نام خطبه

و مـن خـطـبة له ع و من الناس من يسمى هذه الخطبه بالقاصعة و هي تتضمن ذم إبليس لعنه اللّه، عـلى اسـتـكـبـاره و تـركـه السـجـود لادم عـليـه السـلام، و أنـه أول من أظهر العصبية و تبع الحمية، و تحذير الناس من سلوك طريقته.

از خـطـبـه هـاى آن گرامى - بر او درود - خطبه يى است كه قاصعه ناميده ميشود و نكوهش ابليس - نفرين خدا بر او - را در بر دارد، به جهت خود بزرگ بينى وى و وانهادن سجده بر آدم - درود خدا بر او - كه طى آن خطبه، حضرت (ع) مردم را از پيمودن راه ابـليـس بـر حـذر مـى دارد، زيـرا هـمـانـا وى نخستين كسى است كه تعصب نشان داد و از غيرت بيجا پيروى كرد.

شريف رضى

آغاز خطبه

1- الْحَمْدُ لِلَّهِ الَّذِي لَبِسَ الْعِزَّ وَ الْكِبْرِيَاءَ وَ اخْتَارَهُمَا لِنَفْسِهِ دُونَ خَلْقِهِ وَ جَعَلَهُمَا حِمًى وَ حَرَماً عَلَى غَيْرِهِ وَ اصْطَفَاهُمَا لِجَلَالِهِ وَ جَعَلَ اللَّعْنَةَ عَلَى مَنْ نَازَعَهُ فِيهِمَا مِنْ عِبَادِهِ

سپاس ويژه خداست، آنكه عزت و ستردگى را در پوشيده و آن هر دو را براى خويش و نه آفريدگانش برگزيده و قرقگاه و حريمى مخصوص خود قرار داده و آسـتانه جلال و شكوهش ساخته است و بر هر بنده يى كه در اين دو خصلت با وى بستيزد نفرين نهاده است.

 

انسان، موجود برتر

2- ثـُمَّ اخْتَبَرَ بِذَلِكَ مَلَائِكَتَهُ الْمُقَرَّبِينَ لِيَمِيزَ الْمُتَوَاضِعِينَ مِنْهُمْ مِنَ الْمُسْتَكْبِرِينَ فَقَالَ سُبْحَانَهُ وَ هُوَ الْعَالِمُ بِمُضْمَرَاتِ الْقُلُوبِ وَ مَحْجُوبَاتِ الْغُيُوبِ إِنِّي خ الِقٌ بَشَراً مـِنْ طـِيـنٍ فـَإِذ ا سـَوَّيـْتـُهُ وَ نـَفـَخـْتُ فـِيـهِ مـِنْ رُوحـِي فـَقـَعـُوا لَهُ س اجـِدِيـنَ فـَسـَجـَدَ الْمَل ائِكَةُ كُلُّهُمْ أَجْمَعُونَ إِلّا إِبْلِيسَ

آنـگـاه بـه همين كبرياء، فرشتگان مقرب خويش را آزمود تا فروتنان از مستكبران شناخته شـونـد، پـس خـداى - پـاكـيزه باد نام وى - در حاليكه داناى پنهانى دلها و فروپوشيده غيبتهاست فرمود: من انسانى از خاك مى آفرينم و چون او را موزون و بهنجار ساختم و در او از روح خود دميدم، همه بر او سجده بريد. آنگاه فرشتگان، او را سجده بردند مگر ابليس

 

گاه آزمون

3 - اعـْتـَرَضَتْهُ الْحَمِيَّةُ فَافْتَخَرَ عَلَى آدَمَ بِخَلْقِهِ وَ تَعَصَّبَ عَلَيْهِ لِأَصْلِهِ فَعَدُوُّ اللَّهِ إِمـَامُ الْمـُتـَعـَصِّبـِيـنَ وَ سَلَفُ الْمُسْتَكْبِرِينَ الَّذِي وَضَعَ أَسَاسَ الْعَصَبِيَّةِ وَ نَازَعَ اللَّهَ رِدَاءَ الْجَبْرِيَّةِ وَ ادَّرَعَ لِبَاسَ التَّعَزُّزِ وَ خَلَعَ قِنَاعَ التَّذَلُّلِ

نـخـوت، گـريـبـان او را گـرفـت و بـه خـلقـت خـويـش بـر آدم باليد و به خاطر طينت و اصـل خـود بـر او تعصب ورزيد، پس دشمن خدا - شيطان - پيشواى متعصبان و پيشاهنگ خود بـزرگ بـينان است، همانكه بنياد تعصب را بر نهاد و با خدا در رداى بزرگمنشى، به ستيزه پرداخت و تنپوش تكبر را پوشيده و رويوش فروتنى را از تن به در آورد.

 

عقوبت سخت خود بزرگ بنيان

4 - أَ لَا تـَرَوْنَ كـَيـْفَ صـَغَّرَهُ اللَّهُ بـِتـَكـَبُّرِهِ وَ وَضـَعـَهُ بِتَرَفُّعِهِ فَجَعَلَهُ فِي الدُّنْيَا مَدْحُوراً وَ أَعَدَّ لَهُ فِي الْآخِرَةِ سَعِيراً

آيا نمى بينيد چگونه خداوند او را به خاطر خود بزرگ بينى و برترى جويى، كوچك و فرودست گردانيده و در اين جهان رانده و مطرود ساخت و براى وى در آن جهان زبانه آتش فراهم كرد.

 

ارزش انسان، در انتخاب اوست

5 - وَ لَوْ أَرَادَ اللَّهُ أَنْ يـَخْلُقَ آدَمَ مِنْ نُورٍ يَخْطَفُ الْأَبْصَارَ ضِيَاؤُهُ وَ يَبْهَرُ الْعُقُولَ رُوَاؤُهُ وَ طـِيـبٍ يـَأْخـُذُ الْأَنـْفـَاسَ عـَرْفـُهُ لَفـَعَلَ وَ لَوْ فَعَلَ لَظَلَّتْ لَهُ الْأَعْنَاقُ خَاضِعَةً وَ لَخَفَّتِ الْبَلْوَى فِيهِ عَلَى الْمَلَائِكَةِ

و اگر خدا اراده مى فرمود كه آدم را از نورى بيافريند كه تلالو آن چشمها را خيره سازد و زيباى آن بر خردها چيره گردد، و شميم آن نفسها را معطر گرداند، چنين مى كرد. و اگر چـنـيـن مـى كـرد با فروتنى گردن مى نهادند و نيز اين آزمون براى فرشتگان آسان مى شد.

