آنچه که در ایام آیینی از جمله ایام محرم و فاطمیه سلام الله علیها و سایر ایام آیینی برای محبان اهل بیت وحی علیهم السلام اولویت دارد، روش های بهره گیری از صفات و ویژگی های آن انوار مقدس است. این ویژگی ها را یا باید در قرآن یافت و یا در کلام عترت، لذا لازمه بهره مندی از خصائص عترت، علم و معرفت به فضائل ایشان است.
یکی از بارزترین ویژگی های اهل بیت وحی که معمولاً کمتر به آن پرداخته می شود، معرفت به ابعاد نورانی آن بزرگواران است که از آن در احادیث با عنوان «معرفت به نورانیت» یاد می شود. این معرفت تقریباً ذیل آیات 35 و 36 از سوره نور قرار می گیرد. در این آیات می خوانیم «اللَّهُ نُورُ السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضِ ۚ مَثَلُ نُورِهِ کَمِشْکَاةٍ فِیهَا مِصْبَاحٌ ۖ الْمِصْبَاحُ فِی زُجَاجَةٍ ۖ الزُّجَاجَةُ کَأَنَّهَا کَوْکَبٌ دُرِّیٌّ ...». یعنی «خدا نور آسمان ها و زمین است؛ وصف نورش مانند چراغدانی است که در آن، چراغ پر فروغی است، و آن چراغ در میان قندیل بلورینی است، که آن قندیل گویی ستاره تابانی است.»
امام صادق علیه السلام ذیل این آیه فرمود «مَثَلُ نُورِهِ کَمِشْکَاةٍ فَاطِمَةَع فِیهَا مِصْبَاحٌ الْحَسَنُ الْمِصْبَاحُ فِی زُجَاجَةٍ الْحُسَیْنُ الزُّجَاجَةُ کَأَنَّهَا کَوْکَبٌ دُرِّیٌّ فَاطِمَةُ کَوْکَبٌ دُرِّیٌّ بَیْنَ نِسَاءِ أَهْلِ الدُّنْیَا»، «مشکات» فاطمه(ع)، «فِیها مِصْباحٌ» امام حسن(ع)، «الْمِصْباحُ» امام حسین(ع) «و فِی زُجاجَةٍ الزُّجاجَةُ کَأَنَّها کَوْکَبٌ دُرِّیٌ»، فاطمه زهرا(ع) است که بین زنان دنیا چون ستارههاى درخشان است.
در آیه بعد فرمود «فِی بُیُوتٍ أَذِنَ اللَّهُ أَنْ تُرْفَعَ وَیُذْکَرَ فِیهَا اسْمُهُ یُسَبِّحُ لَهُ فِیهَا بِالْغُدُوِّ وَ الْآصَالِ»؛ (یعنی این نور هدایت) در خانه‌هایى است که خدا اذن داده رفعت یابند و نام او در آنها ذکر شود. در آنها بامدادان و شامگاهان او را تسبیح گویند. رسول خدا صلی الله علیه و آله در حدیثی فرمود «یَعْنِی بَیْتَ عَلِیٍّ وَ فَاطِمَةَ.» این روایت در کتاب «عمدة عیون صحاح الأخبار فی مناقب إمام الأبرار» از ابن طریق حلی نقل شده است. این کتاب در قرن ششم تألیف شده و فقط روایات اهل سنت را مرجع و منبع قرار داده است.
نکات معرفتی و کاربردی که از این دو آیه و روایت ذیل آن می توان برداشت کرد از این قرا است:
1. اسم «الله»، نور آسمان ها و زمین است. از آنجایی که ذات خدا به هیچ وجه قابل وصف نیست و حد و حدودی ندارد، وجود خداوند متعال از طریق والاترین اسم خویش یعنی «الله» و با نور خویش در آسمان ها و زمین جلوه می کند.
