نام كشور: عربستان سعودي

پايتخت: رياض

زبان و خط رسمی: عربي

نوع حکومت : پادشاهي سلطنتي

مساحت: ۲٬۱۴۹٬۶۹۰ کیلومتر مربع

جمعيت: بيش از 27 ميليون نفر

واحد پول : ریال سعودی (SAR)

موقعيت جغرافيايي:

عربستان سعودی بزرگترین کشور در غرب آسیاست. این کشور که بخش عمدهٔ شبه جزیرهٔ عربستان را در بر گرفته‌ ، از شمال با عراق ، اردن و کویت ، از سوی غرب با امارات متحدهٔ عربی ، قطر و خلیج فارس ، از جنوب غربي با عمان، از سوی جنوب با یمن و از سوی غرب با دریای سرخ هم‌مرز است.

عربستان سعودی با ۲٬۱۴۹٬۶۹۰ میلیون کیلومتر مساحت بزرگترین کشور غرب آسیا و دومین کشور وسیع عرب‌نشین پس از الجزایر است. این کشور بیش از ۲۷ میلیون جمعیت دارد که فقط ۱۶ میلیون آن‌ها شهروند این کشور و بقیه از اتباع خارجی هستند.

عربستان سعودی دارای آب و هوای گرم و خشک صحرایی است. دمای هوا در روزهای تابستان بطور متوسط ۴۵ درجه و در شب با اختلاف دمای زیاد نسبت به روز است. در بعضی مناطق کوهستانی حاشیه دریای سرخ و استان اصیر آب و هوا در ۸ ماه از سال نسبتاً مناسب است اما سرما بندرت به زیر صفر درجه می‌رسد

این کشور از نظر منابع طبیعی چون طلا و مس، نفت، گاز و آهن غنی است. هر چند از نظر جنگل و مناطق جنگلی، کشتزار دایمی و زراعت با مشكل روبه‌روست. مخاطرات طبیعی چون طوفان‌های شن بسیار روی می‌دهد. بیشتر گیاهان در واحه‌ها می‌رویند. شتر در زندگی سنتی عربستان نقش مهمی بازی می‌کند. جانوران اهلی از جمله شتر، گوسفند و بز بیش از دیگر جانوران دیده می‌شوند. روباه، خرگوش، موش صحرایی، جوجه‌تیغی، عقاب، کرکس و جغد در عربستان دیده می‌شوند . فلامینگو، پلیکان، حواصیل و پرندگان آبزی در بخش‌های ساحلی عربستان مقيم مي باشند هستند. مارهای کشندهٔ بیابانی از جمله مار کبری و افعی شاخدار در بعضی بخش‌ها فراوانند.

موقعيت سياسي :

عربستان سعودی به لحاظ نوع کنترل سیستم اجرایی، یک سرزمین مستقل به شمار می‌آید. این کشور از ۱۳ ایالت یا استان درست شده که در رأس هرکدام از آن‌ها، یکی از شاه‌زادگان سعودی فرمان می‌راند که از اختیارات کامل برخوردار است. در عربستان سعودی در رأس حکومت مرکزی ، پادشاه قرار دارد که ریاست قوهٔ مجریه، به عنوان اصلی‌ترین قوهٔ کشور، در دست اوست. میزان کنترل حکومت مرکزی بر همهٔ سرزمین عربستان سعودی به دلیل حضور شاهزادگان سعودی در امیری استان‌ها ، یکسان است.

تقسيمات کشوري

شهر مکه (Mecca): شهر مکه یکی از شهرهای مهم در جهان اسلام و شهر مذهبي و تاریخی این کشور است و بخاطر قرار داشتن کعبه ، قبله‌گاه مسلمانان در آن مقدس‌ترین شهر در اسلام به ‌شمار می‌رود.

