جغرافیا :

ترکیه از شرق با گرجستان و ارمنستان و آذربایجان (بخش جمهوری خودمختار نخجوان ) و ایران ، از غرب با بلغارستان و یونان ، از جنوب با سوریه و عراق همسایه است .

 

دریای سیاه در شمال ، دریای اژه در غرب و دریای مدیترانه در جنوب ، ترکیه را با تمامی جهان مرتبط می سازد؛ از این رو ، ترکیه مرکز مسیرهای بازرگانی و مهاجرت شده است . دورترین نقطه در شرق ، نقطه ای است که مرز ایران و نخجوان را قطع می کند. دورترین نقطه در غرب در دماغة آولانا در گوکچه آدا، و در شمال در دماغه اینجه برون در استان سینوپ و در جنوب در روستای بیسون در استان ختای (انطاکیه ) واقع است.

 

کتابخانه کلاسوس در افسوس ؛ سال ۱۳۵میلادی

ترکیب واردات ترکیه نیز دگرگون شده و سهم کالاهای سرمایه ای و مواد خام در 1999 به بالاترین سطح خود رسید. کشورهای اروپای غربی جای مهم و ثابتی در تجارت خارجی ترکیه دارند . کشورهای اسلامی خاورمیانه و شمال افریقا نیز از 1359ش /1980 در تجارت خارجی ترکیه سهم مهمی دارند. در 1999، این کشورها 9ر14% از صادرات و 10% از واردات ترکیه را به خود اختصاص داده اند . در سالهای اخیر روابط تجاری بین ترکیه و کشورهای عضو اکو و نیز سازمان همکاریهای اقتصادی کشورهای حوزة دریای سیاه گسترش یافته است . فدراسیون روسیه و کشورهای آسیای مرکزی نیز نقش اساسی در تجارت خارجی ترکیه دارند . تا 1357ش /1978، کشاورزی در تولید ناخالص داخلی ترکیه سهم اساسی داشت ، ولی این سهم ، با تأکید بر صنعتی کردن کشاورزی ،از 5ر21% در 1358ش /1979به 1ر18% در 1369ش / 1990 و 15% در 1378ش / 1999 رسید .

کنگره جغرافیای اول که در سال 1941 در آنکارا برگزار شد، در پایان بررسی های طولانی خود ترکیه را به هفت منطقه جغرافی تقسیم نمود. در بررسی های کنگره نامبرده ویژگی های مختلف جغرافیایی ترکیه در نظر گرفته شد. 

 

بدین صورت که : این کشور از سه جهت با آب دریا محصور است، در طول کناره های بلندش موازی با ساحل رشته کوه ها قرار دارند، قسمت میانی این کوه ها که در عین بلند بودن فراز و نشیب کمتری دارند تحت تاثیر شرایط دریایی نمی باشند، بهمین خاطر این وضعیت بین نوار ساحلی و مناطق میانی ازجنبه آب و هوایی، پوشش گیاهی طبیعی و پراکندگی انواع مزارع تفاوت هایی ایجاد می کند که در نتیجه سیستم های مواصلانی و شکل خانه های این مناطق نیز از آن متأثر می شوند. کنگره یاد شده با در نظر گرفتن این ویژگی ها ترکیه را به چهار منطقه ساحلی و سه منطقه میانی تقسیم کرده است.

 

کوه آرارات (آغری) ،  بلندترین کوه ترکیه

از این هفت منطقه، چهار منطقه اول نام دریای چسبیده به آن منطقه را گرفته اند:

(دریای سیاه- مرمره، اژه و مدیترانه) در زبان محلي مديترانه را به نام "درياي سفيد" مي خوانند.

سه منطقه باقیمانده نیز بنا بر موقعیت جغرافیایی شان در آناطولی نامگذاری شده اند. (آناطولی میانی، آناطولی شرقی و آناطولی جنوب شرقی)

 

نمائی از آنکارا پایتخت ترکیه

جغرافياي طبيعي و انساني:

کشور اسلامی در جنوب غربی آسیا و محل تلاقی دو قارة آسیا و اروپا. این کشور، پس از انحلال دولت عثمانی ، با نام جمهوری ترکیه در 1302/ 1923 تشکیل شد. 

جمعیت:

بیش از 77 میلیون نفر با میانگین رشد سالانه 9/1% جامعه‌ای نسبتاً جوان محسوب می‌گردد زیرا 63% جمعیت ترکیه افراد زیر 29 سال و در رده سنی 16-11 ساله هستند. دارای 64% جمعیت شهری و 36% جمعیت روستایی است. حدود 8/50% جمعیت مذکر و 2/49% مؤنث هستند. میزان با سوادی (خواندن – نوشتن) 87% است.

اقوام:

ترک تبار 81% (اويغور– تاتار– قرقیز– قزاق– آذری– چچن– کریمه– اینگوش و ...) - اکراد 13% - عرب تبار 2% - غیره 4%(یونانی – بلغار – آلبانیایی – یوگسلاو – مقدونی – کوزووایی – لهستانی – روس – گرجی – لاز – چرکز – ارامنه و ...)  وجه غالب نژادی كنوني در جمهوری ترکیه " ترک - مدیترانه‌ای" است.

 

پل بوسفور در شهر ساحلی استانبول که آسیا را به اروپا وصل می کند

زبان:

زبان غالب و رسمی ترکی (استانبولی) با حروف الفبای لاتین است. زبانهای عربی – کردی (با اختلاط کلمات ترکی) و گویشهای اقلیتهای قومی به صورت غیررسمی مورد استفاده مردم قرار می‌گیرد.

ساختار سیاسی و قضایی:

حکومت ترکیه از نوع جمهوری دموکراسی پارلمانی است . مطابق قانون اساسی 1361 ش / 1982 و اصلاحیة 1374ش / 1995، قوة قانونگذاری از مجلس کبیر ملی تشکیل می شود که 550 نماینده دارد. نمایندگان از طریق انتخابات برای دوره ای پنج ساله به مجلس راه می یابند. قوة مجریه را رئیس جمهور و شورای وزیران (نخست وزیر و وزیران ) اداره می کنند. مجلس ، رئیس جمهور را برای یک دورة هفت سالة تجدیدناپذیر انتخاب می کند. رئیس جمهور رئیس هیئت دولت است و شورای مشورتی دولتی با سی عضو ، به وی مشورت می دهند.

 

صحن پارلمان ترکیه

قوة مجریه مرکّب است از رئیس جمهور، اعضای شورای امنیت ملی و هیئت دولت . اعضای شورای امنیت ملی عبارت اند از: نخست وزیر، رئیس ستاد مشترک ارتش ، وزیر دفاع ملی ، وزیر امورخارجه ، و فرماندهان سه نیروی زمینی و دریایی و هوایی و فرمانده ژاندارمری . رئیس جمهور ریاست این شورا را برعهده دارد. در ساختار سیاسی ترکیه ارتش حافظ اصول کمالیسم بویژه اصل لائیسیته است .  

قوة قضاییه شامل دیوان کشور، دادگاههای اداری و نظامی و کیفری و دادگاههای عالی مانند دادگاه قانون اساسی و دادگاه عالی نظامی است . دیوان کشور در رأس تشکیلات قضایی قرار دارد. تشکیل احزاب سیاسی آزاد است به این شرط که بر مبنای نژاد و طبقه شکل نگرفته و به کمونیسم و فاشیسم و اصول گرایی مذهبی متعهد نبوده و با اتحادیه های تجاری پیوند نداشته باشند.

سیاست خارجی:

به رغم تغییرات سیاست خارجی ترکیه ، به اقتضای تحولات منطقه ای و بین المللی ، اصول سیاست خارجی این کشور متأثر از اصول کمالیسم (اصول آتاتورک ؛ غرب گرایی و ملی گرایی ) است . تاکنون بیشتر دولتهای ترکیه ، سیاست گرایش به غرب را دنبال کرده اند و بر همین اساس ، همواره بر عضویت ترکیه در اتحادیة اروپا اصرار داشته اند . ترکیه از درگیرشدن در جنگ جهانی دوم اجتناب کرد. پس از جنگ ، حملات سیاسی و ضد ترک شوروی سابق به ترکیه ، این کشور را به سوی غرب سوق داد. از آذر 1326/ مه 1947، کمکهای اقتصادی و نظامی امریکا به ترکیه آغاز شد و در مرداد 1328/ اوت 1949، ترکیه عضو شورای اروپا گردید. موضع ترکیه در هواداری از غرب چنان بود که در 1329 ش / 1950، برای حمایت از کرة جنوبی در جنگ با کره شمالی و چین ، به آنجا نیروی نظامی فرستاد. در 1331 ش / 1952، ترکیه عضو ناتو شد و در 1334 ش / 1955، به عنوان مؤسس پیمان بغداد  ، که بعداً سنتو نام گرفت ، سیاست پیروی از غرب را ادامه داد. این سیاست طی دهة 1340 ش / 1960، به سبب حمایت نکردن غرب از موضع ترکیه در قبال قبرس ، تغییر کرد. در 1340 ش / 1961، با اعلام استقلال قبرس از سلطه بریتانیا، اختلاف ترکیه و یونان بر سر جامعه ترک قبرس شدت یافت و به جنگ ترکیه و یونان انجامید (1346 ش / 1967). پس از آنکه در 29 تیر 1353/ 20 ژوئیه 1974، ترکیه قبرس را اشغال کرد، آمریکا همه کمکهای خود را به ترکیه قطع و از 1354 تا 1357 ش / 1975ـ 1978 این کشور را تحریم تسلیحاتی کرد .

