شانه به شانه صف مي کشند. دست‌هاي نياز که به سمت آسمان بلند مي‌شود، زمزمه «اللهم اهل الکبرياء و العظمة و اهل الجود و الجبروت» اوج مي‌گيرد. احساس مي‌کني پاهايت از زمين خاکي جدا شده است و در فضاي ديگري سير مي‌کني؛ فضاي خلوص، تسليم و تقوا. اين حس، پاداش يک ماه روزه‌داري خالصانه پرهيزکاران است که نصيب مؤمنان حقيقي مي‌شود.
شيريني که به دهان مي‌بري و کامت در روز عيد شيرين مي‌گردد، نشانه اين است که در بقيه ايام سال نيز بايد به شيريني‌ها، خوبي‌ها و خلوص رمضان وفادار بماني. اجازه ندهي تلخي گناهان ريز و درشت، دامن زندگي و ثانيه‌هايت را بگيرد. خوب بودن فقط مختص يک ماه نيست. خوب بودن را در سراسر زندگي به همراه داشته باش. «اَلَّلهُمَّ اِنّي اَسْئَلُکَ خَيْرَ ما سَئَلَکَ بِه عِبادُک الصّالِحُونَ وَ اَعوذُ بِکَ مِمَّا اسْتَعاذَ مِنْهُ عِبادُکَ الْمُخلَصُون».[1]
عيد فطر جشن تولد فطرت
عيد فطر، جشن تولد فطرت است؛ فطرتي که از غبارها و زنگارها پاک شده و اکنون در زيباترين شکل خود خودنمايي مي‌کند. به خودم مي‌انديشم، من کجا و ميهماني خدا کجا. غبار جهل و سياهي گناه، قلبم را آلوده کرده است و خريداري براي اين قلب زنگار گرفته نمي‌يابم. به خدايم مي‌انديشم که سراسر لطف است و مهربان‌ترين مهربانان. غفار است و بنده‌نواز.
مرا به ميهماني خودش دعوت مي‌کند و قلبم را جلا مي‌دهد. يادم مي‌آورد فطرت توحيدي‌ام را، يادم مي‌آورد مبارزه با شيطان دروني و بيروني‌ام را. خودم، خدايم، جايگاهم را که فراموش کرده بودم، به ياد مي‌آورم. اکنون که ميهماني تمام شده و عيد فطر فرا رسيده، انگار از نو متولد مي‌شوم و به روشني مي‌بينم که بازگشت به فطرتم را جشن گرفته‌ام. اميرمؤمنان علي(ع) نيز جشن فطرت را اين‌گونه به عيد فطر نسبت مي‌دهد:
«اين عيد کسي است که خدا روزه‌اش را پذيرفته، نماز او را ستوده و هر روز که خدا نافرماني نشود، آن روز عيد است.»[2]
عيد شکر
عيد فطر، روز شکرگزاري از حق تعالي است که در ظلمت جسم، چراغ روشن فطرت را نهاد تا هميشه پرتوافشان باشد و حيات‌بخش. مقام معظم رهبري نيز دراين باره مي‌فرمايد:
عيد رمضان، در حقيقت عيد شکر است؛ شکر به خاطر توفيق گذراندن دوران يک ماهه ضيافت الهي. شکر روزه‌داري. شکر توفيق عبادت و ذکر و خشوع و توسل به بارگاه کبريايي حضرت حق. حقيقتاً هم براي اين شکر، انسان مؤمن بايد عيد بگيرد.[3]
عيد وحدت
ميزبانت دلت را نوراني و لطيف ساخته و زنجيرهاي شيطاني را از دست و پايت گشوده است. اکنون زمان آن رسيده که با همه هم‌کيشانت که همچون تو پذيرايي شده‌اند، اجتماعي بزرگ و بس نيرومند بسازيد؛ آن‌طور که تمام دشمنان را مرعوب خويش گردانيد.
