آخوند «نیاز قلیچ حنفی» با تبریک ایام ولادت باسعادت پیامبر مهربانی ها حضرت محمد مصطفی (ص) بر عموم عاشقان و رهروان راستین آن حضرت، اظهار کرد: بزرگترین راهبرد رسول گرامی اسلام (ص) بعد از دعوت مردم به توحید و عبودیت خداوند، ایجاد وحدت و انسجام بین آنها بود.
 
به گفته وی؛ عرب ها در آن زمان متفرق و دشمن همدیگر بودند، به گفته یکی از دانشمندان غرب، هرقل امپراطور بیزانس با آن عظمت خود، اگر می خواست بین عرب های آن زمان اتحاد و همبستگی ایجاد کند نمی توانست، این محمد بود که بین آنها اخوت، برادری و پیوند ناگسستنی ایجاد کرد، طوری که به خاطر یکدیگر جام شهادت را می نوشیدند.
 
مدرس حوزه علمیه اهل سنت نور بناور، هفته وحدت را نماد اتحاد بین پیروان شیعه و سنی دانست و گفت: این هفته که از 12 ربیع الاول شروع شده و تا 17 ربیع الاول ادامه دارد با درایت امام خمینی (ره) مزین به هفته وحدت بین مسلمانان شد.
 
وی افزود: تشکیل امت واحده اسلامی از

اقدامات پیامبر گرانقدر اسلام (ص) است و اگر ما خودمان را پیرو ایشان می دانیم باید همه مسلمانان را با این دید نگاه کنیم و عامل به این هدف مبارک باشیم.
 
به گفته وی؛ اگر در این بین کسی ندای تفرقه و جدایی سر دهد، بداند که از گروه منافقان و شیاطین است و روح پاک محمد مصطفی (ص) را به درد آورده است.
 
اقبال لاهوری(رح) می فرماید:
 
امتی بودی امم گردیده ای** بزم خود را خود زهم پاشیده ای
 
آنچه تو با خویش کردی کس نکرد** روح پاک مصطفی آمد به درد
 
عضو مجمع فقهی احناف ترکمن صحرا با اذعان بر اینکه رژیم صهیونیستی برهم زننده امنیت و آسایش در منطقه است، تصریح کرد: این رژیم از فاصله بین دول مسلمان نهایت استفاده و بهره را برده و به ایجاد اختلاف بین کشورهای اسلامی دامن می زند.
 
وی ادامه داد: اگر همان ابتدا کشورهای اسلامی با انسجام بیشتر جلوی نفوذ این نیروهای خبیث می ایستادند امروز شاهد جنایت های آنها در فلسطین و غزه نبودیم.
 
به گفته وی؛ هنوز هم دیر نشده و ضروری است امت اسلامی با تکیه بر دستورات و موازین صحیح اسلامی دست به دست همدیگر دهند و این غده سرطانی را ریشه کن کنند.
 
آخوند حنفی در پایان خاطر نشان کرد: فقط همگرایی و هم افزائی امت اسلامی می تواند ما را به آن عظمت و شوکت گذشته برگرداند و غیر از آن راهی جز نیستی و هلاکت نخواهیم داشت.
 

سی و هشتمین کنفرانس بین المللی وحدت اسلامی عصر امروز شنبه با انتشار بیانیه پایانی به کار خود پایان داد.

متن بیانیه به شرح زیر است:
بسم‌ الله الرحمن الرحيم
إِنَّ هَذِهِ أُمَّتُكُمْ أُمَّةً وَاحِدَةً وَأَنَا رَبُّكُمْ فَاعْبُدُونِ» (أنبیاء/۹۲)
به فضل و عنایت خدای متعال، مجمع جهانی تقریب مذاهب اسلامی، سی‌ وهشتمین کنفرانس بین‌المللی وحدت اسلامی را از تاریخ 29 تا 31 شهريور 1403 برابر با 15 تا 17 ربیع‌الاول 1446 در تهران با عنوان «همکاری‌های اسلامی برای دست‌یابی به ارزش‌های مشترک با تأکید بر مسألۀ فلسطین» و با حضور و سخنرانی رئیس جمهور محترم جمهوری اسلامی ایران جناب آقای دکتر مسعود پزشکیان و جمعی از برجسته‌ترین عالمان و اندیشمندان جهان اسلام برگزار کرد.

این کنفرانس در شرایطی برگزار می‌گردد که جهان اسلام آکنده از غم و اندوه به خاطر جنایت‌های  وحشیانۀ رژيم غاصب صهیونیستی است. ترورهای گسترده رهبران و فرماندهان مقاومت و قتل‌عام بی‌رحمانۀ مردم مظلوم فلسطین از یک‌سو و حمایت قاطع کشورهای غربی از جنایت این رژیم، همکاری کشورها و امت اسلامی را برای تحقق ارزش‌ها و اهداف مشترک، بیشتر از هر زمان دیگری ضروری می‌نماید.

رژیم غاصب صهیونیستی به پشتوانۀ استکبار جهانی به سرکردگی آمریکا و کشورهای غربی دو برنامه اساسی را دنبال می‌کند:

اول: اشغال همۀ اراضی فلسطین با کشتار مردم بی‌گناه از کودکان و زنان و کهنسالان و همچنین محاصره و ممانعت از ارسال کمک‌های انسان‌دوستانه، قطع آب و برق و نیازهای اولیه؛ و آواره کردن حدود 2 میلیون غیرنظامی.
دوم: مشروعیت‌سازی برای هویت جعلی خود با عادی‌سازی روابط  با کشورهای اسلامی.
امید است کشورهای اسلامی با همکاری و همیاری بتوانند مانع تحقق اهداف شوم دشمنان اسلام باشند.
ضمن بزرگداشت زادروز میلاد پیامبر گرامی اسلام، در سی‌ وهشتمین کنفرانس بین‌المللی وحدت اسلامی 250 شخصیت برجسته جهان اسلام به صورت حضوری و 234 شخصیت به صورت وبیناری سخنرانی کرده، بیش از 300 مقاله علمی مرتبط با مسألۀ فلسطین و همکاری‌های اسلامی برای دست‌یابی به ارزش‌های مشترک، مورد بحث و بررسی قرار گرفت. در جلسه اختتامیه طی بیانیه‌ای بر نکات ذیل تأکید گردید:

1- قرآن کریم یگانه راهنمای وحیانی حفاظت‌شده برای بشریت است. صلح و دوستی با مسلمانان و هم‌پیمانان؛ و مقاومت در برابر طاغوت و ظلم مستکبران از آموزه‌های حیات‌بخش آن است. سه ارزش مشترک در جامعه انسانی یعنی کرامت انسان، عدالت و امنیت از جمله اهداف مشترک اسلامی برای همکاری جوامع اسلامی در منطقه است. کرامت انسانی، عطیه‌ای الهی است که به طور یکسان و بدون ملاحظه افکار و عقائد هر انسانی از آن جهت که انسان است از ناحیه خداوند به بشر اعطا گردیده است. هر نوع تعرض به این حقوق مصداق بارز ظلم است. «عدالت»، دستوری عقلی و الهی است برای این که بشر بتواند حکومتی پایدار تأسیس کند که در آن حقوق تمامی انسان‌ها به طور عادلانه فارق از وابستگی‌های قومی، مذهبی و دینی محترم شمرده شده، زمینه‌ای برای تعاملات منصفانه اجتماعی بدست ‌دهد.
2- علمای شرکت کننده در کنفرانس، مسئلۀ قدس شریف را از مهم‌ترین ارزش‌های مشترک جهان اسلام و یکی از موضوعات وحدت‌بخش جهان اسلام می‌دانند. حمایت و دفاع از مردم مظلوم فلسطین براساس اصول و قواعد مسلم دینی از واجبات شرعی و اخلاقی است وسکوت در مقابل جنایتهای ضد بشری رژیم صهیونیستی با همۀ ارزش‌های اسلامی و انسانی، را در تضاد می‌دانند.
3- علمای جهان اسلام عملیات طوفان الأقصی و مقاومت مجاهدان فلسطینی را پاسخی قاطع، بدیهی و مشروع در برابر اشغالگری و سیاست‌های نژادپرستانه و تجاوزگرانه رژیم صهیونیستی می‌دانند، چرا که این عملیات تاریخ‌ساز، نماد شکستن بغض نهفتۀ ملت فلسطين و پاسخ به هفتاد سال جنایات رژیم صهیونیستی و سکوت جهانی در قبال آن است. از این رو، حرکت خودجوش جبهۀ مقاومت در لبنان و یمن و عراق و دیگر کشورهای اسلامی در حمایت از مردم مظلوم فلسطین در راستای حمایت از دستورات قرآن و سنت نبوی در حمایت از مظلوم بوده و نیازمند پشتیبانی همه‌جانبۀ جهان اسلام است.
4- اندیشمندان مسلمان، مقابله و دفاع کشورهای اسلامی از حریم خود در برابر تجاوزات و ماجراجویی‌های رژیم غاصب صهیونیستی را حق قانونی آنها دانسته؛ عملیات وعدۀ صادق که توسط جمهوری اسلامی ایران انجام گرفته را پاسخی قاطع و مشروع در مقابل تجاوز رژيم صهیونیستی به کنسولگری ایران در سوریه ‌می‌داند.
5- علمای شرکت کننده در کنفرانس بر این نکته تاکید می کنند که تنها راه توقف جنایت‌های رژیم غاصب صهیونیستی اتحاد جهان اسلام و اقدامات عملی و یکپارچه در مقابل این رژیم جنایتکار است. هم‌پیمانی با رژیم غاصب صهیونیستی هرگز برای جهان اسلام سودی نخواهد داشت، زیرا این رژیم بر هیچ عهد و پیمانی پایبند نیست و در همه حال ویرانی، ترور و  نزاع در جهان اسلام را دنبال می‌کند و اینک این رژیم در ضعیف‌ترین زمان خود قرار گرفته است. به حول و قوه الهی و با همدلی ملت‌ها و دولت‌های اسلامی پیروزی بزرگ نزدیک است.
6-  علمای شرکت کننده در کنفرانس، خواهان قطع کامل روابط سیاسی – اقتصادی دولت‌های اسلامی با رژیم صهیونیستی، همچون تحریم سوخت، می‌باشند و از علمای جهان اسلام می‌خواهند که مسلمانان و آزادگان جهان را به تحریم کالاهای رژیم صهیونیستی تشویق و ارسال امکانات مادی، غذائی و نظامی به مردم مظلوم غزه را وظیفه انسانی و شرعی خود بدانند.
7- امید است که جهان اسلام رو به صلح عادلانه نهاده، تلاش نماید گفتمان ستیزه‌جویی را از منطقه ریشه کن سازد. اندیشه ورزان جهان اسلام از توقف جنگ‌های بی‌حاصل در یمن و سوریه استقبال و از بازگشایی سفارت کشورهای عربی در سوریه اظهار خشنودی نموده، گفتگو را یگانه راه برای دست‌یابی به صلحی پایدار در منطقه می‌شمرد. امیدواریم همکاری کشورهای اسلامی بیش از پیش گسترش یابد و به هم‌افزایی در حوزه دانش و فناوری، امنیت منطقه‌ای، قدرت سیاسی و مبادلات سودمند اقتصادی و فرهنگی منجر گردد؛ و هم‌گرایی رسانه‌ای جای واگرایی تبلیغات مذهبی را بگیرد؛ و زمینه مساعدی برای تأسیس اتحادیه کشورهای اسلامی بدست دهد.
8-علمای جهان اسلام، از نهادهای اسلامی و مراکز آموزشی در سراسر جهان اسلام دعوت می‌کند که تعلیمات افراطی‌گری و تکفیرگرایی را از درون خود بزدایند و اینک که کشورهای اسلامی بیش از پیش به یکدیگر نزدیک شده‌اند، جوانانی تربیت کنند که نوک تیز پیکان و قلم خود را متوجه مستکبران عالم و طواغیب زمان بگیرند و از ایجاد تفرقه و تنازع درون جهان اسلام که دامی از سوی دشمنان جهان اسلام است، پرهیز کنند و محبت و رحمت را در بین مسلمانان ترویج کنند وعده الهی به مغفرت و اجر عظیم در گرو دوستی با مسلمانان از همه اقوام و ملل و مذاهب اسلامی است.
9-علمای شرکت کننده در کنفرانس، شهید اسماعیل هنیئه  که جمعیت میلیونی در ایران بر پیکر او با امامت امام خامنه‌ای – مد ظله العالی – نماز خوانند را شهید وحدت امت اسلامی می‌داند و بر ضرورت تقویت این وحدت تاکید دارد.
در پایان شرکت کنندگان در سی‌وهشتمین کنفرانس بین‌المللی وحدت اسلامی مراتب تقدیر و تشکر صمیمانه خود را از امام خامنه‌ای دام ظله العالی به خاطر استقبال گرم از مهمانان کنفرانس و سخنان و رهنمودهای ناب و عمیق ایشان ابراز داشتند و از تلاش‌های رئیس جمهور فقید ایران حضرت آیت‌الله سیدابراهیم رئیسی و وزیر خارجۀ فقيد دکتر حسین امیرعبداللهیان برای تحقق وحدت کلمه در بین مسلمانان و تقویت جبهۀ مقاومت قدردانی کردند.