پس از پیروزی انقلاب اسلامی ایران در 1357 ش / 1979 و اشغال افغانستان در 1358 ش / 1980، غرب برای تقویت منافع خود و استفاده از ترکیه به جای ایران در ترتیبات امنیتی منطقه ، از کودتای 1358ش / 1980 نظامیان در ترکیه بهره جست و از آنان حمایت کرد. پس از کودتا روابط آنکارا و واشنگتن گسترش یافت .

با کاهش اهمیت راهبردی ترکیه پس از جنگ سرد و با توجه به تواناییهای جدید اقتصادی آن ، این کشور سیاست نگاه به شرق را در پیش گرفت که شامل فعال شدن در آسیای مرکزی ، خاورمیانه و بالکان بود . فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی و بلوک شرق و حملة عراق به کویت (هر سه در 1370ش / 1991)، برای سیاست خارجی ترکیه فرصتها و محدودیتهای جدّی به وجود آورد. از دیدگاه آمریکا و کشورهای غربی ، ترکیه می توانست پل ارتباطی دنیای غرب با جمهوریهای مستقل آسیای مرکزی و قفقاز و الگوی سیاسی ـ اقتصادی مناسبی برای این سرزمینها باشد. آمریکا کوشید با حمایت از نقش جدید ترکیه در این منطقه ، نفوذ ایران را، که موجب رشد اسلام گرایی در منطقه می شد، محدود سازد. اقدامات گستردة ترکیه در آسیای مرکزی و قفقاز از یکسو ، و امضای پیمانهای نظامی و امنیتی با اسرائیل از سوی دیگر حاکی از این نگرش تازه است .

حزب حاكم ؛ حزب عدالت و توسعه

دبير كل وقت : احمد داود اغلو

Adalet ve Kalkınma Partisi (AKP) 2001

Recep Tayyip Erdoğan

پس از انحلال حزب رفاه ‘گروهي از ميانه روها با انشعاب ‘ حزب مذكور را تاسيس كردند .

در انتخابات چند ساله اخير به تنهايي اكثريت پارلمان تركيه را كسب و بعنوان حزب مقتدر حكومت مي كنند . در انتخابات 2007 ‘ 58/46 % و در انتخابات 2009 ‘ 83/38 % و در انتخابات 2011 نيز قريب 50 درصد آراء را كسب كردند .

ساختار فرهنگي

مراکز آموزشی و فرهنگی ، مطبوعات و رسانه ها. نظام آموزشی ترکیه شامل نهادهای آموزش ابتدایی و دبیرستان و مدارس امام ـ خطیب و آموزش فنی و تربیت معلم و آموزش بزرگسالان و آموزش عالی است .

مراکز آموزش عالی ، عمدتاً دولتی و مشتمل بر دانشگاهها و مدارس حرفه ای عالی است . مهمترین دانشگاههای ترکیه عبارت اند از: دانشگاه استانبول و دانشگاه مرمره (هر دو در استانبول ) و دانشگاه آتاتورک و دانشگاه فنی خاورمیانه (هر دو در آنکارا) . زبان رسمی برخی از دانشگاهها، از جمله دانشگاه بُسفر (بُغاز ایچی ) در استانبول و دانشگاه بیلکند (در آنکارا) انگلیسی است .

 

سردرب دانشگاه استانبول

کتابخانه جامع سلیمانیه در استانبول و کتابخانه ملی در آنکارا، کتابخانه دولتی بایزید در استانبول ، کتابخانه دانشگاه فنی خاورمیانه ، کتابخانه مرکزی دانشگاه استانبول بزرگترین کتابخانه های ترکیه به شمار می روند. این کشور دارای بیش از 150 موزه است که مهمترین آنها عبارت اند از: موزه آدانا، موزة آماسیه ، موزه و آرامگاه آتاتورک در آنکارا، موزه تمدنهای آناطولی ، موزه مسجد ایا صوفیه و موزه طوپقاپی سرای .

در ترکیه حدود نهصد نشریه ادواری وجود دارد که بیش از نیمی از آنها در استانبول و آنکارا و ازمیر منتشر می شود. حدود سیصد نشریه دارای دیدگاههای اسلامی است . مطبوعات دیگر به ارزشهای غربی و دموکراسی و عرفی سازی و حقوق بشر گرایش دارند. نگرش انتقادی به غرب ــ که فضای غالب مطبوعات در دهه های 1340 و 1350 ش / 1960 و 1970 بود و جریانهای سیاسی و فرهنگی ملی گرا و چپ آن را تبلیغ می کردند ــ در دهة 1360 ش / 1980 کم شد، اما همچنان در مطبوعات اسلام گرایان وجود دارد .

با تأسیس صدها فرستندة رادیویی و شبکة تلویزیونی خصوصی در اواخر دهة 1360 ش / 1980، از اهمیت مطبوعات ، بویژه مجلات کاسته شد. صاحبان روزنامه های پرشمار، چون صباح و حریت و ملیت ، شبکه های تلویزیونی و خبری تأسیس کردند. در 1377 ش / 1998، دو رسانة رقیب ، دوغان و بیلگین ، بر حدود 90% رسانه های ترکیه تسلط داشتند. سیاست این دو گروه ، برغم رقابت تنگاتنگشان ، حمایت از حکومت لائیک وگروههای لیبرال است . گروه دوغان، صاحب چندين روزنامه با تيراژ بالا از جمله ملیت، حریت و پستا و چندين شبكه پر بيننده تلويزيوني از جمله فاكس، دی (D) و خبرگزاری حریت و دهها مجله است . گروه بیلگین ، صاحب روزنامة صباح و شبکه تلویزیونیِ و خبرگزاری صباح و مجلات متعدد است . برخی از این رسانه ها عبارت اند از: روزنامه های ملی گازته (وابسته به حزب رفاه )، زمان (وابسته به طریقت فتح اللّه چی )، ترکیه (متعلق به گروه اقتصادی اخلاص )، هفته نامه های آکسیون و جمعه ، شبکه های تلویزیونی شبکه وی ، دمساژ، و "سامان یولو" .

فرهنگ پرچم در ترکیه

 

در تاریخ بشریت پرچم از جایگاه ویژه ای برخوردار است. پرچم نماد گروهی از مردم یا ملتی می باشد که آنان را از بقیه متمایز می سازد. به هنگام جنگها به دلیل فقدان وسائل ارتباطی مابین فرماندهی و نیروهای درگیر در میدان نبرد، پیامها به وسیله پرچم به آنها ارسال می شد. اگر پرچم سقوط می کرد، جنگجویان متوجه می شدند که ارتش آنان نیز شکست خورده است. لذا نگهداری از آن اهمیت خاصی داشت. در ترکیه پرچم نزد مردم از اهمیت خاصی برخوردار است. مردم این کشور در مناسبتهای خاص، پرچم کشورشان را از پنجره و یا درب خانه هایشان آویزان می کنند. همچنین در راهپیمائیهای مختلف پرجم های بسیاری توسط مردم خریداری می شود. فرهنگ احترام به پرچم در ترکیه ریشه بسیار قوی دارد .

پرچم فروشی یکی از شغلهای رایج در ترکیه می باشد. برخی از مردم تنها از راه فروش پرچم امرار معاش می نمایند. چندین کارخانه تولید پرچم در سطح کشور نیز به فعالیت مشغول می باشند. از آنجائیکه اغلب مردم ترکیه در خانه های خود پرچم نگهداری می کنند، فروش آن نیز متداول می باشد. در اعیاد رسمی ملی و مذهبی و نیز مناسبتهای خاص منجمله سالگرد پیروزی نظام جمهوری مردم ، در خانه های خود پرچم نصب می کنند. به نحوی که برخی به هر مناسبتی پرچم را در محل کار و زندگی شان نصب می کنند.

اوضاع و احوال مذهبي:

دین در ترکیه

نخستین قانون اساسی ترکیه در 1303 ش / 1924 اسلام را دین رسمی کشور اعلام کرد، اما در اصلاحات قانونی 1307 ش / 1928 این مادّه حذف شد و در بازنگری قانون اساسی در 1316 ش / 1937، اصل لائیسیته (جدایی دین از سیاست ) از اصول بنیادی ترکیه شناخته شد. در 1361 ش / 1982، هنگام تدوین قانون اساسی جدید، نیز بر این اصل تأکید شد ).بنا بر آمار 1377 ش / 1998، بیش از 99% مردم ترکیه مسلمان اند. از این تعداد 70 تا 80% مسلمان حنفی می باشند. شمار مسلمانان علوی ، بزرگترین اقلیت مذهبی ، بالغ بر بیست میلیون تن است و تعداد مسلمانان شیعه حدود دومیلیون تن تخمین زده می شود .

