هر یک از ائمه بر اساس وظیفه الهی در عصری که زندگی می‌کردند با توجه به شرایط زمانی وظایف امام و پیشوای دینی را به خوبی انجام می‌دادند. امام رضا (ع) در مدت امامتشان که از سال ۱۸۳ پس از شهادت امام کاظم (ع) آغاز شد و تا سال شهادتش ۲۱۰ امامت را عهده‌دار بود، این دوره از تاریخ اسلام به لحاظ بروز برخی از مسائل علمی، اجتماعی و سیاسی یکی از حساس‌ترین دوره‌های تاریخی محسوب می‌شود. امام رضا (ع) تا سال ۲۰۱ در مدینه زندگی می‌کرد و به فعالیت های علمی و تربیت شاگردان مشغول بود. خلفای معاصر امام رضا (ع)؛  هارون و مأمون بودند که بیش‌تر دوران امامت آن حضرت (ع)، معاصر با مأمون خلیفه عباسی بود.

شیوه علمی امام رضا (ع) برای حفظ اسلام/ از مناظره با دانشمندان خارجی تا تبیین جایگاه امامت

نقش امام رضا (ع) در گسترش نهضت علمی اسلام چگونه بوده است؟ با توجه به اینکه در آن عصر شاهد رسوخ اندیشه‌های ترجمه‌ای بوده‌ایم.

با توجه به ویژگی خاص دوره امامت آن حضرت، نهضت علمی که سراسر جهان اسلام را فرا گرفته بود، نشاط خاصی بر جامعه علمی حاکم شده بود، عواملی که در نشاط جامعه علمی مؤثر بود عبارت بود از:

۱ـ نهضت ترجمه و ورود افکار و اندیشه‌ها و ملل مختلف به اسلام که با سؤالات و شبهات فکری مختلف به جهان اسلام وارد شده و تمام این سؤالات را از فرهنگ اسلام پاسخ می‌خواستند.

۲ـ وسعت قلمرو اسلامی و آزادی مسافرت در قلمرو جهان اسلام برای کسب علوم و فنون مختلف.

۳ـ رواج عقل‌گرایی در جهان اسلام و ظهور مکاتب فکری در مقابل مکاتب اخباری و ظاهری که مخالف عقل‌گرایی بودند.

۴ـ رقابت مکاتب و فرقه‌های اسلامی و انبوه دانشجویان در جهان اسلام.

۵ـ حمایت برخی از حاکمان عباسی از نهضت‌های علمی مثل تأسیس بیت‌الحکمه و حمایت مادی هارون و مأمون از این مرکز علمی.

امام رضا (ع) در این برهه فعالیت علمی خود را در موارد زیر متمرکز کرده بود:

۱ـ پاسخگویی به شبهات علمی، عقیدتی و حراست از عقاید مردم، خصوصاً صیانت از شیعه.

۲ـ شرکت در جلسات علمی و مناظرات کلامی که با حضور رهبران فرقه‌های اسلامی و ملل دیگر تشکیل می‌شد.

۳ـ تبیین جایگاه امامت در مقابل همه مسلمانان و فرقه‌هایی چون واقفیه که بر امامت امام کاظم (ع) باقی بوده و امامت امام رضا (ع) را قبول نمی‌کردند.

۴ـ تربیت شاگردان متخصص در علوم مختلف.

۵ـ بیان احکام اسلام.

۶ـ بیان صدها روایت در موضوعات مختلف کلامی، فقهی، بهداشتی، اجتماعی، اخلاقی و... .

نتایج این تلاش‌های علمی برای شیعه و معتقدان به امامت بسیار مغتنم بود و برای جهان اسلام افتخاراتی بزرگ داشت و در تعالی فرهنگی تأثیر مهم از آن جهت که هیچ یک از رهبران فرقه های اسلامی قادر به پاسخگویی شبهات عقلی حاصل از ورود افکار فلسفی یونان نبودند. اما در این دوره امام رضا (ع) در فرصت‌های مختلف تمام شبهات را پاسخ داد. هیچ یک از رهبران فرق اسلامی قادر به مناظره با رهبران ادیان دیگر نبودند، ولی امام رضا (ع) با تمام آن‌ها مناظره و بر آنان چیره می‌شد. این دستاوردهای بزرگ خود سبب ثبات، گسترش اسلام و مایه اقتدار مسلمانان بود.

ثمرات مهاجرت امام رضا (ع) به ایران/ چرا امام هشتم (ع) ولیعهد شد؟

یکی از مسائلی که درباره زندگی امام رضا (ع) مطرح می‌شود، بحث ولایتعهدی ایشان است. چرا حضرت (ع) درخواست مأمون عباسی را قبول کردند؟

امام رضا (ع) در کنار فعالیت‌های علمی در قبال مأمون و سایر رجال سیاسی زمان خود نیز مواضعی اتخاذ کرد که در راستای حفظ میراث امامت مهم بود. مأمون با طرح قضیه ولایتعهدی و احضار امام  (ع) از مدینه به مرو اهدافی را دنبال می‌کرد و در فکر از بین بردن و وجاهت امامت و امام رضا (ع) بود و اهداف سیاسی دیگری را نیز در این اندیشه دنبال می‌کرد. اما مواضع سیاسی امام رضا (ع) نه تنها جایگاه امامت را بسیار مهم نشان داد و حراست کرد، بلکه مأمون را نیز در دنبال‌گیری اهداف خود مأیوس کرد. امام پس از قبول ولایت‌عهدی با اصرار مأمون و با شرایط خاص، مأمون را در تنگنا قرار داد و مجبور شد شرایط امام را بپذیرد. آن حضرت (ع) به مأمون فرمود: تو اگر استحقاق خلافت را داری نمی‌توانی آن را به دیگران بدهی و اگر استحقاق نداری در منصبی که ماذون نیستی غاصبانه بر آن تکیه زدی.