و السلام علیکم و رحمة الله و برکاته
شورای عالی مجمع جهانی تقریب مذاهب اسلامی
سی و هشتمین کنفرانس وحدت اسلامی
31 شهریور 1403

حجت الاسلام والمسلمین رفیعی، درباره مقام پیامبر اکرم (ص) (ص) اظهار داشت: پروردگار پیامبر اکرم (ص) را بسیار دوست دارد به قدری که می‌فرماید هر کسی که مرا دوست دارد از دستورات پیامبر اکرم (ص) پیروی کند و به هر میزان می‌خواهید به من پروردگار محبت کنید به پیامبر اکرم (ص) محبت داشته باشید؛ در همه آیات الهی هرگز نمی‌بینیم که پروردگار، پیامبر اکرم (ص) را به اسم مورد خطاب قرار دهد در قرآن بعضی از انبیا را خداوند به اسم مورد خطاب قرار می‌دهد اما در مورد پیامبر اکرم (ص) همواره خداوند ایشان را با «یا ایها الرسول» و «یا ایها النبی» یاد می‌کند. همچنین پروردگار عالم در هر جای قرآن کریم وقتی می‌خواهد سفارشی در خصوص پیامبر اکرم (ص) داشته باشد نام خود را نیز می‌آورد.

این استاد حوزه علمیه با بیان اینکه پیامبر اکرم (ص) برترین مخلوق در عالم خلقت هستند و کسی از ایشان بالاتر نیست گفت: امام علی (ع) با آن همه عظمتی که دارد می‌فرماید من عبد پیامبر اکرم (ص) هستم؛ امام علی (ع) در دوران ۳۳ سالی که با حضرت بودند حتی یک خطبه هم ایراد نفرمودند و هرگز اظهار وجود نمی‌کردند. امام علی (ع) شاگرد خاص پیامبر اکرم (ص) بودند و ایشان می‌فرماید من هر روز یک درس از حضرت می‌گرفتم؛ ایشان پرورش یافته پیشگاه پیامبر اکرم (ص) بودند.

وی با بیان اینکه یکی از مسائل مهم و از اصول زندگی پیامبر اکرم (ص) این بود که هرگز برای هدف مقدس از وسیله نامقدس استفاده نمی‌کرد ادامه داد: در تاریخ نقل شده روزی فرزند پیامبر اکرم (ص) از دنیا رفت و در آن روز خورشید گرفتگی صورت گرفت حضرت می‌توانستند از این فرصت سو استفاده کند و کسی هم متوجه این امر نشود چرا که علم در آن دوران به این اندازه پیشرفت نکرده بود که مردم بدانند خورشید گرفتگی و ماه گرفتگی دو حادثه طبیعی در عالم است بنابراین حضرت می‌توانست از این فرصت استفاده کنند و بگویند سیاه شدن عالم به خاطر مرگ فرزند من است تا افراد بسیاری ایمان بیاورند اما هرگز این کار را نکردند بلکه مردم را جمع کردند و فرمودند ماه و خورشید با مرگ کسی نمی‌گیرد و حتی اجازه نداد از این موقعیت برای مسلمان شدن مردم سوءاستفاده شود. یا روزی فردی به نزد حضرت آمد و گفت من قرعه می کشم اگر خوب آمد مسلمان می‌شوم و اگر بد آمد من مسلمان نمی‌شوم، حضرت این امر را نپذیرفت و فرمود اسلام آوردن با قرعه کشیدن نیست. وقتی در صفین تعدای از افراد نزد امام علی (ع) آمدند و گفتند آب را به روی لشکر معاویه ببندید ایشان فرمودند من آب را به روی کسی نمی بندم؛ ایشان پیروزی را که به قیمت تشنگی دشمن باشد را نپذیرفت. این بزرگترین پیام دین محسوب می‌شود «پیروز نشد آن کسی که با گناه پیروز شد».

رفیعی در ادامه به ماجرای ناراضی بودن یکی از اصحاب در مورد قضاوت پیامبر اکرم (ص) اشاره و عنوان کرد: روزی بین دو اصحاب پیامبر اکرم (ص) نزاعی پیش آمد ظاهراً این نزاع در رابطه با یک آب راه بود. این دو نزد پیامبر اکرم (ص) آمدند و حضرت سوالاتی پرسیدند و در پایان قضاوت کردند؛ یکی از این اصحاب که رأی به نفع او صادر نشده بود وقتی از جلسه بیرون آمد گفت پیامبر اکرم (ص) به سبب آشنایی که با فلانی داشت پارتی بازی کرد و من راضی نیستم. پیامبر اکرم (ص) انسانی معصوم است و هرگز عدالت را زیر پا نمی‌گذارد و قضاوتش نیز حق است؛ قرآن کریم در خصوص این افراد می‌فرماید کسانی که این حرف را می‌زنند ایمان ندارند؛ مراد از این آیه این است که اگر انسان وقتی قرآن و پیامبر را پذیرفت باید تسلیم آنان باشد. ابلیس منکر خدا و قیامت نبود و سال‌ها عبادت پروردگار کرد و علت اینکه از پیشگاه پروردگار رانده شد این بود که در برابر امر الهی تسلیم نشد.

این استاد حوزه علمیه در پاسخ به این پرسش مبنی بر اینکه آیا این امکان وجود دارد که انسان از نظر خلق شبیه پیامبر اکرم (ص) شود گفت: انسان می‌تواند از نظر خلق شبیه پیامبر اکرم (ص) باشد کسی که این ویژگی‌ها را داشته باشد از نظر خلقی شبیه به ایشان است افرادی که خوش اخلاق و خوش رفتار باشند می‌توانند در خلق مانند حضرت باشند برای مثال حضرت شخصیتی خوش اخلاق، پر جاذبه، نرم خو، صبور و… بودند ایشان همواره به اطرافیان رسیدگی می‌کرد و بر خشم خویش کنترل داشت.

وی با بیان روایتی از امام علی (ع) ادامه داد: حضرت خطاب به امام حسین (ع) فرمودند حسین جان جدتان حضرت رسول الله چنین بود وقتی از درب منزل وارد خانه می‌شد وقت خود را به سه بخش تقسیم می‌کرد یک جز برای خدا بود، جز بعدی به خانواده اختصاص داشت و در این بخش با اعضای خانواده به صحبت می‌پرداخت و آخر اینکه بخشی را هم برای خویش اختصاص می‌داد. امروزه بخشی از افراد هستند وقتی بعد از اتمام ساعت کار به منزل می آیند حتی یک ساعت نزد خانواده نمی‌نشینند و غذای خود را هم در پشت میز کاری که در منزل دارد میل می‌کنند.

رفیعی افزود: دلیل بسیاری از اختلافات خانواده‌ها این است که اعضای خانواده آداب گفتگو را نمی‌دانند در حالی که پیامبر اکرم (ص) الگوی بی نظیر در تمام شئون زندگی هستند و افراد می‌توانند در همه شئون ایشان را الگو قرار دهند و در همه کارها به ایشان تاسی داشته باشند چرا که حضرت الگو و اسوه حسنه هستند. پیامبر اکرم (ص) برای همه مردم الگو هستند این الگو بودن برای کسانی است که دارای سه ویژگی باشند نخست خدا را قبول داشته باشند، به قیامت باور داشته باشند و آخر اینکه خدا را یاد کنند، اگر کسی به این سه ویژگی اهتمام داشته باشند می‌توانند حضرت را الگوی خویش قرار دهند.

این استاد حوزه علمیه درباره رفتار پیامبر اکرم (ص) در بیرون از منزل گفت: پیامبر اکرم (ص) همواره زبان خویش را حفظ می‌کرد مگر اینکه حرف مفید باشد و ایشان هرگز سخن بیهوده و لغو نمی‌گفت، زبان عضو پر گناهی است و حضرت همواره زبان خویش را حفظ می‌کرد همیشه سعی می‌کرد بین دیگران الفت ایجاد کند و نفرت را از بین ببرد. برای مثال حضرت بزرگ هر قومی را به بزرگی یاد می‌کرد و آنها را تحویل می‌گرفت. امام علی (ع) می‌فرماید پیامبر اکرم (ص) در بیرون از منزل همواره سراغ اصحاب خویش را می‌گرفت و جویای احوال آنان بودند؛ امروزه متأسفانه همسایه از حال همسایه خبر ندارد و حتی یکدیگر را نمی‌شناسند در حالی که در گذشته چنین نبود.

الهام پارسا؛ پزشک و متخصص طب ایرانی با تأکید بر اهمیت تغذیه سالم برای دانش‌آموزان اظهار کرد: برای جلوگیری از تمایل کودکان به مصرف خوراکی‌های ناسالم در مدرسه، بهتر است خوراکی‌هایی همراه آن‌ها قرار دهیم که  سالم و مغذی باشد.

وی افزود: بسیاری از والدین از ما می‌پرسند که چه مواد غذایی به کودکان خود بدهند تا سیستم ایمنی آن‌ها قوی شود و در فصل پاییز دچار سرماخوردگی نشوند. توصیه می‌شود از 6 دسته غذایی استفاده شود؛ یعنی مصرف میوه‌ها، سبزیجات، لبنیات، گوشت، دانه‌های روغنی و غلات به‌میزان مناسب در برنامه غذایی دانش‌آموزان گنجانده شود.

پارسا تصریح کرد: باید مراقب باشیم تا حد امکان قند، شکر، چربی‌ها و نمک را از مواد غذایی کودکان حذف کنیم یا به حداقل برسانیم. خوراکی‌هایی مانند شیرکاکائو، آب‌میوه‌های صنعتی، کیک‌های صنعتی و خوراکی‌هایی که نمک زیاد دارند مثل سیب‌زمینی سرخ‌کرده، به‌ویژه اگر در مدارس عرضه شوند، برای کودکان مضر هستند.

وی ادامه داد: خوراکی‌هایی مانند چیپس و پفک که طبق قانون نباید در بوفه‌های مدارس موجود باشند، گاهی همچنان به فروش می‌رسند و مصرف آن‌ها به‌عنوان میان‌وعده برای کودکان توصیه نمی‌شود، به‌جای این موارد، می‌توان از میوه‌های خشک یا کشک‌های ورقه‌ای به‌عنوان جایگزین‌های سالم استفاده کرد.

عضو انجمن علمی طب سنتی ایران یادآور شد: بچه‌ها در وعده‌های میان‌وعده و زمان استراحت نباید از ساندویچ‌های سنگین مثل ساندویچ ماکارونی استفاده کنند، زیرا این غذاهای سنگین می‌توانند باعث اختلال در هضم و خواب‌آلودگی دانش‌آموزان در کلاس شوند.

وی تصریح کرد: مدارسی که دانش‌آموزان در آن‌ها از صبح تا بعدازظهر حضور دارند و ناهار نیز در مدرسه صرف می‌شود، باید به این نکته توجه کنند که پس از صرف ناهار، فعالیت‌های ورزشی سنگین انجام نشود، زیرا این کار باعث بازگشت خون از دستگاه گوارش به‌سمت سیستم عضلانی و در نتیجه اختلال در هضم غذا می‌شود که می‌تواند منجر به مشکلاتی مانند یبوست، نفخ، سوزش معده و رفلاکس شود.

پارسا بیان کرد: با توجه به علاقه دانش‌آموزان به چیپس و پفک، بهتر است از چیپس‌های خانگی یا میوه‌های خشک مانند سیب و انار استفاده کنند، همچنین استفاده از انواع میوه‌های تازه مثل سیب، انار، گلابی، انگور، هویج و کرفس به‌عنوان میان‌وعده سالم توصیه می‌شود.

وی توصیه کرد: مصرف پوره‌های میوه مانند پوره سیب و کدوحلوایی نیز برای کودکان مفید است. این پوره‌ها می‌توانند با افزودن مواد طبیعی مانند گلاب، زعفران و هل، طعم بهتری به خود بگیرند و به تقویت سیستم ایمنی کودکان کمک کنند.

عضو انجمن علمی طب سنتی ایران تأکید کرد: نوشیدنی‌هایی مانند آب سیب تازه و شیربادام نیز از دیگر گزینه‌های سالم برای تغذیه کودکان در مدرسه هستند.