مسلمانان حنفی  بیشتر در مرکز و غرب ترکیه ، و مسلمانان شافعی (عمدتاً کردها) در مناطق شرقی سکونت دارند. مسلمانان علوی بیشتر در شهرهای ولی اورمان ، سیواس ، آنکارا، تونجلی ، ارزروم ، آماسیا، آلازیق ، قهرمان ماراش ، مَلطیه و توکات زندگی می کنند . مسلمانان شیعه در استانهای شرقیِ آغدیر و قارْص در اکثریت اند و در استانهای ازمیر و آنکارا و استانبول در اقلیت اند .

با آنکه دگرگونیهای اقتصادی و اجتماعی ترکیه در قرن چهاردهم /بیستم ، جامعه ای کثرت گرا و ملی و غیرمذهبی به وجود آورده ، اسلام همچنان منبعی ارزش بخش و مؤثر در رفتار سیاسی و اجتماعی بخش بزرگی از جامعه است . طریقتها، جنبشها و گروهها و سازمانهای اسلامی ، بویژه در دهة 1370 ش / 1990، در داخل و خارج ترکیه و در امور فرهنگی و اقتصادی و گاه سیاسی حضور فعال داشته اند.

طریقت های برجستة شامل نقشبندیه  ، نورچی / نورجو/ نورجیگری  ، فتح اللّه چی که شاخه اصلی و فعال نورچی است  و سلیمانچی ) ؛ طریقتهای بَکتاشیه و نُصَیری در ترکیه فعال اند.

 

آرامگاه مولوی در شهر قونیه یکی از مراکز اصلی تصوب در ترکیه محسوب می گردد

فعالیت برخی از کانونها و سازمانهای اسلامی در کشورهای اروپایی ، بویژه آلمان ، بیشتر بازتاب فعالیتهای گروههای داخل کشور است . از جمله این سازمانها، گروه ملی گورُوش وابسته به حزب سابق رفاه ، فدراسیون ترک وابسته به حزب حرکت ملی و اتحادیه جماعات اسلامی به ریاست جمال الدین کاپلان است . سازمانها و احزاب مهم اسلام گرا مانند سازمان جهاد اسلامی ترکیه ، حزب آزادی بخش اسلامی (حزب التحریرالاسلامیه )، جنبش انتقام اسلامی ، انقلابیون اسلامی کُرد، حزب اللّه ترکیه و چریکهای اسلامی ترک  فعالیتهای سیاسی مخفیانه دارند  .

امور و تعلیمات دینی و اخلاقی زیرنظر سازمان امور دیانت است . این سازمان با تشکیلات بسیار گسترده اش ، پس از وزارتخانه های کشور و وزارت دفاع ملی ، مقام سوم را دارد. آموزش دینی ، که پس از استقرار نظام جمهوری ممنوع شده بود، به طور غیرقانونی انجام می گرفت ، اما بتدریج در قالب مدارسِ امام ـ خطیب و آموزشگاههای قرآن و دانشکده الهیات مشروعیت نسبی یافت . همچنین آموزش دینی به صورت محدوددر برنامه درسی مدارس دولتی گنجانده شده است . نمازهای جمعه و جماعات را ائمه جمعه و جماعات که در استخدام سازمان دیانت اند و بیشتر از فارغ التحصیلان مدارس امام ـ خطیب اند، در قالبی صرفاً عبادی اقامه می نمایند . در ترکیه روز عید قربان و عید فطر تعطیل رسمی است .

فرآیند عرفی کردن دولت و تا حد کمتری جامعه ، رسماً در چارچوب اندیشه و برنامة اصلاحی تنظیمات آغاز شد و تا هنگام تشکیل جمهوری در 1302 ش / 1923 تداوم یافت . دولتمردان عثمانی می کوشیدند از طریق اصلاحات ، حکومت در حال زوال خود را حفظ کنند، اما جمهوری خواهان با اعتقاد به اجرای کامل برنامه غربی ساختن جامعه ، از موضع قدرت سیاسی و نظامی اقدام می کردند. جمهوری خواهان ، و در رأس آنها مصطفی کمال آتاتورک غربی شدن جامعه را نشانه پیشرفت می دانستند .

روند غربی سازی که با اعلام جمهوری و الغای سلطنت در 1302 ش / 1923 آغاز شده بود، پس از سرکوب قیام شیخ سعید در 1304ش / 1925، شتاب گرفت . پس از الغای مقام معنوی و نمادین خلافت در خرداد 1303/ مارس 1924، اقداماتی اساسی صورت گرفت (از 1304 تا 1308 ش / 1925ـ1929) تا اسلام از حیات سیاسی واجتماعی جامعه حذف شود و عناصر ملی گرایی ترک جانشین هویت اسلامی گردند. مهمترین این اقدامات عبارت بودنداز: غیرقانونی خواندن نهادهای آموزشی سنّتی بویژه مدارس علمیه دینی ، تأسیس وزارت آموزش عمومی ، تأسیس سازمان اموردیانت که متولی امر آموزش و اجرای مراسم دینی بود، انحلال طریقتهای تصوف ، لغو قانون شریعت اسلامی و نهادن قانون مدنی برگرفته از قانون سوئیس به جای آن ، ایجاد تغییر در نظام حقوقی خانواده و ارث ، تغییردادن خط از عربی به لاتین ، و تغییردادن گاه شمار اسلامی به تقویم گریگوری . این اقدامات اصلاحی موفقیتی در بر نداشت و جامعه را به نخبگان متجدد سکولار شهری و توده روستایی معتقد به اسلام تقسیم کرد. سبب اصلی این ناکامی ، اقدام حکومت برای قطع ریشه های عمیق سنّت و نهادهای کهن دینی بود، بدون آنکه بتواند الگوهای اندیشه ای حاکم بر جامعه را تغییر دهد . با استقرار فضای باز سیاسی ناشی از نظام چندحزبی و قدرت گرفتن حزب دموکرات در دولت و مجلس در 1329 ش / 1950، محدودیت فعالیتهای اسلامی کاهش یافت ، آموزش مذهبی در مدارس ابتدایی از سرگرفته شد، مساجد با حمایت دولت رونق گرفت و فعالیت طریقت های تصوف آزاد شد.

در دهة 1330 ش / 1950، طریقت های جدیدی چون تجانیه و نورچی و سلیمانچی به وجود آمد. آنان می خواستند که اسلام اساس حکومت باشد . در اوایل دهة 1360 ش / 1980، با حمایت قاطع نظامیان حاکم ، ایدئولوژی حاکمان "تلفیق عناصر ترک ـ اسلامی " شد. این آموزه در دهة 1350 ش / 1970 در آثار فکری کانون روشنفکران ، شامل نخبگان فرهنگی و دولتمردان و دیوان سالاران طراز اول ترکیه قوام یافته بود.

نظامیان ، که جریانهای سیاسی چپ را بزرگترین تهدید برای جمهوری می انگاشتند، با مطرح کردن این آموزه در قالب ایدئولوژیک ، می خواستند فعالیتهای اسلامی را احیا کنند تا تهدید مذکور خنثی شود. بر اساس این آموزه ، اسلام و هویت ترک ، فرهنگ ملی ترک را می ساخت . بر اساس مادّة 24 قانون اساسی 1361 ش / 1982، برای نخستین بار در تاریخ جمهوری ترکیه ،آموزش دینی از دبستان تا دبیرستان همگانی و اجباری شد. ورود دانش آموختگان مدارس امام ـ خطیب به دانشگاهها در تمامی رشته ها، جز رشته های نظامی ، آزاد و بر تعداد مساجد و مدارس دینی افزوده شد .در دهة 1370 ش / 1990، پایگاه اجتماعی اسلام گرایان محکمتر گردید و برنامه ها و سیاستهای حزب رفاه با اقبال فزاینده مردم روبرو شد. این حزب در انتخابات شهرداریها (1373 ش / 1994) و بویژه در انتخابات مجلس (1374 ش / 1995) به پیروزی قاطع دست یافت . با قوّت گرفتن فعالیتهای اسلامی ، احزاب لائیک و چپ گرا در ائتلاف با نظامیان ، سیاست سرکوب و اعمال محدودیت بر اسلام گرایی را در پیش گرفتند . برخی از اقدامات آنان عبارت بود از: مبارزه دائم با مظاهر اسلامی چون حجاب ، حذف اربکان از قدرت سیاسی ، انحلال حزب رفاه ، تصویب قانون هشت ساله تعلیمات اجباری و بسته شدن دوره های ابتدایی و راهنمایی مدارس امام ـ خطیب ، زندانی کردن نویسندگان اسلامی و مسلمانان معترض به دین زدایی ، و ترغیب طریقتهایی که با تمسک به دین یا ملیت گرایی ، به نحوی به خدمت اصول آتاتورک درمی آیند.