 

آزمون الهى، مدرسه تربيت

6 - وَ لَكـِنَّ اللَّهَ سـُبـْحـَانـَهُ يـَبـْتـَلِي خـَلْقـَهُ بـِبـَعـْضِ مـَا يـَجـْهـَلُونَ أَصـْلَهُ تـَمـْيِيزاً بِالِاخْتِبَارِ لَهُمْ وَ نَفْياً لِلِاسْتِكْبَارِ عَنْهُمْ وَ إِبْعَاداً لِلْخُيَلَاءِ مِنْهُمْ

اما خداوند - منزه باد نام وى - بندگان خود را با برخى امور كه ريشه آنرا نمى دانند مى آزمـايـد تـا آنان را از هم متمايز سازد و استكبار را از آنان بردارد و خودپسندى را از آنان دور كند.

 

تكبر، آتشى در خرمن اعمال

7 - فـَاعـْتـَبِرُوا بِمَا كَانَ مِنْ فِعْلِ اللَّهِ بِإِبْلِيسَ إِذْ أَحْبَطَ عَمَلَهُ الطَّوِيلَ وَ جَهْدَهُ الْجَهِيدَ وَ كَانَ قَدْ عَبَدَ اللَّهَ سِتَّةَ آلَافِ سَنَةٍ لَا يُدْرَى أَ مِنْ سِنِي الدُّنْيَا أَمْ مِنْ سِنِي الْآخِرَةِ عَنْ كِبْرِ سَاعَةٍ وَاحِدَةٍ

پس، پند گيريد از آنچه خداوند با اهريمن كرد: كردارهاى دراز دامن و تلاشهاى پيگير او را بـيـهـوده ساخت - در حاليكه او شش هزار سال خداى را پرستيده بود، آن هم دانسته نيست كه از سالهاى دنياست يا آخرت - تنها به خاطر يك لحظه خود بزرگ بينى و تكبر.

 

گناه شيطان، گناه انسان

8 - فـَمـَنْ ذَا بـَعـْدَ إِبـْلِيـسَ يَسْلَمُ عَلَى اللَّهِ بِمِثْلِ مَعْصِيَتِهِ كَلَّا مَا كَانَ اللَّهُ سُبْحَانَهُ لِيُدْخِلَ الْجَنَّةَ بَشَراً بِأَمْرٍ أَخْرَجَ بِهِ مِنْهَا مَلَكاً

پـس، چه كسى بعد از شيطان - با گناهى همانند گناه او - از عذاب حق سالم تواند ماند؟ هرگز خداوند - منزه است نام وى - بشرى را با وجود انجام گناهى كه فرشته يى را به خاطر آن از بهشت راند، بدان وارد نسازد.

 

قانون براى همه

9 - إِنَّ حُكْمَهُ فِي أَهْلِ السَّمَاءِ وَ أَهْلِ الْأَرْضِ لَوَاحِدٌ وَ مَا بَيْنَ اللَّهِ وَ بَيْنَ أَحَدٍ مِنْ خَلْقِهِ هَوَادَةٌ فِي إِبَاحَةِ حِمًى حَرَّمَهُ عَلَى الْعَالَمِينَ

فـرمان وى در مورد آسمانيان و زمينيان يكسان است و خداى به هيچكس از آفريدگانش ورود به منطقه ممنوعه و حرام را رخصت نداده است.

 

انتقام شيطان از انسان

10 - فـَاحـْذَرُوا عـِبـَادَ اللَّهِ عـَدُوَّ اللَّهِ أَنْ يـُعـْدِيـَكـُمْ بـِدَائِهِ وَ أَنْ يَسْتَفِزَّكُمْ بِنِدَائِهِ وَ أَنْ يـُجـْلِبَ عـَلَيـْكـُمْ بـِخـَيـْلِهِ وَ رَجـِلِهِ فـَلَعَمْرِي لَقَدْ فَوَّقَ لَكُمْ سَهْمَ الْوَعِيدِ وَ أَغْرَقَ إِلَيْكُمْ بـِالنَّزْعِ الشَّدِيـدِ وَ رَمـَاكـُمْ مـِنْ مـَكـَانٍ قـَرِيبٍ فَقَالَ رَبِّ بِم ا أَغْوَيْتَنِي لَأُزَيِّنَنَّ لَهُمْ فِي الْأَرْضِ وَ لَأُغْوِيَنَّهُمْ أَجْمَعِينَ

پـس اى بندگان خدا! از دشمن خدا بهراسيد كه شمايان را به درد خود مبتلا كند و با اغوا و فـراخـوانـدنـش، شـما را به هلاكت رساند و با سواره نظام و پيادگان خويش بر شما بتازد، سوگند به جانم كه او تير هلاك و شر بر كمان نهاده و چله آن را به نهايت كشيده و از جايگاهى نزديك و دقيق شما را هدف قرار داده است و همو گفته است : پروردگار من ! بـه خـاطـر آنـكـه مرا اغوا كردى،(4) بى گمان كردار ناپسند بندگانت را كه روى زمين هستند در نظرشان مى آرايم و حتما همگان را گمراه خواهم ساخت.

 

 

نخوت پيشگان، ياران و همكاران شيطانند

11 - قـَذْفـاً بـِغـَيـْبٍ بـَعـِيـدٍ وَ رَجـْماً بِظَنٍّ غَيْرِ مُصِيبٍ صَدَّقَهُ بِهِ أَبْنَاءُ الْحَمِيَّةِ وَ إِخْوَانُ الْعـَصـَبـِيَّةِ وَ فـُرْسـَانُ الْكـِبـْرِ وَ الْجَاهِلِيَّةِ حَتَّى إِذَا انْقَادَتْ لَهُ الْجـَامـِحـَةُ مـِنـْكـُمْ وَ اسـْتَحْكَمَتِ الطَّمَاعِيَّةُ مِنْهُ فِيكُمْ فَنَجَمَتِ الْحَالُ مِنَ السِّرِّ الْخَفِيِّ إِلَى الْأَمْرِ الْجَلِيِّ اسْتَفْحَلَ سُلْطَانُهُ عَلَيْكُمْ وَ دَلَفَ بِجُنُودِهِ نَحْوَكُمْ

اين سخن گر چه تير افكندن به نا پيداى دور و سنگ اندازى براساس گمان بى هدف و اشـتـبـاه اسـت، امـا گـروه نخوت پيشگان و دسته متعصبان و سواركاران ميدان خود بينى و نـادانـى آنـرا لبـاس تـحـقـق پـوشـاندند، بطوريكه گردنكشان شما به فرمان شيطان گـردن نـهـاده و طـمع او براى گمراه كردن شما پا گرفته و راز پوشيده به رسوايى آشـكـار رخ نـمـوده و چـيرگى او بر شما عظيم گرديده و آرام آرام با همه سپاه خويش به سوى شما راه افتاده است.