مكه، شهر كعبه و شهر مسجدالحرام است مركز ظهور دين اسلام، سرزمينى مقدس از آغاز خلقت و خاصه از زمان حضرت ابراهیم عليه السلام ، نخستين آيه هاى قرآن کریم نيز در مكه بر حضرت محمد (ص) فرود آمد و بمدت سيزده سال ادامه داشت.

سرزمينى كه زادگاه رسول اکرم و حضرت فاطمه زهرا سلام الله علیها و بسیاری از صحابه گرانقدر صدر اسلام و نیز محل بعثت پیامبر اسلام بوده است.

اين شهر پيش از اسلام به سبب خانه وجود كعبه در آنجا مركز تجارت شبه جزيره عربستان بوده است.

برخي از علماء اسلام برآنند که نام مکه، به دليل کمي آب در آن جاست. برخي هم گفته اند كه مکه از آن روي مکه ناميده شده است که گناهان را محو مي کند.

شهر مقدس مكه، ام القرى نيز ناميده مى شود. اين نام براى اين شهر، در دو آيه از قرآن مجيد اطلاق شده است . «ام القرى» مادر آبادي ها، شهر مكه. علت اين كه به مكه «ام القرى» گفته مى شود اين است كه طبق رواياتى پس از فروكش كردن طوفان نوح، نخستين خشكى كه از آب بيرون زد سرزمين مكه بود. اين واقعه را دحوالارض مى گويند. لذا به مكه مادر آبادي ها گفته شد.

از نام هاى معروف مكه كه بيانگر احترام فوق العاده و قداست بيش از حد اين سرزمين مقدس است، نام «بلدالأمين» مى باشد. اين نام به همين صورت در قرآن کریم آمده و مورد قسم و سوگند الهى واقع شده است.

قدمت مكه : منطقه مكه از قديم الايام در مسير كاروانيان راه يمن و شام بود ولى تاريخ جغرافيايى و آبادانى اش با اسكان حضرت هاجر و حضرت اسماعیل عليه السلام در آن شروع مى شود. آن زمان كه حضرت ابراهيم پيامبر عظيم الشأن همسر و فرزند خود را به امر الهى در بيابان غير ذى ذرع و بى آب و علف ساكن ساخت، به اراده الهى چشمه آبى زير پاى كودك حضرت هاجر عليه السلام جوشيد و با پيدايش آب زمزم كه در حدود مكه بسر مى بردند در اين نقطه اقامت گزيدند تا كه كعبه به دست تواناى پيامبر گرانقدر حضرت ابراهيم (ع) و با كمك فرزندش حضرت اسماعيل (ع) بنا گرديد.

آب و هواي مكه : مکه شهرى است كوهستانى و خشك و سوزان و در تابستان، هوايش بسيار گرم است و شب ها، در تابستان هوايش بهتر شود.

حرم : اطراف مکه مكرمه ، محدوده اي به عنوان حرم در نظر گرفته شده است، و حرم از هر جانب مکه عبارت از آن حدي است که نمي شود بدون احرام از آن حد گذشت، و خداوند متعال آن حد را محل امن براي انسان و حتي حيوان و گياه قرار داده است.

مسجدالحرام: مسجدي است بسيار باعظمت که در فضيلت و شرافت بي نظير مي باشد، يک نماز در آن برابري مي کند با صد هزار نماز در مساجد ديگر، پس بايستي وقت را غنيمت شمرده و از فضيلت هاي معنوي مسجدالحرام حداکثر بهره را بُرد. کعبه در وسط مسجدالحرام قرار دارد.

حجر اسماعيل : بنايي است به شکل نيم دايره با ديواري به ارتفاع يک متر و 30 سانتيمتر که در جانب شمالي کعبه قرار دارد، و قبر حضرت اسماعیل علیه السلام و هاجر، مادر آن حضرت در آن جا مي باشد، و بنابر بعضی روايات قبور جمعي از انبياء عليهم السلام هم در آن جا است.