وی اضافه کرد: مصرف بادام، مویز، گردو، فندق و سایر مغزها به‌ویژه برای کودکانی که دچار مشکلات گوارشی نیستند، توصیه می‌شود. بادام و شیربادام نیز به‌عنوان یکی از مواد غذایی تقویت‌کننده حافظه و سیستم ایمنی دانش‌آموزان پیشنهاد می‌شود، البته در صورت داشتن یبوست پوست بادام باید گرفته شود.

وی گفت: با استفاده از مواد غذایی سالم و متنوع و توجه به نیازهای تغذیه‌ای دانش‌آموزان، می‌توان به بهبود سلامت جسمی و روحی و تقویت حافظه و افزایش یادگیری آن‌ها کمک کرد و از مشکلاتی مانند بیماری‌های گوارشی و ضعف سیستم ایمنی جلوگیری نمود.

سید مهدی میرغضنفری؛ معاون تعالی دفتر طب ایرانی و مکمل اظهار کرد: در فصل پاییز به‌دلیل تغییر خصوصیات آب‌وهوایی و دمایی برخی از مشکلات و بیماری‌های جسمی و روحی مانند آلرژی‌ها، مشکلات گوارشی، مفصلی، تنفسی و افسردگی یا سرخوشی بیشتر رخ می‌دهند که می‌توان با رعایت تدابیر فصل پاییز از برخی مشکلات جلوگیری کرد.

معاون تعالی دفتر طب ایرانی و مکمل افزود: اشخاص سوداوی یا با غلبه سودا، باید در این فصل از غذاهای با طبع گرم و تر مانند آبگوشت، کباب، گوشت گوسفندی، گوشت شتر، کبک و بلدرچین، ‌تخم‌مرغ آب‌پز و عسلی یا نیم‌رو، گندم و محصولات آن مانند نان، بلغور گندم، آش و حلیم، نخود و لوبیا و غذاهای حاوی آنها، نان سنگگ با مختصری کره یا روغن حیوانی بیشتر استفاده کنند، همچنین خوردن مواد شیرین مانند شیره خرما و انگور، نبات، عسل، مرباهای خانگی، میوه‌های شیرین، کشمش، انگور، به،‌ سیب، خربزه، انجیر تازه، توت تازه، توت خشک و سبزیجاتی مانند ریحان و ترخون، تنقلات مانند بادام و بادام زمینی، فندق، فرنی بادام، حریره بادام و افزودنی‌هایی مانند هل، دارچین و زنجبیل باعث می‌شود بدن این افراد گرم شود و رطوبت پیدا کند و سودای زیاد، کم‌کم دفع شود.

معاون پژوهشی دانشکده پزشکی دانشگاه علوم پزشکی ارتش با اشاره به اینکه در این فصل، بروز یبوست به‌معنی خشکی بدن و کلاً خشکی مزاج شامل خشکی پوست و مغز بیشتر می‌شود که از مصادیق شایع آن یبوست گوارشی است، گفت: یبوست با تجمع مواد زائد در بدن، زمینه عفونت‌های ویروسی و غیره از جمله سرماخوردگی را فراهم می‌کند و به همین دلیل در این فصل باید ملیّن‌های رو به گرم همچون انجیر، گلابی، روغن زیتون یا روغن بادام شیرین و شکر سرخ در شیر داغ بیشتر مصرف شوند، همچنین روغن‌مالی روی شکم با روغن زیتون یا روغن بادام شیرین در جهت عقربه‌های ساعت نیز می‌تواند به رفع یبوست و خشکی کمک کند.

عضو هیئت علمی دانشگاه علوم پزشکی بیان کرد: افراد می‌توانند روغن بادام شیرین در بینی خود بچکانند، زیرا در این فصل رطوبت مغز مقداری کم می‌شود و چکاندن روغن در بینی و یا ماساژ روغن به‌روی صورت و پیشانی، به تعدیل مزاج مغز و سر در فصل پاییز و کاهش مشکلات عصبی همچون افسردگی، بی‌خوابی و عصبی شدن کمک می‌کند.

وی اضافه کرد: در این فصل، استحمام با آب گرم همراه با روغن‌مالی در حمام با روغن‌هایی مانند روغن بادام شیرین یا بابونه یا کنجد هم به پیشگیری از بروز خشکی‌های پوست و لطیف و حالت‌پذیر ماندن پوست در پاییز کمک می‌کند، زیرا در این فصل بسیاری از افراد به خشکی پوست، خارش، اگزما، خونریزی و ترک پوست دچار می‌شوند، همچنین استفاده از بوهای خوش مانند بوی عنبر، گلاب و گل‌هایی مانند نرگس و ایجاد حالت فرح و شادی در این فصل توصیه می‌شود تا از بروز مشکلات روحی و روانی پیشگیری شود.

میرغضنفری با یادآوری اینکه در فصل پاییز سرماخوردگی و آنفلوآنزا شایع هستند و مهم‌ترین اصل در درمان، اصلاح مزاج و سبک زندگی متناسب با مزاج و تقویت بدن است؛ تأکید کرد: حتماً اگر کسی ضعف دارد باید قوای بدنی خود را با خوردن خوراکیهای مقوی مثل حریره و شیره بادام، آب و رب سیب و به، زردک پخته‌شده و نخودآب تقویت کند.

معاون تعالی دفتر طب ایرانی و مکمل تصریح کرد: اگر شخص کم‌خونی دارد باید اصلاح شود و اگر خیلی لاغر و ضعیف و نحیف است بایستی از غذاهای مقوی مولد خون مانند آبگوشت، حلیم، کباب چنجه، کباب دل مرغ، شیربرنج خوب پخته‌شده به‌همراه مربای سیب، به یا انگور میل کند، خوردن آب سیب به‌همراه یک قاشق شیره انگور هم بسیار کمک می‌کند.

وی افزود: آب عسل با یا بدون آبلیمو روزی تا دو لیوان به‌صورت جرعه جرعه مخصوصاً در موارد ضعف، صبح ناشتا یا گاهی بعد از غذا نیز می‌تواند به تقویت قوای فرد کمک کند.

میرغضنفری گفت: اگر فردی استرس‌های سنگین دارد یا خواب خوبی ندارد، حتماً بایستی اصلاح شود چراکه تمامی این عوامل می‌تواند سیستم ایمنی بدن را ضعیف کند و شخص، مستعد بیماری‌های سرماخوردگی و آنفلوآنزا می‌شود لذا ورزش ملایم در فصل پاییز حدود ظهر یا بعدازظهر ـ که هوا متعادل‌تر است و سرمای زیاد را ندارد ـ نیز برای تقویت سیستم ایمنی توصیه می‌شود.

خدای متعال در سوره‌ها و آیات گوناگون قرآن کریم به اهمیت رسالت و نبوت پیامبر اسلام (ص) اشاره می‌فرماید. در عین حال به طور ویژه در سوره‌های ضحی و انشراح به مقام و جایگاه پیامبر اکرم (ص) می‌پردازد و این دو سوره نشان‌دهنده جایگاه ویژه ایشان نزد خداوند هستند. هر دو سوره در مکه نازل شده‌اند و از دلگرمی، الطاف الهی و نقش رسول اکرم (ص) در هدایت انسان‌ها سخن می‌گویند.

این دو سوره به گونه‌ای مکمل یکدیگر هستند و پیام‌هایی دارند که به ویژه در دوران آغازین رسالت پیامبر (ص) و پس از آن به پیامبر (ص) امید و دلگرمی می‌بخشند.

سوره ضحی و وعده آینده‌ای پر برکت به پیامبر (ص)

این سوره در شرایطی نازل شد که پیامبر اکرم (ص) مدتی از نزول وحی محروم شده بود و برخی مشرکان و منافقان ادعا کردند که خداوند پیامبر را ترک کرده است.

سوره «ضحی» با لحنی محبت‌آمیز آغاز می‌شود و خداوند با سوگند به روشنایی روز و شب که آرامش‌بخش است، تأکید می‌کند که پیامبر (ص) نه رها شده و نه مورد غضب الهی قرار گرفته است: «مَا وَدَّعَک رَبُّک وَمَا قَلَى؛ پروردگارت نه تو را ترک کرده و نه بر تو خشم گرفته است.»

در ادامه، خداوند آینده‌ای پر از خیر و برکت را به پیامبر (ص) وعده می‌دهد: «وَلَلآخِرَةُ خَیرٌ لَک مِنَ الأُولَى؛ و آخرت برای تو بهتر از دنیاست.»

همچنین، خداوند به پیامبر (ص) یادآوری می‌کند که در گذشته همواره مورد حمایت و لطف الهی بوده است: «أَلَمْ یَجِدْک یَتِیمًا فَآوَى؛ آیا تو را یتیم نیافت و پناه داد؟»

این سوره با تشویق پیامبر (ص) به احسان و کمک به یتیمان و نیازمندان به پایان می‌رسد، که به نوعی بازتابی از سیره عملی پیامبر (ص) در زندگی اجتماعی ایشان است.

سوره انشراح و آماده‌سازی پیامبر (ص) برای پذیرش وحی

سوره «انشراح» نیز مانند سوره ضحی با هدف تقویت روحی پیامبر اکرم (ص) نازل شده است. در این سوره خداوند به پیامبر (ص) لطف‌ها و نعمت‌های خاصی که به او عطا کرده، یادآوری می‌کند: «أَلَمْ نَشْرَحْ لَک صَدْرَک؛ آیا سینه‌ات را گشاده نکردیم؟»

این گشایش سینه به معنای آماده‌سازی قلب و روح پیامبر (ص) برای پذیرش وحی و تحمل سختی‌های رسالت است. خداوند همچنین به برداشتن سنگینی‌ها و دشواری‌های رسالت اشاره می‌کند: «وَ وَضَعْنَا عَنک وِزْرَک؛ و بار سنگین تو را از تو برنداشتیم؟»

در آیات بعد، خداوند به پیامبر (ص) می‌گوید که همراه با هر سختی، آسانی و گشایش قرار دارد: «فَإِنَّ مَعَ الْعُسْرِ یُسْرًا؛ پس به راستی با هر سختی، آسانی هست.»

این آیات پیام امیدبخشی و تسلی برای پیامبر (ص) است که خداوند به او اطمینان می‌دهد در سختی‌های رسالت تنها نخواهد ماند و همیشه پس از هر مشکل، راه‌حل و آسانی خواهد آمد.

این دو سوره هر دو بر جایگاه برجسته پیامبر اکرم (ص) در نزد خداوند تأکید دارند. در سوره ضحی، خداوند به پیامبر (ص) وعده آینده‌ای بهتر از گذشته می‌دهد و بر محبت و لطف دائمی‌اش تأکید می‌کند. در سوره انشراح هم پیامبر (ص) به عنوان فردی برگزیده معرفی می‌شود که از سینه‌ای گشاده برخوردار شده و تحمل سختی‌ها برای او همراه با آسانی و پیروزی است. این سوره‌ها به طور کلی نشان‌دهنده محبت عمیق الهی نسبت به پیامبر (ص) و پشتیبانی معنوی از ایشان در تمامی مراحل رسالت هستند.

وقتی به قرآن نگاه می‌کنیم، آیاتی را می‌یابیم که به همراهی و همدلی برادران مسلمان تأکید دارند. این مبانی که گسترش یابند و در بین مسلمانان رواج پیدا کنند، می‌توانند به وحدت ما کمک کنند. چون همه ما به قرآن به عنوان کتاب مقدس آسمانی اعتقاد داریم و آن را به عنوان کتابی مصون از تحریف می‌پذیریم، این خود می‌تواند عاملی برای وحدت نظر مسلمانان باشد.

اگر شواهد قرآنی در زمینه وحدت مسلمانان وجود داشته باشد، احتمالاً اختلافات و نزاع‌ها کاهش می‌یابد. یادآوری این شواهد می‌تواند تأثیرگذار باشد. وقتی که ما به عنوان شیعه و برادرم از اهل سنت با آیات قرآن و روایات پیامبر اکرم (ص) در این زمینه آشنا شویم، متوجه خواهیم شد که دغدغه پیامبر و ائمه معصومین حول محور وحدت و همگرایی است. هدف ما این است که به مبانی قرآنی و روایی در زمینه تقریب بپردازیم.

گاهی اوقات، ما انسان‌ها، چه به صورت فردی و چه جمعی، آن‌چنان در علایق و باورهای خود غرق می‌شویم که یا دنیای بیرون را نمی‌بینیم، یا آن را از دریچه باورهای خود مشاهده می‌کنیم. قرآن نیز به این موضوع اشاره دارد: «كُلُّ حِزْبٍ بِمَا لَدَیْهِمْ فَرِحُونَ».