 

دامچاله هاى خوارى در انتظار گناهكاران

12 - فـَأَقـْحَمُوكُمْ وَلَجَاتِ الذُّلِّ وَ أَحَلُّوكُمْ وَرَطَاتِ الْقَتْلِ وَ أَوْطَئُوكُمْ إِثْخَانَ الْجِرَاحَةِ طَعْناً فـِي عـُيـُونِكُمْ وَ حَزّاً فِي حُلُوقِكُمْ وَ دَقّاً لِمَنَاخِرِكُمْ وَ قَصْداً لِمَقَاتِلِكُمْ وَ سَوْقاً بِخَزَائِمِ الْقَهْرِ إِلَى النَّارِ الْمُعَدَّةِ لَكُمْ

پـس لشـگـريـان شـيطان، شما را در دامچاله هاى خوارى و گردابهاى هلاكت در افكندند و پـايـمال زخمهاى جانكاهتان كردند، تا در چشمتان سر نيزه گناه بر كوبند و در گلويتان فـريـاد حـق را بـخـشـكـانـنـد و بـيـنـى تـان را خـرد كـنـنـد و در نـهـايـت قـصـد قـتـل و نـابـودى شـمـا نـمـايـنـد و سـرانـجـام، بـا ذلت قـهـرآمـيـز بـه سـوى دوزخى كه محصول عملكردتان است رانده شويد.

 

بسيج عليه شيطان

13 - فـَأَصـْبـَحَ أَعْظَمَ فِي دِينِكُمْ حَرْجاً وَ أَوْرَى فِي دُنْيَاكُمْ قَدْحاً مِنَ الَّذِينَ أَصْبَحْتُمْ لَهُمْ مُنَاصِبِينَ وَ عَلَيْهِمْ مُتَأَلِّبِينَ فَاجْعَلُوا عَلَيْهِ حَدَّكُمْ وَ لَهُ جِدَّكُمْ

بـديـن تـرتـيب، شيطان در ضربه زدن به دينتان بزرگتر و در انگيزش دنيا پرستى تـان آتـش افـروزتـر از كـسانى شد كه شما عليه آنان قيام كرده و بر ضدشان همراه و هماهنگ گرديده اند. پس همه يارايى و توانائيتان را عليه شيطان بكار گيريد.

 

نخجير گاه شيطان

14 - فـَلَعـَمـْرُ اللَّهِ لَقـَدْ فَخَرَ عَلَى أَصْلِكُمْ وَ وَقَعَ فِي حَسَبِكُمْ وَ دَفَعَ فِي نَسَبِكُمْ وَ أَجْلَبَ بِخَيْلِهِ عَلَيْكُمْ وَ قَصَدَ بِرَجِلِهِ سَبِيلَكُمْ يَقْتَنِصُونَكُمْ بِكُلِّ مَكَانٍ وَ يَضْرِبُونَ مِنْكُمْ كُلَّ بَنَانٍ لَا تَمْتَنِعُونَ بِحِيلَةٍ وَ لَا تَدْفَعُونَ بِعَزِيمَةٍ فِي حَوْمَةِ ذُلٍّ وَ حَلْقَةِ ضِيقٍ وَ عَرْصَةِ مَوْتٍ وَ جَوْلَةِ بَلَاءٍ

بـه خـدا سـوگـنـد، شيطان به اصل شما كه از خاك است و پدرتان آدم (ع) از آن آفريده شـد فخر فروخت و شرافت شما را ناچيز انگاشت و بر تبارتان بر تاخت و سواره نظام خود را بر ضد شما بر انگيخت و با پيادگان، سر راهتان را گرفت، آنك او در هر كوى و بـرزن، شـمـا را بـه نـخـجير مى كشد و تمام توانتان را مى گيرد و قدرت رويارويى شـمـا را در هم مى شكند، تا شمايان نتوانيد با هيچ نيرنگى از دام او بگريزيد و با مشت پـولادين اراده بر فرق او بر كوبيد، چرا كه در چنبر خفت و خوارى و تنگناى تنگ نظرى و در كوران سختى و بلا در افتاده ايد.

 

كينه توزى و عصبيت، موجب تيرگى دلهاست

15 - فَأَطْفِئُوا مَا كَمَنَ فِي قُلُوبِكُمْ مِنْ نِيرَانِ الْعَصَبِيَّةِ وَ أَحْقَادِ الْجَاهِلِيَّةِ فَإِنَّمَا تِلْكَ الْحَمِيَّةُ تَكُونُ فِي الْمُسْلِمِ مِنْ خَطَرَاتِ الشَّيْطَانِ وَ نَخَوَاتِهِ وَ نَزَغَاتِهِ وَ نَفَثَاتِهِ

پـس، بـياييد و آتش عصبيت و كينه هاى جاهلى را كه در دلهاتان نهفته است خاموش كنيد كه بـى تـرديـد، اين ننگ و عار براى مسلمان از خطرهاى شيطان و خودستايى ها و تباهى ها و وسـوسـه هـاى اوسـت. بـر آن شـويـد كـه فـروتـنى را چون افسرى بر سر نهيد و خود پـسـندى را در زير گامهايتان پايمال كنيد و خوار شماريد و قلاده تكبر را و خود برتر بينى را از گردن بر كنيد

 

فروتنى، سپاه مسلح

16 - وَ اعـْتـَمـِدُوا وَضـْعَ التَّذَلُّلِ عـَلَى رُءُوسـِكـُمْ وَ إِلْقـَاءَ التَّعـَزُّزِ تَحْتَ أَقْدَامِكُمْ وَ خَلْعَ التَّكَبُّرِ مِنْ أَعْنَاقِكُمْ وَ اتَّخِذُوا التَّوَاضُعَ مَسْلَحَةً بَيْنَكُمْ وَ بَيْنَ عَدُوِّكُمْ إِبْلِيسَ وَ جُنُودِهِ فَإِنَّ لَهُ مِنْ كُلِّ أُمَّةٍ جُنُوداً وَ أَعْوَاناً وَ رَجِلًا وَ فُرْسَاناً

در ستيز با دشمنتان شيطان و لشگريانش فروتنى را، سپاه مسلح خود گيريد. زيرا شيطان از هر گروه، سربازان و ياران و سواره نظام و پيادگانى دارد.

