود آمد، اندکی از خاک محراب را روی زخم سر ریخت و این آیه را خواند: مِنْها خَلَقْناکمْ وَ فِیها نُعِیدُکمْ وَ مِنْها نُخْرِجُکمْ تارَةً أُخْری.[6] «ما شما را از خاک آفریدیم و در آن باز می‎گردانیم و بار دیگر نیز شما را از آن بیرون می‎آوریم.»[7] محقق معروف اهل سنت محمد احمد نواوی می‎نویسد: علی ـ علیه السّلام ـ همه قرآن را حفظ کرد، بر اسرارش آگاه شد و گوشت و خونش با قرآن در آمیخت، چنانکه بررسی کننده نهج البلاغه این مطلب را در می‎یابد.[8]

انس امام حسین ـ علیه السّلام ـ با قرآن

در بعد از ظهر تاسوعا، هنگامی که دشمن می‎خواست به سوی خیام امام حسین ـ علیه السّلام ـ حمله کند، امام به حضرت ابوالفضل العباس ـ علیه السّلام ـ فرمود: به آنها (یزیدیان) بگو امشب را به ما مهلت بدهند، زیرا: خدا می‎داندکه من نماز، تلاوت قرآن ودعا و استغفار را دوست دارم، امشب به ما مهلت دهند تا به مناجات، تلاوت قرآن و دعا بپردازم.[9] زید بن ارقم گفته است: هنگامی که سر مطهر امام حسین ـ علیه السّلام ـ را در کوچه‎های کوفه می‎گرداندند، وقتی در برابر من رسید، شنیدم این آیه را تلاوت می‎کرد: أَمْ حَسِبْتَ أَنَّ أَصْحابَ الْکهْفِ وَ الرَّقِیمِ کانُوا مِنْ آیاتِنا عَجَباً.[10] «آیا اصحاب کهف و رقیم را از آیات عجیب ما پنداشتی؟» حضرت رضا ـ علیه السّلام ـ با مردم کم سخن می گفت: گفتار، پاسخ و مثالهایی که در ضمن گفتارش می آورد از قرآن نشأت گرفته بود. آن حضرت در هر سه روز یک بار تمام قرآن را تلاوت می کرد و می فرمود: «اگر خواسته باشم، می توانم در کمتر از سه روز قرآن را ختم کنم، ولی هرگز به هیچ آیه ای نمی رسم مگر اینکه در معنی آن می اندیشم و درباره اینکه در چه موضوع و چه وقت نازل شده، فکر می کنم.»[11]

علت وجوب سوره حمد در نماز

حضرت رضا فرمود: «اگر سئوال شود که چرا خداوند امر کرده تا در همه نمازها سوره حمد خوانده شود، در پاسخ می گوییم: برای اینکه قرآن متروک نشود و همواره نمازگزاران با قرآن ارتباط داشته باشند و آن را از یاد نبرند و انتخاب سوره حمد از این جهت است که همه معارف و مفاهیم قرآن در آن جمع است...»[12]

حضرت ولی عصر (ارواحنا فداه)

در حالات عالم ربانی و عارف صمدانی علامه بحرالعلوم (سید محمد مهدی طباطبایی 1212) چنین نگاشته اند: روزی علامه وارد حرم مطهر حضرت علی ـ علیه السّلام ـ شد و مصرع اوّل این شعر را خواند:

چه خوش است صوت قرآن ز تو دلربا شنیدن به رخت نظاره کردن سخن خدا شنیدن

یکی از حاضران پرسید: چرا این شعر را خوانده ای؟ علامه در پاسخ فرمود: وقتی وارد حرم مطهر امیرالمؤمنین علی ـ علیه السّلام ـ شدم، حضرت ولی عصر (عج) را دیدم که در ناحیه بالاسر نشسته، با صدای بلند و شیوا قرآن می خواند، از این رو آن شعر را خواندم، هنگامی که به حرم رسیدم، آن حضرت از حرم بیرون رفت.[13]