مقام معظم رهبري در سخنراني خود در خطبه‌هاي عيد سعيد فطر، مهم‌ترين معنا و مضمون اين عيد را اتحاد و وحدت و مستحکم شدن دل‌ها به واسطه ايمان به خدا دانستند و تأکيد کردند:
تنها راه موفقيت و پيشرفت امت اسلامي در عرصه‌هاي مختلف و تسلط بر سرنوشت خويش و مقابله با تهديدهاي مغرورانه مراکز قدرت جهاني، وحدت کلمه و پرهيز از اختلاف و تفرقه است.[4]
عيد معنويت
غرض از عيد نه آن است که از باب جلال - - - - - - جامه ناز بپوشند به الطاف مزيد
اي خوش آن عيد کز آن شاه و گدا خوش باشند - - - - - که چنين عيد سعيد است و جز اين نيست‌سعيد
مقام معظم رهبري در جايي، درباره سادگي در روز عيد فطر، داستاني را از زمان امام علي(ع) نقل مي‌کند و مي‌فرمايد: يکي از ياران آن حضرت مي‌گويد روز عيد فطر در خانه اميرمؤمنان بر او وارد شدم. در مقابل او، سفره‌اي گسترده و غذاي بسيار متواضعانه‌اي در مقابل حضرت گذاشته شده بود.
عرض کردم: يا اميرالمؤمنين! شما روز عيد چنين غذاي کم‌اهميت و کم‌ارزشي مي‌خوريد؟ معمول اين است که در روزهاي عيد، مردم بهترين غذاهاي خود را مي‌خورند؛ شما به اين غذا اکتفا کرديد؟ فرمود: امروز، روز عيد است، اما براي کساني که مورد مغفرت الهي قرار گرفته باشند؛ يعني عيد بودنِ امروز، به خوردن غذاهاي رنگين و دل‌خوش کردن به شادي‌هاي کودکانه نيست. اين عيد واقعي است براي کساني که بتوانند و توانسته باشند مغفرت الهي را براي خودشان تحصيل کنند.[5]
مقام معظم رهبري در اين باره مي‌فرمايد:
البته گفته شده است در عيد فطر به يکديگر تحيت بگوييد، لباس‌هاي تازه‌خود را بپوشيد، آن روز را روز عيد و شادماني بدانيد، اما جوهر اين عيد عبارت است از توجه به معنويت و طلب مغفرت و درخواست رحمت پروردگار.[6]
عيد پاداش
عيد فطر، روز دريافت جوايز و پاداش است؛ جوايزي آسماني و پاداش‌هايي از جنس رستگاري.
مولاي متقين در يکي از خطبه‌هاي عيد فطر چنين فرمود:
اي بندگان خدا! بدانيد نزديک‌ترين و کمترين چيز که براي مردان و زنان روزه‌گير فراهم است، اين است که فرشته‌اي در آخرين روز ماه رمضان به آنان ندا مي‌دهد که اي بندگان خدا! بر شما مژده باد که گناهان گذشته شما آمرزيده شد و بنگريد که در آينده چگونه خواهيد بود.[7]
عيد است و آخر گل و ياران در انتظار - - - - - ساقي به روي شاه ببين ماه و مي بيار
دل برگرفته بودم از ايام گل ولي - - - - - کاري بکرد همت پاکان روزه‌دار [8]
عيد بشارت
امروز روز عيد فطر است؛ عيدي که زمين و زمان را غرق شادي و سرور کرده است.
ساکنان زمين به شکرانه يک ماه عبادت و نيايش، عيد گرفته‌اند و ساکنان آسمان نيز مأمور شده‌اند پاداش‌هايي را از سوي عرش الهي براي ساکنان اين کره خاکي بياورند و به راستي که در اين روز بزرگ، زمين و زمان و آسمان در جوش و خروشند. عيد فطر، عيد زيبايي‌هاي معنوي، عيد بشارت و عيد سعادت است.