مقام ابراهيم : محلي است در نزديک کعبه، به فاصله حدود 13 متر، داراي گنبدي کوچک که با شيشه احاطه شده، و در آن سنگي قرار دارد، که گفته مي شود حضرت ابراهیم خليل عليه السلام بر آن ايستاده، و مردم را به حج خدا دعوت کرده است، و اثر پاهاي مبارکش در آن پيدا مي باشد، حجاج محترم نماز طواف خود را پشت اين مقام بجاي مي آورند.

زمزم : نام چاه آبي است که خداوند به لطف خود در زير پاي حضرت اسماعيل جاري ساخت، و در طول تاريخ و پيش آمد حوادث، بارها مرمَّت ولايروبي گرديده، و فعلاً آب آن نيز مورد استفاده حُجّاج بيت الله الحرام قرار مي گيرد. آب آن مورد توجه خاص نبي اکرم (ص) بوده و در طول تاريخ اسلام مؤمنين بدان تبرک مي جسته اند. آب زمزم، مبارک و موجب شفاست.

صفا و مروه : صفا در سمت جنوب شرقي و مروه در سمت شمال شرقي کعبه قرار دارند. منظره صفا و مروه بسيار زيبا و باشکوه مي باشد.

شعب و قبرستان ابيطالب : شعب و قبرستان ابيطالب در شمال شرقي مسجدالحرام و در نزديکي صفا و مروه واقع و نزديك محل ولادت رسول خدا (ص) و فاطمه زهرا (س) است.

قبرستان ابيطالب محل دفن بسياري از صحابه بزرگوار رسول الله (ص) خاصه همسر گرامي ايشان ام المومنين حضرت خديجه (س) و فرزند گرامي رسول الله (ص) اسماعيل مي باشد .

غار حرا : جبل النور، اسم کوهي است در داخل شهر مکه، و در آن غاري مي باشد به نام غارِ حِرا که رسول اکرم (ص) قبل از بعثت در آن به تفکر و عبادت خداوند مي پرداخت تا اين که در 27 رجب جبرئيل امين بر آن حضرت نازل شد، و با آوردن آيات سوره علق آن حضرت به نبوت مبعوث شد.

عرفات ، مشعر و مني : سرزمين عرفات بيابان وسيع و همواري است که در شمال مکه در مسافت حدود 21 کيلومتري واقع شده و از حد حرم خارج است. عرفات سرزميني است که حضرت آدم و حوّا عليهماالسلام بعد از جدايي طولاني، در اين سرزمين به يکديگر رسيدند، و نسبت به هم آشنا و عارف گرديدند. عرفات سرزميني است که آدم در اين سرزمين اعتراف به گناه خويش کرده است. عرفات سرزميني است که دعا در آن مستجاب است، کوه عرفات را «جبل الرحمه» مي گويند، و امام حسين عليه السلام دعاي معروف عرفه را در کنار همين کوه خواندند . وقوف در سرزمين هاي عرفات ، مشعر الحرام و مني از ارکان حج مي باشد.

وقوف حجاج در مشعر الحرام

اين شهر داراي ده ها مسجد و مراكزي است كه ياد و خاطره اي از حضرت محمد (ص) و يا اصحاب گرامي ايشان را در خود جاي داده اند.

شهر مدینه (Medina): اين شهر نيز از شهرهاي مهم و اصلي اسلامي محسوب شده كه در شمال ریاض قرار گرفته و آب‌و هوایی خشک و بیابانی با تابستان‌های داغ و زمستان‌های سرد دارد. شهر مدینه محل زندگي و مدفن هزاران تن از صحابه كرام رسول الله و ائمه اطهار و اهل بيت عليهم السلام و نيز مزار خاتم الانبياء حضرت محمد مصطفي (ص) در اين شهر تاريخي واقع مي باشد كه ساليانه ميليون ها نفر از مسلمان ها براي زيارت به اين شهر مشرف شده و موفق به اداي نماز و دعا و نيايش در مسجد نبوي كه مهمترين مسجد پس از مسجد الحرام در اسلام است مي گردند .