قرآن کتاب وحدت است، به دو معنا: نخست اینکه قرآن کتاب توحید است و همه آیات قرآن به نوعی مرتبط با توحید هستند، چه به صورت مستقیم و چه غیرمستقیم، زیرا ما را به سوی خدای واحد دعوت می‌کند. این توحید سنگ بنای جامعه اسلامی است. اگر همه به خدای واحد اعتقاد داریم، باید در عمل نیز جامعه‌ای توحیدی تشکیل دهیم.

کعبه نیز نماد همدلی و هم‌جهتی ماست؛ هم‌جهت به لحاظ فیزیکی، قلبی و دینی. قرآن در آیاتش خطاب به مؤمنان زبان واحدی دارد و از آن‌ها می‌خواهد که در کنار یکدیگر قرار گیرند. خداوند در این خطاب، جنبه یکپارچگی و وحدت مسلمانان را مورد تأکید قرار می‌دهد و به نظر می‌رسد که قرآن اختلافات درونی را به رسمیت نمی‌شناسد. این نکات می‌توانند الهام‌بخش ما در مسیر تقریب و همدلی باشند.

نکته دوم اینکه قرآن به ما می‌گوید که در نزاع و جدال نباشید، چرا که این باعث ضعف و ناتوانی شما می‌شود: «وَلَا تَنَازَعُوا فَتَفْشَلُوا وَتَذْهَبَ رِیحُكُمْ» یادآوری می‌کند که وقتی درگیر اختلاف و نزاع شویم، نیروی‌مان تحلیل می‌رود و درجا می‌زنیم. این اصل عقلانی است که قرآن بر آن تأکید دارد.

همچنین در آیه «وَاعْتَصِمُوا بِحَبْلِ اللَّهِ جَمِیعًا وَلَا تَفَرَّقُوا» به ما می‌گوید که باید به ریسمان الهی چنگ بزنیم و از تفرقه پرهیز کنیم. این بیان، هم نشان‌دهنده وجوب و هم فوریت اتحاد ماست. قرآن یادآور می‌شود که زمانی دشمن یکدیگر بودید و در یکدیگر وحدت نداشتید، اما وحی الهی شما را به هم پیوند داد و به برادری دعوت کرد. «فَأَصْبَحْتُمْ بِنِعْمَتِهِ إِخْوَانًا» یعنی شما برادر شدید. این پیوند ایمانی، شما را به هم متصل می‌کند.

آیه دیگری نیز می‌فرماید: «یا أَیُّهَا النَّاسُ إِنَّا خَلَقْنَاكُم مِّن ذَكَرٍ وَأُنثَى وَجَعَلْنَاكُمْ شُعُوبًا وَقَبَائِلَ لِتَعَارَفُوا». این تنوع از نظر ظاهری و زبانی برای شناخت یکدیگر است، نه برای تفرقه. در واقع باید توجه داشت که اختلاف با تفرقه متفاوت است. ما برادر هستیم و نباید تفرقه‌ای در میان ما باشد، زیرا همگی از یک پدر و مادر آفریده شده‌ایم. قرآن این نکته را به کرات یادآوری می‌کند.

همزمان با سالروز میلاد حضرت ختمی مرتبت محمد مصطفی(ص) و حضرت امام صادق(ع)، رهبر انقلاب اسلامی صبح امروز در دیدار جمعی از مسئولان نظام، سفرای کشورهای اسلامی و مهمانان شرکت‌کننده در کنفرانس وحدت و همچنین قشرهای مختلف مردم، درس بزرگ نبوی را امت‌سازی برشمردند و با تأکید بر نقش خواص  در شکل‌گیری امت اسلامی و وحدت دنیای اسلام گفتند: با شکل‌گیری امت اسلامی، مسلمانان با قدرت درونی خود می‌توانند غده سرطانی و خبیث رژیم صهیونی را از فلسطین بردارند و نفوذ و تسلط و دخالت زورگویانه آمریکا در منطقه  را نیز از بین ببرند.

حضرت آیت‌الله خامنه‌ای در این دیدار با تبریک سالروز ولادت نبی اکرم(ص) و امام جعفر صادق(ع)، میلاد پیغمبر اسلام(ص) را مقدمه ختم نبوت یعنی نسخه نهایی و کامل سعادت بشر خواندند و گفتند: انبیاء الهی کاروان‌سالاران حرکت بشر در طول تاریخ هستند که هم راه را نشان می‌دهند و هم با بیدار کردن فطرت و نیروی اندیشه و خرد، به آحاد انسان‌ها قدرت تشخیص راه می‌دهند.

ایشان شیوه دعوت پیامبران در مقاطع مختلف را متفاوت برشمردند و  با تاکید بر اینکه سرسلسله و قافله‌سالار اصلی و نهایی کاروان عظیم تاریخ بشر وجود مقدس پیامبر اسلام(ص) بودند، افزودند: پیغمبر اسلام برای زندگی، درس کامل و جامع و همه جانبه‌ای آورده است که از بزرگ‌ترین درس‌های نبوی برای ما، امت‌سازی و تشکیل امت اسلامی است.

رهبر انقلاب اسلامی مبارزات 13 ساله پیامبر اعظم(ص) در مکه و سختی‌ها، دشواری‌ها، گرسنگی‌ها و فداکاری‌های آن دوران و پس از آن در دوره هجرت را زمینه‌ساز پایه‌گذاری امت اسلامی دانستند و خاطرنشان کردند: امروز کشورهای اسلامی پُر شمار هستند و حدود دو میلیارد مسلمان در دنیا زندگی می‌کنند اما نمی‌توان روی این مجموعه نام «امت» را نهاد زیرا امت مجموعه‌ای است که هماهنگ و با انگیزه به سمت یک هدف حرکت می‌کنند ولی ما مسلمانان امروز متفرّق هستیم.

حضرت آیت‌الله خامنه‌ای، نتیجه تفرّق مسلمانان را سلطه دشمنان اسلام و احساس نیاز بعضی از کشورهای اسلامی به حمایت‌های آمریکا خواندند و افزودند: اگر مسلمانان متفرّق نبودند، می‌توانستند با پشتوانه و استفاده از امکانات یکدیگر، مجموعه واحدی را تشکیل دهند که از همه قدرت‌های بزرگ، قدرتمندتر بود و دیگر نیازی به تکیه به آمریکا نداشتند.

ایشان در برشمردن عوامل تأثیرگذار بر تشکیل امت اسلامی گفتند: دولت‌های اسلامی در این زمینه می‌توانند اثرگذار باشند اما انگیزه آنها قوی نیست و این وظیفه‌ی خواص جهان اسلام یعنی سیاستمداران، علما، دانشمندان، دانشگاهیان، طبقات با نفوذ و صاحب‌فکر، شعرا، نویسندگان و تحلیلگران سیاسی و اجتماعی است که این انگیزه را در دولتمردان ایجاد کنند.

رهبر انقلاب اسلامی خاطر نشان کردند: اگر به مدت 10 سال مطبوعات جهان اسلام درباره اتحاد اسلامی مقاله بنویسند، شاعران شعر بگویند، استادان دانشگاه تحلیل، و عالمان دینی حکم صادر کنند، بدون تردید وضع بکلی عوض می‌شود و با بیداری ملتها، دولتها نیز ناچار به حرکت در مسیر خواست آنها می‌شوند.

حضرت آیت‌الله خامنه‌ای، ایجاد وحدت و تشکیل امت اسلامی را دارای دشمنانی سرسخت دانستند و از فعال کردن گسل‌های درونی امت اسلامی بخصوص گسل‌های دینی و مذهبی به‌عنوان یکی از مهمترین شگردهای خصمانه برای جلوگیری از تشکیل امت اسلامی یاد کردند و افزودند: علت اینکه امام بزرگوار ما از قبل از پیروزی انقلاب، این‌همه بر روی وحدت شیعه و سنی تأکید می‌کردند این است که قدرت جهان اسلام ناشی از اتحاد است.

ایشان درخصوص پیام وحدت به جهان اسلام از ایران، به یک نکته مهم اشاره کردند و گفتند: اگر می‌خواهیم پیام وحدت ما در دنیا صادقانه تلقی شود باید در درون خود متحد عمل، و به سمت اهداف حقیقی حرکت کنیم و اختلاف نظر و سلیقه نباید در همدستی و هم‌بازویی ملت تأثیر بگذارد.

رهبر انقلاب اسلامی با اشاره به جنایت‌های عیان و بی‌شرمانه صهیونیست‌ها در غزه، کرانه باختری، لبنان و سوریه گفتند: طرف جنایت آنها مردان جنگی نیستند بلکه آحاد مردمند و وقتی در فلسطین نتوانستند به مردان جنگی ضربه‌ای وارد کنند، خشم جاهلانه و خباثت‌آلود خود را بر سر نوزدان و کودکان و بیماران بیمارستان‌ها خالی کردند.

حضرت آیت‌الله خامنه‌ای علت این وضعیت فاجعه‌بار را ناتوانی جامعه اسلامی در استفاده از قدرت درونی خود خواندند و با تاکید مجدد بر لزوم قطع کامل ارتباطات اقتصادی کشورهای اسلامی با رژیم صهیونیستی، افزودند: کشورهای اسلامی باید ارتباطات سیاسی با رژیم صهیونی را نیز به‌کلی تضعیف و حملات سیاسی و مطبوعاتی را تقویت کنند و صریحاً نشان دهند که در کنار ملت فلسطین قرار دارند.

در ابتدای این دیدار، آقای دکتر پزشکیان رئیس‌جمهور با اشاره به سیره نبوی در ایجاد اتحاد و اخوت بین مسلمانان، راه جلوگیری از تجاوزات و جنایت‌های رژیم صهیونیستی را برادری و ید واحده شدن مسلمانان دانست و گفت: اگر مسلمانان متحد و ید واحده بودند، رژیم صهیونیستی به خود جرأت جنایات کنونی و کشتار زنان و کودکان را نمی داد.

رئیس جمهور دوران دفاع مقدس را نمونه‌ای بارز از تاثیرگذاری وحدت و انسجام دانست و خاطر نشان کرد: در دفاع مقدس، ملت ایران با وحدت درونی خود در مقابل دشمن متجاوز بعثی که همه قدرت‌های دنیا از آن حمایت می‌کردند، ایستاد و اجازه نداد یک وجب از خاک کشور تصرف شود.

امام صادق(ع) [۱] در توسعه و گسترش علوم طبیعی نقش مهم داشتند. چون درعصر امام صادق(ع)، مردم بیش تر از پیش، به علوم روی آوردند و زمینه برای گسترش همه علوم مخصوصا علوم طبیعی فراهم شد و گسترش علوم در این زمینه از اهمیت زیاد برخوردار بود.

باید بدانید: که امام تنها مشغول تدریس در فقه، اصول، و علوم اسلامی نبود، بلکه در همه رشته ها چون فزیک، ریاضی، شیمی،پزشکی،نجومی،و... شاگرد داشت و تدریس می کرد. و همچنین کتاب های زیادی در باره علوم طبیعی، چون کتاب های جابر بن حیان و توحید مفضل و... تدوین شد و مناظره ها صورت گرفت.

الان هم شاهد گسترش علوم آن حضرت(ع) هستیم که دانشمندان غربی از نظریات ایشان، نهایت استفاده را می برد و گاهی از نظریات دقیق ایشان و تطابق بیانات امام(ع) در آن عصر، با علم امروز ی تعجب می کند و او را مغز متفکر جهان شیعه می خواند.

هدف از مطالعه این است که بیایم یک مقدار در باره امام و پیشوای مان تحقیق کنیم، علم و شخصیت اش را بدانیم وبشناسیم و از دریایی بی کران علمش، استفاده کنیم و او را منحصر به یک رشته و یک دوره خاصی ندانیم، و در این مقاله قرار است اشاره ای به گوشه ای از علوم طبیعی امام صادق(ع) و آگاهی اش نسبت به علوم شیمی نجومی، و طبی و نحوه گسترش آنها شود.

دوره امام صادق(ع) و گسترش علوم (طبیعی)

در طول تاریخ علم، پس از پیامبر اعظم اسلام صلی الله علیه و آله و سلم و حضرت مولی الموحدین حضرت علی(ع)، هیچ یک از نوابغ جهان و بزرگان علم و دانش بشری اندازه امام صادق(ع) برای جامعه انسانی مفید فایده و بهره وری از خوشه های نبوغ بشری نبوده است دامنه علوم و معارف امام صادق(ع) راز نهان کاینات و تمام مظاهر موجودات را در بر می گیرد و از آنجا به فضای لایتناهی برون و بر ساکنان سیارات سر می کشد، و زوایای آفرینش را می شکافد. و با این همه گستره، موجب حیرت و دهشت می گردد. یکی از افق های بیکران علم او دانش پزشکی، علم تغذیه و بهداشت است.