امام رضا (ع) با این حرکت دقیق نه تنها مشروعیت حکومت مأمون و عباسیان دیگر را به زیر سؤال برد، بلکه مشروعیت حکومت خلفای پیشین را نیز که غاصبانه بر مسندی نشسته بودند که استحقاق آن را نداشتند، با سؤال و شبهه مواجه کرد و در برابر دیدگان تیزبین آیندگان تاریخ قرار داد تا در این باره به درستی به قضاوت بنشینند. مأمون قصد داشت با حضور امام در دستگاه خود، برای حکومت خود مشروعیت و مقبولیت در بین شیعه درست کند. از طرفی بسیاری از شورشیان علوی را به انقیاد حکومت خود وادار کند و از جهتی وجاهت ائمه از بین ببرد! او در این باره به صراحت اظهار داشت: این مرد (امام رضا) کارهای خود را از ما پنهان کرده و مردم را به امامت خود می‌خواند، ما او را بدین جهت ولیعهد قرار دادیم که مردم را به خدمت ما خوانده و به سلطنت و خلافت ما اعتراف کند و در ضمن فریفتگانش بدانند که او آن چنان که ادعا می‌کند نیست و این امر (خلافت) شایسته ما است نه او... !

مقاصد مأمون دقیقاً در این بیانات روشن شده و امام از این اهداف آگاهی داشت. لذا مواضعی در برابر او اتخاذ کرد که هیچ نتیجه‌ای برای او نداشته باشد، اظهار عدم مشروعیت خلافت مأمون، مساوی بود با عدم مشروعیت تمام مدعیان خلافت پس از پیامبر، این برای شیعه دستاورد تاریخی بزرگ بود. مأمون پس از اینکه از راهش نتیجه نگرفت با خشم و کینه از امام، تصمیم به قتل امام گرفت تا شکست تلخ خود را به این وسیله جبران کند.

مهاجرت امام به ایران نیز دستاورد مهمی برای آینده اسلام داشت، رونق شیعه و آشنایی تمام فرقه‌های اسلامی با امامت و وقوف از جایگاه آن‌ها در اسلام با توجه به بیانات امام در حدیث سلسله الذهب و حصن توحید و شرایط آنکه هزاران و صدها راوی و نویسنده حدیث این حدیث را ضبط کردند. علاوه بر آن حضور امام در شرق ایران این منطقه را سال‌ها مرکز علمی جهان اسلام قرار داد. مرکزیت علمی که سال‌ها و تا حدود قرن ۸ استمرار داشت و بعداً نیز پس از فترت موقت در عصر مغول این رویکرد علمی دوباره زنده شد از برکات حضور امام هشتم در خراسان بود.

شرط اصلی تحقق توحید و ماندگاری راه رسالت از منظر امام رضا (ع)

با توجه به اینکه در زمان امام رضا (ع) بحث‌های کلامی و عقیدتی به اوج کمال و پختگی‌اش رسیده بود، امام چگونه توانست امامت را در جهان اسلام نهادینه کنند؟

تا روزگار امام رضا (ع) امامت در این محدوده که حضرت (ع) تبیین فرمود نشده بود، چون زمینه مناسب فراهم نبود. در میان فرقه‌های اهل سنت این نظریه رواج داشت که خلیفه توسط اجماع امت یا شوری و... از میان قریش یا... انتخاب می‌شود و فرقه‌هایی از شیعه نیز قائل به امامت مفضول با وجود فاضل بودند. شیعه از دیرباز با استناد به قرآن کریم و آیه «یَا أَیُّهَا الرَّسُولُ بَلِّغْ مَا أُنزِلَ إِلَیْکَ ... اَلْیوْمَ أَکمَلْتُ لَکمْ دینَکمْ وَ أَتْمَمْتُ عَلَیکُمْ نِعْمَتی وَ رَضیتُ لَکُمُ الْإِسْلامَ دیناً...» معتقد است که پیامبر (ص) در واقعه غدیر این دستور خدا را به اجرا گذاشت.

از جمله مسائلی که امام رضا (ع) درباره آن مباحثی مطرح فرمود، تأکید بر واقعه غدیر، امامت و فضایل امیرمؤمنان (ع) است که درباره علوم آن حضرت که در این دوره نیاز به مطرح کردن و تأکید بود. از آن جهت فرصت مناسبی برای امام رضا (ع) در میان مردم فضای مناسبی به وجود آمد تا این مسائل مطرح شود. بنابراین حضرت در این زمینه مباحثی فراوان مطرح می‌کرد و به اثبات حقانیت خلافت علی (ع) در مقابل نظریه تقدم مفضول بر فاضل می‌پرداخت. چنان که نقل شده مأمون نیز این بحث را با علمای اهل سنت مطرح و آن‌ها را در این زمینه با اقامه ادله محکم ساکت و نظر آن‌ها را باطل کرد و برتری و امامت امیرمؤمنان (ع) را بر آنان ثابت کرد.

امام رضا (ع) در مقابل ناصبین، واقفیه، زیدیه و فرقه‌های منحرف از شیعه و فرقه‌های کلامی اهل سنت مثل اهل حدیث و معتزله اکثر روایاتی را که از پیامبر (ص) درباره دوستی، ولایت، امامت، برتری و وجوب اطاعت امیرمؤمنان (ع) بود، مطرح و تشریح می‌کردند و بیشتر این مباحث فرصت استثنایی در مرو به وجود آمد که حضرت (ع) توانست اصل امامت را مطرح و امامت خود و حجت بودن خود بر اهل زمان را به صراحت بیان کرد. چنان که در حدیث سلسلة الذهب پس از بیان توحید مسأله امامت خویش را مطرح و خود را از شرایط ورود به حصن الهی دانست که مردم گمان می‌کردند پس از توحید نبوت و بعد از آن خلافت راه درستی است که انتخاب کرده‌اند. امام این گمان را باطل کرد و امامت را شرط اصلی تحقق توحید و ماندگاری راه رسالت بیان کرد.

از امام رضا (ع) در زمینه اثبات اساس امامت که از علی آغاز می‌شود ۷۳ روایت نقل شده که علاوه بر آن در مناظرات و پاسخ به سؤال‌ها این مسأله را مطرح و در هر فرصت این اصل را بیان می‌فرمود. امام (ع) در احادیث خود به ترتیب از امامت عامه و اصل امامت شروع و به امامت خاص و ویژگی‌های امیرمؤمنان و سایر ائمه از خود می‌پرداخت و آشکارا خود را امام معرفی می‌کرد، در حالی که زمینه در دوره‌های قبل به این صراحت روشن نشده بود و لقب رضا به آن حضرت به این مناسبت از طرف پیامبر اکرم (ص) داده شده است، چون همه امت راضی شدند و ولایتش حتی مخالف بزرگی چون مأمون به فضلش اعتراف کرد.