حافظ منشين بي مي و معشوق زماني - - - - - کايام گل و ياسمن و عيد صيام است[9]
روز لقاءالله
حضرت امام خميني(ره) در اين مورد، سخنان قابل توجهي ارائه کرده و مي‌فرمايد:
آن برداشتي که اهل معرفت از عيد مي‌کنند، با آن برداشتي که ديگران مي‌کنند بسيار متفاوت است. آنها بعد از اينکه در ماه مبارک رمضان آن رياضت‌ها را مي‌کشند و کشيدند، روز عيد روز لقاءالله است.[10]
شوق ديدار يار
اي عصاره هستي! در اجتماع عظيمي که براي برپايي نماز عيد فطر تشکيل شده است، بيش از هر زمان ديگر جاي خالي‌ات مرا غمگين مي‌کند و زمزمه «عزيزٌ عَلَيَّ اَنْ اَرَي الْخَلْقَ وَ لا تُري»[11] از زبانم نمي‌افتد.
در فراغت با دلي مملو از اميد، اشک حسرت مي‌ريزم. حال که زمان پاداش روزه‌داري رسيده، از خداوند دولت کريمه‌ات را مي‌خواهم. با زمزمه ندبه، غم سنگيني که از هجرانت بر دلم نشسته، التيام مي‌بخشم. با تو نجوا مي‌کنم و از خدا مي‌خواهم چشمانم را لايق ديدار تو قرار دهد.
بگذار پيش و پس شود روز عيد فطر - - - - - ما با هلال روي تو افطار مي‌کنيم
شبيه روز قيامت
اميرمؤمنان علي(ع) در روز عيد فطر خطبه‌اي ايراد کردند و چنين فرمودند:
اي مردم! امروزِ شما، روزي است که در آن به نيکوکاران پاداش داده مي‌شود و بدکاران در آن زيان مي‌کنند. امروز، شبيه‌ترين روزها به قيامت شماست. با بيرون آمدن از خانه‌هايتان به مصلا، از بيرون آمدن از گورها و رفتن به پيشگاه خداوند ياد کنيد، و از توقف و ايستادن در محل نماز، وقوف خود در برابر خدا را به ياد آوريد، و از بازگشت به خانه‌هايتان، بازگشت خود را به جهنم و بهشت فرا ياد آريد.[12]
روز دعا
مقام معظم رهبري مي‌فرمايد:
عيد فطر، روز عيدي گرفتن از خداي متعال است؛ روزي است که در قنوت نماز عيد فطر، ميليون‌ها دلِ متذکّر و خاشع از خداوند متعال درخواست کردند همان خيراتي را که به برترين بندگانش داده است، به آنها هم بدهد و از شروري که برترين و بزرگ‌ترين انسان‌هاي تاريخ را از آن دور نگه‌داشته است، آنها را هم دور بدارد. آن خيرات، در درجه اول، عروج به مقام توجّه به خدا، عبوديت خدا، آشنا بودن و مرتبط بودن با خدا و الهام گرفتن از حضرت حق در همه گفتارها و کردارها و آنات زندگي است، و بدترين شرور، شرک به خدا، خضوع در مقابل قدرت‌هاي غير الهي و ضد الهي و بنده و برده ديگران بودن است.[13]
رمضان آينده
مقام معظم رهبري فرمود:
عيد سعيد فطر، روزي است که مسلمانان امتحان مهم خود را در ماه مبارک رمضان در معرض قبول الهي قرار مي‌دهند و تصميم مي‌گيرند براي ورود به ضيافت الهي در ماه مبارک رمضان در سال آينده، آمادگي لازم را در خود به وجود آورند.[14]
ايشان در جاي ديگر فرمود:
توفيق در اختيار داشتن وسيله رحمت الهي تا ماه رمضان آينده و عمل به درس‌ها و حسنات اين ماه مبارک در تمامي طول سال، از بزرگ‌ترين پاداش‌هايي است که مي‌تواند در اين عيد سعيد نصيب بندگان مؤمن و مخلص خداوند شود.[15]
تعظيم شعائر الهي
انسان مسلمان بايد از راه‌هاي گوناگون، نداي حيات‌بخش توحيد را به گوش جهانيان برساند. يکي از آن راه‌ها، بيان شعارهاي مذهبي است. خداوند متعال در قرآن کريم مي‌فرمايد:
وَ مَنْ يُعَظِّمْ شَعائِرَ اللّهِ فَإِنّها مِنْ تَقْوَى الْقُلُوبِ. (حج: 33) هر کس شعائر الهي را بزرگ دارد، اين کار نشانه تقواي دل‌هاست.