نام قديمي اين شهر يثرب بود كه پس از هجرت پیامبر اسلام ، به مدینةالنبی (شهر پیامبر) تغيير نام يافت . فاصله مدینه تا مکه حدود ۴۲۰ کیلومتر است.

مدينه النبي(ع) صدها اثر و مسجد و خاطره از رسول الله (ع) و خاندان گرامي و اصحاب پاك ايشان را در خود جاي داده است .

جنت البقيع در مدينه النبي (ص) : با فضيلت ترين قبرستان در اسلام كه محل دفن امام حسن (ع) ، امام زين العابدين (ع) ، امام محمد باقر(ع) و امام جعفر صادق (ع) ، عباس ابن عبدالمطلب عموي گرامي رسول الله (ص) ، حضرات فاطمه بنت اسد مادر گرامي علي (ع) ، زينت ، رقيه و ام كلثوم دختران گرامي رسول الله (ص) ، امهات المومنين حضرات زينت بنت حجش ، سوده ، عايشه ، زينب بنت خزيمه ، ام سلمه ، جويريه ، ام حبيبه ، ماريه قبطيه و حفصه ، حضرات ابراهيم فرزند گرامي رسول الله (ص) ، عقيل ابن ابيطالب ، امام مالك ، نافع ، حليمه سعديه ، عثمان ابن عفان ، عثمان ابن مظنون ، فاطمه ام البنين مادر گرامي عباس ابن علي (ع) ، عاتكه و صفيه عمه هاي محترمه رسول الله (ص) ، شهداي احد و شهداي حره و هزاران تن از اصحاب گرامي رسول الله (ص) و علما و بزرگان اسلام و ...

شهر جده (Jeddah): اين شهری در غرب عربستان است و در کناره دریای سرخ قرار دارد و به «عروس دریای سرخ» ملقب است. این شهر پایتخت اقتصادی و گردشگری عربستان سعودی محسوب مي شود.

شهر جده

شهر دمام (Dammam): یکی از مناطق نفت خیز کشور عربستان بشمار می رود. این شهر بعد از بندر جده، یکی از مناطق مهم صادرات و واردات در کشور عربستان است. یکی از فرودگاه های بزرگ جهان در این شهر ساخته شده است.

نماي بيروني دانشگاه خادم الحرمين الشريفين در شهر دمام

شهر ریاض (Riyadh): پایتخت کشور عربستان است. این شهر یکی از آبادترین و پررونق‌ترین شهرهای عربستان سعودی است. دانشگاه ملک سعود بزرگترین و قدیمی‌ترین دانشگاه در کشور عربستان در این شهر قرار دارد.

جامع مسجد شيخ فهد العويضه در شهر رياض

دين رسمي : اسلام تنها دین رسمی در عربستان سعودی است و مذهب اكثر مردم حنبلي مي باشد. مذاهب دیگر اهل سنت و نيز مذهب تشيع هم در عربستان سعودی رواج دارد . احکام و فتواهای دینی در عربستان سعودی ، فرهنگ و سیاست را تحت تأثیر قرار می‌دهد.

فرمانروايی: نوع فرمانروایی در این کشور به صورت پادشاهی در دست خاندان آل سعود است. پادشاه باید برای بیش‌تر تصمیم‌هایی که می‌گیرد، تأیید علما و رهبران دینی کشور را داشته باشد. پادشاه مسؤول پاسداری و نگاهبانی از مسجدالحرام در مکه مكرمه و مسجد النبی در مدینه منوره مي باشد.

بانوان در سعودي :

دولت سعودی دختران را از آموزش منع نکرده‌است و حتی آموزش رایگان نیز برای ایشان در نظر گرفته‌است ولي حضور دختران در آموزشگاه‌ها و مدارس محدود است. بر اساس آمار رسمی دولت سعودی، ۵۵ درصد دانش آموزان دبستان، ۷۹ درصد دانش آموزان راهنمایی و ۸۱ درصد دانش آموزان دبیرستان پسر هستند. دیدگاه‌های سنتی باعث شده‌ که بسیاری از دختران در سنین پایین مدرسه را ترک كنند. در عربستان سعودی، مدارس و دانشگاه‌های متفاوت برای دختران و پسران وجود دارد.