تلاش‌های رضوی برای استمرار امامت/ شاعری که اشک امام هشتم را درآورد

درباره امام موسی بن جعفر(ع) که عده‌ای گمان می‌کردند آن حضرت زنده است، امام رضا (ع) برای اینکه شبهه آن‌ها را پاسخ دهد فرمود: رسول خدا (ص) از دنیا رحلت فرمود، پدرم نیز رحلت فرموده است. واقفیه به همین بهانه از قبول امامت امام کاظم طفره می‌رفتند تا امامت امام رضا (ع) را انکار و بدین وسیله به آرزوی مادی خود نائل شوند. لذا امام در مقابل آن‌ها جبهه‌گیری کرد و به صراحت فرمود که امام بعد از او من هستم، چنان که امام پیش از او وفات کرد و خود او نیز وفات کرد. عده‌­ای از واقفیه به امامت امام قائل شدند و به عقیده خود برگشتند.

روایات مهم آن حضرت درباره غیبت امام دوازدهم نیز از جمله روایات کلامی نقل شده در منابع مهم شیعه است. این مساله نیز که از طرف حضرت برجسته شد. به نظر می‌رسد به خاطر رفع این شبهه بود که عده‌ای از شیعه قائل به غیبت و زنده بودن امام کاظم (ع) شدند. امام رضا (ع) جهت دفع این شبهه و پاسخگویی به سؤالاتی که در این زمینه بود، اقدام می‌فرمود تا بدین وسیله هم غیبت امام زمان(عج) را یادآوری و آن را مهم نشان دهد و هم مدعیان دروغین مهدویت و پیروی امام مهدی (عج) را رسوا کند.

در سروده­، دعبل خزاعی شاعر اهل بیت نیز این مساله مطرح شد که حضرت (ع) به شدت گریست و فرمود: ای دعبل این بیت شعر را روح القدس به تو الهام کرده است. «خروج امام لامحاله خارج ـ یقوم علی اسم الله و البرکات،» پس از آن امام شروع کرد، نام ائمه بعد از خودش را تا حضرت مهدی (عج) ذکر کرده و به حدیث پیامبر اکرم (ص) در این مورد اشاره و مشخص کردن وقت توقیت (تعیین وقت ظهور) آن را نیز بر اساس حدیث نبوی نهی کرد.

روایتی دیگر در پایان ذکر شده که کسی از امام سؤال کرد تو صاحب این امر هستی، حضرت فرمود: من صاحب این امرم، ولی کسی که جهان را پر از عدل و داد کند، فردی است که دارای خصوصیات برجسته از جمله خصوصیات ظاهری که امام به برخی اشاره فرمود: در سن پیران با سیمای جوانان ظهور کند، دارای هیکلی قوی و قدرتمند است... عصای موسی و انگشتر سلیمان با اوست. چهارمین نسل از فرزندان من است. غیبت او را خداوند تا هر وقت که اراده فرماید طولانی خواهد کرد.

روایاتی که درباره امام زمان (عج) از امام رضا (ع) وارد شده ناظر به موضوعاتی نظیر پنهانی ولادت آن حضرت، نسب او روشن و پدر و مادرش کاملاً معلوم، حضرت فرمود به اسم خود معروف نباشد و اسم او برای اکثر مردم مخفی است، اشاره به وضع اجتماعی و فرهنگی عصر غیبت و آشوب‌های عراق و تقیه شیعه تا عصر ظهور و نامعلوم بودن وقت ظهور است. این دستاورد مهم در زمان ائمه بعدی استمرار یافت، تکمیل شد و زمینه‌سازی دوره غیبت فراهم شد.

امام رضا علیه السلام در کلامی گران‌بها پنج نشانه فروتنی و تواضع را بیان فرموده‌اند.

امام رضا علیه السلام :

اَلتَّواضُعُ دَرَجاتٌ: مِنْها أَنْ یَعْرِفَ الْمَرْءُ قَدْرَ نَفْسِهِ فَیُنْزِلَها مَنْزِلَتَهابِقَلْبٍ سَلیمٍ، لایُحِبُّ أَنْ یَأْتیَ إِلی أَحَدٍ إِلاّ مِثْلَ مایُؤْتی إِلَیْهِ، إِنْ رَأی سَیِّئَةً دَرَأَهابِالْحَسَنَةِ، کاظِمُ الْغَیْظِ عافٍ عَنِ النّاسِ، وَاللّه ُ یُحِبُّ الْمُحْسِنینَ؛

مشرق- امام رضا علیه السلام:

تواضع درجاتی دارد: یکی از آنها این است که انسان اندازه خود را بشناسد و با طیب خاطر خود را در آن جایگاه قرار دهد، دوست داشته باشد با مردم همان گونه رفتار کند که انتظار دارد با او رفتار کنند، اگر بدی دید آن را با خوبی جواب دهد، خشم خود را فروخورد و از مردم درگذرد. و خداوند نیکوکاران را دوست دارد.

"اصول کافی، جلد2، صفحه 124"

چرا در آيه ولایت، در قسمت اول، «أُوْلِي الأَمْرِ» آمده و بيان می‌دارد از خدا و رسول و صاحبان امر (که شيعه آنان را امامان معصوم می‌داند) اطاعت کنيد، ولی در قسمت دوم و بعد از «فَإِن تَنَازَعْتُمْ»، می‌گوید در صورت اختلاف در امر دينی آن را به خدا و رسولش عرضه بداريد و دیگر به "أُوْلِي الأَمْرِ" اشاره نشده است؟

«يا أَيُّهَا الَّذينَ آمَنُوا أَطيعُوا اهلّه وَ أَطيعُوا الرَّسُولَ وَ أُولِي الْأَمْرِ مِنْكُمْ فَإِنْ تَنازَعْتُمْ‏ في‏ شَيْ‏ءٍ فَرُدُّوهُ إِلَى اهلّه وَ الرَّسُولِ إِنْ كُنْتُمْ تُؤْمِنُونَ بِاللَّهِ وَ الْيَوْمِ الْآخِرِ ذلِكَ خَيْرٌ وَ أَحْسَنُ تَأْويلا»؛ اى كسانى كه ايمان آورده‌اید! اطاعت كنيد خدا را! و اطاعت كنيد پيامبر خدا و اولوالأمر [اوصياى پيامبر] را! و هرگاه در چيزى نزاع داشتيد، آن را به خدا و پيامبر بازگردانيد (و از آن‌ها داورى بطلبيد) اگر به خدا و روز رستاخيز ایمان‌دارید! اين (كار) براى شما بهتر و عاقبت و پايانش نيكوتر است‏. (1)