گویی حضرتش ممتازترین متخصص خبره این عرصه است و به همین اساس پایه گذار مکتب ویژه طب، تغذیه و فرهنگ بهداشت در اسلام، ودر شبه جزیره عربستان و عرصه های مدنیت گسترده قلمرو اسلام بشمار می رود.

در این عرصه بسیار از پزشکان، و پژوهشگران، وبیماران، در قرن سوم و چهارم از خوان گسترده دانشش بهره ها جسته و بزرگان برجسته ای را تحت آموزه های خود پرورده و بسیاری را با بهره گیری از علوم و معارف طبی، بسوی شهرها و محافل گسیل داشته و آوازه معارف و آموزه های علومش بر مراکز علمی و فرهنگی دانشمندان، نهضت رنسانس[۲] گسترده و از سرچشمه پر فیض دانشش سیراب ساخته است.

علم و دانش آن حضرت وسیعتر از آن است که بتوانیم آنرا بیان کنیم. امام صادق(ع) پیشرفت اسلام و دین را تنها منحصر به علوم دینی واسلامی نمی دانست. بلکه، امام صادق(ع) اعتقاد داشت هر قدر علم پیشرفت نماید،سبب تقویت دینی می شود، به همین خاطر در دانشگاه جعفری، تمام علوم آن زمان تدریس می شد.

تا جایی که علاوه بر فلسفه در محضر درس امام جعفرصادق(ع) علوم فزیک، شیمی طب، جغرافیا، هیئت، حساب و هندسه که غیر علوم دینی بود تدریس می شد.

تعالیم حضرت اختصاص به فقه، حدیث و تفسیر نداشت جابر بن حیان که در زمینه شیمی تحقیق می کرد،وی در ابتدای کتاب خود «الاحجار» می نویسد مرشد و رهنمایی او امام صادق(ع) بوده و دانش که ازآو آموخته سبب توفیق وی گردیده است. (مقدمه کتاب طب امام صادق)

جابر بن حیان بیش ار ٢٠٠ جلد کتاب در زمینه علوم گوناگون بخصوص رشته های عقلی،طبیعی و شیمی کتاب نوشته است و به عنوان پدر علم شیمی مشهور است. امام صادق(ع) در علوم طبیعی بحث های نمود، و راز های نهفته ای را باز کرد، که برای دانشمندان امروز نیز مایه اعجاب است.

گواه روشن این امر (گذشته از آموزش جابر) توحید مفضل است که امام آنرا ظرف چهار روز املا کرد. و«مفضل بن عمر کوفی» نوشت و به نام کتاب «توحید مفضل» شهرت یافت. خودش در مقدمه کتاب خود به چگونگی شروع و نوشتن اش اشاره کرده است، که روزی در مسجد با ابن ابی العوجا[۳] در بحث کردن ناراحت شدم و اندوهگین از مسجد بیرون آمدم، و به حضور امام رسیدم، امام، چون مرا افسرده و اندوهگین دید، سوال کرد: تو را چه شده؟

مفضل می گوید: من سخنان آن دهریان را به عرض امام رساندم، امام فرمود:«برای تو از حکمت آفریدگار در آفرینش جهان و حیوانات و درندگان و حشرات، مرغان و هرجانداری از انسان و چهارپایان و گیاهان خوردنی وغیر خوردنی بیان خواهم کرد، چنانکه عبرت گیرندگان از آن عبرت گیرند و بر معرفت مومنان افزوده شود وملحدان و کافران در آن حیران بمانند. بامداد فردا نزد ما بیا...»

به دنبال این بیان امام، مفضل چهار روز پیاپی به محضر امام رسید. امام بیاناتی پیرامون آفرینش انسان، از آغاز خلقت و نیروهای ظاهری و باطنی و صفات فطری وی و در خلقت اعضا و جوارح انسان، و افرینش انواع حیوانات و نیز آفرینش آسمان و زمین و...و فلسفه آفات و مباحث دیگر ایراد فرمود و مفضل نوشت. و امروزه متن عربی و ترجمه ی فارسی آن را از مدارک صحیح و کتابهای معتبر شیعه نقل و در دسترس همگان گذاشته اند. در این مجموعه بخش مختصری از آن ذکر می شود و علاقمندان مشروح آن می توانند به کتاب نامبرده رجوع کنند.

رساله توحید مفضل بارها به صورت مستقل چاپ و توسط علامه مجلسی و برخی دیگر از دانشمندان معاصر به فارسی ترجمه شده است.

علم امام صادق در باره طبیعت

امام صادق(ع) در گسترش علوم طبیعی نقش بسزایی داشت، که از آن جمله می توان، در بیانات که برای مفضل نموده است، اشاره کرد:

امام صادق علیه السلام درسهایی به مفضل بن عمر درباره آفریدگار و آفرینش جهان آموخت، که فرمود ای مفضل! اگر تامل و تفکر کنی که خداوند این عالم را مانند سرائی بنا کرده اند و هرچه بندگان خدا را را آن احتیاج است مهیا کرده اند پس آسمان رفیع مانند سقف این خانه است و زمین و سیع مانند بساطی است که برای ایشان گسترده اند، وستاره ها (که به حسن انتظام به هم چیده اند) مانند چراغها است و جواهر که در جبال و تلال مخزون است مانند ذخیره های اند که برای ایشان مهیا ساخته اند و هرچیزی را برای مصلحت قرار داده و انسان به منزله کسی است که این خانه را به او بخشنده اند و آنچه در آن هست به او واگذاشته اند و انواع نباتات را جهت مصالح او آفریده اند پس این انتظام امور و اتساق[۴] احوال دلیل واضح است برآنکه عالم مخلوق است به تقدیر و حکمت و نظام و مصلحت و آن که خالق همه یکی است که این اصناف مخلوقات را با یکدیگر الفت داده و بعضی را بر بعضی محتاج گردانیده (توحید مفضل، ترجمه علامه مجلسی، تهران، کتابخانه صدر،١١٤٢ص ٣٠)

حضرت امام صادق(ع) در باره چگونگی آفرینش انسان برای مفضل می فرماید:

ای مفضل! یکی از مراتب هستی انسان عالم جنین (رحم مادر) است که او در این تاریک خانه های سه گانه که آن متشکل از پرده شکم، پرده رحم، و مشیمیه[۵] است به سر می برد.

ای مفضل ! انسان زمانی مهمان رحم و همسایه امعاء و احشاء[۶] است و به ناچار در این منزلگاه از غذای مناسب حال و سایر احتیاجات استفاده می کند. تا مادامی که در این جایگاه به سر می برد خون حیض است و در آنجا مراحلی را طی می کند، تا خلقت وی کامل و اعضای او محکم گردد.

هماندم که در رحم نیرو گرفت بدن او آمادگی پیدا می کند تا بتواند در هوای دنیای خارج زندگی را ادامه دهد. در این هنگام مادرش درد فارغ شدن از این حمل را می گیرد. در اثر این ناراحتی، وی مرگ را مقابل چشم خود می بیند، و طفلی چشم به جهان می گشاید.

در همین حال همان خون حیض رحم، در دستگاههای دار التجزیه داخلی بدن تبدیل به شیر و از راه پستان با طعم و بو و رنگ مطبوع برای غذای نوزاد آماده می شود که از هر حیث به مزاج وی سازگار است، و مورد استفاده کودک قرار می گیرد.

ای مفضل ! از مراتب هستی عالم انسان دوره رضیع (شیرخوارگی) او است. دو پستان مادر مانند دو مشربه به طور مخصوصی برای رفع احتیاج گرسنگی نوزاد آماده است. طفل با لب های کوچک خود برای مکیدن پستان، آشنایی دارد.

غذای لازمه بدنش را از این طریق اخذ می کند تا مدتی که رشد کرده و بدنش قوی می گردد. دندان درمی آورد تا به وسیله دندان غذاها را جویده و نیاز غذایی خود را از این روش برطرف کند و بزرگ گردد. (توحید مفضل، ترجمه علامه مجلسی، تهران، کتابخانه صدر، ١١٤٢، ص ٣١)

ای مفضل! از تدبیرات مراحل ذکر شده انسان در این احوالات مختلف، عبرت بگیر آیا این حالات وی، از روی اهمال و تصادف و اتفاق است یا به تدبیر آفریدگاری قادر و توانا است که این انسان را از نابودی، بود و هستی بخشیده است.

ای مفضل ! اگر اهمال و اتفاق، این همه عوامل گوناگون را انجام داده باشد، لازم بود که عهد و قدرت با خطا و محال با هم جمع شوند و حال آنکه این دو (عهد و خطا) ضد اهمال و اتفاق هستند و دارنده این عقیده را نباید از زمره عقلا حساب نمود، زیرا عقیده اهمال و اتفاق با طریق منظمی که در مراحل آفرینش انسان وجود دارد جمع نمی شوند و آفریننده جهان هستی بزرگتر از آن است که بی دینان جاهل می پندارند.

ای مفضل! از جمله دلیلی که نوزاد بدون شعور متولد می شود این است که اگر طفل هنگام تولد دارای عقل و شعور می بود بعد از بزرگ شدن از وضع عاجز بودن و ذلت خویش، احساس حقارت می کرد و عقده های شدیدی در وی ایجاد می شد. زیرا خود را در گهواره و در کهنه پیچیده شده ای، می بیند که گاهگاهی هم همنشین با کثافات است و این وضع برای او بسیار ذلت آور و حقارت کننده است و اطفال اگر چنین می بود نه تنها در نظر پدر و مادر و سایر افراد فامیل لذت بخش نمی نمود بلکه در قلوب مردم نیز شیرینی و وقعی ایجاد نمی کرد.

یکی دیگر از اسراری که نوزاد بدون شعور و بدون ادراک متولد می شود این است که اگر طفل از روز تولد، دارای شعور می بود، این عالم جدید در نظرش ناپسند می آمد و نیز حیران و سرگشته می گشت و عقلش خسته و از درک محسوسات ناتوان و عاجز می ماند و هر لحظه که پدیده های پروردگار را یک به یک می شناخت و از عالم چیزها می دید ساعت به ساعت به تحیرش افزوده می شد و نمی توانست به درستی آنها را بشناسد و در نتیجه زندگی برای وی بسیار ناگوار می شد.

ای مفضل! به جز اینها اسرار زیاد دیگری هست که طفل از هنگام تولد تا مدت موقت، قوه درک عقلی ندارد سپس تدریجا دارای عقل و شعور شده و تواناییهای دیگری نیز در او پدیدار می گردد و بعد از گذشت زمانی با مشاهده مخلوقات دنیا از حد تحیر خارج شده و با آنها انس می گیرد و با نیروهای مختلف ظاهری و باطنی خود از اشیاء عالم بهره های فراوانی می برد و برای رفع نگرانی و اضطراب معاش زندگی با قدرت شعور و عقل خود روش چاره سازی و مبارزه را می آموزد.

ای مفضل! از اسرار دیگر این است که هر گاه طفل در روز تولد دارای رشد فکری و توانایی بدنی می بود لذت و شیرینی تربیت اولاد، از بین می رفت زیرا از لذیذترین دوره ی زندگی هر پدر و مادر، دوران پرورش فرزند می باشد و در مقابل آن پاداش فرزند نسبت به پدر و مادر است.