 

متكبر، برتر نيست، خود بزرگ بين است

17 - وَ لَا تـَكـُونُوا كَالْمُتَكَبِّرِ عَلَى ابْنِ أُمِّهِ مِنْ غَيْرِ مَا فَضْلٍ جَعَلَهُ اللَّهُ فِيهِ سِوَى مَا أَلْحـَقـَتِ الْعـَظَمَةُ بِنَفْسِهِ مِنْ عَدَاوَةِ الْحَسَدِ وَ قَدَحَتِ الْحَمِيَّةُ فِي قَلْبِهِ مِنْ نَارِ الْغَضَبِ وَ نـَفـَخَ الشَّيـْطـَانُ فـِي أَنـْفـِهِ مـِنْ رِيحِ الْكِبْرِ الَّذِي أَعْقَبَهُ اللَّهُ بِهِ النَّدَامَةَ وَ أَلْزَمَهُ آثَامَ الْقَاتِلِينَ إِلَى يَوْمِ الْقِيَامَةِ

و چـون قـابـيـل نـباشيد كه بر فرزند مادر خويش سركشى كرد، بى آنكه خدا در وى هيچ بـرتـرى نـهـاده بـاشـد مـگـر هـمـان بـزرگ بـيـنـى نـاشـى از حـسـادت و دشـمـنـى حـاصـل از آن و فـروزش آتـش خـشـم بـر خـاسـتـه از تـعصب در قلب او و دميدن باد نخوت شـيـطانى در بينى اش، آنچنانكه خداوند او را به پشيمانى، كيفر داد و سنگينى گناهان همه قاتلان تاريخ را تا قيامت بر گرده او نهاد.

 

تباهى زمين، محصول ستيز با خدا و مومنان

18 - أَلَا وَ قـَدْ أَمـْعَنْتُمْ فِي الْبَغْيِ وَ أَفْسَدْتُمْ فِي الْأَرْضِ مُصَارَحَةً لِلَّهِ بِالْمُنَاصَبَةِ وَ مُبَارَزَةً لِلْمُؤْمِنِينَ بِالْمُحَارَبَةِ

هـان !بـدانـيـد كـه نـافرمانى و ستمگرى را به نهايت رسانديد و زمين را در اثر دشمنى آشكار با خدا و ستيز با مومنان به تباهى كشانده ايد.

 

تعصب، گذرگاه نفوذ شيطان

19 - فـَاللَّهَ اللَّهَ فـِي كـِبـْرِ الْحـَمـِيَّةِ وَ فَخْرِ الْجَاهِلِيَّةِ فَإِنَّهُ مَلَاقِحُ الشَّنَئَانِ وَ مَنَافِخُ الشَّيـْطـَانِ الَّتـِي خـَدَعَ بـِهَا الْأُمَمَ الْمَاضِيَةَ وَ الْقُرُونَ الْخَالِيَةَ حَتَّى أَعْنَقُوا فِي حَنَادِسِ جـَهـَالَتـِهِ وَ مـَهـَاوِي ضـَلَالَتِهِ ذُلُلًا عَنْ سِيَاقِهِ سُلُساً فِي قِيَادِهِ أَمْراً تَشَابَهَتِ الْقُلُوبُ فِيهِ وَ تَتَابَعَتِ الْقُرُونُ عَلَيْهِ وَ كِبْراً تَضَايَقَتِ الصُّدُورُ بِهِ

پـس، از خـدا بـهراسيد، از خدا بهراسيد در مورد نخوت، تعصب و فخر فروشى جاهلى، زيـرا نـخـوت رويـشـگـاه بـذر دشـمـنـى ها و راه نفوذ شيطان است كه وى با همان، امت هاى گـذشـتـه و پـيـشـيـنيان را فريفت، بگونه يى كه در ظلمات نادانى و دامهاى گمراهى او فرو رفتند، در حالى كه چون مى راندشان رام و چون مى كشيدشان آرام بـودنـد. وه ! كـه اين حميت جاهلى و بلاى كبر و خود بزرگى بينى كه سينه ها راسخت در فـشـار و تـنـگـنـا قـرار داده اسـت، چه ويرانگر و شكننده است و افسوس كه همه دلها به يكسان گرفتار آنند و در همه عصرها و نسلها جارى بوده است.

 

بترسيد از اطاعت گردنكشان فرومايه

20 - أَلَا فـَالْحـَذَرَ الْحـَذَرَ مـِنْ طـَاعـَةِ سـَادَاتـِكُمْ وَ كُبَرَائِكُمْ الَّذِينَ تَكَبَّرُوا عَنْ حَسَبِهِمْ وَ تـَرَفَّعـُوا فـَوْقَ نـَسـَبـِهـِمْ وَ أَلْقَوُا الْهَجِينَةَ عَلَى رَبِّهِمْ وَ جَاحَدُوا اللَّهَ عَلَى مَا صَنَعَ بِهِمْ مـُكـَابـَرَةً لِقـَضـَائِهِ وَ مـُغـَالَبـَةً لِآلَائِهِ فـَإِنَّهـُمْ قـَوَاعـِدُ أَسـَاسِ الْعـَصَبِيَّةِ وَ دَعَائِمُ أَرْكَانِ الْفِتْنَةِ وَ سُيُوفُ اعْتِزَاءِ الْجَاهِلِيَّةِ

هـان !آگـاه بـاشيد و بپرهيزيد، بپرهيزيد از فرمانبرى مهتران و بزرگان متكبر كه به حسب خود نازيدند و بر پلكان تبار خويش فراز آمدند و زشتى ها و پلشتى ها را بـه پـروردگـارشـان نـسـبـت دادنـد و آنچه خداوند بدانان از سر لطف بخشيده بود انكار كردند، انكارى آگاهانه و از سرستيز با قضاء الهى و چيرگى بر نعمتهاى وى،(5) زيـرا ايـنـان پـايـه هاى تعصب و ستونهاى اصلى فتنه و شمشيرهاى آهيخته از پيوندهاى جاهلى هستند.

 

 

ناسپاسى به بخششها

21 - فـَاتَّقـُوا اللَّهَ وَ لَا تَكُونُوا لِنِعَمِهِ عَلَيْكُمْ أَضْدَاداً وَ لَا لِفَضْلِهِ عِنْدَكُمْ حُسَّاداً وَ لَا تـُطـِيـعـُوا الْأَدْعـِيـَاءَ الَّذِيـنَ شـَرِبـْتُمْ بِصَفْوِكُمْ كَدَرَهُمْ وَ خَلَطْتُمْ بِصِحَّتِكُمْ مَرَضَهُمْ وَ أَدْخَلْتُمْ فِي حَقِّكُمْ بَاطِلَهُمْ

پس، از خدا پروا كنيد و در برابر نعمتهايى كه به شما عنايت فرموده ناسپاسى مكنيد و نـسـبـت بـه احـسـان الهـى كـه بـه شـمـا ارزانـى فـرمـوده رشـك نـبـريـد و مـوجـبـات زوال آن را فراهم نسازيد و از نابكاران بى ريشه، فرمانبردارى نكنيد، همانا كه آب پـاك و زلال خـود را وانـهـاده و گـنـداب تيره آنان را نوشيده ايد و بيمارى آنان را با سلامت خويش در هم آميخته ايد و باطل آنها را به حق خود راه داده ايد.