این مسئله، در قالب پرسش و پاسخ در تفسير «نمونه» چنين آمده است:

«اگر منظور از "اولوالأمر الامر" امامان و رهبران معصوم است، پس چرا در ذيل آيه كه مسئله تنازع و اختلاف مسلمانان را بيان می‌کند می‌گوید: «فَإِنْ تَنازَعْتُمْ فِي شَيْ‏ءٍ فَرُدُّوهُ إِلَى اهلّه وَ الرَّسُولِ إِنْ كُنْتُمْ تُؤْمِنُونَ بِاللَّهِ وَ الْيَوْمِ الْآخِرِ ذلِكَ خَيْرٌ وَ أَحْسَنُ تَأْوِيلًا»؛ اگر در چيزى اختلاف كرديد آن را به خدا و پيامبر ارجاع دهيد اگر ايمان به پروردگار و روز بازپسين داريد، اين براى شما بهتر و پايان و عاقبتش نيكوتر است.

همان‌طور كه می‌بینیم در اینجا سخنى از "اولوالأمر" به ميان نيامده و مرجع حل اختلاف تنها خدا (كتاب اهلّه، قرآن) و پيامبر (سنت) معرفی‌شده است.

در پاسخ اين ايراد بايد گفت:

اولاً اين ايراد مخصوص تفسير دانشمندان شيعه نيست بلكه به ساير تفسيرها نيز باکمی دقت متوجه می‌شود و ثانیاً شكى نيست كه منظور از اختلاف و تنازع در جمله فوق، اختلاف و تنازع در احكام است نه در مسائل مربوط به جزئيات حكومت و رهبرى مسلمين، زيرا در اين مسائل مسلماً بايد از "اولوالأمر " اطاعت كرد (همان‌طور كه در جمله اول آيه تصریح‌شده).

بنابراین؛ منظور از آن، اختلاف در احكام و قوانين كلى اسلام است كه تشريع آن باخدا و پيامبر (صلی‌الله علیه و آله) است، زيرا می‌دانیم امام فقط مجرى احكام است، نه قانونى وضع می‌کند و نه نسخ می‌کند، بلكه همواره در مسير اجراى احكام خدا و سنت پيامبر (صلی‌الله علیه و آله) است و لذا در احاديث اهل‌بیت (علیهم‌السلام) می‌خوانیم كه اگر از ما سخنى برخلاف كتاب اهلّه و سخن پيامبر (صلی‌الله علیه و آله) نقل كردند هرگز نپذيريد، محال است ما چيزى برخلاف كتاب اهلّه و سنت پيامبر (صلی‌الله علیه و آله) بگویيم.

بنابراین؛ نخستين مرجع حل اختلاف مردم در احكام و قوانين اسلامى خدا و پيامبر (صلی‌الله علیه و آله) است كه بر او وحى می‌شود و اگر امامان معصوم بيان حكم می‌کنند، آن نيز از خودشان نيست بلكه از كتاب اهلّه و يا علم و دانشى است كه از پيامبر (صلی‌الله علیه و آله) به آن‌ها رسيده است؛ و به‌این‌ترتیب علت عدم ذكر "اولوالأمر " در رديف مراجع حل اختلاف در احكام روشن می‌گردد.»(2)

 پی‌نوشت‌ها:

1. نساء: 4/ 59.

2. مكارم شيرازى، ناصر، تفسير نمونه، ج ‏3، ص 442-441.

امام جعفر صادق علیه السلام برای زائر پیاده حرم اباعبدالله علیه السلام توصیه فرموده‌اند که وقتی به فرات وارد شدی ابتداء غسل کن و کفش‌هایت را آویزان نما و پای برهنه راه برو و مانند بنده ذلیل راه برو.

امام صادق علیه السلام:

مَنْ أَتَی قَبْرَ الْحُسَیْنِ ع مَاشِیاً کَتَبَ اللَّهُ لَهُ بِکُلِّ خُطْوَةٍ أَلْفَ حَسَنَةٍ وَ مَحَا عَنْهُ أَلْفَ سَیِّئَةٍ وَ رَفَعَ لَهُ أَلْفَ دَرَجَةٍ فَإِذَا أَتَیْتَ الْفُرَاتَ فَاغْتَسِلْ وَ عَلِّقْ نَعْلَیْکَ وَ امْشِ حَافِیاً وَ امْشِ مَشْیَ الْعَبْدِ الذَّلِیلِ فَإِذَا أَتَیْتَ بَابَ الْحَائِرِ فَکَبِّرْ أَرْبَعاً ثُمَّ امْشِ قَلِیلًا ثُمَّ کَبِّرْ أَرْبَعاً ثُمَّ ائْتِ رَأْسَهُ فَقِفْ عَلَیْهِ فَکَبِّرْ أَرْبَعاً [فَکَبِّرْ وَ صَلِّ عِنْدَهُ وَ اسْأَلْ ]وَ صَلِّ أَرْبَعاً وَ اسْأَلِ اللَّهَ حَاجَتَکَ.

امام صادق علیه السلام فرمودند:

کسی که پیاده به زیارت قبر حضرت امام حسین (ع) رود، خداوند متعال به هر قدمی که بر می‎‌دارد هزار حسنه برایش ثبت و هزار گناه از وی محو می‌فرماید و هزار درجه مرتبه‌اش را بالا می‌برد سپس فرمودند: «وقتی به فرات وارد شدی ابتداء غسل کن و کفش‌هایت را آویزان نما و پای برهنه راه برو و مانند بنده ذلیل راه برو، و وقتی به درب حائر رسیدی چهار مرتبه تکبیر بگو؛ سپس اندکی حرکت کن باز چهار بار تکبیر گفته, بعد به طرف بالای سر حضرت برو و در آنجا بایست و سپس چهار مرتبه تکبیر بگو و نزد قبر نماز بخوان و از خداوند متعال حاجت خود را بخوا».