از جمله اسراری که اطفال در موقع تولد، عاجز ومحتاج به پرورش پدر و مادرند ایجاد عاطفه از والدین، نسبت به فرزند و از فرزند، نسبت به والدین است. اگر نوزاد از ابتدای تولد دارای قوه و قدرت شعور بود هیچ انس و الفتی با والدین نمی گرفتند و تشکیل خانواده و لذت همزیستی نابود می گردید، پدر و مادر فرزندان خود و فرزندان، پدر و مادر خود را نمی شناختند و هرج و مرج کلی در اجتماع به وجود می آمد و این مطلب با تجربه ثابت شده و روانشناسان نیز قبول دارند که سنگدلان و خونریزان و اراذل، اغلب از کسانی هستند که از آغوش پر عاطفه مادری و از مهر و محبت های پدری محروم بوده اند. (توحید مفضل، ترجمه علامه مجلسی، تهران، کتابخانه صدر، ١١٤٢، ص ٣٣٣٥)

امام صادق علیه السلام به مفضل شرح اسرار گریه اطفال را بیان کرده: که گریه کردن آنان، چه فواید و آثار بهداشتی در بعضی از اعضا و جوارح آنها دارد و به هر یک به نوبه خود اشاره فرموده است. خواهان این مطالب باید به کتاب توحید مفضل و به ترجمه ی فارسی همان کتاب مراجعه کنند تا نمونه هایی از تعلیمات حضرت را در این رشته از نزدیک ببینند که چگونه حضرت کیفیت تبدیل شدن غذا در بدن انسان را، به نیروهای مختلف به وسیله دستگاههای متفاوت گوارش و چگونگی انتقال آن، به کبد و جریان آن از رگهای مویی و کیفیت تقسیم نیرو در بدن به اقسام مختلف و طرز رشد و نمو اجزای بدن و تبدیل آن به نیروها و ادراکات انسانی را به وضوح بیان فرموده اند.(ترجمه توحید مفضل، محمد باقر بن محمد تقی مجلسی،١١٤٢ق، ص ٣٥)

نظریه های امام صادق(ع) و علم امروز:

یکی از مظاهر نبوغ علمی امام صادق(ع) توصیه او به مادران بود تا اینکه فرزند شیرخوار را در طرف چپ خود بخوابانند تا آنان راحت تر تغذیه کنند. هیچ کس به فایده این سفارش پی نبرد و حتی بعضی ها هم این کار را خطرناک می دانستند، اما سال ها طول کشید تا دانشمندان به اهمیت این سخن پی بردند در قرن بیستم، پس از آزمایش های متعدد دانشمندان مرکز تحقیق دانشگاه کورنیل[۷] متوجه شدند که طفل در شکم مادر نه فقط عادت به شنیدن ضربان قلب او می کند، بلکه آن ضربات به حیات وی نیز وابستگی دارد و هرگاه ضربان قلب ادامه نیابد، طفل در شکم مادر از گرسنگی می میرد. این امر برای مادر عادت می شود، به نحوی که وقتی در آغوش مادر قرار می گیرد، سرش را به سمت چپ مادر می گذارد و از سینه سمت چپ او شیر می خورد، چرا که گوشش به صدای ضربان قلب مادر، عادت کرده است. (مغز متفکر جهان شیعه[۸]، ترجمه ذبیح الله منصوری، ص ٣٥٨)

یکی دیگر از نظریه های جالب توجه، مربوط به طول عمر انسان می باشد. امام فرمودند: که آدمی برای این آفریده شده است که عمر طولانی داشته باشد، اما خود او عمرش را کوتاه می کند. اگر انسان طبق قوانین دستور اسلام عمل نماید و از منهیات بپرهیزد از عمر طولانی بهره مند خواهد شد. بعدها دانشمندان گفتند که مغز متفکر جهان شیعه دلایل طول عمر را پیش بینی کرده بود. یکی رعایت بهداشت، خود داری از پر خوری. و.... (مغز متفکر شیعه، ترجمه ذبیح الله منصوری، ص ٣٥٢)

امام صادق(ع) باز هم از علم اش، در باره طبیعت بیان می کند و می فرماید: در بعضی از دنیاهای دیگر[۹]، شاید علومی باشد که انسان نتواند آنها را تحصیل کند، چون در دنیایی ضد ماده، قوانین فزیکی به غیر از قوانین فزیکی دنیایی ماست؛ بعدها انسان، به کره ماه و همچنین سفر به دور زمین با سفینه را تجربه کرد، آنها به دنیایی رفتند که اجسام، بی وزن بودند انسان ها در سفینه، بی وزن هستند و این به آن معنی است که قوانین فزیکی زمین با دیگر سیارات تفاوت دارد (مغز متفکر جهان شیعه، ترجمه ذبیح الله منصوری، مرکز مطالعات اسلامی استراسبورگ فرانسه)

عقیده به عناصر چهارگانه آب، هوا، خاک و آتش جزء لاینفک علم فزیک آن دوران بوده است اما امام جفعر صادق(ع) این نظریه را رد می کند و به عناصر مختلف در خاک و هوا اشاره می کند.

یکی از بدایع علمی امام صادق(ع) نظریه ایشان راجع به نور است، ایشان فرموده بودند که نور از طرف اشیا به سوی چشم ما می آید و از آن نور که از طرف هر شی به سوی چشم ما می آید فقط قسمتی به چشم می تابد و به همین جهت ما، اشیا دور را به خوبی نمی بینیم و این نظریه، سال ها بعد به اثبات رسید. و همچنین فرمودند: برای اینکه بتوان چیزی را دید، باید آن شی روشن باشد و اگر روشن نیست باید یک شی نورانی در آن بتابد و آنرا روشن کند تا اینکه بتوان، آنرا دید.

و همچنین فرمود: سرعت نور که به طرف چشم ما می آید فوری از انواع حرکات است. سرعت نور بسیار بالاست که قرن ها بعد دانشمندان به چنین مسئله پی بردند. (مغز متفکر جهان شیعه، ترجمه ذبیح الله منصوری، مرکز مطالعات اسلامی استراسبورگ فرانسه، ص ٢٣٩)

متحیرشدن دانشمندان غربی از علم امام صادق(ع) :

دانشمندان عضو مجمع تحقیقات استراسبورگ در فرانسه، تحقیق وسیعی مربوط به مذهب شیعه دوازده امامی از جمله تحقیق مربوط به حضرت امام صادق(ع) را به انجام رساندند، و در باره ایشان کتاب به چاپ رساندند به نام مغز متفکر جهان شیعه، که درذیل آنچه خواهید خواند گوشه های از کمالات امام صادق(ع) است که باعث تعجب آنان شد، امام صادق(ع) سال ها پیش به نکاتی در جهان علم اشاره داشت که پس از سال ها به اثبات رسید و باعث تعجب دانشمندان غربی شده است. به گوشه از علم و کمالات امام صادق(ع) توجه کنید:

امام صادق(ع) در دوازده قرن پیش، توانستند پی ببرند که زمین به دور خود می گردد و در نتیجه روز و شب به وجود می آید. امام صادق(ع) آن زمان به این حقیقت علمی پی برده بود که اثر نیروی جاذبه با دو شکل، یکی به شکل نیروی فرار از مرکز ودیگری به شکل نیروی جذب به سوی مرکز بروز می کند و سبب می شود که اجرام آسمانی به دور خود بچرخند. (مغز متفکر جهان شیعه، کتابی به قلم ذبیح الله منصوری،١٢٧٦١٣٦٥)

همچنان می دانید که سرعت نور بیشتر از صوت است، نظریه ای که در قرن بیستم به اثبات رسید. جابر بن حیان از شاگردان امام صادق(ع) از ایشان پرسید: آیا یقین دارید چیزی نیست که دارای حرکت نباشد؟ امام(ع) پاسخ داد: در این موضوع تردید ندارم، جابر پرسید آیا صدا حرکت می کند؟

امام صادق(ع) پاسخ دادند: بله ای جابر، صدا حرکت دارد ولی حرکت آن کندتر از حرکت روشنایی می باشد، تو وقتی از راه دور می بینی که مردی در دکان آهنگری روی سندانپتک می کوبد، صدای برخورد پتک با آهن که روی سندان است، دیر به گوش تو می رسد، در صورتی که در همان لحظه ای که پتک بر سندان فرود می آید تو می بینی که فرود آمد. نوری که به سندان و پتک می تابد، در یک لحظه به چشم تو می رسد و تو آن دو را می بینی، اما صدای برخورد پتک با سندان چون به اندازه نور سرعت ندارد دیرتر به گوش تو می رسد. جابر پرسید چقدر دیرتر به گوش می رسد؟ امام صادق(ع) پاسخ دادند: این بسته به فاصله صدا، با تو می باشد، درست مانند صدای رعد و برق که ابتدا نور رعد و برق را می بینید و ثانیه های بعد، صدای آنرا می شنوید، که امروزه نیز چنین ثابت شده. (مغز متفکر جهان شیعه، ترجمه ذبیح الله منصوری)

امام صادق(ع) و علم نجوم

امام صادق(ع) سال ها قبل به سیارات جهان آگاهی داشت و فرمودند: «در بین ستارگان سیار،ستاره ای درخشنده تر از زهره، وجود ندارد و پس از زهره، مشتری درخشان ترین سیاره نام گرفت». سال ها بعد تحقیقات ستاره شناسان چنین مسئله ای را تایید کرد و این نمونه ها تنها واقف بودند گوشه از علوم امام صادق(ع)، آنهم، از بخش طبیعی و نجومی اش بود(مغز متفکر جهان شیعه)

امام فرمودند: دربین ستارگانی که شب در آسمان می بینیم، هستند ستارگانی که آنقدر نورانی می باشند که خورشید در قبال آنها تقریبا بی نور است و نزدیک سیزده قرن طول کشید تا ثابت شد درجهان ستارگانی وجود دارد که خورشید، در قبال نور آنها، یک ستاره خاموش به شمار می رود، (مغز متفکر جهان شیعه)

در جای دیگر برای مفضل می فرماید: ای مفضل! در طلوع خورشید و غروب آن تعمق کن و پیدایش شب و روز را ببین. اگر طلوع خورشید نبود وضع عالم به هم می خورد و انسان در ادامه زندگی خود عاجز می شد و روی ساعات گوارا و خوشی را نمی دید و زمین از حرارت خورشید برکتهای خود را ظاهر کرده و برای بهره برداری بشر آماده نموده است و نیز منفعت های غروب آفتاب را دقت کن، اگر غروب آفتاب نبود مردم لحظه ای استراحت و آرامش نداشتند; زیرا همه اوقات نیروی حرص و طلب وادار می کرد که بشر همه عمر خود را در تلاش زندگی به سر ببرد، با آنکه آسایش بدن و راحتی اعصاب، احتیاج مبرمی به استراحت دارد که اعضا و جوارح به زودی از کار نیفتد و استراحت شب، خواص بی شماری، برای جهش قوه هاضمه دارد که در نتیجه آسایش شب، طعام هضم شده به سوی اعضا نفوذ می کند اما با این وجود، دست از تلاش و کوشش بر نمی داشت.

دانشمندان مؤسسه تحقیقات استراسبورگ که از اسلام شناسان معروف اروپایی اند، به این نتیجه رسیده اند، که امام صادق(ع) هزار سال پیش از کوپرنیک[۱۰]، بر نظریه گردش خورشید، دور زمین که تا قرون اخیر از مسلمات علمی محسوب می شده است، ایراد گرفت و آنرا رد کرد. امام صادق نخستین با اعلام کرد که زمین دور آفتاب می گردد و توالی روز و شب ناشی از این گردش می باشد. اندیشمند اروپایی می نویسد: «فقط کسی می تواند به این پدیده در آن شرایط پی ببرد که عقل فوق العاده ای داشته باشد، کسی که بدون داشتن وسیله ای و زمینه به حقیقتی پی ببرد که پیش ازاو هیچ کس نگفته باشد.» ولی خاور شناس غربی، نمی تواند دریابد که امام صادق کسی است که با منشاء علم آسمانی در تماس است. برای کسی که معتقد به وحی، الهام، علم وهبی و توانایی ویژه انبیاء و امامان نباشد،توجیه این امر مشکل است که چگونه امام صادق(ع) کرویت و گردش زمین را دور آفتاب هزار وچندی سال پیش از کپلر[۱۱] و کوپرنیک اعلام کرد (طب الصادق، دست آوردهای عظیم امام صادق، دکتر محمد دریایی، ١٣٨٥)

سوال از امام(ع)

از امام صادق(ع) در باره طبیعت ونجوم، سوال میشد، و امام که سرشار از علم ودانش بود به زیبایی تمام، جواب می داد.

مثلا از امام سوال شد که:

١. آیا تدبیر این عالم (مشهود و غیر مشهود) از ناحیه ستارگان هفتگانه است؟

امام(ع) فرمود: هر کس چنین ادعایی دارد باید برای اثبات دعوی خود، دلایل روشن و واضحی را بیاورد. هر کدام از ستارگان از جانب خداوند متعال مأمور هستند و به هر کاری که امر شوند, مشغول می گردند. اگر خلقت ستارگان قدیم و ازلی بودند, نباید از حالی به حال دیگر تغییر می کردند.

٢. کرسی بزرگتر است یا عرش؟

امام(ع) فرمود: همه ی آنچه را که خداوند آفریده است در درون کرسی است و کرسی در بر گیرنده ی همه ی آن هاست بجز عرش، چرا که عرش بزرگ تر از کرسی است. بنابراین کرسی نمی تواند آن را احاطه کند.