 

گمراهان، مركب شيطانند

22 - وَ هـُمْ أَسـَاسُ الْفـُسـُوقِ وَ أَحـْلَاسُ الْعـُقُوقِ اتَّخَذَهُمْ إِبْلِيسُ مَطَايَا ضَلَالٍ وَ جُنْداً بِهِمْ يـَصـُولُ عـَلَى النَّاسِ وَ تـَرَاجِمَةً يَنْطِقُ عَلَى أَلْسِنَتِهِمْ اسْتِرَاقاً لِعُقُولِكُمْ وَ دُخُولًا فِي عُيُونِكُمْ وَ نَفْثاً فِي أَسْمَاعِكُمْ فَجَعَلَكُمْ مَرْمَى نَبْلِهِ وَ مَوْطِئَ قَدَمِهِ وَ مَأْخَذَ يَدِهِ

و ايـنـان، بـنيادهاى فسق و خروج از اطاعت خداوند و ملازمان و همپيمانان عصيان اند، شيطان بـر آنـان در جـاده گـمـراهـى سـوار گرديده و از ايشان لشگريانى فراهم آورده كه به پـشـتـيـبـانـى آن بـر مـردم مى تازد و از زبان آنان سخن مى گويد، تا بتواند عقلتان را بـدزدد و در چـشـم شـمـا بـنـشـيـنـد و در گـوشتان بدمد و در نتيجه، هدف تيرهاى او قرار گيريد و جاى پا و دستاويز وى گرديد.

 

هان ! (اى دل عبرت گير)

23 - فَاعْتَبِرُوا بِمَا أَصَابَ الْأُمَمَ الْمُسْتَكْبِرِينَ مِنْ قَبْلِكُمْ مِنْ بَأْسِ اللَّهِ وَ صَوْلَاتِهِ وَ وَقَائِعِهِ وَ مَثُلَاتِهِ

اكـنـون از سـرگـذشـت امـتـهـاى مـسـتكبر پيشين بخود آييد: از سخت گيرى و خشم الهى، از سطوت و هيبت وى، از كيفر و عذاب او.

 

به خدا پناه آريد از نخوت

24 - وَ اتَّعِظُوا بِمَثَاوِي خُدُودِهِمْ وَ مَصَارِعِ جُنُوبِهِمْ وَ اسْتَعِيذُوا بِاللَّهِ مِنْ لَوَاقِحِ الْكِبْرِ كَمَا تَسْتَعِيذُونَهُ مِنْ طَوَارِقِ الدَّهْرِ

از آرامـگـاه صـورتها و پهلوهايشان عبرت گيريد و از آنچه نخوت را بارور كند به خدا پناه مى بريم.

 

پيامبران الهى، پيشاهنگ فروتنان

25 - فـَلَوْ رَخَّصَ اللَّهُ فـِي الْكـِبـْرِ لِأَحـَدٍ مـِنْ عـِبـَادِهِ لَرَخَّصَ فـِيهِ لِخَاصَّةِ أَنْبِيَائِهِ وَ أَوْلِيـَائِهِ وَ لَكـِنَّهُ سـُبـْحـَانـَهُ كـَرَّهَ إِلَيـْهـِمُ التَّكـَابُرَ وَ رَضِيَ لَهُمُ التَّوَاضُعَ فَأَلْصَقُوا بِالْأَرْضِ خُدُودَهُمْ وَ عَفَّرُوا فِي التُّرَابِ وُجُوهَهُمْ وَ خَفَضُوا أَجْنِحَتَهُمْ لِلْمُؤْمِنِينَ

و اگـر تـكـبـر، در آستان ربوبى مجاز بود پيامبران و اولياء ويژه او در اين اجازت مقدم بودند، اما خداوند سبحان نه تكبر را، كه فروتنى را بر آنان پسنديد و دانست كه آنان خـاكـسـار درگـاه الهـى شـده و گـونـه هاى خويش به رسم عبوديت و تواضع، محرم زمين سـاخـتـه، و چـهـره هـاى خود را عاشقانه بر خاك ساييدند و در برابر مومنان به نهايت، فروتنى و مهربانى كردند.

 

پيامبران نيز در بوته آزمايش

26 - وَ كـَانـُوا قـَوْماً مُسْتَضْعَفِينَ قَدِ اخْتَبَرَهُمُ اللَّهُ بِالْمَخْمَصَةِ وَ ابْتَلَاهُمْ بِالْمَجْهَدَةِ وَ امـْتـَحـَنـَهـُمْ بـِالْمَخَاوِفِ وَ مَخَضَهُمْ بِالْمَكَارِهِ فَلَا تَعْتَبِرُوا الرِّضَى وَ السُّخْطَ بِالْمَالِ وَ الْوَلَدِ جـَهـْلًا بـِمـَوَاقـِعِ الْفـِتـْنـَةِ وَ الِاخـْتِبَارِ فِي مَوْضِعِ الْغِنَى وَ الِاقْتِدَارِ فَقَدْ قَالَ سـُبـْحـَانـَهُ وَ تَعَالَى أَ يَحْسَبُونَ أَنَّم ا نُمِدُّهُمْ بِهِ مِنْ م الٍ وَ بَنِينَ نُس ارِعُ لَهُمْ فِي الْخَيْر اتِ بـَلْ ل ا يـَشـْعـُرُونَ فـَإِنَّ اللَّهَ سُبْحَانَهُ يَخْتَبِرُ عِبَادَهُ الْمُسْتَكْبِرِينَ فِي أَنْفُسِهِمْ بِأَوْلِيَائِهِ الْمُسْتَضْعَفِينَ فِي أَعْيُنِهِمْ

پـيامبران همگى، از مستضعفان بودند كه خداوند آنان را با گرسنگى آزمود و به سختى و سختكوشى مبتلا ساخت و با موقعيتهاى ترسناك امتحان فرمود و با صافى ناكامى ها و رنجها وجود آنان را پالايش داد. پس، از روى نشناختن فلسفه قدرت و ثروت - كه آزمايش انـسـان اسـت - داشـتـن مـال و اولاد را نشانه خوشنودى و يا نداشتن آنها را علامت خشم و قهر الهـى مـشـمـاريـد، زيـرا خـداونـد - كـه مـنزه است ذات وى - فرمود: آيا مردم مى پندارند مـال و فـرزنـدى كـه بـه كـمـكـشـان فـرسـتاده ايم خير سريعى است كه بدانان نـازل كـرده ايـم ؟!نـه چـنـيـن اسـت، بـلكـه آنـان، راز خـلقـت و تدبير الهى را در نيافته انـد پـس خـداونـد سـبحان، بندگان خود برتر بين را به محك دوستانش - كه درديد مستكبران ضعيف انگاشته مى شوند - مى آزمايند و اينك شاهد صادق آن :

 

