توصیه های امام علی برای مقابله با ترس

ایشان می فرمایند:

ذَا هِبْتَ أَمْراً فَقَعْ فِیهِ، فَإِنَّ شِدَّةَ تَوَقِّیهِ أَعْظَمُ مِمَّا تَخَافُ مِنْهُ (هنگامی که از چیزی می ترسی ،خود را در آن بیفکن،زیرا گاهی ترسیدن از چیزی ،از خود آن سخت تر است) 

بارها و بارها این موضوع ثابت شده است که انسان زمانی که ترس از چیزی دارد مدام در استرس و ناراحتی و پریشانی به سر می برد ولی وقتی انسان خود را در آن میندازد مشاهده می کند که کنار آمدن با آن بسیار راحت تر از چیزی بود که فکر می کرد علت این امر و مشکل روانی بسیار واضح است چرا که تا زمانی که انسان وارد یک چیزی نشده است فقط در وحشت و پریشانی قرار دارد و مدت های طولانی این درد و رنج ادامه دارد ولی وقتی خود را در آن بیافکند امکان دارد در عرض چند دقیقه تمام شود. و اگر این کار را نکند احتمالات مختلفی پدیدار می شود که مواجه شدن با آن ها بسیار سخت تر است اتفاقی است که ترس در او به وجود آورده است به همین علت با افزایش رنج و درد رو به رو می شود. 

حتی برخی علمای اخلاق در کتب اخلاقی خود برای مقابله و درمان مشکل ترس توصیه می کنند هر انسانی که دچار ترس شد وارد صحنه های رعب آور شود به عنوان مثال بعضی از افراد وحشت خاصی از تزریق آمپول و خوردن دارو دارند ولی چنانچه چندین بار تکرار شود وحشت آنها به کلی از بین می رود. جالب است بدانید یکی از فلسفه ها و رسالت های رزمایش های نظامی و تمرین هایی که در آن صورت می گیرد پاکسازی آثار ترس از جنگ از دل فرمانده ها ، سربازان و افسران می باشد. 

رویارویی با ترس و هراس از منظر قرآن 

قرآن کریم نیز راه های مختلفی را برای درمان این بیماری پیش روی انسانها قرار داده است به عنوان مثال قرآن آورده است به هنگام ترسیدن از چیزی خود را با آن روبه رو کند که معنایی معادل با رفتار درمانی کنونی دارد. یعنی هیچ مخالفتی با مفهوم ناخودآگاه و روانکاوی ندارد چرا که به طور پیوسته به نقش ناخودآگاه و ارتباطش با بروز برخی عارضه ها در احادیث اسلامی اشاره جالبی شده است همانند مزاح و رابطه اش با تمایلات عداوت آمیز، تکبر و ارتباطش با احساس کمبود و یا لغزش های زبانی و ارتباط کاملش با خدا گاهی.

غلبه بر ترس ، قرب و نزدیک شدن به خدا ، نگاه مثبت به مرگ و داشتن توان و ظرفیت روانی مناسب راههایی است که از منظر قرآن وجود دارد. 

خداوند در سوره (آل عمران،آیه 85) در مورد مرگ می فرماید:کُلُّ نفسٍ ذائقه الموت. هر موجود زنده ای طعم مرگ راناگزیر خواهد کشید. 

خداوند در سوره (عنکبوت، آیه 5) در مورد نگاه مثبت به مرگ می فرمایند: 

« من کانَ یَرجوا لقاءِ الله فَإنَّ اَجَلَ لآتٍ و هو السمیع العلیم.» (هر کس که به لقاء خدا امیدوار و مشتاق است هنگام اجل و وعده معین خدا فرا رسد و او شنوا و داناست.) 

همچنین خداوند در سوره (عنکبوت، آیه 6) در مورد غلبه ترس از فقر می فرماید: 

« و کأَیِنَّ من دابه لا تحمِلُ رزقَها اللهُ یرزقها و ماویاکم و هو السمیعُ العلیم» (و چه بسیار حیوانات که خود بار روزی خود را نکشند و خدا به آنها و هم به شما روزی می رساند و او شنوا و داناست.) 

بنابراین به طور کلی می توان گفت بیشتر فشار های روحی و روانی در قرآن کریم ریشه در از دست دادن فرصت ها ، عقب افتادگی یا ترس از فردا ، به خاطر گذشته و تن دادن به شکست دارد. آموزه های امامان معصوم تلنگری برای وضعیت موجود ما میباشند باید این دیدگاه و نگرش جامع و کامل بوده و با توجه به حقایق معنوی انجام پذیرد. ناگفته نماند بدبینی یک نوع بیماری روحی و روانی است که منجر به بروز انحرافات اخلاقی زیادی می شود. 

در نامه حضرت علی (ع) به مالک اشتر آمده است 

پس آنکه به خداوند خوش بین است، هیچ گاه به بن بست نمی رسد و گرفتار فشار روانی از جمله هراس نمی شود. هر چند عوامل استرس زا افزونی یابد. تسلیم رضا و مقاومت صبورانه اش بیشتر خواهد شد."