آداب و رسوم ماه مبارک رمضان در ترکیه

مسلمانان ترکیه با چراغانی و تزیین گلدسته های مساجد به استقبال این ماه مبارک که هفته آینده آغاز می شود ، می روند.

حضور در مساجد

مسجد سلطان احمد در شهر استانبول

مساجد ترکیه در ماه رمضان شاهد حضور گسترده مسلمانان برای ادای نماز در مساجد است.

یکی از مراسمی که شور و هیجان خاصی را به روزه داران به خصوص در زمان 'سحر ' می دهد، 'چاوشی خوانی ' به سیاق سنتی آن است.

مساجد ترکیه در این ماه از شور و اشتیاق بیشتری نسبت به ماه های دیگر برخوردار است، به ویژه مساجد بزرگ و معروف که مسلمانان ترکیه از هر کجا سعی می کنند به این مساجد بیایند و نماز را در این اماکن باشکوه به جماعت به جای آورند.

خواندن قرآن در ماه مبارک رمضان

قرائت و تفسیر قرآن در این ماه در مساجد ترکیه بسیار رواج دارد و یک عادت بسیار زیبا نیز این است که کسانی که به مساجد می آیند یا سر سفره های افطاری و سحری می نشینند، همواره خود را با عطر که به آن ' کولونیا 'می گویند، معطر می کنند و در تمامی مراسم و اعیاد به ویژه اعیاد اسلامی مانند عید قربان و عید فطر این سنت پسندیده اجرا می شود.

در این ماه برخی از شبکه های تلویزیونی ترکیه نیز با تدارک پخش برنامه های خاص به استقبال این ماه می روند و اقدام به پخش برنامه های احکام و سریال های اسلامی قبل از افطار و هنگام سحر می کنند.

قرائت قرآن و برنامه های 'تواشیح ' نیز از این شبکه ها طی این ماه پخش می شود.

 سنت چاوش خوانی در ترکیه

هنگام سحر علاوه بر بانگ مناجات مساجد، بر اساس سنتی دیرینه، 'سحرخوان ها ' (چاوش خوان) به خیابان ها و کوچه ها آمده و برای بیدار کردن مسلمانان در هنگام سحر و اقامه نماز آواز سر می دهد و بعد از اقامه نماز صبح مسلمانان به قرائت قرآن می پردازند.

با نزدیک شدن وقت سحر، چاووش خوانان با کوبیدن طبل و خواندن اشعار مذهبی و عارفانه در خیابان ها و کوچه های ترکیه به بیدار کردن مسلمانان می پردازند.

مردم ترکیه همچنین در این ایام سعی می کنند بیشتر به مساجد بروند و به عبادت بپردازند.

خوراکیهای خاص ماه رمضان

مسلمانان ترکیه در این ماه با حضور در بازارها به خرید خوراکیهای خاص برای افطار می پردازند و زنان نیز در منازل خود شیرینی های مخصوص این ماه همچون ' کانفه ' و ' باقلوا ' تهیه می کنند.

در ماه مبارک رمضان نانواها نوعی نان به نام 'پیده ' می پزند که مردم ساعتی قبل از افطار برای خرید پیده تازه مقابل نانواهایی ها به صف می ایستند.

مشهورترین شیرینی ماه رمضان در ترکیه که در خانه ها با آرد ، نشاسته و شیر تهیه می شود، ' گلاچ ' نام دارد .

انجمن های خیریه در این ماه خیمه ها و چادرهایی را در میدان ها و اماکن عمومی ترکیه به منظور دادن افطاری رایگان به روزه داران بر پا می کنند و ثروتمندان این کشور نیز برای برپایی سفره های افطاری از یکدیگر سبقت می گیرند.

تمامی ایام ماه مبارک رمضان روزه داران بدون محدودیت در این مکان ها اطعام می شوند.

برپایی نمایشگاه های کتاب های اسلامی

با شروع ماه مبارک رمضان در استانبول و آنکارا نمایشگاه های بزرگی از کتاب های اسلامی نیز برگزار می شود که تا پایان ماه ادامه دارد و در آن به ارایه کتاب های دینی می پردازند.

فعالیت های این نمایشگاه ها هر روز پس از نماز مغرب آغاز می شود و روزانه هزاران نفر از آن دیدن می کنند.

در یک سوی نمایشگاه، مکانی برای افطاری یا غذاهای پس از افطار وجود دارد.

در محوطه بیرونی نمایشگاه برخی مردم، تولیدات صنایع دستی و کارهای هنری مانند تابلوهای خطاطی اسلامی، تصاویر اسلامی، کتاب های دینی و عطرهای مخصوص را در معرض فروش می گذارند.

انتظار برای فطر عید بزرگ اسلامی در ترکیه

همه مردم ترکیه این ماه را به امید کسب فیض و درک 'عید فطر ' به پایان می رسانند .

عید فطر به همراه 'عید قربان ' از مهمترین اعیاد مردم ترکیه است ، به همین دلیل در ماه رمضان بیشتر مردم این کشور برای خرید شیرینی و لباس نو به بازارها می روند.

اگر مسافری در ماه مبارک رمضان به ترکیه سفر کند، حتما ازدحام جمعیت را به خصوص چند روز مانده به عید فطر در مراکز خرید این کشور مشاهده خواهد کرد .

پس از عید قربان، عید فطر از مهمترین اعیاد ملی - مذهبی ترکیه است که به همین مناسبت معمولا سه روز در این کشور تعطیل رسمی است.

سازمان امور ديانت تركيه :

تاريخچه تأسيس

در دوران خلافت عثماني امور ديني به سازماني به نام "مشيخت" محول شده بود. رياست سازمان مذكور به عهده شيخ الاسلام بود. در سال 1920 اين گونه امور به وزارتخانه اي به نام "وزارت مشيخت، شريعت و اوقاف" واگذار گرديد.

در 3 مارس 1924 با هدف تفكيك امور ديني از سياست، وزارت مذكور منحل گرديد و به جاي آن سازماني به نام "رياست امور ديني" مطابق ماده واحده 429 ايجاد گرديد. اين سازمان وابسته به نخست وزيري مي باشد. اولين رييس سازمان فردي به نام "محمد رفعت افندي بره چي زاده" بود و رياست كنوني آن با آقاي محمد نوري ييلماز است.

در سال 1924 رياست امور ديني عبارت بود از: "رييس، هيأت مشاوره و مأموران مركز". در سال 1927 به تشكيلات مذكور بخش هاي ديگري اضافه گرديد از جمله: رياست هيأت بررسي مصاحيف (كتب)، مديريت مؤسسات ديني و واحدهاي مديريت مأموران و سجل و مديريت اوراق و تحريرات.

در سال 1935 قانون شماره 2800 به عنوان اولين قانون مربوط به تشكيلات و وظايف امور ديني تصويب گرديد. درقانون مذكور، كادر، چگونگي كار مأموران مركز و شهرستان ها و مقررات نصب آنان مشخص شده بود. در نظامنامه قانون مذكور (مصوب 1937) نيز مطالب بيشتري در مورد مأموران و وظايف تشكيلات مطرح شده است.

از سال 1927 تا 1950 تغييري در تشكيلات سازمان ديده نمي شود، اما با تصويب قانون شماره 5634 در 20 نيسان 1950 رياست امور ديني با توجه به شرايط روز تجديد ساختار شد. مطابق قانون اساسي بعضي از واحدهاي تشكيلات مركز تغيير يافت، معاونت رياست سازمان ايجاد گرديد، دو مديريت به نام هاي مديريت خادمان (امور) خيريه و مديريت انتشارات به تشكيلات مذكور اضافه گرديد. مضاف بر اين، براي اولين بار نهاد واعظين سيار به وجود آمد و بدين ترتيب كليه واعظين به عنوان كادر حقوق بگير شناخته شدند. در سال 1951 نيز واحد حسابداري سرمايه گردان انتشارات ديني وابسته به مديريت انتشارات سازمان ايجاد گرديد.

ماده 154 قانون اساسي سال 1961، رياست امور ديني را به عنوان يك نهادي كه در دوران اداره عمومي كشور قرارمي گيرد شناخته و وظايف آن را به قانون خاص محول كرد.

در تاريخ 1965 مطابق قانون شماره 633 (مربوط به تشكيلات و وظايف رياست امور ديني ) اصلاحات ديگري در امورسازمان داده شد. براساس قانون مذكور، مأموران سازمان با عنوان "مجريان امور مربوط به مسايل اعتقادي، عبادت و اخلاق، تنوير اجتماع در امور ديني و اداره مكان هاي عبادت (مساجد) شناخته شدند. در واقع تغييرات جديد در سازمان مذكور با تصويب قانون بالا ايجاد شد.

با تصويب قانون شماره 1982، توسعه تشكيلات سازمان در خارج از كشور نيز عملي گرديد. اما قانون

مذكور مطابق حكم دادگاه قانون اساسي در سال 1979 ابطال گرديد. قانون شماره 657 نيز كه در رابطه با مأموران دولت مي باشد، برخي از مواد مذكور در قانون شماره 633 را از اعتبار انداخت. با محدوديت هاي مذكور، سازمان خواه در مورد تشكيلات كنوني خود و خواه در رابطه با خدماتي كه انجام مي دهد جوابگو نيست.