٣. خلقت شب، قدیم است یا خلقت روز؟

امام(ع) فرمودند: روز، قبل از شب، آفتاب، قبل از مهتاب و زمین، قبل از آسمان آفریده شده اند (شیوه مناظرات انبیاء و امام صادق "علیهم السلام " فاطمه حسینی ١٣٨٤ ص۲۱۱)

امام صادق(ع) و علم شیمی

بسیاری از راویان و محدثین گویند که: امام جعفر(ع) در علم شیمی مطالعاتی داشته و شاگرد او جابر بن حیان صوفی طرسوسی کتابی مشتمل بر هزار ورق، متضمن یادداشت ها و رسالات جعفر بن محمد تألیف نمود که تعداد آنها از پانصد تجاوز می کرد. بدون تردید، قرن ها پیش از اعراب فراعنه و قوم اغریق، مباحثی در علم شیمی داشته اند مطالعات خالد بن یزید و جابر و دیگران، ابتدا نزد امام جعفر صادق(ع) انجام یافته است و آنچه را که جابر کشف می کرد مورد اعتماد و اطمینان کافی بود. گویند خالد بن یزید، در طب و نجوم مباحث بسیاری داشت و بر کتب دو علم مزبور اطلاع یافته بود, اما به علم شیمی علاقه ی بیشتری ابراز می کرد و رساله ها و یادداشت های زیادی درباره ی آن داشته است و ابتدا علم شیمی را از مردی راهب و تارک دنیا به نام مریاس روسی کسب کرده بود.

امام جعفر بن محمد چون کسی که می خواهد بر اسرار عالم اطلاع یابد توجه خاصی به علم شیمی معطوف نمود و با شاگردان خود به تحقیق و بررسی آن پرداخت. و به آن ها راه موفقیت در این دانش را بیاموخت و سفارش کرد: که برای فراگرفتن هر علمی باید ابتدا قدم در جاده حقیقت گذارند.

هنگامی که امام صادق(ع) یادداشت ها و رساله های شیمی را بر جابر املاء می فرمود جابر به زودی آنها را می فهمید و فورا طرز تهیه و تصنیف آن را به دست می آورد. او از امام صادق(ع) تعلیم گرفته بود که چگونه باید وسائل کار را تهیه کند تا زودتر به نتیجه برسد و کسب کرده بود که برای وصول به حقایق، صبر و شکیبائی بهترین یار و کمک است.

و از این رو است که یادداشت ها و رساله های جابر، ضرب المثل جهانیان قرار گرفته و حتی اروپائیان از کتاب های او پیروی و کسب دانش می کنند (زندگی جعفربن محمد الامام الصادق علیه السلام عبدالعزیزحسین وجدانی ص ٩١)

دانشمندان مؤسسه ی استراسبورگ[۱۲] به این نتیجه رسیده اند که نخستین بار در تاریخ بشر، امام صادق علیه السلام برخلاف فیزیک ارسطو این مساءله را عنوان کرد که «خاک» و «باد» عناصر بسیط نیستند بلکه مرکب از عناصر دیگر است. در آن هنگام و حتی تا صدها سال دیگر عناصر اربعه یکی از ارکان علم الاشیاء محسوب می شد. به قول محقق اروپایی: «امام جعفر صادق هزار و یکصد سال قبل از علمای قرن هجدهم میلادی اروپا، که اجزای هوا را کشف و از هم جدا کردند، گفت که باد (هوا) یک عنصر نیست بلکه از چند عنصر بوجود آمده است. برجسته ترین دانشمندان فیزیک جهان بعد از ارسطو، نمی دانستند که باد یک عنصر بسیط نیست. حتی در قرن هجدهم میلادی تا زمان لاوازیه[۱۳] اکثر دانشمندان باد را یک عنصر بسیط می دانستند و بعد از این که لاوازیه اکسیژن را از سایر گازهایی که در هوا هست جدا کرد و نشان داد که اکسیژن در تنفس و سوختن اثر بزرگ دارد، جمهور علماء قبول کردند که هوا بسیط نیست بلکه متشکل از چند گاز است.

بدینسان امام صادق علیه السلام هزار و یکصد سال از زمان خود پیش بود امام صادق علیه السلام نه تنها فرمود که هوا مرکب از عناصر مختلف است بلکه خاطر نشان ساخت که تمام اجزایی که در هوا هست برای تنفس ضروری است. حتی پس از قرن هجدهم و کشف اکسیژن بوسیله لاوازیه، دانشمندان گازهای دیگری را که در هوا وجود دارد از لحاظ هوا بی فایده می دانستند و تنها در نیمه دوم قرن نوزدهم میلادی، دانشمندان نظریه ی خود را تصحیح کردند و به این نکته پی بردند که اگر گازهای دیگر با اکسیژن مخلوط نشود، ریه ی انسان و حیوان می سوزد و آنان می میرند. برای ادامه حیات لازم است که گازهای دیگری نیز با اکسیژن وارد ریه ی انسان و جانوران شوند و بدینسان پس از دوازده قرن، جهان علم، گفته ی امام صادق علیه السلام را تصدیق کرد که تمام گازهایی که در هوا وجود دارد برای تنفس ضروری است. نیز امام ششم(ع) فرمود: «ما می توانیم آهن را مانند هیزم بسوزانیم» امروز می دانیم که هر گاه یک قطعه آهن را به طوری داغ کنیم که قرمز شود و بعد آن را در اکسیژن خالص فرو ببریم با شعله ای درخشنده می سوزد و می توان چراغی ساخت که فتیله اش از آهن باشد. حتی لاوازیه به این نکته پی نبرده بود. پیش از پریستلی[۱۴] و لاوازیه، امام علیه السلام اکسیژن و خواص آن را بهتر از آنان بیان فرمود. می بینیم که امامان و اهل بیت که از چشمه ی لایزال علم وهبی سیراب می شده اند، نه تنها به گسترش علوم معنوی و روحانی و مذهبی پرداختند بلکه برای بشریت، افق های تازه ای در علوم طبیعی و جغرافیا و علوم دیگر نیز گشودند. این عمل مظهر بینش و جهان بینی اسلام بوده که «دین» را از «دنیا» و «روح» را از «ماده»، جدا از هم و بی ربط نمی بیند و بین «دین»، «دانش»، «علم»، «مذهب»، «الهام»، «عقل» و «تجربه» تضادی قایل نیست. امامان با عمل خود برای پیروانشان روشن ساختند که نه تنها در علوم مذهبی بلکه در قلمرو دانش طبیعی و انسانی نیز پیشاپیش همه ی ملل و اقوام باید حرکت کنند. مسلمان ها باید در تمام زمینه ها برای بشریت «امام»، «شاهد» و «الگو» باشند چرا که خداوند آن ها را «شهداء علی الناس» آفریده است. «شاهد» کسی است که «اشراف» داشته باشد. مسلمانان باید در همه ی زمینه ها، حتی در تکنولوژی بر سایر ملل باید اشراف و تقدم داشته باشند.(طب الصادق(ع)، دستاوردهای امام صادق(ع)، دکتر محمد دریایی، ١٣٨٥)

امام صادق(ع) و علم پزشکی

امام صادق(ع) هچنین سرشار، ازمعلومات و آگاهی پزشکی بود که از طریق دانشگاه و تدریس شاگردان فعال (چون جابر بن حیان، خالد بن یزید و...)، مناظره و مباحثه، بیانات احادیث فراوان واز سایر راه ها درگسترش علمش می افزود. وکتاب های زیادی در این زمنیه نیز تدوین و تحریر شده و از نمونه بارز آن می توان به کتاب طب الصادق اشاره کرد. که شامل مناظره با طبیب هندی، وشامل آداب طبابت، وظایف طبیب، وظایف بیماران، احادیث فراوان پزشکی[۱۵]، بیان شده است.

از جمله عوامل که باعث گسترش علوم می شود مناظره با دانشمندان شهر هایی وسیع دیگر است، که امام(ع) نیز برای گسترش علومش مناظره می کرد، که از جمله می توان به مناظره جذاب و خواندنی امام(ع) با طبیب هندی اشاره کرد.

علل الشرایع - به نقل از ربیع، حاجب منصور عباسی -: روزی امام صادق علیه السلام به مجلس منصور درآمد، در حالی که مردی هندی نزد او بود و کتاب های طب می خواند.

امام صادق علیه السلام به خواندن او گوش سپرد. چون آن مرد هندی، خواندنش به پایان رسید، به امام صادق علیه السلام گفت: ای ابوعبدالله! آیا از آنچه همراه دارم چیزی می خواهی؟

فرمود: «نه؛ برتر از آنچه تو همراه داری، به همراه دارم».

پرسید: آن چیست؟

فرمود: «گرم را به سرد، سرد را به گرم، خشک را به تر، تر را به خشک درمان می کنم و کار را یکسره به خداوند، باز می گردانم و آنچه را پیامبر خدا فرموده است، به کار می گیرم و می دانم که معده، خانه ی همه دردها، و پرهیز، یگانه درمان است و بدن را بر همانچه بدان خو گرفته، وامی دارم». مرد هندی گفت: آیا طب، چیزی جز این است؟ امام صادق علیه السلام پرسید: «آیا گمان می کنی از کتاب های طب، چیزی فرا گرفته ام؟ گفت: آری. فرمود: «به خداوند سوگند، نه. جز از خداوند سبحان نگرفته ام. اینک بگو که آیا من به طب آگاه ترم یا تو؟. گفت: تو نه، بلکه من.

امام صادق علیه السلام فرمود: «آیا از تو چیزی بپرسم؟ گفت: بپرس. فرمود: «ای هندی! به من بگو که چرا در سر، رخنه ها و لایه هاست؟ گفت نمی دانم. پرسید: «چرا موها در بالای سر قرار داده شده اند؟گفت نمی دانم. پرسید: «چرا پیشانی از مو تهی است؟».

گفت نمی دانم. پرسید: چرا پیشانی دارای چین و چروک است؟ گفت نمی دانم. پرسید:

«چرا چشم ها همانند بادام قرار داده شده اند؟ گفت نمی دانم.

پرسید: «چرا بینی در میان دو چشم قرار داده شده است ؟».گفت نمی دانم.

پرسید: «چرا سوراخ بینی در پایین آن است؟

گفت نمی دانم. پرسید: «چرا لب و سبیل، بالای دهان قرار داده شده است؟

گفت نمی دانم. پرسید: «چرا دندان های پیشین، تیز است، دندان های جانبی پهن است و دندان نیش، بلندتر است؟ گفت: نمی دانم پرسید: «چرا ریش برای مردان قرار داده شده

است؟ گفت: نمی دانم. پرسید: «چرا ناخن و مو، فاقد حیات است؟ گفت: نمی دانم. رسید:

«چرا قلب، همانند دانه ی صنوبر است؟ گفت: نمی دانم. پرسید: «چرا ریه دو پاره است و حرکت آن، تنها در جای ثابت خویش قرار داده شده است؟ گفت: نمی دانم. پرسید:

«چرا کبد قوسدار است ؟ گفت : نمی دانم. پرسید: «چرا کلیه، همانند دانه لوبیاست؟ گفت: نمی دانم. پرسید: «چرا زانو به عقب تا می خورد؟ گفت: نمی دانم. پرسید: «چرا کف پا دارای گودی است؟ گفت: نمی دانم. در این هنگام، امام صادق علیه السلام فرمود: «اما من می دانم. آن مرد گفت : پس خود پاسخ ده. امام صادق علیه السلام فرمود: «در سر، رخنه ها و لایه هاست؛ چون هر چیز درون تهی، هر گاه یک پارچه باشد، شکستن، زودتر به سراغش آید و چون چند تکه قرار داده شود، احتمال شکستگی آن کمتر است. موی سر بالای آن قرار داده شده است تا با ریشه هایش چربی را به مغز برساند و سر موها، بخار را از مغز بیرون ببرد و سرما و گرمایی را که بدان می رسد، از آن دفع کند.

پیشانی از مو تهی است، از آن رو که محل رسیدن نور به چشمان است، و در آن، چین و چروک قرار داده شده است، بدان سبب که عرق فرو ریخته از سر را در خود، محبوس سازد و مانع رسیدن آن به چشمان شود تا بدان وقت که انسان، عرق خویش را پاک کند، آن سان که نهرها در زمین آب ها را در خود محبوس می سازند.

ابروها در بالای چشمان قرار داده شده اند تا نور را به اندازه کافی به چشمان راه دهند.

ای هندی! مگر نمی بینی آن که نور بر وی چیره شود، دست خویش را بر فراز چشمان می گیرد تا نور به اندازه کافی از زیر آن به چشمان راه بگشاید. بینی در میان دو چشم قرار داده شده است تا نور را در میان دو چشم به دو بخش مساوی قسمت کند.چشم، همانند بادام است تا میل بتواند دارو را در داخل آن جریان دهد و بیماری (عفونت) از آن به سهولت بیرون آید. اگر چشم، مربع شکل یا دایره ای بود، نه میل در داخل آن حرکت می کرد، نه دارو به همه ی آن می رسید، و نه بیماری از درون آن خارج می شد.سوراخ بینی در پایین آن قرار داده شده است تا بیماری هایی (عفونت هایی) که از مغز فرو می آید، از آن پایین آید و بوها از آن بالا رود و به مشام رسد، در حالی که اگر این سوراخ، در بالای بینی بود، نه بیماری ای از آن به زیر می آمد و نه بویی را حس می کرد.سبیل و لب، در بالای دهان قرار گرفته است تا مانع رسیدن آنچه از مغز فرو می ریزد، به دهان شود، مبادا که طعم خوراک و نوشیدن بر انسان مکدر گردد و آن را از خودش دور کند.