ساده زيستى پيامبران، رمز قدرت و پيروزى

27 - وَ لَقـَدْ دَخـَلَ مـُوسـَى بـْنُ عـِمـْرَانَ وَ مـَعـَهُ أَخـُوهُ هـَارُونُ ع عَلَى فِرْعَوْنَ وَ عَلَيْهِمَا مَدَارِعُ الصُّوفِ وَ بـِأَيـْدِيـهـِمـَا الْعـِصـِيُّ فـَشـَرَطَا لَهُ إِنْ أَسْلَمَ بَقَاءَ مُلْكِهِ وَ دَوَامَ عِزِّهِ فَقَالَ أَ لَا تَعْجَبُونَ مِنْ هَذَيْنِ يَشْرِطَانِ لِي دَوَامَ الْعِزِّ وَ بَقَاءَ الْمُلْكِ وَ هُمَا بِمَا تَرَوْنَ مِنْ حَالِ الْفَقْرِ وَ الذُّلِّ فـَهـَلَّا أُلْقـِيَ عـَلَيْهِمَا أَسَاوِرَةٌ مِنْ ذَهَبٍ إِعْظَاماً لِلذَّهَبِ وَ جَمْعِهِ وَ احْتِقَاراً لِلصُّوفِ وَ لُبْسِهِ

مـوسـى پـسر عمران با برادرش هارون - درود خدا بر هر دو باد - بر فرعون در آمدند و بـا جـامـه هـاى پـشـمـيـنه و بى اعتنا به شوكت سلطنت و چوب دستى به نشانه مبارزه با اسـتـكـبـار در دسـت ؛ پـس بـا وى حـجـت تـمـام كـردند كه اگر تسليم حق گردد، حكومت وى بـرقرار و عزتش مستدام بماند، ولى فرعون به اطرافيانش گفت :آيا از اين دو شگفت نمى آييد كه دوام سرورى و سلطنت مرا در دست خويش مى بينند و بر من شرط مى گذارند، در حـاليكه درويشى و بينوايى را در سر و وضع آنان مى بينيد، پس دسبندهاى طلايشان كجاست ؟ آرى، فرعون طلا را مى شناخت و گرد آوردن آنرا بزرگ مى داشت و لباس پشمينه و پشمينه پوشى را ناچيز مى انگاشت.

 

آزمايش شدگان سر افراز

28 - وَ لَوْ أَرَادَ اللَّهُ سـُبـْحـَانـَهُ لِأَنْبِيَائِهِ حَيْثُ بَعَثَهُمْ أَنْ يَفْتَحَ لَهُمْ كُنُوزَ الذِّهْبَانِ وَ مـَعـَادِنَ الْعـِقـْيـَانِ وَ مـَغـَارِسَ الْجـِنـَانِ وَ أَنْ يـَحـْشُرَ مَعَهُمْ طُيُورَ السَّمَاءِ وَ وُحُوشَ الْأَرَضِينَ لَفـَعـَلَ وَ لَوْ فـَعـَلَ لَسـَقـَطَ الْبـَلَاءُ وَ بـَطـَلَ الْجـَزَاءُ وَ اضـْمـَحـَلَّتِ الْأَنْبَاءُ وَ لَمَا وَجَبَ لِلْقـَابـِلِيـنَ أُجـُورُ الْمـُبـْتـَلَيـْنَ وَ لَا اسـْتـَحـَقَّ الْمـُؤْمِنُونَ ثَوَابَ الْمُحْسِنِينَ وَ لَا لَزِمَتِ الْأَسْمَاءُ مَعَانِيَهَا

و اگـر خـداى پاك به هنگام بعثت پيامبران اراده مى فرمود، كه گنجينه هاى طلا و كانهاى زر ناب و باغهاى پر درخت به رويشان بگشايد و پرندگان آسمان و جانوران زمين دست آموز آنان باشند، چنين مى كرد. اما ديگر آزمايش انسان از دست مى شد و دفتر جزا بسته مى گـرديد و پيامهاى آسمان از ميان مى رفت و آنها كه به فرمان الهى مخلصانه گردن مى نهادند، پاداش ‍ آزمايش شدگان رو سپيد را در يافت نمى كردند و نام ها با معانى تطبيق نمى كرد و ايمان و كفر، اطاعت و معصيت، تنها در حوزه الفاظ معاير بود.

 

پيامبران در ديد دنياپرستان

29 - وَ لَكـِنَّ اللَّهَ سـُبـْحـَانـَهُ جـَعـَلَ رُسـُلَهُ أُولِي قُوَّةٍ فِي عَزَائِمِهِمْ وَ ضَعَفَةً فِيمَا تَرَى الْأَعْيُنُ مِنْ حَالَاتِهِمْ مَعَ قَنَاعَةٍ تَمْلَأُ الْقُلُوبَ وَ الْعُيُونَ غِنًى وَ خَصَاصَةٍ تَمْلَأُ الْأَبْصَارَ وَ الْأَسْمَاعَ أَذًى

امـا خـداى سـبحان، پيامبرانش را خداوندان اراده سترگ قرار داد، با قناعتى به وسعت بى نـيـازى چشم و دلها، و با تنگدستى و رنجى چشمگير و گوش ‍ آزار، ولى دنيا پرستان، سـادگـى و تـواضـع آنـان را ضـعف انگاشتند. در حاليكه پارسائى و رو گردانيشان از ثـروت دنيا، چشمها و دلها را بى نيازى مى بخشيد ديدن و شنيدن تنگدستيشان، رنج آور بود.

 

 

عظمت پيامبران، شوكت ظاهرى نبود

30 - وَ لَوْ كـَانـَتِ الْأَنـْبـِيـَاءُ أَهـْلَ قـُوَّةٍ لَا تـُرَامُ وَ عـِزَّةٍ لَا تُضَامُ وَ مُلْكٍ تُمَدُّ نَحْوَهُ أَعْنَاقُ الرِّجَالِ وَ تُشَدُّ إِلَيْهِ عُقَدُ الرِّحَالِ لَكَانَ ذَلِكَ أَهْوَنَ عَلَى الْخَلْقِ فِي الِاعْتِبَارِ وَ أَبْعَدَ لَهُمْ فـِي الِاسـْتـِكـْبـَارِ وَ لَآمـَنـُوا عـَنْ رَهـْبَةٍ قَاهِرَةٍ لَهُمْ أَوْ رَغْبَةٍ مَائِلَةٍ بِهِمْ فَكَانَتِ النِّيَّاتُ مُشْتَرَكَةً وَ الْحَسَنَاتُ مُقْتَسَمَةً

و اگـر پـيـامـبـران بـر اريـكـه قدرتى تكيه مى زدند كه دسترس هيچ آزارى نبودند و از هيمنه سلطه يى برخوردار بودند كه دست ستم از آنان كوتاه بود و پادشاهى و شوكتى مى داشتند كه گردنها به سويشان كشيده مى شد و همه از اكناف جهان به آستانشان روى مـى آوردنـد. مردم، آسانتر به اطاعتشان گردن مى نهادند و ديرتر به گردنكشى و خود بـرتـر بـيـنـى تـن در مى دادند، ولى ايمانشان يا از ترس حكومت بود و يا اميد پاداش و عـطـوفت، اما ديگر، نيت ها خالص نبود و شرك در آن ها راه مى يافت و نيكيها با دو انگيزه بيم و اميد شكل ميگرفت.

