حجت الاسلام والمسلمین سیدعلیرضا تراشیون در یک پرسش و پاسخی به موضوع «کنترل آزارگری پسر بزرگ خانواده» پرداخت که تقدیم شما فرهیختگان می شود.

* پرسش:

* سه پسر دارم. پسر بزرگم سیزده ساله است و از آزار رساندن به برادرانش لذت می‌برد. با اینکه بارها برای او توضیح داده و حتی تهدیدش کرده‌ایم که اگر به برادرانش آزار برساند و آنها را عصبانی کند، مجازات خواهد شد، باز هم نتیجه نگرفته‌ایم و به این رفتار نامناسب ادامه می‌دهد.

* پاسخ:

معمولاً ما رفتار کودکان را خوش‌بینانه تفسیر می‌کنیم و می‌گوییم این فقط سر به سر گذاشتن بچه‌هاست و خیلی سریع اصلاح می‌شود.

در بیشتر موارد همین‌طور است، اما در این موقعیت نگرانی والدین کاملاً منطقی است، زیرا اگر کودک واقعاً از آزار رساندن به دیگران لذت ببرد، این یک مشکل جدی است و ممکن است به شکل «جنون آزار» بروز کند.

البته باید توجه داشت که اغلب کودکان سر به سر گذاشتن با همدیگر را به عنوان بازیگوشی و سرگرمی انجام می‌دهند و این نوع رفتار از جنس مشکل روحی و روانی نیست.

در این شرایط، توصیه‌های مهم برای والدین به شرح زیر است:

۱. اجتناب از تهدید و تنبیه:

به هیچ عنوان از تهدید کردن، توبیخ یا تنبیه کودک استفاده نکنید. این روش‌ها نه تنها مفید نیستند، بلکه می‌توانند رفتار آزارگری را تشدید کرده و حتی زمینه‌ساز شکل‌گیری سادیسم در کودک شوند.

۲. طراحی بازی‌ها و فعالیت‌های گروهی:

با توجه به حضور سه پسر در خانه، والدین باید برنامه‌ریزی کنند و بازی‌ها و فعالیت‌های گروهی مناسب طراحی کنند.

این بازی‌ها می‌توانند در محیط خانه یا بیرون از خانه انجام شوند و هدف آن‌ها این است که کودکان سرگرم شده و انرژی خود را در محیطی مثبت و سازنده تخلیه کنند.

مثلا بازی‌های گروهی که همکاری و تعامل بین کودکان را تقویت می‌کنند یا بازی‌هایی که قابل پیش‌بینی نیستند و در مراحل مختلف، شاخه‌ها و مسیرهای مختلفی برای تصمیم‌گیری دارند.

در این بازی‌ها کودک یاد می‌گیرد که بین چند راهکار انتخاب کند و بهترین گزینه را برای موفقیت خود انتخاب نماید. این نوع بازی‌ها مهارت‌های تفکر، تصمیم‌گیری و حل مسئله را تقویت می‌کنند.

طبیعی است که در این بازی‌ها کودکان ممکن است گاهی سر به سر هم بگذارند؛ این امر بخشی از تجربه یادگیری و تعامل اجتماعی است و نباید آن را بیش از حد جدی گرفت.

۳. آموزش مهارت‌های عملی و اقتصادی:

در صورتی که والدین موقعیت و امکانات لازم را دارند، می‌توانند کودک بزرگ‌تر را به محیط‌های شغلی و حرفه‌ای مناسب همراه خود ببرند. این اقدام چند هدف دارد:

کودک از محیط منفی و بحرانی دور می‌شود.

مهارت‌های عملی، اقتصادی و حرفه‌ای را فرا می‌گیرد.

تجربه واقعی زندگی و سواد اقتصادی به او منتقل می‌شود.

توجه داشته باشید که در این مسیر، بهتر است کودک در مشاغل خدماتی یا تولیدی قرار گیرد و نه فروشندگی صرف.

هدف این است که تجربه یادگیری حرفه‌ای و کاری به دست آورد، مسئولیت‌پذیری و خلاقیت او تقویت شود و محیط یادگیری او مثبت و سازنده باشد.