"کامل الزیارات، باب چهل و نهم"

عادل عبدالمهدی چهارشنبه در اظهاراتی پس از شرکت در مراسم تشییع شهید علی اللامی فرمانده لشکر چهارم پلیس فدرال در مقر فرماندهی پلیس فدرال(اللامی در حمله تروریست‌های داعشی جان خود را از دست داده بود) به تمجید از این فرمانده پلیس که جانش را در راه دفاع از مردم عراق و در نبرد با تروریسم تکفیری از دست داد، پرداخت و گفت ما امروز اینجا آمده‌ایم تا از یکی از شهدای قهرمان خود که جانش را در نبرد با داعش و تروریسم تقدیم کرد، تجلیل کنیم.

نخست وزیر عراق افزود ما همچنان به نبرد با داعش و این چالش با وجود تمام دشواری‌ها و مشکلات ادامه خواهیم داد.

عبدالمهدی به حوادثی که عراق شاهد بوده از جمله تظاهرات اخیر اشاره کرد و گفت ما خواسته‌های مردم را گوش می‌کنیم و برای برآورده کردن آن تلاش می‌کنیم. وی خاطر نشان کرد داعش همچنان به اقدامات تروریستی خود می‌پردازد و تلاش م‌کند از ماموریت نیروهای ما سوء‌استفاده کرده و فعالیت‌هایش را تشدید کند. وی افزود تحولات منطقه‌ای و تحولات کشور برادر، سوریه، نیروهای امنیتی ما را در برابر چالش‌ها و تهدیدهای مختلف قرار داده است.

نخست وزیر عراق گفت نتایج کمیته تحقیقات و گزارش آن حرفه‌ای است، ما اشتباهات را برطرف خواهیم کرد، همچنانکه با قدرت و قاطعیت در کنار نیروهای ارتش، پلیس و پیشمرگه ایستاده‌ایم.

عبدالمهدی از گروه‌های سیاسی خواست با همکاری یکدیگر برای حل مشکلات تلاش کرده و به فعالیت سران قوای سه گانه و نهادهای دولتی برای تحقق اهداف کمک کنند.

شبکه السومریه هم گزارش داد که عادل عبدالمهدی فردا پنجشنبه در سخنانی خطاب به ملت عراق به اقدامات اصلاحی فوری خواهد پرداخت.

الفرات هم مهمترین محورهای سخنرانی عبدالمهدی در روز پنجشنبه را منتشر کرده است. بر  اساس این گزارش، عبدالمهدی در سخنرانی فردا تاکید خواهد کرد که ما به نظامیان آمریکایی اجازه نداده‌ایم که از سوریه عقب نشینی کنند و در عراق باقی بمانند.

عبدالمهدی همچنین خواهد گفت که صندوق بیمه اجتماعی از محل پول‌های کاهش حقوق برای مهار فقر تشکیل خواهد شد.

به گزارش الفرات، عبدالمهدی در سخنرانی فردا از کاهش میزان حقوق مسئولان سخن خواهد گفت.

تاکید وزارت دفاع عراق بر اهمیت حمایت از شهروندانی که به صورت مسالمت آمیز تظاهرات می‌کنند

خبر دیگر از عراق اینکه وزارت دفاع این کشور امروز چهارشنبه بر اهمیت حمایت از شهروندانی که به صورت مسالمت آمیز و متمدانه تظاهرات می‌کنند، تاکید کرد . وزارت دفاع عراق خطاب به تظاهرکنندگان اعلام کرد وظیفه ما حمایت از شماست.

سرتیپ یحیی رسول مدیر روابط و اطلاع رسانی وزارت دفاع عراق به السومریه گفت نیروهای امنیتی بر حمایت از شهروندانی که به صورت مسالمت آمیز و متمدانه تظاهرات می‌کنند، پافشاری می‌کنند.

تعیین زمان خروج نظامیان آمریکایی

نجاح الشمری وزیر دفاع عراق تاکید کرد نظامیان آمریکایی که از شمال شرقی سوریه به سمت عراق عقب نشینی کردند، طی چهار هفته آینده خاک عراق را ترک خواهند کرد. وی در پی نشست خود با مارک اسپر وزیر دفاع آمریکا به این موضوع اشاره کرد.

بر اساس گزارش الفرات، الشمری افزود اسپر بنا به دعوت پیشین به عراق سفر کرد و دو طرف در مذاکرات روز چهارشنبه توافق کردند تا نظامیان آمریکایی که از سوریه وارد خاک عراق شدند، در فاصله زمانی که فراتر از چهار هفته نباشد، عراق را ترک خواهند کرد. وی افزود هواپیماهایی که نظامیان آمریکایی را به خارج از عراق منتقل خواهند کرد، عملا وارد شده اند.

تکذیب استعفای عادل عبدالمهدی

خبر دیگر اینکه «بنکین ریکانی» وزیر بازسازی و مسکن عراق تاکید کرد : عادل عبدالمهدی نخست وزیر عراق هرگز استعفا نخواهد کرد،چرا که استعفا را فرار از مسئولیت قلمداد می‌کند آن هم در سایه شرایط دشواری که کشور به سر می‌برد.

ریکانی افزود دولت به تمام وعده‌هایش که داده بود، عمل کرده و وعده‌های باقی مانده را هم به زودی اجرایی خواهد کرد.

مقام معظم رهبری:

امروز در دنیای اسلام یکی از دردهای بزرگ، درد تفرقه و جدایی است؛ شیعه و سنّی نباید بگذارند دشمن از اختلافاتشان سوء استفاده کند؛ هر ملتی که متحد باشد، هر ملتی که میان خود تنازع و جدالِ ویرانگر نداشته باشد، مقابل همه ی دشمنی ها شکست ناپذیر خواهد شد.

آیت الله جوادی آملی:خداوند قرآن را نازل کرد اما نزول قرآن مانند نزول باران نیست؛ خداوند باران را به زمین انداخت اما قرآن را به زمین آویخت و به همه ما امر کرد این طناب را محکم بگیرید و بالا بیایید؛ وحدت اسلامی و تقریب مذاهب اسلامی به عنوان اساس مقابله با چالشهای فراروی جهان اسلام مطرح است.

آیت الله جوادی آملی با بیان این مطلب که «مهمترین عامل تقریب میان مسلمانان قرآن کریم است» اظهار داشت: خداوند قرآن را نازل کرد اما نزول قرآن مانند نزول باران نیست؛ خداوند باران را به زمین انداخت اما قرآن را به زمین آویخت و به همه ما امر کرد این طناب را محکم بگیرید و بالا بیایید. 