 

اطاعت از پيامبران، تسليم در برابر خداست

31 - وَ لَكـِنَّ اللَّهَ سـُبـْحـَانـَهُ أَرَادَ أَنْ يـَكـُونَ الِاتِّبـَاعُ لِرُسـُلِهِ وَ التَّصـْدِيقُ بِكُتُبِهِ وَ الْخـُشـُوعُ لِوَجـْهِهِ وَ الِاسْتِكَانَةُ لِأَمْرِهِ وَ الِاسْتِسْلَامُ لِطَاعَتِهِ أُمُوراً لَهُ خَاصَّةً لَا تَشُوبُهَا مِنْ غَيْرِهَا شَائِبَةٌ وَ كُلَّمَا كَانَتِ الْبَلْوَى وَ الِاخْتِبَارُ أَعْظَمَ كَانَتِ الْمَثُوبَةُ وَ الْجَزَاءُ أَجْزَلَ

امـا، خـداى پـاك و مـنـزه چنين اراده فرمود كه پيروى از پيامبران و باور داشت كتاب آنان و فروتنى در برابر آفريدگار و گردن نهادن به فرمان وى و تسليم بودن در اطاعت و بـنـدگى او، همه ويژه آستانش باشد و در حريم كوى الهى نامحرمى وارد نگردد. بديهى اسـت هـر چـه ابـتـلاء و امـتـحـان سترگ تر باشد، پاداش و كيفر بهتر و بيشتر خواهد بود.

 

حج و كعبه، آزمون بزرگ الهى

32 - أَ لَا تـَرَوْنَ أَنَّ اللَّهَ سـُبـْحـَانـَهُ اخـْتـَبـَرَ الْأَوَّلِينَ مِنْ لَدُنْ آدَمَ ص إِلَى الْآخِرِينَ مِنْ هَذَا الْعـَالَمِ بـِأَحْجَارٍ لَا تَضُرُّ وَ لَا تَنْفَعُ وَ لَا تُبْصِرُ وَ لَا تَسْمَعُ فَجَعَلَهَا بَيْتَهُ الْحَرَامَ الَّذِي جَعَلَهُ لِلنَّاسِ قِيَاماً

آيا در نمى نگريد كه خداوند - منزه باد نام وى - انسانها را از آغاز خلقت آدم (ع) تا انجام ايـن جـهان، با سنگهايى كه سود و زيانى ندارند و بينوا و شنوا نيستند آزموده است و آن سـنـگـهـا را خـانـه مـحـتـرم خـويـش قـرار داده اسـت تـا مـردم در پـرتـو آن و جـامـعـه بـيـن الملل اسلامى را بسازند.

 

كعبه : بنيادى ترين بنيادها

33 - ثـُمَّ وَضـَعـَهُ بـِأَوْعَرِ بِقَاعِ الْأَرْضِ حَجَراً وَ أَقَلِّ نَتَائِقِ الدُّنْيَا مَدَراً وَ أَضْيَقِ بُطُونِ الْأَوْدِيَةِ قُطْراً بَيْنَ جِبَالٍ خَشِنَةٍ وَ رِمَالٍ دَمِثَةٍ وَ عُيُونٍ وَشِلَةٍ وَ قُرًى مُنْقَطِعَةٍ لَا يَزْكُو بِهَا خُفٌّ وَ لَا حَافِرٌ وَ لَا ظِلْفٌ

و خـداونـد، خـانـه خـود را بر سنگلاخ ترين بقعه خاكدان زمين نهاد، رملستانى با كمترين اسـتـعـداد رويـش در دنـيا و خالى از هر گياه، در تنگترين دره فرومانده لابلاى كوهساران نـاهـمـوار و بـر ريـگـهاى نرم و كنار چشمه هاى بيرمق و روستاهاى پراكنده، كه نه شتر آنجا پروار تواند شد و نه اسب و نه گوسفند.

 

حج : مجتمع معنوى - تجارى مسلمانان

34 - ثـُمَّ أَمـَرَ آدَمَ ع وَ وَلَدَهُ أَنْ يـَثـْنُوا أَعْطَافَهُمْ نَحْوَهُ فَصَارَ مَثَابَةً لِمُنْتَجَعِ أَسْفَارِهِمْ وَ غـَايـَةً لِمـُلْقـَى رِحـَالِهِمْ تَهْوِي إِلَيْهِ ثِمَارُ الْأَفْئِدَةِ مِنْ مَفَاوِزِ قِفَارٍ سَحِيقَةٍ وَ مَهَاوِي فِجَاجٍ عـَمـِيـقـَةٍ وَ جـَزَائِرِ بِحَارٍ مُنْقَطِعَةٍ حَتَّى يَهُزُّوا مَنَاكِبَهُمْ ذُلُلًا يُهَلِّلُونَ لِلَّهِ حَوْلَهُ وَ يَرْمُلُونَ عَلَى أَقْدَامِهِمْ شُعْثاً غُبْراً لَهُ قَدْ نَبَذُوا السَّرَابِيلَ وَرَاءَ ظُهُورِهِمْ وَ شَوَّهُوا بِإِعْفَاءِ الشُّعُورِ مـَحـَاسـِنَ خـَلْقـِهـِمُ ابـْتِلَاءً عَظِيماً وَ امْتِحَاناً شَدِيداً وَ اخْتِبَاراً مُبِيناً وَ تَمْحِيصاً بَلِيغاً جَعَلَهُ اللَّهُ سَبَباً لِرَحْمَتِهِ وَ وُصْلَةً إِلَى جَنَّتِهِ

آنـگـاه، خـداونـد به آدم (عليه السلام ) و فرزندانش فرمان داد كه به سوى آن خـانـه روى آورنـد، تـا آنجا مركز داد و ستد و بورس بازرگانى از كاروان هاى آنان گردد. سويداى دلها به سوى آن حرم، از عشق او پر مى زند و از صحراى سوزان و برهوت سوخته و از كوره راههاى كوهها و دره هاى ژرف، از درياها و جزيره هاى دور افتاده و فـرامـوش شـده، هـمه دلدادگان عاشق سر از پا نشناخته سرازير حرم گرديده تا به سـعـى و طـواف كـعـبـه مقدس و خانه مطهر الهى پرداخته و رسوم كبر و در غرور زيـر پـا نـهـاده، مـجـنون وار و هروله كنان به سوى يار دويده و گرداگرد وى پروانه وش پر زده و سوخته و همه وجودشان فرياد توحيد بر آورده و زبانش ترجمان روحـشـان گـرديـده. سـيـنـه چاك و غبار آلوده، پابرهنه و ژوليده، پيراهن ها را به دور افـكـنده و جامه احرام در پوشيده اند و چنان شيداى معبود شده اند كه چهره زيباى خويش را در انـبوه موهاى پريشان، ناخوشايند ساخته اند تا مس ‍ وجودشان در كوره بزرگ ابتلاء و سـخـتـى هـا دگـرگـون شـده و از كـدورات و نـاخـالصـى هـا صـيـقـل يـافـته و براى سينه يار طلاى ناب گرديده و به نهايت پاكى و خلوص رسيده انـد. خـداونـد زيارت خانه خويش را كه زيارت و لمس همه پاكى ها و زيبايى هاست وسيله رحمت و راه رسيدن به بهشت مينو قرار داده است.