حجاب سفر خانم ها در سعودي : برداشت علمای حنبلي از حجاب اسلامی، پوشاندن تمام بدن از جمله چهره و دست‌هاست. پلیس دینی عربستان همواره بر این نوع پوشش زنان نظارت دارد . پوشاندن دست‌ها و چهره برای تمام دخترانی که بیش از ده سال سن دارند و به بلوغ رسیده‌اند، اجباری است. در آموزشگاه‌های سعودی پوشیدن روبنده اجباري است . همچنين علمای حنبلی سفر زنان را بدون همراهی مردی از محارمش ممنوع می‌دانند. در سعودی این قانون به دقت اجرا می‌شود و به زنانی که محرمی به همراه ندارند، اجازهٔ بیرون رفتن داده نمی‌شود. این قانون هم در سفرهای درون کشور و هم در سفرهای برون کشوری انجام می‌شود.

اقليت‌های دينی:

شصت درصد از جمعیت عربستان سعودی را عرب‌های بومی حنبلی و بیش از چهار میلیون نفر شیعه (دوازده امامی، زیدی و اسماعیلی) هستند كه سکونت آنان بيشتر در مدينه النبي (ص) ، قوار، قطیف و احساء مي باشد .

وضعيت اقتصاد:

عربستان سعودی از بزرگترین تولیدکنندگان و صادرکنندگان نفت دنیا است. این کشور بیشترین ذخایر نفت جهان را داراست که این ذخایر به شکل عمده‌ای در استان شرقی متمرکز شده‌اند. نفت ۹۵٪ از صادرات و ۷۰٪ درآمد دولت را تشکیل می‌دهد. هر چند اخیراً صادرات غیرنفتی افزایش یافته‌اند. نفت باعث تبدیل این کشور به یکی از ثروتمندترین کشورهای دنیا شده است. درآمدهای گسترده نفتی سبب مدرنیزه شدن سریع کشور و ایجاد رفاه شده است. عربستان همچنین دارای ششمین ذخایر گاز طبیعی بزرگ جهان است.

دولت بر فعالیت‌های عمدهٔ اقتصادی کنترل دقیق دارد. حدود ۳۵ درصد محصولات عمدهٔ داخلی به بخش خصوصی تعلق دارد. حدود ۹ میلیون کارگر مهاجر در عربستان سعودی مشغول به کارند.

عربستان سعودی در تولید نفت خام، پالایش نفت، پتروشیمی، سیمان، فولاد، کود شیمیایی و پلاستیک، صنعت موفقی داشته‌است.

بیش‌ترین محصولات کشاورزی عربستان عبارتند از : گندم، جو، گوجه فرنگی، هندوانه، خرما، لیمو، تخم مرغ و شیر.

عربستان سعودی بزرگترین قطب‌ گردشگری دینی در جهان است. به دلیل واقع شدن کعبه در این کشور، بسیاری از مسلمانان جهان، به عربستان سفر می‌کنند.

روابط سياسي و اقتصادي ايران و عربستان سعودي:

روابط ایران و عربستان سعودی به عنوان دو کشور مهم و تأثیرگذار، یکی از مهم‌ترین عناصر تعیین‌کننده ساختار سیاسی و امنیتی این منطقه به شمار می‌رود. لذا جمهوري اسلامي ايران بر اساس اشتراکات ديني و منافع جهان اسلام ، همكاري و همگرايي با کشورهاي خليج فارس را در صدر اولويت هاي سياست خارجي خويش قرار داده ، و در اين ميان روابط ايران و عربستان سعودي به دليل جايگاه مهم اين دوکشور در جهان اسلام از اهميت ويژه اي برخوردار است.