تعظيم شعائر الهي، يکي از ويژگي‌هاي عيد سعيد فطر است. شعار تکبير و تهليل و تحميد و تقديس، از جمله اعمالي است که به روز عيد جلوه خاصي مي‌بخشد. پيامبر اعظم(ص) در روز عيد فطر، از منزل بيرون مي‌آمد و تا رسيدن به مصلا با صداي بلند، شعار «لا اله الا الله» و «الله اکبر» سر مي‌داد و حتي در ميان خطبه‌ها و قبل و بعد از آن با صداي رسا اين کلمات را تکرار مي‌کرد.[16]
اهميت زکات فطره
مقام معظم رهبري مي‌فرمايد:
کسي که بتواند جان و روح خود را تزکيه و پاک‌سازي کند، به فلاح و رستگاري دست خواهد يافت و اداي زکات فطر نيز موجب طهارت انسان از دنائت، لئامت، حرص و بخل مي‌شود.[17]
ايشان زکات، روزه گرفتن و عيد سعيد فطر را عامل تطهير و تزکيه مسلمانان خواندند و فرمودند:
به برکت همين طهارت، ايران اسلامي آباد و آزاد خواهد شد، توسعه پيدا خواهد کرد و به فضل پروردگار فقر، تبعيض، بدبختي و ناملايمات گوناگون زندگي از بين خواهد رفت.[18]
پرداخت زکات فطره که با نيت عبادت و تقرب به خداوند متعالي انجام مي‌شود، نوعي بهره‌گيري از ماديات براي رسيدن به معنويات است. اگر زکات فطره از صورت پرداخت فردي به سمت بُعد اجتماعي آن سوق داده شود، پشتوانه و سرمايه مهم اقتصادي در حل مشکلات مردم خواهد بود. ايجاد مراکز درماني، تأسيس کانون‌هاي علمي و صنعتي براي اشتغال‌زايي بيکاران جامعه، سرمايه‌گذاري براي مسائل بهداشتي و عمران محيط زيست، تقويت بنيه دفاعي مسلمانان و پاسداري از مرزهاي اسلامي، توسعه فرهنگ عمومي و ديني و ايجاد مؤسسات پژوهشي و تحقيقاتي، برخي از دست‌آوردهاي پرداخت زکات فطره در روز عيد است که در صورت جمع‌آوري و مصرف صحيح اين بودجه ديني به دست خواهد آمد.
پي نوشت ها:
[1] . مفاتيح الجنان، دعاي قنوت نماز عيد فطر.
[2] . نهج البلاغه، حکمت 428.
[3] . www. Leader. ir
[4] . همان.
[5] . نک: همان.
[6] . همان.
[7] . روضة الواعظين، ترجمه: مهدي دامغاني، ص 564.
[8] . حافظ شيرازي، ديوان اشعار، غزل 246.
[9] . همان، غزل 46.
[10] . صحيفه امام، ج 18، ص 395.
[11] . مفاتيح الجنان، بخشي از دعاي ندبه، «بسيار سخت است بر من كه همه را ببينم و تو را نبينم».
[12] . روضة الواعظين، ص 564.
[13] . www. Leader. ir
[14] . همان.
[15] . همان.
[16] . محمد محمدي ري‌شهري، مراقبات ماه رمضان، ترجمه: جواد محدثي، قم، درالحديث، 1384، ص485.
[17] . www. Leader. ir
[18] . همان