قانون اساسي 1982 نيز نه تنها همانند قانون اساسي قبلي (1961) امور ديني را به عهده سازمان مذكور گذاشت، بلكه براي انجام امور ديني موازيني را نيز قرار داد. به طوري كه مطابق اصل 136 قانون مذكور، رياست امور ديني نهادي است كه در درون اداره عمومي كشور جاي گرفته، در چارچوب لاييسم و به دور از انديشه ها و نظرات سياسي و با هدف قرار دادن حاكميت و مقاومت ملي و طبق قانوني خاص انجام وظيفه مي نمايد.

سازمان ديانت از تاريخ تصويب قانون اساسي 1982، همان طور كه در اصل مذكور ذكر گرديده، وظايف ديني خود را در داخل و خارج از كشور انجام مي دهد. به عبارتي، با رعايت لاييسم و همسو با دولت و به دور از مسايل سياسي انجام وظيفه مي نمايد.

تشكيلات سازمان دیانت

سازمان ديانت متشكل از تشكيلات مركز، شهرستان ها و خارج از كشور مي باشد.

الف ـ تشكيلات مركز:

تشكيلات مركز عبارتند از: رييس، معاون و واحدهاي ذيل الذكر:

1. واحدهاي اصلي:

1ـ1. شوراي عالي امور ديني

اين شورا عالي ترين مرجع تصميم گيري و مشورتي سازمان است كه از يك رييس و 15 عضو و به تعداد كافي كارشناس تشكيل مي شود. خط مشي سازمان از طريق اين نهاد مشخص مي شود. پاسخ هاي ديني نيز به عهده اين نهاد مي باشد. در امور ديني تحقيق و بررسي مي كند و انتشار آثار سازمان با تصويب آن صورت مي پذيرد.

2ـ1. مؤسسه بررسي قرآن

اين مؤسسه عهده دار بررسي امور مربوط به انتشار قرآن است. به عبارتي، چاپ هر نوع قرآن به مجوز آن نيازمند است و بدون تأييد مؤسسه مذكور انتشار قرآن اعم از اين كه از طرف سازمان يا انتشارات ديگر باشد ممكن نيست. اين مؤسسه در مورد قرآن تحقيقات علمي نيز انجام مي دهد.

3ـ1. رياست دايره خدمات ديني

اين دايره امور مربوط به توضيح مسايل ديني را عهده دار است. مسايلي از قبيل تعيين اوقات نماز، ايام ديني، هلال ماه و... به عهده اداره مذكور است.

4ـ1. رياست آموزش ديني

اين دايره امر آموزش ديني افراد شاغل در سازمان را به عهده دارد. اين آموزش سالانه بوده و افراد آموزش ديده با هدف شغلي در كلاس ها حضور مي يابند. امور مربوط به كلاس هاي قرآن نيز به عهده دايره مذكور است.

5ـ1. رياست دايره حج

برنامه ريزي و اجراي كليه امور مربوط به انجام حج و عمره حجاج بيت الله الحرام در داخل و خارج از كشور با دايره مذكورمي باشد. اين اداره در اجراي هدف فوق با ساير ارگان ها و مؤسسات نيز همكاري مي كند.

6ـ1. رياست بخش انتشارات ديني

انجام امور مربوط به انتشارات ديني (اعم از سمعي بصري، چاپ و...) به عهده بخش مذكور است. خدمات كتابخانه اي سازمان نيز با اداره فوق مي باشد.

7ـ1. رياست دايره روابط خارجي

ارائه خدمات ديني براي ترك ها (اعم از اتباع تركيه و كشورهاي ترك زبان ) با دايره مذكور مي باشد. اجراي امور مرتبط با خدمات مذكور، برگزاري سمينارها و تشكيل كلاس براي افراد اعزامي به خارج، راهنمايي هيأت ها، گروه ها و افرادي كه ازخارج آمده اند و با سازمان مذكور ارتباط برقرار مي كنند به عهده اين بخش است.

2. واحدهاي مشورتي و بازرسي

1ـ2. دايره بازرسي

2ـ2. دايره مشاوره حقوقي

3ـ2. رياست دايره تحقيق، برنامه ريزي و هماهنگي

3. واحدهاي پشتيباني

1ـ3. رياست دايره پرسنلي (كارگزيني)

2ـ3. رياست دايره اداري ـ مالي

3ـ3. مديريت به كاراندازي سرمايه گردان

4ـ3. كارشناسي دفاع اجتماعي

5ـ3. مديريت روابط عمومي و مطبوعاتي

6ـ3. مديريت مركز اطلاع رساني

7ـ3. مديريت خدمات فني

ب ـ تشكيلات شهرستان ها

تشكيلات سازمان امور ديانت در شهرستان ها متشكل از: مفتي گري هاي استان ها و شهرها و مديريت هاي مركز آموزش مي باشد.

1. مفتي گري ها

مراكز مفتي گري در استان ها و شهرستان ها تشكيل مي يابند.

در مفتي گري هاي استان ها: مفتي استان، معاون مفتي، مدير شعبه، واعظ، مدير كلاس قرآن، بازرس، كارشناس، متصدي، معلم كلاس قرآن، امام خطيب، مؤذن، خادم مسجد و ديگر پرسنل لازم حضور دارند.

در مراكز مفتي گري شهرستان ها: مفتي شهرستان، واعظ، متصدي، كارشناس، معلم قرآن، امام خطيب، مؤذن، خادم مسجد و... مشغول هستند.

2. مديريت هاي مراكز آموزشي

مراكز آموزشي سازمان ديانت در شهرهاي آنتاليا، بولو (Bolu)، الازيق (Elazig§)، ارض روم، كاستامنو، قونيه، استانبول، مانيسا و ترابوزان مستقر هستند. در مراكز آموزشي افرادي چون مدير مركز، معلم، كارشناس، متصدي و... مشغول مي شوند.

ج ـ تشكيلات خارج از كشور

سازمان ديانت در كشورهايي فعاليت ديني دارد كه اتباع تركيه در آنها زيادند يا ترك زبان هستند. تشكيلات سازمان درسفارتخانه هاي تركيه با عنوان رايزني به امور ديني و در كنسولگري هاي آن با عنوان وابسته امور ديني مستقرند.

رايزني هاي امور ديني آن كشور در كشورهاي ژاپن ، آلمان ، آمريكا، استراليا، بلژيك، دانمارك، فرانسه، هلند، سوئد، سوييس، روسيه، آذربايجان، قزاقستان، قرقيزستان، ازبكستان، تركمنستان، انگليس، مقدونيه و قبرس شمالي حضور دارند.

وابسته هاي امور ديني نيز در شهرهاي برلين، دوسلدورف، اسن، فرانكفورت، هامبورگ، هانور، كلن، كارلسروهه، مونيخ، نورنبرگ، اشتوتگارت، مونستر و ماينز آلمان، شهرهاي ملبورن و سيدني استراليا، شهر دونته هلند، شهر ليون فرانسه، شهر نيويورك آمريكا، شهر جده عربستان، نخجوان و كوستنس روماني مستقر هستند.

در كشورهاي كانادا، نروژ، ليتواني، اوكراين، مغولستان و گرجستان نيز مأموران سازمان به فعاليت ديني مشغول هستند.

برخي از خدمات مهمي كه از طرف سازمان ديانت انجام يافته اند:

1. تشكيل نهاد عالي امور ديني

اين نهاد به عنوان عالي ترين ارگان تصميم گيري و مشورتي سازمان ديانت است. نهاد مذكور داراي كميسيون هاي فتوا، انتشارات ديني و مطبوعات، خدمات ديني و ارشاد و موضوعات مي باشد. سالانه به حدود 1000 سؤال ديني به طور مكتوب پاسخ مي دهد. به طور شفاهي نيز به سؤالات ديني "استفتائات" جواب لازم مي دهد.

2. برگزاري اجلاس هاي مشورتي ديني

سازمان ديانت از تاريخ تأسيس تاكنون دو بار در سال هاي 93 و 98 در آنكارا اجلاس هاي مشورتي ديني تشكيل داده است. در اجلاس اخير از پاتريك هاي ارمني، رومي، سورياني و فنري (از مسيحياني كه در دوره عثماني كار ترجمه را عهده دار بودند) و خاخام هاي تركيه و تعدادي نيز از خارج جهت شركت در آنها دعوت شده بود.

هدف از برگزاري اجلاس هاي مذكور روشن ساختن اذهان عمومي در مورد مسايل ديني بود. در اجلاس 98 سه كميسيون تشكيل شده بود. كميسيون ديالوگ اديان، كميسيون حل مسايل ايجاد شده از تفسيرهاي مختلف ديني و كميسيون آموزش ديني. در اجلاس مذكور 39 تصميم با ماهيت استشاري به تصويب اعضاء رسيد.

3. برگزاري سه اجلاس مشترك ديني

با كشورهاي ترك زبان، كشورهاي بالكان ـ قفقاز و جمعيت هاي ترك و مسلمان با هدف يافتن راه حل هاي مشورتي در خصوص خدمات ديني.