طنابی که در گوشه‌ای افتاده قابل بالا رفتن نیست اما حبلی که به بالا متصل باشد هم از سقوط نجات می دهد و هم زمینه صعود را فراهم می آورد. تنها راه تحقق تقریب بین مذاهب اسلامی اولاً نجات از شرک رقیق و منیّتی است که در بسیاری وجود دارد و ثانیاً دستیابی به قرب الهی و حقیقت الهی است که در این صورت نه داعشی در جهان اسلام به وجود خواهد آمد و نه جریانهای تکفیری و سلفی وجود خواهند داشت.

در اربعین شهادت سید و سالار شهیدان، حسینیه امام خمینی(ره) میزبان هیئت‌های دانشجویی از سراسر کشور بود و دانشجویان عزادار در حضور رهبر معظم انقلاب اسلامی، همنوا با زائران کربلای معلّی فریاد «لبیک یا حسین» سر دادند.

حضرت آیت الله خامنه‌ای در این مراسم در سخنان کوتاهی با تشکر از مراسم عزاداری پر شور و با صفای جوانان، خطاب به آنان گفتند: صفا و نورانیت شما عزیزان بسیار مغتنم است و بنده همواره از خداوند متعال مسألت می‌کنم که ما و شما را همواره در مسیر مستقیم ثابت قدم بدارد، چرا که اگر شما در این مسیر حق ثابت قدم باشید، کشور و دنیا اصلاح و بشریت از منافع آن بهره‌مند می‌شود.

همچنین حجت‌الاسلام سعدی سخنران مراسم، گفتمان مقاومت ملت ایران را برگرفته از مقاومت حسینی(ع) خواند و افزود: جریان سلطه و استکبار به دنبال آن است که به‌وسیله تریبونهای پر شمار تبلیغاتی خود، جای حق و باطل را عوض کند اما همچنانکه حضرت امام سجاد(ع) و حضرت زینب کبری (س) در کوفه و شام با سخنان روشنگر خود حکومت اموی را رسوا کردند، امروز نیز باید تریبونهای جریان حق، حرف اسلام و انقلاب را با قدرت بیان و القائات نظام سلطه را افشا کنند.

در این مراسم همچنین آقایان حنیف طاهری و مطیعی به قرائت زیارت اربعین و ذکر مصیبت و نوحه بر مصائب حضرت سیدالشهداء (ع) و اهل بیت ایشان پرداختند.

در پایان مراسم، نماز ظهر و عصر به امامت رهبر انقلاب اسلامی اقامه شد.

حضرت آیت الله مکارم شیرازی که در دوران طلبگی خود دو بار توفیق حضور در راهپیمایی اربعین را داشته، خاطراتی خواندنی از این سفر معنوی بیان می کند.

آیت الله مکارم شیرازی که در دوران طلبگی خود، در سال های 1369 تا 1370 هجری قمری، در نجف اشرف ساکن بوده دو بار توفیق پیاده روی از نجف تا کربلا را داشته است. معظم له با پای برهنه از مسیر شط (رودخانه) که حدود 20 کیلومتر طولانی تر از مسیر کنونی نجف کربلاست و حدود 3 روز به طول می انجامید، به زیارت اباعبدالله الحسین(ع) مشرف شدند.

آنچه از نظرتان می گذرد، خاطرات خواندنی این مرجع تقلید از پیاده روی اربعین است که در جمع نمایندگان و مسئولین هیئت های دانشجویی عازم پیاده روی اربعین بیان شده است.

پیاده روی علما در اربعین حسینی

وقتی در نجف بودیم و درس می خواندیم، طلاب در ایّام خاصی، اربعین یا غیر اربعین، پیاده به کربلا می رفتند که در این میان علما و مراجع هم بودند. بنده نیز دو بار موفق شدم در پیاده روی از نجف تا کربلا شرکت کنم، اما در آن روزگار، دسته های کوچکی پیاده روی می کردند.

سه روز و دو شب در راه بودیم

در یکی از سفر ها که پیاده عازم کربلا بودیم، ظهر اطراق کردیم، نصف راه قبل از ظهر و نصف راه را بعدازظهر در طول سه روز طی می کردیم. لذا سه روز و دو شب در راه بودیم و شب ها در مضیف های شیعیان فرات (الفرات الاوسط) که سالنی ساده برای پذیرایی از زائران حسینی داشتند، استراحت می کردیم، امروزه مردم از جاده ای که از میان بیابان عبور می کند، حرکت می کنند ولی در گذشته، نمی توانستیم از آنجا برویم، چون بیهوده بود، کسی نبود، نفرات کم...، و در وسط راه، شب کجا بمانیم؟ لذا ما از نجف می آمدیم کوفه؛ کوفه کنار شط است. از کنار شط می رفتیم به سوی کربلا. یعنی یک نیم دایره، تقریباً طی می کردیم.

در اطراف شط، قبایل شیعه هستند و خیلی علاقه به زوّار دارند. رئیس قبیله یک مُضیفی دارد، یعنی یک میهمان خانه ای دارد، یکی از شرایط رئیس قبیله، داشتن آن مُضیف است. شب ها ما می رفتیم در مضیف آنها و خیلی هم خوشحال می شدند که پذیرایی از زوّار امام حسین(ع) کنند، تمام قبایل وسط راه، شیعه بودند.

دوغ خنک

یک خانمی بود و وسط راه دوغ آورده بود که به زوّار بدهد. من یادم هست که این چادرش را گرفته بود روی این دوغ، که آفتاب بهش نخورد، گرم نشود. اینقدر دقت داشت که در پذیرایی از زوّار، بهترین راه را [به کار ببندد].

خنجر کشیدند تا مهمانشان شویم

ظهر که می شد زیر درختان نخل اطراق می کردیم و همراه خودمان یک مقدار نان خشک و یک مقدار ماست آب گرفته و یک چراغ، از این چراغ نفتی هایی که با فشار روشن می شد، می بردیم و چایی و بساط و اینها.

ظهرها جایی نمی رفتیم، خودمان کنار شط، در آن سایه می نشستیم، منتها آب فرات، خواهید دید، گل آلود است، نمی شود از آن برای خوردن استفاده کرد. باید ته نشینش کنی، ما هم که نمی توانستیم ته نشین کنیم.