 

هركه در اين بزم مقرب تر است...

35 - وَ لَوْ أَرَادَ سـُبـْحـَانَهُ أَنْ يَضَعَ بَيْتَهُ الْحَرَامَ وَ مَشَاعِرَهُ الْعِظَامَ بَيْنَ جَنَّاتٍ وَ أَنْهَارٍ وَ سَهْلٍ وَ قَرَارٍ جَمَّ الْأَشْجَارِ دَانِيَ الثِّمَارِ مُلْتَفَّ الْبُنَى مُتَّصِلَ الْقُرَى بَيْنَ بُرَّةٍ سَمْرَاءَ وَ رَوْضـَةٍ خـَضـْرَاءَ وَ أَرْيـَافٍ مـُحـْدِقَةٍ وَ عِرَاصٍ مُغْدِقَةٍ وَ رِيَاضٍ نَاضِرَةٍ وَ طُرُقٍ عَامِرَةٍ لَكَانَ قَدْ صَغُرَ قَدْرُ الْجَزَاءِ عَلَى حَسَبِ ضَعْفِ الْبَلَاءِ

و اگـر خـداى پـاك اراده مـى فـرمـود، خانه محترم خود و عبادتگاههاى سترگ آن را لابلاى باغستانها و جويباران و بر دشت و ماهروى هموار با درختانى انبوه و ميوه هايى در دسترس كـنـار سـاخـتـمـانـهـايـى تـو در تو و آبادى هاى به هم پيوسته و گند مزارهاى طلايى و بوستان سرسبز و خرم با مرغزارى بر گرد آن و در منطقه يى پر باران و هميشه بهار و كـشـت هـاى تـازه و شـاداب و بزرگراههاى مجهز و آباد، قرار مى داد. اما آسانى آزمون و كمبود سختى ها ارزش پاداش را اندك و ناچيز مى گرداند.

 

ايمان در پايگاه معرفت و يقين

36 - وَ لَوْ كـَانَ الْإِسـَاسُ الْمـَحـْمـُولُ عَلَيْهَا وَ الْأَحْجَارُ الْمَرْفُوعُ بِهَا بَيْنَ زُمُرُّدَةٍ خَضْرَاءَ وَ يَاقُوتَةٍ حَمْرَاءَ وَ نُورٍ وَ ضِيَاءٍ لَخَفَّفَ ذَلِكَ مُصَارَعَةَ الشَّكِّ فِي الصُّدُورِ وَ لَوَضَعَ مُجَاهَدَةَ إِبـْلِيـسَ عـَنِ الْقـُلُوبِ وَ لَنـَفـَى مـُعـْتَلَجَ الرَّيْبِ مِنَ النَّاسِ وَ لَكِنَّ اللَّهَ يَخْتَبِرُ عِبَادَهُ بـِأَنـْوَاعِ الشَّدَائِدِ وَ يـَتـَعـَبَّدُهـُمْ بـِأَنـْوَاعِ الْمَجَاهِدِ وَ يَبْتَلِيهِمْ بِضُرُوبِ الْمَكَارِهِ إِخْرَاجاً لِلتَّكـَبُّرِ مـِنْ قـُلُوبـِهِمْ وَ إِسْكَاناً لِلتَّذَلُّلِ فِي نُفُوسِهِمْ وَ لِيَجْعَلَ ذَلِكَ أَبْوَاباً فُتُحاً إِلَى فَضْلِهِ وَ أَسْبَاباً ذُلُلًا لِعَفْوِهِ

و اگـر سـنـگـپايه هاى كعبه كه خانه بر آنها استوار است و سنگ ديواره هاى آن، از زمرد سـبـز گـون و يـاقـوت سـرخ فـام، و در هـاله يـى از نـور و فـروغ بـود، جـدال شـك را در سـيـنـه ها كم مى كرد و كوشش ابليس را از دلها مى زدود و امواج ترديد و گمان در بين مردم فروكش مى كرد، اما خداوند، بندگانش را به آزمونهاى گوناگون مى آزمـايـد و بـه كوششهاى رنگارنگ در مسير تعبد و بندگى خالص قرار مى دهد و بـه انـواع سـخـتـى هـا مـبـتـلايـشـان مـى سـازد تـا خـانـه دل را از لوث خـود خـواهى و تكبر فروشويد و فروتنى را در عمق جانشان بر نشاند تا درهاى فضل و رحمت به سويشان گشوده شود و به سهولت وسيله بخشايش فراهم گردد

 

نخوت، دام بزرگ شيطان

37 - فـَاللَّهَ اللَّهَ فـِي عـَاجـِلِ الْبـَغـْيِ وَ آجـِلِ وَخـَامـَةِ الظُّلْمِ وَ سُوءِ عَاقِبَةِ الْكِبْرِ فَإِنَّهَا مَصْيَدَةُ إِبْلِيسَ الْعُظْمَى وَ مَكِيدَتُهُ الْكُبْرَى الَّتِي تُسَاوِرُ قُلُوبَ الرِّجَالِ مُسَاوَرَةَ السُّمُومِ الْقَاتِلَةِ فَمَا تُكْدِي أَبَداً وَ لَا تُشْوِي أَحَداً لَا عَالِماً لِعِلْمِهِ وَ لَا مُقِلًّا فِي طِمْرِهِ

پس از خدا بترسيد، از خدا بترسيد، از كيفر سركشى در اين جهان و سرانجام وخيم ستم در آن سـرا و بـد فرجامى نخوت، زيرا اين كبر و نخوت دام بزرگ شيطان و نيرنگ سترگ اوسـت كـه چـونان زهر كشنده بر دلها مى جهد، پس، شيطان هرگز به ناتوانى نـرود و از كـار بـاز نايستد و دقيقا هدف را نشانه مى گيرد و از هيچكس هم در نمى گذرد، نه از علم دانشمند پروا دارد و نه از جامه ژنده مستمند.