4. ايجاد بناي مساجد براساس يك نقشه و طرح واحد

براساس قانون شماره 3194 (در مورد عمران مساجد) و ماده ضميمه آن (به شماره 4380) مصوب اول آگوست 1998 و همچنين ماده 23479 مصوب 30/9/98، مساجد بايد با توجه به نياز و شرايط محل ساخته شوند و پلان آنها نيز از لحاظ منظر با ساير مساجد همگوني داشته باشد. مساحت مساجد كوچك 2500 مترمربع، مساجد متوسط (مساجد سمت) 5000 مترمربع و مساجد بزرگ مركزي 10000 متر مربع خواهد بود.

5. محول شدن اداره امور مساجد به سازمان ديانت

مطابق ماده 35 قانون شماره 633 مصوب 1998، تأسيس مساجد با اجازه سازمان ديانت ممكن است. اداره امور آن نيز به عهده آن سازمان است. مساجدي كه بدون اخذ اجازه از سازمان مذكور جهت برگزاري عبادت ايجاد شده اند، در ظرف سه ماه به آن سازمان تحويل داده خواهند شد.

6. مرك تحقيق، توسعه و اسناد (AR-GED)

اين مركز وابسته به مؤسسه عالي امور ديني سازمان ديانت مي باشد. در تاريخ 1996 تأسيس شد. به شبكه اينترنت متصل است. اطلاعات مربوط به سازمان، فعاليت هاي سازمان، اوقات نماز، انتشارات سازمان، مسايل مربوط به حج، استفتائات ديني و خبررساني ميان تشكيلات سازمان از طريق شبكه مذكور قابل دريافت است.

7. مركز تحقيق و ديالوگ بين المللي

اين مركز پيرو مصوبه اجلاس "اسلام آور آسيا" توسط سازمان ديانت ايجاد شد. برقراري نشست هاي متوالي با صاحب نظران اديان ديگر از وظايف مركز مذكور است. ابراز تبريكات مربوط به ميلاد حضرت عيسي (ع) نيز با آن مركز مي باشد. برگزاري كنگره سال 1999 اين مركز كه در آن مقرر شد:

1ـ فعاليت هاي اجرايي دنياي مسيحيت پيگيري و از طريق انتشارات لازم، اطلاعات مربوط به تركيه به صورت سمعي و بصري براي ميهمانان خارجي تركيه فراهم گردد.

2ـ از طريق مأموران سازمان امر آگاه سازي توريست هاي دنياي مسيحيت با تكيه بر مهمان پروري سنتي تركيه و اصول خوشبينانه دين اسلام دنبال شود.

8. خدمات ديني

سازمان ديانت با رعايت اصول قانون اساسي و به دور از هرگونه نگرش سياسي، امر تبليغ و انتشار اصول عاليه ديني از قبيل اتحاد، برابري، فداكاري، تعاون، برابري، محبت، احترام، خوشبيني، حمايت و... در ميان انسان ها را عهده دار است. ارشاد و راهنمايي مردم از لحاظ معنوي و معادي و ايضاح آن در مورد

چيزهايي كه موجب تضعيف نظم جامعه (شراب، قمار، موادمخدر، روابط غيراخلاقي و...) مي شوند نيز از اقدامات سازمان مي باشد. فعاليت هاي ديني علاوه بر مساجد در مدارس، بيمارستان ها، زندان ها، كارخانجات، كوي دانشجويي، خانه سالمندان، مهدهاي كودك و... (در صورت درخواست آنها) انجام مي پذيرد. مضاف بر آن برگزاري كنفرانس به ويژه در شرق و جنوب شرقي تركيه از فعاليت هاي سازمان مي باشد. حضور در راديو و تلويزيون هاي محلي با هدف ارشاد مردم از ديگر اقدامات سازمان است. برقراري برنامه هاي ارشاد و وعظ در ماه مبارك رمضان، ايام مبارك و ميلاد حضرت پيامبر و... نيز توسط مبلغان سازمان انجام مي گيرد. خدمات سازمان منحصر به موارد بالا نيست بلكه در زمينه هاي مختلف ديني حضور سازمان ملموس است، حضور در دانشگاه ها و دانشكده هاي الهيات و مدارس امام خطيب، خطبه هاي نماز و... از جمله خدمات ديگر آن سازمان است.

9. خدمات آموزشي

1ـ9. فعاليت هاي آموزشي ديني متعدد

سازمان ديانت خدمات آموزشي ديني را در مناطق مختلف دنبال مي كند. به طوري كه حدود 3683 كلاس آموزش قرآن، حفظ سوره هاي نماز و دعا و اطلاعات مختصر ديني برقرار كرده است. فعاليت هاي آموزشي سازمان به صورت سمعي و بصري است. تهيه كاست هاي مربوط به قرآن، وعظ و... فيلم هاي كارتوني آموزش ديني براي كودكان، سريال ها و فيلم هاي مستند، برنامه هاي آماده براي پخش از راديو و تلويزيون، برنامه هاي سمعي و بصري موسيقي مذهبي، پخش سمعي و بصري برنامه هاي ديني از كانال هاي تلويزيوني خصوصي و دولتي، به ويژه از كانال TRT4 در خلال ساعت هاي 23ـ21 شنبه ها از جمله فعاليت هاي آموزشي سازمان مي باشد.

2ـ9. كلاس هاي ويژه آموزش پرسنل سازمان

در 9 مركز آموزش سازمان امر تعليم پرسنل شاغل در مناطق مختلف انجام مي پذيرد. در مدت 3 سال تعداد 4648 نفر در مراكز آموزشي مذكور آموزش ديده اند. علاوه بر اين، دو مركز آموزشي استانبول و قونيه به عنوان مراكز ويژه آموزشي تعيين شده اند. در مراكز مذكور از سال 1976 تاكنون تعداد 531 نفر آموزش ديني به عنوان شغل ديده اند. در كلاس هاي مذكور پرسنلي كه از دانشكده هاي الهيات فارغ التحصيل شده اند مدت 5ـ2 سال به امر يادگيري تخصصي دين مشغول مي شوند و افراد موفق با عنوان مفتي و واعظ منصوب مي شوند.

3ـ9. برقراري كلاس هاي مربوط به اذان و خطابه

كلاس هاي مذكور با هدف آموزش اذان خواني با صداي خوش و همچنين ايراد خطابه و سخنراني به شيوه امام خطيب ها تشكيل مي گردند. تاكنون حدود 1051 نفر مؤذن و 5678 نفر امام خطيب از كلاس هاي مذكور فارغ التحصيل شده اند.

10. خدمات انتشاراتي

سازمان در مورد مسايل ديني فعاليت هاي انتشاراتي، سمعي و بصري و… را به صورت مداوم انجام مي دهد. به طوري كه تاكنون 434 اثر در زمينه هاي علمي، ادبي، آموزشي، مرجع، عمومي، كودك، بزرگان ترك، اسلام، كتاب هاي جيبي و آثارهنري منتشر ساخته است.

از طرف ديگر اداره انتشارات ديني سازمان، با هدف حراست از فرهنگ ترك حدود 3 ميليون اثر را به 14 زبان (تركي، عربي، انگليسي، آلماني، فرانسوي، آذري، قزاقي، ازبكي، قرقيزي، تاتاري، تركمني، روسي، آلبانيايي و گرجي) منتشر ساخته و به كشورهاي مختلف ارسال داشته است.

در پايان سال 1999 چاپ و انتشار يك ميليون اثر ديگر نيز برنامه ريزي شد.

تقويم 12 برگي نيز در حدود 5/2 ميليون عدد در حال چاپ مي باشد. تقويم هاي ديواري مذكور در كشورهاي اروپايي و آمريكا و همچنين در داخل كشور توزيع مي شود.

سازمان علاوه بر آثار مذكور، ماهنامه، مجله كودكان و فصلنامه نيز دارد. اين آثار به طور مرتب منتشر و توزيع مي گردند. بروشورهايي نيز از طرف سازمان با عناوين "اسلام راه سعادت" با تيراژ 600 هزار و "مساجد ما" با تيراژ 245 هزار نسخه منتشر مي گردد. اين بروشورها مجاني هستند.

11. خدمات مربوط به حج و عمره

1ـ11. حج

كليه امور مربوط به حج از تاريخ 1979 به سازمان ديانت محول شده است. آژانس هاي سياحتي نيز مطابق مصوبه هيأت وزيران (مورخ 1988) مي توانند زير نظر سازمان ديانت امر انتقال و انجام امور مربوط به اعزام حجاج به عربستان را عهده دارگردند. اين سازمان در مورد حجاج كشورهاي ديگر نيز به مقامات عربستان توصيه هاي لازم را مي نمايد. ارائه خدمات بهداشتي نيز از اقدامات سازمان براي حجاج بيت الله الحرام مي باشد. به طوري كه در شهرهاي مكه، مدينه و عرفات و مني مراكز بهداشتي سازمان مستقر مي شوند. اين مراكز كليه معالجات حتي اعمال جراحي را نيز انجام مي دهند. حجاج كشورهاي ديگر نيز مي توانند از خدمات بهداشتي سازمان بهره مند شوند.