لازم به ذكر است كه تيره کردن رابطه ايران و عربستان راهبرد اصلي دشمنان جهان اسلام خصوصاً اسرائيل است که از هر وسيله اي نظير اختلافات مذهبي و تهديد و تطميع هواداران نفوذي خود ، در جهت ايجاد و جلوگيري از اتحاد و انسجام کشورهاي مهم اسلامي بهره مي جويند .

نگاهي به تاريخچه مناسبات تهران و رياض:

سير روابط ايران و عربستان بعد از سقوط حكومت پهلوي فراز ونشيب هاي بسياري به خود ديده است. عربستان در ابتداي پيروزي انقلاب اسلامي ايران سياست احتياط، سكوت و نظارت را در پيش گرفت، ولي پس از مدتي هيأتي بلندپايه به سرپرستي دبيركل «رابطه العالم اسلامي » را براي تبريك پيروزي انقلاب اسلامي به ايران فرستاد. ملك خالد در اولين عكس العمل خود برپايي حكومت اسلامي را در ايران مقدمه نزديكي و تفاهم هرچه بيشتر دو كشور خواند.

فهد وليعهد وقت عربستان نيز گفت : «براي رهبري انقلاب ايران احترام زيادي قائل هستيم . در سال 1363 حادثه ربوده شدن يك فروند هواپيماي سعودي و فرود آن در فرودگاه مهرآباد و اقدامات مثبت جمهوري اسلامي ايران در پايان دادن به اين حادثه، باعث شد روابط دو كشور تا حدودي رو به بهبود نهاد. در همين مرحله، در 1364 سفر وزيرخارجه عربستان به جمهوري اسلامي و سفر وزير خارجه وقت ايران به عربستان رخ داد. اين سفرها باهدف بهبود روابط و حل پاره اي از مشكلات فيمابين چون حج و جنگ ايران و عراق صورت گرفت

اولين ديدار مقامات ايران وعربستان بين وزراي خارجه دو كشور در اجلاس سالانه مجمع عمومي سازمان ملل متحد ـ شهريور 1369 ـ و ديدار بعدي در ژنو انجام گرفت . در 15 اسفند 1369 نيز وزراي خارجه دو كشور در مسقط با هم ملاقات كردند. به دنبال اين ديدار در 2۷ اسفند 1369 بيانيه مشتركي در زمينه برقراري مجدد روابط سياسي دو كشور همزمان در تهران و رياض منتشر شد. سعودالفيصل وزير خارجه عربستان پس از ديدار با آقاي ولايتي وزير خارجه وقت در مصاحبه اي اعلام كرد ، عربستان سعودي و جمهوري اسلامي ايران در حل تمام مشكلات في مايبن به تفاهم رسيده اند.

ورود اميرعبدالله وليعهد وقت پادشاهي سعودي به تهران در آذر 1376 براي شركت در اجلاس سران كشورهاي عضو سازمان كنفرانس اسلامي، نقطه اوج روند رو به بهبود مناسبات سياسي دو كشور در دهه 1370 بود. پس از اين سفر رفت و آمد بلندپايگان دوكشور به پايتخت هاي يكديگر فزوني يافت.

روابط پويا و فعال و مستمر بين عربستان سعودي و جمهوري اسلامي ايران ضرورتي اجتناب ناپذير و غير قابل انکار است . ارتقاء و تقويت و تعميق و تحکيم روابط سياسي دو کشور باعث قدرت ديپلماسي و ضامن استقرار و آرامش در منطقه حساس و استراتژيک خليج فارس خواهد بود. بسط و توسعه همکاري هاي اقتصادي و تجاري ، توجه به ظرفيت هاي بالاي مبادلاتي و انجام سرمايه گذاري هاي مشترک باعث رشد وشکوفايي و رفاه و توليد ثروت در منطقه گرديده و در نهايت باعث اعتماد سازي پايدار و بلند مدت بين کشورهاي حوزه خليج فارس خواهد گرديد .