سیره علما و اولیاء الهی درباره انس با قرآن

شیخ مفید شبها اندکی می خوابید و بیشتر به نماز، مطالعه، تدریس یا تلاوت قرآن مجید می پرداخت.[14] محدث قمی می نویسد: «... میرداماد قرآن مجید را بسیار تلاوت می نمود به طوری که یکی از افراد مورد اعتماد برای من نقل کرده که در هر شب پانزده جزء قرآن می خواند.»[15] علامه مجلسی اوّل در اجازه ای که برای فرزندش ملا محمد باقر (صاحب بحار الانوار) نوشته، او را به قرائت یک جزء قرآن در هر روز و... سفارش کرده است.[16] عباداتی که شیخ انصاری از سن بلوغ تا آخر عمر بر آن مداومت می کرد گذشته از فرائض... قرائت یک جزء قرآن، نماز جعفر طیار، زیارت جامعه و عاشورا در هر روز بود.[17] علامه طباطبایی شب های ماه رمضان تا صبح بیدار بود، مقداری مطالعه می کرد و بعد به دعا و قرائت قرآن، نماز و ذکر می پرداخت.[18] مرحوم اقبال لاهوری که در اواخر زندگی اش، دچار ضعف و بیماری چشم شده بود و از مطالعه نیز محروم مانده بود، تنها مونسش قرآن بود، امّا با همان اندک بینایی، به قرآن می نگریست و با لذتی سرشار از ایمان، آیات را قرائت می کرد و می گفت: پدرم به من توصیه کرده است که؛ فرزندم! هر گاه قرآن می خوانی، چنان بخوان که گویی خداوند آن را بر تو نازل کرده است.[19] فیض کاشانی از قول یکی از حکیمان می گوید که ابتدا قرآن را می خواندم و لذتی نمی بردم. چندی بعد که آن را می خواندم، چنان که گویی آن را از رسول الله می شنوم که بر اصحابش می خواند. بالاتر رفتم و آن را از جبرئیل شنیدم که بر پیامبر ـ علیه السّلام ـ می خواند. از آن هم بالاتر رفتم و اینک آن را از خود خداوند می شنوم و لذتی می برم و تنعمی دارم که نمی توانم از آن بگذرم.[20]

علاقه امام خمینی قدِّس سرُّه به تلاوت قرآن

حضرت امام خمینی قدِّس سرُّه با قرآن انس بسیار داشت، در شبانه روز، به خصوص هنگام نماز شب، به تلاوت قرآن می پرداخت و در هر فرصتی که به دست می آورد، مشغول تلاوت قرآن می شد، هنگامی که در پاریس بود، وقتی خبرنگارها برای مصاحبه به محضرش می آمدند، معمولاً حدود ده دقیقه یا یک ربع برای آماده کردن دوربین هایشان معطل می شدند، امام در همین فرصت به تلاوت قرآن مشغول می شد، بعضی از حاضران می گفتند: خود را برای مصاحبه آماده کنید (یعنی فعلاً قرآن نخوانید).

فرمود: آیا در این چند دقیقه وقتم ضایع شود.

علاوه بر این، هر سال چند روز قبل از ماه رمضان، حضرت امام دستور می داد برای افرادی که مورد نظر مبارکش بود، چند بار قرآن قرائت شود.[21] حتی در روزهای آخر عمر، که در بستر بیماری بود، دوربین مخفی لحظه های دشوار زندگی اش را ثبت کرد و همه دریافتند که در نیمه های شب قرآن به دست داشت و مشغول تلاوت بود. حضرت امام خمینی قدِّس سرُّه به عظمت قرآن توجه عمیق و مداوم داشت و به طور جدی مقید بود تا در ظاهر و باطن به قرآن احترام گذاشته شود، خاطره های زیر صحت این سخن را نشان می دهد:

1.شخصی چند قرآن به قطع کوچک (شامل چند سوره از قرآن) به خانه امام آورد تا امام آنها را تبرک کند و سپس به جبهه بفرستد.