2ـ11. عمره

انجام عمره تا سال 1984 به صورت آزاد بوده است. با تصويب هيأت وزيران در تاريخ مذكور امور مربوط به اعزام عمره به سازمان ديانت محول شد. امور مربوط به عمره مقيد به زمان و مكان خاصي نيست.

12. نشست هاي ناحيه اي

سازمان ديانت با هدف ارزيابي عملكردهاي خود و حل مسايل مشابهي كه در جريان اجراي خدمات خود با آنها مواجه مي شود، در نواحي مختلف تركيه نشست هايي را با مشاركت مفتي ها، واعظان و مأموران ديني خود تشكيل داده است.

13. گردهمايي رؤسا و اعضاي هيأت علمي دانشكده هاي الهيات

سازمان به منظور تبادل نظر رؤسا و اعضاي هيأت دانشكده هاي الهيات و مديران مدارس عالي ديني سازمان در سال هاي 1996 و 1998 نشست هاي مشتركي را ترتيب داد. اين نشست ها در آنكارا برگزار شدند.

14. فعاليت هاي آماري

سازمان ديانت از تاريخ 1990 اقدام به تهيه كتاب آمار فعاليت هاي خود نموده است. در اين كتاب آماري اطلاعات مربوط به كليه خدمات و فعاليت هاي سازمان مورد بررسي قرار گرفته است.

15. تهيه برنامه فعاليت

سازمان ديانت از سال 1980 برنامه هاي كاري خود را به طور سالانه تنظيم و به مرحله اجرا مي گذارد.

16. خدمات رايانه اي

تشكيلات مركزي و شهرستاني سازمان ديانت با هدف تسريع در امور و ايجاد ارتباط هماهنگ با يكديگر مجهز به امكانات رايانه اي مي باشد. در حال حاضر در مفتي گري هاي هشتاد شهرستان و 635 بخش رايانه وجود دارد كه از ميان آنها رايانه 8 شهرستان و 69 بخش به رايانه مركزي متصل هستند.

17. تحقيقات

سازمان ديانت تحقيقات مختلفي را در زمينه بررسي تأثيرات خدمات ديني خود به جامعه و نيز براي متنوع ساختن فعاليت ها و خدماتش انجام داده و نتايج حاصله را مورد ارزيابي قرار مي دهد.

18. فعاليت هاي مربوط به تعيين اول ماه هاي قمري

سازمان ديانت در سال 1978 كنفرانسي را در استانبول ترتيب داد كه هدف آن مشخص ساختن اول ماه هاي قمري بود.

در اين رابطه همكاري هايي را با رصدخانه قنديلي (Kandili) به عمل آورد كه نتيجه آن تعيين اول ماه هاي قمري تا سال 2000 بود. با مشخص شدن آن اوقات نماز نيز به صورت جدول تهيه شده و به كشورهاي اسلامي ارسال مي گردد.

علاوه بر آن، فعاليت هاي مربوط به تهيه حساب (ماه ها) و نقشه ها در حال انجام است كه بعد از اتمام به رصدخانه مذكور عرضه خواهد شد.

تعيين ساعات افطار و امساك (ماه رمضان) نيز از فعاليت هاي سازمان است كه بعد از تهيه شدن به كشورهاي اسلامي و نواحي تركيه ارسال گرديد.

در شبكه اينترنت نيز پرونده اي با عنوان (Diyanet Web) تشكيل شده است. در پرونده مذكور اطلاعاتي از جمله اوقات نماز، تعيين قبله نماز، تعيين صد ساله آغاز اعياد رمضان و قربان، ايام مبارك، اوايل سال هاي هجري، روزها و شب هاي ديني سال 1999ـ2000، ايام تعطيلات رسمي و ديني سال، مقررات مربوط به تقويم ها و… وجود دارد.

19. خدماتي كه به ترك زبان ها در كشورهاي غربي عرضه شده است

20. خدمات مربوط به مسجد

سازمان در 120 مسجد كشورهاي اروپايي با 795 نفر مبلغ ديني موقتي خدمات ديني را به اتباع ترك عرضه مي نمايد. در كنار امامت نماز و وعظ و نصيحت، در برگزاري كنفرانس نيز با ترك هاي مقيم اروپا همكاري لازم به عمل مي آيد.

21. خدمات آموزشي و اجتماعي

مبلغان سازمان در خصوص آموزش ديني و برگزاري قرآن نيز به حدود 55 هزار كودك ترك خدمات لازم را ارائه مي نمايند. اين كلاس ها در انجمن هاي ترك تشكيل مي شوند. در انجمن مذكور در كنار آموزش هاي ديني، آموزش هاي خياطي، گلدوزي، كامپيوتر، زبان خارجي و تركي و… نيز به علاقمندان داده مي شود. مبلغان ديني امر عيادت از بيماران و زندانيان و مراجعه به منازل را هم با هدف حمايت و رفع مشكلات آنان عهده دار هستند.

تركاني كه در خارج از كشور فوت مي نمايند، دفن جنازه آنها با همكاري نمايندگان سازمان انجام مي گيرد. مبلغان ديني در مراسم نكاح و ختنه و... هموطنان ترك در كشورهاي خارجي شركت كرده و احساسات ديني و ملي آنان را تقويت مي نمايند.

22. خدماتي كه سازمان به كشورهاي بالكان ـ قفقاز و جوامع ترك و مسلمان عرضه داشته است:

1ـ22. خدمات ديني

155 نماينده ديني، 39 معلم ديني، 2 رايزن ديني و 2 وابسته ديني خدمات ديني را به مسلمانان و ترك هاي ساير كشورها عرضه مي كنند.

2ـ22. خدمات آموزشي

بعد از انحلال شوروي، فعاليت هاي ديني سازمان در ميان جمهوري هاي بالكان ـ قفقاز و آسياي ميانه آغاز گرديد. از جمله اقدامات موارد ذيل هستند:

الف ـ ايجاد دانشكده الهيات باكو در 93ـ1992

تعداد دانشجويان دانشكده 280 نفر است و اولين فارغ التحصيلان آن مربوط به سال 7ـ1996 مي باشد. در كنار دانشكده مذكور مدرسه ترك ـ باكو نيز با 177 نفر دانش آموز شروع به كار كرد.

ب ـ افتتاح دانشكده الهيات در شهر OSH قرقيزستان با همكاري دانشگاه آنكارا در سال 94ـ1993

كلاس هاي آمادگي و كلاس اول دانشكده در تركيه و كلاس هاي 2 و 3 و 4 آن در دانشگاه OSH قرقيزستان برقرار است. تعداد دانشجويان آن 220 نفر است.

ج ـ افتتاح دانشكده الهيات در دانشگاه مختوم قلي تركمنستان در سال 95ـ1994

دانشكده مذكور توسط دانشگاه Uludag اداره مي شود. كلاس هاي آمادگي و كلاس هاي اول آن در تركيه و بقيه در عشق آباد برقرار است. تعداد دانشجويان آن 100 نفر است.

ساختمان دانشكده مدرسه الهيات و خوابگاه دانشجويي آن توسط بنياد ديانت تركيه ايجاد شده است.

د ـ افتتاح يك مدرسه در نخجوان با برنامه هاي وسيع ديني توسط بنياد ديانت تركيه در سال 95ـ1994

هـ ـ افتتاح مدرسه ديني كمال آتاتورك در شهر Kostence روماني در سال 1996

تأمين معلم و امكانات درسي آن به عهده سازمان ديانت مي باشد. براساس توافق بين دو كشور تركيه و روماني، فارغ التحصيلان مدرسه مذكور نيازهاي ديني اقليت ترك ـ مسلمان آن كشور را برطرف خواهند كرد.

و ـ افتتاح دانشكده هاي الهيات در افغانستان و داغستان در 97ـ1996

دانشجويان دانشكده هاي مذكور كلاس هاي مربوط به دوره آمادگي را در دانشگاه سليمان دميرل و ارجيس مي بينند.

ز ـ افتتاح دانشكده الهيات در قرقيزستان در سال تحصيلي 98ـ1997

اين دانشكده با همكاري دانشگاه قرقيرستان و دانشكده الهيات دانشگاه سلجوق تركيه اداره مي شود. تعداد دانشجويان آن در مرحله آمادگي و كلاس اول 56 نفر بود.

ح ـ ايجاد سه مدرسه امام خطيب و انستيتوي عالي اسلام در صوفيه بلغارستان

كليه نيروها و امكانات مدارس مذكور از طرف بنياد ديانت تركيه تأمين شده است. كتاب هاي آنها نيز با همكاري نخست وزير و بنياد ديانت تركيه منتشر شده است.

3ـ22. ايجاد مسجد

الف ـ مسجد قاضي ارطغرل در عشق آباد

بناي مسجد مذكور در جريان سفر سليمان دميرل به تركمنستان در سال 1992 مطرح شد و امور آن به سازمان ديانت محول گرديد. ساختمان مسجد ياد شده در زميني به مساحت 27000 متر مربع در تاريخ 1993 آغاز گرديد.