زوّار از روشی استفاده می کردند، ماده ای هست به نام «زاق» ، که این را در آب، با دست حرکت می دادند، تمام آن چیز ها را ته نشین می کرد و از آب صاف، استفاده می نمودند، یک خورده زاق همراهمان می بردیم، نان خشک همراهمان می بردیم، ماست کیسه انداخته همراهمان می بردیم؛ چراغی و بساطی و اینها، و شب را در مضیف ها می ماندیم، طبعاً صبح هم آنجا بودیم.

در یکی از سفر ها ما ظهر اطراق کردیم و استراحت، و دیگر بعدازظهر باید راه می رفتیم.

شروع کردیم به راه رفتن، چندتا از جوان های عرب، مال یکی از مُضیف ها، آمدند به ما پیشنهاد کردند که امشب را اینجا باشید. گفتیم ما تازه راه افتادیم، تا شب خیلی وقت است، ما باید برویم. یکیشان گفت علاج ندارد. از او اصرار و از ما انکار، یک وقت دیدیم خنجر کشید که باید پیش ما بمانید! یعنی اینقدر علاقه به زوّار داشتند!

من گفتم ما قول می دهیم که از طرف شما هم زیارت می کنیم، بنابراین اجازۀ مرخصی ما را بدهید. دیگر هر طوری بود راضی شان کردیم و اجازۀ مرخصی را گرفتیم و حرکت کردیم.

پیاده روی با پای برهنه

به ما گفته بودند با کفش نمی توانید پیاده روی کنید، توی کفش، پاهایتان، انگشت هایتان زخم می شود، لِه می شود، باید با پای پیاده بروید، با پای برهنه. طبعاً ما با پای برهنه می رفتیم و خارها هم در پایمان می رفت و خارها را هم قبول می کردیم، «در بیابان گر به شوق کعبه خواهی زد قدم *** سرزنش ها گر کند خوار مغیلان، غم مخور» و مهم هم نبود.

و از جمله یکی از دوستان ما بود دوتا فرزند داشت، تقریباً پنج ساله شش ساله؛ اینها را هم با خودش آورده بود. و اینها هم سه روز پیاده راه رفتند و بالاخره رسیدند به کربلا. وقتی رسیدیم آنجا دیگر واقعاً یک عالم پُرنشاطی داشتیم که این راه را ما طی کردیم.

و از خاطراتی که من هیچ وقت فراموش نمی کنم، گاهی خسته می شوم و ناراحت می شوم از بعضی چیزها، و ناچارم یک خاطرات شاد کننده ای را به ذهنم بیاورم، می روم توی آن حال و هوا و فکر می کنم از نجف داریم حرکت می کنیم و رفتیم زیر درخت ها، از آنجا رفتیم کجا و... اینها را در نظر مجسم می کنم تا رفع آن خستگی و ناراحتی بشود.

یک شرط دارد و آن شرطش هم این است که ...

امیدوارم سفر بسیار خوبی داشته باشید و در این چند روز که با هم هستید بتوانید واقعاً اهداف اسلامی تان را روشن تر کنید، سطح معرفت تان را بالاتر ببرید. قوّت ایمان و تهذیب نفس تان را بیشتر کنید و در واقع مایه ای بگیرید برای تمام عمرتان ان شاءالله که از آن سرمایه استفاده کنید.

ولی یک شرط دارد و آن شرطش هم این است که ما را هم از دعا فراموش نکنید. من به دعای کوچک هم قانع هستم، یک دعای کوچک هم بکنید و یک السّلام علیک یا اباعبدالله هم کوچک بگویید به همان هم ما قناعت می کنیم، من هم از صمیم دل برای موفقیت شما دعا می کنم.

ای کاش ما هم می رفتیم

در پایان برای کسانی که در مسیر پیاده روی اربعین به سمت حرم امام حسین علیه السلام حرکت می کنند توفیقات روز افزون را خواهانم، ای کاش ما هم در این سن و سال می توانستیم در این مسیر باشیم.

حج، حجت الاسلام و المسلمین محمد سالار، عضو شورای راهبری مجمع جهانی صلح اسلامی، در یادداشتی به تبیین دستاوردهای جهانی پیاده روی اربعین حسینی پرداخت. متن این یادداشت را در ادامه می خوانید:

بار دیگر اربعین حسینی از راه رسید و سیل مشتاقان و دلدادگان سرور آزادگان حضرت اباعبدالله الحسین از راه های دور و نزدیک از اقصی نقاط جهان با پای پیاده راهی قبله عشاق کربلای معلی شدند. میلیونها عاشق بی قرار مشتاقان جاده عاشقی نجف تا کربلا را به پاس زنده نگه داشتن یاد و نام اهل بیت و سیره امام سجاد و حضرت زینب کبری کاروان اسرا جابربن عبدالله انصاری و عطیه عوفی که سنت عزاداری حسین بن علی را پایه‌گذاری کردند قدم به قدم پیمودند. راستی چه رمز و رازی در این قیام عاشورا و نهضت خونین حسینی نهفته است که چون نگینی بر انگشتری تاریخ بشر و انسانیت همواره می درخشد؟ علل جاودانگی و ماندگاری این نهضت جهانی چیست؟ و چرا هیچ وقت فراموش نمی شود؟

پیامبر گرامی اسلام می فرماید: اِنَّ لِقَتْلِ الْحُسَیْنِ علیه السّلام حَرارَةً فی قُلُوبِ الْمُؤ منینَ لا تَبْرُدُ اَبَداً

شهادت امام حسین علیه السلام حرارت و داغ سوزان است در دل های مومنان که هرگز سرد و خاموش نمی شود اجتماع قریب ۳۰ میلیونی سرشار از شور و شوق و با شکوه و عظمت اربعین حسینی به خاطر توفیق و محبت عمیق و پایداری ائمه اطهار علیه السلام در اعماق دل شیعیان و پیروان مکتب حسینی قرار داده اند که محبت آنها به سوی امام و مقتدایشان کشیده می شود. در طول تاریخ عده ای  تلاش می کردند تا نام حسین و کربلا را از ذهن ها دور کنند و فرهنگ حسینی را از صفحه روزگار محو و نابود سازند. لذا برای رسیدن به اهداف شیطانی و پلید خویش از هیچ توطئه و دسیسه دریغ نکردند یک بنای قبر مطهر ابی عبدالله را تخریب نموده زمین کربلا را در زمان متوکل عباسی شخم زدند و بار دیگر آن زمین را به آب بستند، بار دیگر با انواع و اقسام فشارهای جسمی و روحی و شکنجه های شدید با زائران حسینی برای زیارت کربلا مخالفت نمودند، اما با وجود همه این تلاش ها و اقدامات غیر اسلامی و ضد انسانی دشمنان و حکومت های ستمگر امروزه نام حسین پس از قرن‌ها همچنان شهره ی جهان است و به آزادگان و حق جویان عالم نور امید می بخشد.

