خدای متعال در سوره‌ها و آیات گوناگون قرآن کریم به اهمیت رسالت و نبوت پیامبر اسلام (ص) اشاره می‌فرماید. در عین حال به طور ویژه در سوره‌های ضحی و انشراح به مقام و جایگاه پیامبر اکرم (ص) می‌پردازد و این دو سوره نشان‌دهنده جایگاه ویژه ایشان نزد خداوند هستند. هر دو سوره در مکه نازل شده‌اند و از دلگرمی، الطاف الهی و نقش رسول اکرم (ص) در هدایت انسان‌ها سخن می‌گویند.
این دو سوره به گونه‌ای مکمل یکدیگر هستند و پیام‌هایی دارند که به ویژه در دوران آغازین رسالت پیامبر (ص) و پس از آن به پیامبر (ص) امید و دلگرمی می‌بخشند.
سوره ضحی و وعده آینده‌ای پر برکت به پیامبر (ص)
این سوره در شرایطی نازل شد که پیامبر اکرم (ص) مدتی از نزول وحی محروم شده بود و برخی مشرکان و منافقان ادعا کردند که خداوند پیامبر را ترک کرده است.
سوره «ضحی» با لحنی محبت‌آمیز آغاز می‌شود و خداوند با سوگند به روشنایی روز و شب که آرامش‌بخش است، تأکید می‌کند که پیامبر (ص) نه رها شده و نه مورد غضب الهی قرار گرفته است: «مَا وَدَّعَک رَبُّک وَمَا قَلَى؛ پروردگارت نه تو را ترک کرده و نه بر تو خشم گرفته است.»
در ادامه، خداوند آینده‌ای پر از خیر و برکت را به پیامبر (ص) وعده می‌دهد: «وَلَلآخِرَةُ خَیرٌ لَک مِنَ الأُولَى؛ و آخرت برای تو بهتر از دنیاست.»
همچنین، خداوند به پیامبر (ص) یادآوری می‌کند که در گذشته همواره مورد حمایت و لطف الهی بوده است: «أَلَمْ یَجِدْک یَتِیمًا فَآوَى؛ آیا تو را یتیم نیافت و پناه داد؟»
این سوره با تشویق پیامبر (ص) به احسان و کمک به یتیمان و نیازمندان به پایان می‌رسد، که به نوعی بازتابی از سیره عملی پیامبر (ص) در زندگی اجتماعی ایشان است.
سوره انشراح و آماده‌سازی پیامبر (ص) برای پذیرش وحی
سوره «انشراح» نیز مانند سوره ضحی با هدف تقویت روحی پیامبر اکرم (ص) نازل شده است. در این سوره خداوند به پیامبر (ص) لطف‌ها و نعمت‌های خاصی که به او عطا کرده، یادآوری می‌کند: «أَلَمْ نَشْرَحْ لَک صَدْرَک؛ آیا سینه‌ات را گشاده نکردیم؟»
این گشایش سینه به معنای آماده‌سازی قلب و روح پیامبر (ص) برای پذیرش وحی و تحمل سختی‌های رسالت است. خداوند همچنین به برداشتن سنگینی‌ها و دشواری‌های رسالت اشاره می‌کند: «وَ وَضَعْنَا عَنک وِزْرَک؛ و بار سنگین تو را از تو برنداشتیم؟»
در آیات بعد، خداوند به پیامبر (ص) می‌گوید که همراه با هر سختی، آسانی و گشایش قرار دارد: «فَإِنَّ مَعَ الْعُسْرِ یُسْرًا؛ پس به راستی با هر سختی، آسانی هست.»
این آیات پیام امیدبخشی و تسلی برای پیامبر (ص) است که خداوند به او اطمینان می‌دهد در سختی‌های رسالت تنها نخواهد ماند و همیشه پس از هر مشکل، راه‌حل و آسانی خواهد آمد.
این دو سوره هر دو بر جایگاه برجسته پیامبر اکرم (ص) در نزد خداوند تأکید دارند. در سوره ضحی، خداوند به پیامبر (ص) وعده آینده‌ای بهتر از گذشته می‌دهد و بر محبت و لطف دائمی‌اش تأکید می‌کند. در سوره انشراح هم پیامبر (ص) به عنوان فردی برگزیده معرفی می‌شود که از سینه‌ای گشاده برخوردار شده و تحمل سختی‌ها برای او همراه با آسانی و پیروزی است. این سوره‌ها به طور کلی نشان‌دهنده محبت عمیق الهی نسبت به پیامبر (ص) و پشتیبانی معنوی از ایشان در تمامی مراحل رسالت هستند.