عمده هزينه مسجد فوق كه داراي يك مركز فرهنگي نيز مي باشد توسط سازمان ديانت تأمين گرديد. ظرفيت آن حدود5000 نفر است. افتتاح مسجد و مركز ياد شده در سال 1998 با حضور رييس جمهور تركيه و تركمنستان انجام شد. آن مسجد داراي 3 نيم قبه، 4 مناره و صحن مي باشد.

ب ـ مسجد نورالدين ارسين پاشا در قبرس

اين مسجد در شهر گيرنه (Girne) قبرس شمالي با طرح معماري ترك ـ عثماني و با دو مناره در 1999 افتتاح گرديد. ظرفيت آن 600 نفر است.

 

اهداف فرهنگی ج.ا.ایران در ترکیه :

- رسیدگی به امور فرهنگی، اجتماعی ایرانیان مقیم و تقویت هویت ملی و اسلامی آنان

- ترویج زبان و ادب پارسی ‘ حمايت از مراكز آموزشي ‘تحقيقاتي

- زمينه سازي تا سيس و فعاليت کرسی ایران شناسی

- معرفی و عرضه فرهنگ، هنر وتمدن ایران اسلامی

_ گسترش تبادل هیئتهای علمی و فرهنگی

- شناخت ویژگیهای اجتما عی (فرهنگی، هنری، سیاسی، اقتصادی) جمهوری ترکیه از طريق تحقيق و بررسي رساله هاي دانشگاهي ‘ بررسي و برگردان مقاله هاي فرهنگي ‘ علمي

اولويت حضور ج.ا.ايران در تركيه در مقايسه با كشور هاي همسايه :

- در مقايسه با كشورهاي منطقه طولانی‌ترین مرز مشترک با ج.ا.ایران را داراست.

– در مقايسه با كشورهاي منطقه بیشترین و جوان‌ترین جمعیت مسلمان را داراست.

- در مقايسه با كشورهاي منطقه بیشترین رشد اقتصادی را داراست.

پيشينه روابط فرهنگي ايران و تركيه :

ایرانیان از دوران هخامنشیان که به آسیای صغیر آمدند با هیتیتها (قوم اولیه ترکان) روابط اجتماعی و فرهنگی داشته‌اند. در دوران سلجوقیان حدود 3 قرن با ترکان روابط اجتماعی و فرهنگی داشته‌‌اند که منجر به حضور و اشاعه زبان، فرهنگ، ادب پارسی گردید. در دوران عثمانی نیز خط و زبان فارسی در دربار امپراتوری عثمانی و نیز در میان ادیبان تحت عنوان «ادبیات دیوانی» در اکثر بلاد سه قاره جهان رواج یافت. اين مشتركات عمدتاً از دوران حكومت سلجوقيان بزرگ در دو خطه وسيع ايران و آسياي صغير اشاعه يافت . در دوره عثماني نيز جز مقطع زماني محدود روابط عاطفي و فرهنگي و سياسي و اجتماعي مردم اين دو ديار گسترش يافت . امروزه بيش از5/ 98% مردم دو كشور مسلمانند. احترام ويژه مردم تركيه به پنج تن آل عبا و حضور حدود 15 ميليون نفر علوي و شيعه در تركيه ، مشتركات گسترده زباني وقومي و ادبيات و شخصيت هاي مورد احترام ‘عضويت مؤثر هر دو كشور در اكو ، گروه دي 8 ، كنفرانس اسلامي و ... از نشانه های بارز گستردگی مشتركات دو كشورند.

روابط ايران و تركيه قبل از پيروزي انقلاب اسلامي

روابط سياسی في مابين كشورهاي ايران وجمهوري تركيه از سال 1214 ه‍ . ش ( 1835 ميلادي ) برقرار گرديد .ايران در سال 1220 ه‍ . ش ( 1841 م ) اولين سفارتخانه خود را در استانبول تأسيس كرد و در سال 1302 ه‍ . ش ( 1923 ) سفارت ايران به شهر آنكارا انتقال يافت . همچنين در شهرهاي استانبول ، طرابوزان ، ارزروم و ازمير سركنسولگري های خود را داير كرد و مدتی بعد سركنسولگری ازمير تعطيل شد. اولين پيمان دوستی ايران وتركيه در 1305 ه‍ . ش (1926 م ) تحت عنوان معاهده وداديه و تأمينه به امضاء طرفين رسيد. در سال 1315 قرارداد وعهدنامه امنيت منطقه سرحدي و در 17 تير ماه 1316 قراردادی تحت عنوان پيمان سعد آباد منعقد گرديد ، هر دو كشور در پيمانهای منطقه ای از قبيل پيمان های بغداد ، سنتو و سازمان عمران منطقه ای R.C.D همكاری داشتند . اولين موافقت نامه فرهنگی دو كشور در تاريخ 9 بهمن 1337 (9ژانويه 1959) در تهران به امضاء رسيد. اين موافقت نامه شامل يك مقدمه و 18 ماده بود كه تشكيل مؤسسات فرهنگی در دو كشور ، مبادله اساتيد دانشگاهها ، تدريس زبان وادبيات وتاريخ و جغرافيايی دو كشور در كشور مقابل ، تسهيلات آموزش ، مبادلات فرهنگی ، ‘علمی و هنری و ..... شامل مي شود.

روابط ايران و تركيه بعد از پيروزي انقلاب اسلامي

روابط ترکیه با ایران از زمان پیروزی انقلاب اسلامی ، که مقارن با اوج گیری ناآرامیهای اجتماعی در ترکیه بود، فراز و نشیبهایی داشته است . تا سال 1361 ه‍ .ش روابط في مابين جمهوری اسلامی ايران و جمهوری تركيه در سطح كاردار بود و از آن سال به بعد به سطح سفير ارتقاء يافت .

موضع ترکیه طی جنگ عراق با ایران حفظ بی طرفی بود و به سبب همسایه بودن با هر دو کشورِ در حالِ جنگ ، روابط اقتصادی گسترده ای با آنها ایجاد کرد. در حال حاضر مناسبات ترکیه با ایران ، به رغم پاره ای سوءتفاهم ها بر اساس اصل حسن هم جواری است .

انعقاد قرارداد صادرات بیست میلیارد دلار گاز به ترکیه در مدت 22 سال ، در زمره مهمترین قراردادهای تجاری ایران و ترکیه است . پیوند و آشنایی ترکیه با زبان و ادب فارسی و فرهنگ ایران سابقه ای دیرینه دارد. توجه به زبان فارسی در دانشگاههای ترکیه در مقایسه با سایر زبانهای شرقی در حد مطلوب است و آموزش این زبان پس از زبان عربی در رده دوم اهمیت قرار دارد . از 1364 تا 1366 ش / 1985 ـ 1987، بین ایران و ترکیه برنامه مبادلات فرهنگی تنظیم و اجرا گردید که مشتمل بر همکاری دانشگاه ها (اعطای بورس تحصیلی ) و موزه ها و کتابخانه ها و صدا وسیما و مراکز فرهنگی و هنری در کشور است .

برنامه مبادلات فرهنگی بين ج .ا.ايران و جمهوری تركيه برای سالهای 66- 1364 تدوين گرديد كه شامل موضوعاتی چون : همكاری بين دانشگاههای دو كشور ، مبادله كتب و هيأتهای علمی ، مبادله استاد و محقق ، تبادل اسناد واطلاعات ذيربط ، تبادل كارشناس ، استاد كار و كتابدار ، تهيه ميكروفيلم ، همكاری در خصوص ايجاد نمايشگاه ، همكاری كتابخانه ها و موزه ها ، شركت در جشنواره های سينمايی ، تأسيس مراكز فرهنگی ، دعوت جهت شركت در مسابقات ورزشی ، همكاری راديو و تلويزيون واعطای بورس تحصيلی مي شد.

جمهوری اسلامی ايران و جمهوری تركيه بر اساس موافقت نامه فرهنگی مورخ 1337 ه‍ . ش (1959 م ) برنامه های فرهنگی سالهای 71-1373 (93- 1994 م ) را تعيين كردند و برنامه ای را ترتيب دادند كه داراي 5 فصل است . دو كشور در تاريخ 25 /11/1379 نيز برنامه مبادلات آموزشی ، علمی ، فرهنگی ، جوانان و ورزشي را در 57 بند براي سالهاي 80 – 1382 به امضاي آقايان دكتر كمال خرازي و اسماعيل جم وزراي خارجه دو طرف منعقد کردند. آخرين برنامه مبادلات فرهنگی وهنری دو كشور در تاريخ 29/3/1385 مطابق با 19/6/2006 ميلادی در تهران به امضاء آقايان محمد حسين صفار هرندي و آتيلا كوچ وزرای فرهنگ دو طرف رسيد . فصول آن شامل : آموزش وعلوم ، فرهنگي وهنری ، جوانان و ورزش و رسانه های جمعی ومقررات كلی ومالی است .