ریش، تنها برای مردان قرار داده شده است تا بدین وسیله از زنان متمایز گردند و نیازی به باز گشودن (همه ی چهره و ملاحظه ی آن برای شناسایی) نباشد. دندان جلو، تیز قرار داده شده است؛ زیرا به واسطه آن، کار گاز گرفتن صورت می پذیرد و دندان های جانبی پهن قرار داده شده است؛ زیرا آسیاب کردن و جویدن به کمک آنها انجام می گیرد و نیش، بلندتر است تا تکیه گاه دندان جانبی و دندان جلو باشد، به سان ستون در یک بنا.

کف دست از مو تهی است، چون به کمک آنها کار لمس انجام می گیرد؛ اما اگر در آنها مو وجود داشت، انسان نمی دانست آنچه پیش روی اوست و آن را لمس می کند، چیست.

مو و ناخن، فاقد حیات است؛ زیرا بلند شدن آنها مایه کثیفی و زشتی است و کوتاه کردنشان پسندیده است. پس اگر در آنها حیات وجود می داشت، انسان به هنگام کوتاه کردن آنها احساس درد می کرد

قلب، به شکل دانه صنوبر است؛ زیرا وارونه است و یک سر قلب، باریک قرار داده شده تا لابلای ریه برود و با سردی آن، خنک شود، مبادا که مغز از گرمای آن بسوزد.

ریه، دو پاره قرار داده شده است تا قلب در لابلای فشارگاه های آن قرار گیرد و به کمک حرکت آن، خنک شود. کبد، قوسدار است تا معده را سنگینی کند و به تمامی بر روی آن قرار گیرد و آن را بفشرد و در نتیجه، بخاری که در آن هست، بیرون برود.

کلیه، به شکل دانه ی لوبیا قرار داده شده است؛ زیرا مسیر ریزش منی، نقطه به نقطه ی آن عضو است. پس اگر کلیه به شکل مربع یا دایره بود، نقطه ی نخست، مانع رسیدن منی به نقطه ی دوم می شد و موجود زنده نمی توانست با خروج آن، احساس لذت کند؛ چه این که منی از ستون فقرات به سمت کلیه فرو می آید و آن (کلیه) نیز به کرمی می ماند که جمع می شود و باز می شود و تدریجا منی را به سوی مثانه می راند، به سان تیری که از کمان رها می شود. تا خوردن زانو به سمت عقب قرار داده شده است؛ چرا که انسان به سمت جلو راه می رود و حرکات او با تعادل همراه است، اما اگر این نبود، انسان در هنگام راه رفتن بر (زمین) می افتاد.

در کف پا گودی ای قرار داده شده است؛ زیرا هر چیز چون به تمامی سطح بر زمین قرار گیرد، به اندازه سنگ آسیاب سنگین می شود، اگر با لبه اش بر روی زمین باشد، یک کودک هم می تواند آن را (از جای خویش) براند. اگر هم چیزی به روی بر زمین قرار گیرد، جابه جا کردن آن، حتی بر یک مرد، سنگین می آید».

در این هنگام، مرد هندی پرسید: این دانش برای تو از کجا حاصل آمده است؟ فرمود: «آن را از پدرانم، از پیامبر خدا (صلی الله علیه و آله و سلم)، از جبرئیل علیه السلام، از پروردگار جهانیان - جل جلاله -، یعنی همان که تنهاست و جان ها را آفریده، فرا گرفته ام پس آن هندی گفت: راست گفته ای و من نیز گواهی می دهم که خدایی جز الله نیست و محمد، پیامبر خدا و بنده اوست و تو آگاه ترین کسان روزگار خویش هستی.( علل الشرایع، شیخ صدوق، ص ٤٤؛ بحار الانوار، علامه مجلسی، ج ١٠، ص ٢٠٥ ؛ منبع : طب الصادق، محمد خلیلی)

نتیجه

امام صادق(ع) شخص بود که علاوه بر علوم دیگر، علوم طبیعی را نیز دارا بود و در گسترش آن نیز از هیچ راهی دریغ نمی کرد، چه از طریق تدریس و تعلیم که شاگردان چون جابر بن حیان، خالد بن یزید و...برای ایشان درس می داد وآنها هم رفته در یک شهر دیگر، مشغول تدریس و مناظره میشد تا علوم گسترش پیدا کند ویا چون توحید مفضل، که امام اسرار طبیعت را چون: چگونگی آفرینش جهان و آفرینش آنسان و خورشید و مهتاب و به وجود آمدن روز و شب، و...برایش باز گو کرد (مفضل او را نوشت و به شکل رساله ای در آورد) تا بداند وبرای دیگران برساند و گسترش دهد، وچنانچه گسترش هم یافته است، در علوم طبیعی، کتاب های فراوانی را مشاهده می کنیم؛ و نیزاستفاده کردن دانشمندان غربی، از علوم و نظریات امام، در ابعاد گوناگون مخصوصا در بخش های شیمی، پزشکی، و نجومی وتایید آنها، دلالت بر فراوانی و گسترش علم امام(ع) دارد.

امام صادق(ع) یک منجم به تمام معنی بود. زیرا معلومات فراوانی که در باره ستارگان آسمان و خصوصیات آن، از قبیل نور، حرکت و سکون آن داشت دلالت بر فزونی علمش دارد، و آنرا برای شاگردانش بیان می کرد و به سوالات مردم جواب می داد و با اهل نجوم بحث و گفتگو می کرد تا علمش گسترش پیدا کند و مردم بهره ببرد و جابر بعد از اینکه به کوفه آمد و از نزد امام(ع) علوم را فرا گرفت و افتخار شاگردی امام را کسب کرد، بعد به طرف بغداد رفت تا علوم که فرا گرفته بود که بیشتر شیمی بود، گسترش پیدا کند. دانشمندان امروزی هم از علم امام(ع) نهایت استفاده را در رشته های گوناگون چون شیمی، نجومی و... می برد اگر چه گاهی اشتباه می کند و نظریات غلط می دهد ولی وقت متوجه اشتباه خود می شود و تصحیح می کند می بیند این نظریاتش صحیح اش را امام(ع) چندین قرن قبل بیان کرده بود.

و همچنین امام(ع) علاوه بر علوم دیگر، علم پزشکی را نیز دارا بود وبرای گسترش اش، تدریس می کرد و به مباحثه و بیان می پرداخت، (کتاب های فراوانی نیز در این زمینه تدوین و تحریر شده است) و با اطباء جهان مناظره می کرد تا علمش را در سراسر جهان گسترش دهد، که از آن جمله با طبیب هندی، مناظره ای داشت که دلالت بر علم سرشار امام(ع) می کرد و ا ز این طریق و طرق دیگر علم امام(ع) گسترش پیدا می کرد وگسترش هم پیدا کرده است.

کتابنامه

١ توحید مفضل، مفضل بن عمر کوفی، نرجمه: علامه محمد باقر بن محمد تقی مجلسی ناشر: وزارت ارشاد محل نشر: تهران تاریخ نشر:١٣٧٩ سری:یک جلد

٢ زندگی جعفر بن محمد الامام الصادق(ع)، مترجم: عبدالعزیز حسین وجدانی نوع کتاب: دیجیتالی، شماره دیجیتالی ٢٢٢٦ شماره کتابشناسی ملی:٣٠٦٢٩ تعداد جلد: ١ جلد

٣ طب الامام الصادق(ع) خلیلی محمد مشخصات نشر: قم شریف الرضی ١٤١٣ق =١٣٧٢ مترجم: دکتر محمد دریایی نشر: ١٣٨٥

٤ مغز متفکر جهان شیعه نویسنده: ذبیح الله منصوری محل نشر: تهران نشرجاویدان ١٣٨٠ ش جلد: ١جلد

پی نوشت ها:

گاهی علاوه بر توجه زیاد به پوست مثل استفاده از روتین‌های مناسب برای مراقبت ازآن ممکن است به دلیل اشتباهاتی که اصولا ناآگاهانه مرتکب می‌شوید، پوست شما ازشادابی و سلامتی کامل برخوردار نباشد.

شما هر روز برای صبحانه جودوسر می‌خورید

خوردن یک کاسه بلغورجودوسر برای صبحانه یک ایده‌ی خوشمزه و سالم برای شروع روز شماست. اما اگر هر روز به خوردن آن مداومت کنید، ممکن است ناخواسته به بدن و پوست خود آسیب وارد کنید. هنگامی که بیشتر اوقات بلغورجودوسر می‌خورید، بدن خود را از سایر مواد مغذی ضروری محروم می‌کنید که به تدریج ممکن است منجر به سوء تغذیه و خشکی و پوسته پوسته شدن پوست شما شود.

دوش صبحگاهی طولانی می‌گیرید

دوش گرفتن طولانی مدت با بخار آب یک راه عالی برای سرحال شدن در صبح است، به خصوص زمانی که هوا سرد است. اما عادت انجام روزانه آن می‌تواند به سلامت پوست شما آسیب بزند. آب داغ به لایه محافظ پوست که رطوبت مورد نیاز پوست را تامین می‌کند، آسیب می‌رساند و باعث تسریع روند پیری می‌شود و اگر صبح صورت خود را زیر دوش می‌شویید، ممکن است به مویرگ‌های صورت خود آسیب بزنید، زیرا آب داغ باعث گشاد شدن آن‌ها می‌شود.

هر روز اول صبح قهوه می‌نوشید

بسیاری از مردم نمی‌توانند صبح خود را بدون یک فنجان قهوه داغ تصور کنند. قهوه علاوه بر خوشمزه بودن، حتی می‌تواند برای پوست شما مفید باشد. اما اگر آن را هر روز قبل از صرف صبحانه بنوشید، ممکن است بیشتر از اینکه مفید باشد به پوستتان آسیب برساند. قهوه یک ادرارآور قوی است، به این معنی که ممکن است باعث کم آبی بدن شما شود. این کم آبی خروج سموم بدن را از طریق پوست دشوارتر می‌کند و پوست را بیشتر در معرض چین و چروک‌های زودرس قرار می‌دهد.

ضد آفتاب را جدی نمیگیرید

کرم ضد آفتاب هنگام بیرون رفتن در تابستان به محافظت از پوست شما کمک می‌کند، اما استفاده از آن حتی اگر تمام روز را در خانه بگذرانید می‌تواند از پیری پوست جلوگیری کند. اگرچه شیشه‌های مورد استفاده در اتومبیل ها، خانه‌ها و پنجره‌های اداری از ورود بیشتر اشعه‌های UVB جلوگیری می‌کند، اما نمی‌تواند از پوست شما در برابر اشعه‌های مضر UVA محافظت کند. بنابراین، حتی اگر تمام روز را در دفتر کار می‌کنید و یا زمان زیادی را در خارج از منزل نمی‌گذرانید، ولی باز هم بهتر است از کرم ضدآفتاب استفاده کنید تا به پوستتان برای بیشتر جوان‌تر ماندن کمک کند.

روتین پوستی یکسان دارید

استفاده از محصولات مراقبتی یکسان در همه فصول به هیچ وجه به پوست شما کمک نمی‌کند. متخصصان پوست توصیه می‌کنند که بهتر است برای داشتن پوستی سالم و شاداب، روال مراقبت از پوست خود را با تغییر فصول تغییر دهید و با سردتر شدن هوا از پاک کننده‌های ملایم‌تر به جای پاک کننده‌های لایه بردار بسیار قوی استفاده کنید.

از محصولات نامناسب شستشوی صورت استفاده میکنید

آیا تا به حال متوجه شده اید که وقتی از خواب بیدار می‌شوید صورتتان چرب به نظر می‌رسد؟ در واقع یک توضیح علمی برای آن وجود دارد؛ بدن شما در طول شب آب از دست می‌دهد و به عنوان راهی برای جلوگیری از کم آبی بدن، شروع به تولید سموم بیشتری می‌کند و باعث می‌شود با صورت چرب از خواب بیدار شوید.حال اگر نمی‌توانید این چربی را تحمل کنید و می‌خواهید صورتتان مات به نظر برسد، از پاک کننده‌هایی با فرمول‌های خشن استفاده نکنید. بهتر است صورت خود را با آب ولرم وبا یک پاک کننده ملایم بشویید و قبل از خشک شدن از مرطوب کننده استفاده کنید.