2. این نور وقتی به آسمان ها می آید از طریق ابعاد مقدس حضرت فاطمه سلام الله علیها که در آیه به «چراغدان» تمثیل شده، همه این محدوده را منور می کند. بنابراین خود وجودمقدس اهل بیت وحی «نور الله» هستند که در ادعیه، ایشان را با همین عنوان یاد می کنیم.3. این نور از مجرای حسنین علیهما السلام که در آیه با عنوان «المصباح» و «زجاجة» یاد شده، آسمان ها و زمین را منور می کند و این محدوده را تحت تأثیر قرار می دهد؛ با این تعریف، امام حسن و امام حسین علیهما السلام مجرای نور فاطمی هستند؛ همان نوری که در اصل، نور الله است. با این تعریف، هرکه از امام حسین علیه السلام در هر زمان و مکانی بهره برد، در واقع از همان نور حضرت فاطمه سلام الله علیها بهره برده است که با رنگ و هوای حسینی و با خاصیت حسینی به مخلوقات تابش می کند؛ یکی از این خاصیت ها در حدیث نبوی اینچنین است که حضرت فرمود «اِنَّ الْحُسین مِصباحُ الْهُدی وَ سَفینَهُ الْنِّجاة». یعنی حسین (ع) چراغ هدایت و کشتی نجات است. مصباح، همان چراغ یا نوری است که از طریق فتیله، روغن را به خود جذب کرده است. این مصباح به همان آیه نور نزدیک است.
4. تمام جلوه های این نور آسمانی در دنیا در قالب خانه هایی قرار دارد که خداوند راه را باز کرده تا آن خانه ها رفعت یابند. در واقع خاصیت اصلی این «بیت نورانی»، رفیع بودن و رفعت دادن است.
اما خاصیت عملی که می توان از این معرفت داشت حداقل در 4 ساحت است:
1. حرم های اهل بیت علیهم السلام یکی از مصادیق «بیوت» است که مؤمنین با مشرف شدن به آنجا روحشان رفعت و بعد تزکیه می شود و این رفعت در صفات و رفتارشان تأثیر می گذارد. هر زائری که به حرم های مطهر می رود، این حس نورانی را درک می کند.
2. این معرفت ما را به این مسئله رهنمون می کند که خانواده و بیت خود را با صفات و رفتارهای آسمانی، متصل به بیت امیر مؤمنان و فاطمه زهرا سلام الله علیها کنیم تا به این ترتیب آقایان در منزل متصف به صفات و ارزش های علوی و بانوان متصف به صفات فاطمی شوند؛ یعنی همچنان که غیرت، حمیت، تلاشگری، عبادت، مجاهدت در عین مهرورزی در بیت امیر مؤمنان جریان داشت، مردان مؤمن نیز چنین خصلت هایی داشته باشند و بانوان نیز جلوه مهربانی فاطمه زهرا سلام الله علیها که همان رحمانیت خداست، باشند و آنچنان محبت را به اهل منزل تزریق کنند که اعضای خانواده کمبودی در موضوع محبت حس نکنند.
3. یکی از راهکارهای بهره مندی خانواده ها از بیت نورانی عترت، طبق همان آیه 36، ذکرِ اسم‌الله و تسبیح است: «یُذْکَرَ فِیهَا اسْمُهُ یُسَبِّحُ لَهُ فِیهَا بِالْغُدُوِّ وَ الْآصَالِ» البته به این معنی نیست که فرد، تسبیح به دست بگیرد و صبح تا شب ذکر و تسبیح خدا بگوید. ذکر اسم‌ُالله به این معنی نیست که اسم خدا را یاد کنیم که در وهله اول این مفهوم بی معنی جلوه می دهد بلکه خود اهل بیت علیهم السلام طبق احادیث، مصداق اصلی اسم الله هستند و مؤمنین می توانند با یاد اهل بیت علیهم السلام و اثرگیری از این مسئله، به محضریت خدا برسند؛ به عنوان مثال ذکر احادیث عترت در فضای منزل یکی از زمینه های مهم برای ذکر و یاد اهل بیت وحی است که تأثیر شگرفی در رشد معنوی خانواده دارد.
4. هیئات مذهبی نیز می تواند یکی از مصادیق بیوت اهل بیت باشد. در چنین محافلی ذکر اسمُ الله رقم می خورد و مؤمنین عملاً ساعاتی را با یاد اهل بیت وحی سپری می کنند. اگر مؤمنین با همین منظر آیات نور در سوره نور به مجالس عترت بروند، اثرات معنوی بیشتری دریافت می کنند و از هر رفتار ناپسندی در فضای هیئت پرهیز می کنند.