امام که گمان می کرد، نبات یا چیز دیگری است، پرسید: داخل پاکت چیست؟ پاسخ دادند: قرآن های کوچک است، که شامل چند سوره است، آورده اند تا برای جبهه تبرّک شود. امام ناگهان به طور بی سابقه ای برآشفت، مضطربانه دستش را عقب کشید و با لحنی تند و عتاب آمیز فرمود: «من قرآن را تبرک کنم؟ این چه کارهایی است که می کنید؟!»[22]

2.امام به طور معمول در حسینیه جماران روی صندلی می نشست، ولی یک روز وقتی وارد حسینیه شد، با اینکه صندلی در جای خود بود، روی زمین نشست، زیرا آن روز نفرات ممتاز مسابقات قرآن آمده بودند و قرار بود در آن جلسه چند آیه از قرآن تلاوت شود.[23]

3. روزی امام طبق معمول روی صندلی نشسته بود، که قرآنی آوردند و روی زمین گذاردند، امام وقتی متوجه شد، بی درنگ آن را برداشت، روی میزی که در کنارش بود، گذاشت و فرمود: «قرآن را روی زمین نگذارید.»[24]

سفارش علما در انس و ارتباط با قرآن

امام خمینی در صحیفه نور می فرماید: و این جانب از روی جد، نه تعارف معمولی می گویم از عمر به باد رفته خود، در راه اشتباه و جهالت تأسف دارم و شما ای فرزندان برومند اسلام، حوزه ها و دانشگاهها را از توجه به شئونات قرآن و ابعاد بسیار مختلف آن بیدار کنید. تدریس قرآن در هر رشته ای از آن را محطّ نظر و مقصد اعلای خود قرار دهید، مبادا خدای ناخواسته در آخر عمر که ضعف پیری بر شما هجوم کرد از کرده ها پشیمان و تأسف بر ایام جوانی بخورید، همچون نویسنده...[25] علامه طباطبایی نیز می فرماید:. ..لازم به ذکر است که افرادی که توانسته اند ذهن خود را پاک و صاف نموده، از خواطر مصفا کنند و سلطان معرفت برای آنان طلوع نموده است، در یکی از دو حال بوده: اوّل در حین تلاوت قرآن مجید در این فکر بودند که قاری حقیقی کیست؟ در آن وقت، بر آنان منکشف می شده که قاری حقیقی قرآن، خداست.

دوّم: از راه توسل به حضرت ابا عبدالله ـ علیه السّلام ـ، زیرا آن حضرت را برای رفع حجاب و موانع طریق نسبت به سالکین راه خدا عنایتی عظیم است.[26] علامه حسن زاده آملی نیز در این باره می فرماید: با قرآن بیشتر محشور باشید، در قرآن تعمق نمائید، بسیار چیزها می فهمید. مَنْ اَرادَ الْعِلمَ فَلْیثَوِّر القُرآنَ، «تثویر»به معنی شخم زدن و زیر و رو کردن است، آن کس که طالب علم و فضل است، بایستی در قرآن تدبیر و تعمّق کند.[27]

پی نوشت ها

[1] صراط سلوك، ص 28.

[2] مناقب ابن مغازلي شافعي، ص 253.

[3] ينابيع الموده، ص 55.

[4] قصص، آيه 83.

[5] مناقب آل ابي طالب، ج 1، ص 372.

[6] طه، آيه55.

[7] منتهي الآمال، ج 1، ص 126.

[8] مصادر نهج البلاغه، ج 1، ص 92.

[9] نفس المهموم، ص 113 و 114.

[10] كهف: 9.

[11] ترجمه انوار البهية، ص 331.

[12] علل الشرائع، ج 1، ص 247.

[13] بحار الانوار، ج 53، ص 302.

[14] كوثر رباني، محمد رضا رباني، ص 107.

[15] سيماي فرزانگان، ص 172.

[16] همان، ص 167.

[17] همان، ص 162.

[18] همان، ص 164.

[19] اوصاف پارسايان، ص 182.

[20] اوصاف پارسايان، ص 181.

[21] سرگذشتهاي ويژه از زندگي امام خميني، ج 5، ص 68 ـ 70.

[22] در سايه آفتاب، ص 114.

[23] در سايه آفتاب، ص 114.

[24] همان، ص 115.

[25] صحيفه نور، ج 20، ص 20.

[26] رساله لب اللباب، علامه سيد محمد حسين طهراني.

[27] در محضر استاد حسن زاده آملي، ص 13.