روزه در اسلام آن است که انسان در تمام طول روز یعنی از اذان صبح تا اذان مغرب با قصد اطاعت از فرمان خدا، از چیزهایی که روزه را باطل می‌کنند مانند خوردن، آشامیدن و موارد دیگر اجتناب کند. روزه از آداب مذهبی و اسلامی است که برای تقرب به خدای متعال، آمادگی برای مراسم مذهبی، کفاره سرپیچی از قوانین مذهبی، پالایش بدن برای درک امور معنوی کاربرد دارد. مهمترین فایده روزه،تمایل انسان به پدید آوردن شرایط جسمی و روانی از نوع زاهدانه است که وسیله ای برای برقراری رابطه میان انسان و خدا ایجاد می‌کند در نتیجه با بالا بردن جایگاه نیازهای معنوی، خواسته های مادی را کمتر می‌کند.
از ارزش‌های بسیار روزه گرفتن می‌توان افزایش اراده و کف نفس و نیز ایجاد حسّ شفقت نسبت به نیازمندان را بر شمرد. روزه یکی از ستون‌های دین اسلام است که بر همه مسلمانان عاقل و بالغ و سالم گرفتن آن در ماه رمضان واجب است. این اعتقاد قوی که ماه رمضان فرصتی برای تزکیه نفس و پاک کردن گناهان است موجب رعایت قوانین روزه داری به صورت محکم شده است.
آداب روزه و روزه داری
یکی از حکمت‌های روزه داری، ممارست و تمرین «پرهیزکاری» است. مسلمان با تمرین یک ماهه خود در ماه مبارک، از ارضای تمایلات نفسانی خودداری می‌کند تابه نفس خویش بقبولاند که توانایی ایستادگی در برابر کارهای ناروا را دارد، به عنوان نمونه روزه دار: با نخوردن غذای حلال خود، تمرین می‌کند که به اموال دیگران دست درازی نکند. با نرفتن نزد همسر خویش، درک می‌کند که به ناموس دیگران نباید چشم طمع دوخت.
آیا تاکنون دیده اید کسی درمجلس عزا و سوگواری، اشعار شاد و فرحزا بخواند و شاد وخندان باشد؟ یا دیده اید شخصی با شال عزا در مجلس جشن وسرور شرکت کند و گریه کند؟ اگر پاسختان منفی است، دلیلتان چیست؟ شاید شما هم به این مطلب اذعان داشته باشید که شرکت در هرمجلسی تشریفات خاص خودرا می‌طلبد. حال، باتوجه به اینکه «صائم» در مدت روزه داری، در حریم قدس الهی و ضیافت الله داخل می‌شود و از سوی پروردگار پذیرایی می‌شود. شایسته است آداب ویژه چنین محفلی را مراعات کند، تا بیشتر مورد لطف « صاحب خانه » قرار گیرد. اینک از آن آداب:
الف) پرهیز از گناهان
هر گناهی، خشم وغصب الهی را بر می‌انگیزد ؛ اما در ماه مبارک رمضان ، آلوده شدن به گناه ، زشتی بیشتری دارد ، بدین خاطر میهمان خدا نباید گرد آن بگردد. روزی پیامبر – صلی الله علیه و آله – پیرامون ماه مبارک رمضان سخن می‌گفت ، امیر مؤمنان – علیه السلام – پرسید: ای رسول خدا! برترین عمل دراین ماه چیست! پیامبر – صلی الله علیه و آله – پاسخ داد: پرهیز از هر چه خدا حرام کرده است.[1]
با این وصف، بسیاری از روزه داران اگر دست از گناه نشویند ، جز تشنگی و گرسنگی ، طرفی نمی‌بندند . حضرت زهرا سلام الله علیها می‌فرماید: «>ما یصنع الصائم بصیامه اذا لم یصن لسانه و سمعه و بصره وجوارحه»[2] روزه داری که زبان، گوش، چشم و اعضا و جوارحش را (از گناه) حفظ نکند، با روزه خود چه می‌کند؟ یعنی این روزه چه سودی برای او دارد؟
ب) انجام واجبات
دومین وظیفه میهمان خدا این است که بقیه دستورات الهی رانادیده نگیرد، که این خود، بزرگترین بی ادبی در محضر ربوبی است و چنین میهمانی نزد ملکوتیان انگشت نما می‌شود. به نظر شما آیا روزه داشتن و نماز نخواندن، روزه گرفتن و خمس ندادن، روزه داری و مردم آزاری و... باهم سازگاری دارد ؟
ج) پرستش و نیایش
از دیگر آداب ماه خدا ، نیایش و پرستش داوطلبانه است. فراوانی نمازها ودعاهای ماه رمضان، گویای اهمیت آن است. روزه دار با تشریفات ویژه به «ضیافت الله» دعوت شده و چه نیکوست که با هدیه گرانبهایی به محضر خدای سبحان شرفیاب گردد و زیباترین هدیه به پیشگاه الهی ، ساییدن پیشانی به خاک و بالا بردن دست نیاز است.
د) تلاوت قرآن
ماه رمضان، بهار قرآن است، قرآن و رمضان؛ پیوندی دیرینه دارند زیرا یکی از شب‌های ماه مبارک رمضان، یعنی شب قدرظرفیت نزول قرآن را دارا بوده و سزاوار است که روزه دار، این پیوند را نگسلد و با ترتیل آیه‌های روح بخش قرآن، فضای ملکوتی ماه خدا را عطرآگین سازد که به گفته آورنده قرآن: «>من تلا فیه آیه من القرآن کان له مثل أجر من ختم القرآن فی غیره من الشهور»[3] کسی که یک آیه از قرآن را در ماه رمضان تلاوت کند، به اندازه اجر یک ختم قرآن در دیگر ماه‌ها نصیبش می‌شود.
ه) آداب دیگر
آنچه گفته شد، مهم ترین آداب میهمانی خدا بود، به برخی دیگر فقط اشاره می کنیم. صدقه به فقرا و مستمندان، احترام به بزرگترها، مهربانی نسبت به کوچک ترها ، صله رحم، ترحم به یتیمان، توبه واستغفار، افطاری دادن، خوش خلقی، مارا نسبت به زیردستان، صلوات برمحمد و آل محمد و...[4]
آثار ارزشمند روزه داری
ارزنده ترین آثارهر عبادتی، همان اطاعت از دستور خداوند بزرگ است و آثار دیگر به دنبال آن نصیب شخص عابد می گردد. اما انسان روزه دار علاوه بر تمام آثار گرانبهایی که از این رهگذار به دست می آورد. مشمول لطف ویژه الهی می گردد. خداونددر باره آن چنین فرموده است: «الصوم لی و أنا أجزی به»[5] روزه برای من است و من به آن پاداش می دهم.
رمضان باعث کفاره گناهان
رمضان مانند حج و عمره و نماز جمعه و جماعت سبب آمرزیده شدن گناهان می‌شود. در حدیث صحیح آمده است:
خواندن نمازهای پنج‌گانه با جماعت و حضور در نماز جمعه و عمره تا عمره آینده و رمضان تا رمضان آینده و... باعث کفاره گناهان کوچک انسان می‌گردد. البته گناهان بزرگ با توبه نصوح بخشوده می‌گردد.
پی‌نوشت‌ها:
[1] جامع السعادات، ج ۳، ص ۳۸۱
[2] بحارالانوار، ج ۹۶، ص ۳۵۸
[3] بحارالانوار، ج ۹۶، ص ۲۹۵
[4] بحارالانوار، ج ۹۶، صص ۳۵۷-۳۵۶
[5] بحارالانوار، ج ۹۶، ص ۲۵۵
