علم کلام با استفاده از عقل اثبات می‌کند که خداوند متعال دارای صفات کمالیه است و افعال الهی نیز بر اساس همین صفات از نقص و ظلم مبرا است. خالقیت یکی از همین صفات است که قرآن کریم در مورد آن بیان می‌فرماید: «اَلّذى اَحْسَنَ كُلَّ شَيءٍ خَلْقَهُ»؛[1] «او همان كسى است كه هر چه را آفريد نيكو آفريد».

انسان یکی از مخلوقات خداوند است که خلقت او نیز مانند سایر مخلوقات بی‌نقص است. قرآن کریم در مورد خلقت انسان نیز می‌فرماید: «لَقَدْ خَلَقْنَا الاِنْسانَ في اَحْسَنِ تَقويم»؛[2] «ما انسان را به بهترين شكل آفريديم».
سؤالی که در اینجا مطرح می‌شود، مواجه‌شدن انسان با برخی از مشکلات است، اگر انسان در بهترین صورت خلق‌ شده، چرا دچار برخی مشکلات می‌شود؟ این مشکلات گاه در ابتدای خلقت برای او ایجاد می‌شوند؛ مانند فرزندان معلول و گاه در ادامه حیات انسان رخ می‌دهند مانند مبتلا شدن به سرطان، ناکامی در مسیر زندگی و... . برای این سؤال چند علت و پاسخ کوتاه بیان می‌کنیم.

یک. عامل و ریشه بیشتر مشکلات بر خواسته از رفتار خود انسان است که لازمه اختیار داشتن انسان و انتخاب غلط او و یا اطرافیان او است. قرآن کریم می‌فرماید: «ما أصابَكُمْ مِّنْ مُّصيبَةٍ فَبِما كَسَبَتْ أيْديكُمْ»؛[3] «هر مصيبتى كه به شما مى‏‌رسد نتيجه اعمال شماست»؛ مانند انتخاب‌های غلط ما در زندگی و یا رفتار نادرست دیگران ازجمله رفتار غلط یک مسئول که باعث ناکامی گروهی از مردم می‌شود.

پیشرفت علم و طب نیز روشن می‌کند که بیماری‌ها علل مختلفی دارند که بیشتر آن‌ها مربوط به رفتار انسان است، مانند: تغذیه انسان، ژنتیک، عدم رعایت نکات بهداشتی توسط والدین هنگام انعقاد نطفه و ... .

دو. عامل دیگر نیز آزمایش‌های الهی می‌تواند باشد. امتحان الهی سنگ محک برای تشخیص ظرفیت انسان است که برخی در این امتحانات شکست می‌خورند و برخی دیگر مانند حضرت ایوب علیه‌السلام باوجود مشکلات فراوان، عنان از دست نداده و موفق و سربلند می‌شوند.[4]

درنتیجه خلقت خداوند عاری از نقص بوده و مشکلات علت‌های مختلفی می‌توانند داشته باشند؛ انسان به‌ عنوان موجود مختار با انتخاب و رفتار نادرست خود مشکلاتی را برای خود و دیگران ایجاد می‌کند و یا امتحانات الهی عامل برخی از مشکلات بوده که به آزمایش بندگان خدا منجر شده تا سره از ناسره تفکیک شوند.

پی‌نوشت:
[1]. سجده: 7.
[2]. تین: 4.
[3]. شوری: 30.
[4]. ص: 43.