فداکاری و شهادت امام حسین دین را احیا کرد و از آنجا که دین الهی همیشگی و جاودانی است احیا گر دین خداوند نیز هرگز نمی میرد و نامش در عالم هستی جاودان خواهد بود و راهش همواره بر تارک زمان جاری است. اربعین فرصت بسیار مهم و مغتنمی برای بررسی اهداف و درس های عاشورا می باشد. برجسته‌ترین پیام عاشورا و اربعین حسینی درس عزت مداری است زیرا در فرهنگ اسلام، مسلمان عزیز است و ذلت و زبونی با مسلمانی قابل جمع نیست.

مسلمان هرگز زیر بار ننگ و خواری و ذلت نمیرود همراهی و پذیرش سلطه دشمنان خدا در اسلام مذموم است.یا أَیُّهَا الَّذینَ آمَنُوا لا تَتَّخِذُوا عَدُوِّی وَ عَدُوَّکُمْ أَوْلِیاءَ.

یکی از شعارهای امام حسین در روز عاشورا این شعار بود:

 اَلْمَوْتُ خَیْرٌ مِنْ رُکُوبِ اَلْعَارِ

وَ اَلْعَارُ خَیْرٌ مِنْ دُخُولِ اَلنَّارِ

مرگ از پذیرش ننگ بهتر وننگ از ورود در آتش سزاوار تر است.

یکی از افتخارات پیروان مکتب حسینی و انقلاب اسلامی مبارزه با استکبار جهانی و زیاده خواهی های آمریکای جهانخوار است که در قبال ظلم و جنایت و زورگویی کرنش نخواهند کرد. رهبر معظم انقلاب در مراسم تقدیر از مهمان‌نوازی موکب داران عراقی و خادمان راهپیمایی اربعین فرمودند:

دنیای امروز گرفتار ظلم و فساد و پستی شده است و به شدت نیازمند معرفت آزادگی حسینی است و اگر امام حسین به درستی معرفی شود در واقع اسلام  و قرآن معرفی شده است.

معظم‌له با تاکید بر اینکه منطق و پیام امام حسین نجات بخش دنیا از حاکمیت جبهه کفر و استکبار خواهد بود فرمودند: منطق امام حسین منطق دفاع از حق و ایستادگی در مقابل زور و توهین و گمراهی و استکبار است و جوانان دنیا و ملت‌های بی غرض امروز تشنه و نیازمند به این منطق هستند و حرکت عظیم راهپیمایی اربعین می‌تواند معرفت و منطق حسینی را به دنیا معرفی کند.

راهپیمایی عظیم اربعین بهترین فرصت برای تقویت روحیه وحدت و همبستگی افزایش ایمان باورها و تقویت روحیه جهادی در قبال مستکبران عالم و تلاش در جهت رفع گرفتاری‌ها و مشکلات مسلمانان جهان است.

حربه دشمنان جهت تسلط بر منابع و مصالح جهان اسلام سلاح تفرقه و اختلاف آفرینی است که متاسفانه به خاطر جهل و ناآگاهی برخی از جوامع اسلامی ضربه های شدیدی بر پیکره جهان اسلام وارد ساخته است. حسین بن علی خون داد تا جهل و ناآگاهی علمی و عملی را از میان بردارد و گمراهی وضلالت را از جامعه ریشه کن سازد.

بَذَلَ مُهجَتَهُ فِیکَ لِیَسْتَنْقِذَ عِبادَکَ مِنَ الجَهالَهِ وَ حِیرَهِ الضَّلالَه

خداوندا حسین ابن علی جانش را در راه تو نثار کرد تا بندگانت را از نادانی و سرگردانی و گمراهی نجات بخشد.

امام حسین تنها به جامعه اسلامی و به خصوص جهان تشیع تعلق ندارد بلکه متعلق به تمام آزادیخواهان و حق طلبان جهان است لذا یکی از بهترین فرصت ها برای ابلاغ پیام حسینی پیاده روی عظیم اربعین است تا همه جهانیان از اقوام و اقلیت‌ها و ادیان و مذاهب مختلف که در این اجتماع بزرگ شرکت می‌کنند، بدانند نهضت امام حسین یک نهضت فرادینی و جهانی است و خواهان آزادی و رهایی همه انسان‌ها از قید و بند اسارت و بردگی است و حد و مرز جغرافیایی ندارد که امروز بیش از هر زمان دیگر جامعه جهانی تشنه فرهنگ و معارف اسلام ناب و الگوپذیری و سرمشق از فرهنگ حسینی می باشد .شایسته است  نهضت عاشورا با سبک و سیاق مناسب علمی ، استدلالی و منطقه‌ای برای سیل مشتاقان شرکت کننده در کنگره عظیم اربعین مطرح گردد.

حفظ روحیه اخلاص، ایثار، ازخودگذشتگی و اهتمام به انجام عزاداری به سبک سنتی و بی پیرایه پرهیز از خرافات و بدعت هایی که با روح نهضت حسینی منافات داشته و باعث شادی و بهانه دادن به دست دشمنان اسلام خواهد شد از مهمترین وظایف و رسالت زائران اربعین حسینی محسوب می گردد. بدون تردید رعایت آداب مهمانی و سفر و امور زیارت موجب خوشنودی حسین بن علی و خاندان عصمت و طهارت خواهد بود.

برجسته ترین پیام های اربعین حسینی عزت، اقتدار، وحدت، حق طلبی، ظلم ناپذیری، برادری و اخوت اسلامی است که همگان موظفند برای گسترش و توسعه و ترویج این پیام‌های انسان‌ساز تلاش نمایند و موجب افتخار و سربلندی اهل بیت(ع) باشند.

امام صادق علیه السلام در این خصوص می‌فرمایند:

رحم الله من حببنا الی الناس

 خداوند رحمت کند کسی را که ما را محبوب مردم قرار دهد.(اصول کافی جلد۸ ص ۲۲۹)