مرحوم آیت الله محمدعلی ناصری از اساتید اخلاق حوزه در یکی از دروس اخلاق خود به موضوع «شناخت حقوق امام و اطاعت از آن» پرداختند که متن آن بدین شرح است:

امام سجاد علیه‌السلام در رساله حقوق خود، ۵۱ حق را بیان فرموده‌اند که بر عهده انسان است.

اولین حق، حقِ خداست؛ چه کسی می‌تواند حق خدا را بیان و ادا کند. بیانِ آن خارج از قدرت بنده است و ادا کردن آن محال می‏باشد. چه کسی می‌تواند حق خدا را ادا کند؟

بعد از حضرت حق، اهل بیت علیهم السلام بر گردن ما حق دارند. حق آن‌ها را خدا می‌داند. فهمیدن حق چهارده نور مقدس قابل درک و فهم حقیر و اساتید من نیست. همانطور که فهم و درک و شمردن حق خدا برای ما امکان‌پذیر نیست، حقی که اهل بیت علیهم السلام بر گردن ما دارند از بیان ما خارج است و قدرت بیان این حقوق را نداریم.

حضرت امیرالمؤمنین علیه السلام در نهج‌البلاغه می‌فرمایند: «عَلَیکُم بِحُبِّ آلِ نَبِیِّکُم ، فَإِنَّهُ حَقُّ اللّه ِ عَلَیکُم»؛ بر شما باد دوست داشتن خاندان پیامبرتان؛ زیرا که آن حقّ خداست بر گردن شما. حقی که اهل بیت علیهم السلام بر گردن شما دارند از نوع همان حقی است که خدا بر گردنتان دارد.

مرحوم مجلسی در بحارالانوار از حضرت امیرالمؤمنین(ع) نقل کرده است: «وَیْلٌ لِمَنْ جَهِلَ مَعْرِفَتِی وَ لَمْ یَعْرِفْ حَقِّی أَلاَ إِنَّ حَقِّی هُوَ حَقُّ اَللَّهِ أَلاَ إِنَّ حَقَّ اَللَّهِ هُوَ حَقِّی»؛ وای بر حال کسی که حق امام را نشناسد، آگاه باشید که حق من، همان حق خداست و حق خدا همان حق من است.

بنابراین آنچه که خداوند متعال بر گردن ما حق دارد و قدرت بیان آن نیست، همان حق را امیرالمؤمنین (ع) و ائمه اطهار علیهم السلام هم دارند. پاره‌ای از این حق، معرفت و عبادت به خدا، ترک گناه و معصیت و اطاعتشان می باشد.

اهل بیت علیهم السلام معرفت به خدا و معرفت به نحوه عبادت خدا را برای ما آوردند. قرآن که مدرک حقانیت اسلام و شیعه است، توسط اهل بیت علیهم السلام برای ما رسیده است و ایشان واسطه ایصال ما به حضرت حق بوده و هستند.

اگر روایات اهل بیت علیهم السلام نباشد، ما چگونه می‌توانیم قرآن را بفهمیم؟ اهل بیت کلام خداوند را برای ما معنا و ترجمه کردند تا بتوانیم آن را بفهمیم. از طرفی قرآن تنها یک معنا ندارد، هفتاد بطن دارد.

آنچه که بخواهیم در قرآن است، اما فهمیدن آن شرط است، اگر خیلی تلاش کنیم می‌توانیم از کلمات اهل بیت علیهم السلام کمی از قرآن را بفهمیم، از طرفی کلام اهل بیت علیهم السلام هم بطن دارند و ما فقط ظاهر آن را متوجه می‌شویم. دعاهایی که از ائمه رسیده است مثل دعای کمیل، ما تنها ظاهر دعا را می‌فهمیم و باطن دعا چیز دیگری است.

در قرآن آمده است که: «مَن جَاءَ بِالْحَسَنَةِ فَلَهُ عَشْرُ أَمْثَالِهَا»؛ هر کس کار نیکو کند او را ده برابر آن خواهد بود.

در آیه مبارکه می‌فرماید: «رَبَّنَا آتِنَا فِی الدُّنْیَا حَسَنَةً وَفِی الْآخِرَةِ حَسَنَةً وَ قِنَا عَذَابَ النَّارِ»؛ خدایا ما را از نعمتهای دنیا و آخرت هر دو بهره‌مند گردان و از عذاب آتش دوزخ نگاه دار.

حسنه‌ای که در این دعا از خدا طلب می‌کنیم چه چیزی است؟ مراد از حسنه این است که خداوند متعال معرفتی عنایت بفرماید تا حق امام را بشناسی، اگر امام را شناختی می‌توانی خدا را هم بشناسی، ولی اگر امام را نشناختی، نمی‌توانی به خدا معرفت پیدا کنی؛ پس منظور از حسنه معرفت به امام است.

تلاش کن تا امام را بشناسی. شناختن امام تنها به این نیست که اسم او و نحوه شهادتش را بدانیم؛ این شناخت، معرفت شناسنامه‌ای است، باید مقام، هویت و عظمت آنها را بشناسیم و خود را مسئول بدانیم تا به فرمایشات آن‌ها عمل کنیم.

شیعه باید سعی و کوشش داشته باشد تا امام زمانش و چهارده معصوم را بشناسد.

بنابراین، شناخت اهل بیت علیهم السلام، حقی است که بر گردن ما دارند و تنها یک قسم از این حق را خدا بر گردن ما دارد. حقی که خدا بر گردن ما دارد این است که او را اطاعت کنیم، گناه نکنیم، مطیع دستورات او باشیم، اهل بیت علیهم السلام دستورات الهی را برای ما بیان کردند.

در روایتی امام صادق علیه السلام می‌فرمایند که تمام ۱۲۴ هزار پیغمبر از زمان حضرت آدم تا حضرت خاتم، آمده‌اند تا ولایت را برای ما معرفی کنند و راهنمای همه انبیا، رسل و پیامبران اولوالعزم، چهارده معصوم علیهم السلام بودند. همچنین این بزرگواران در عالم انوار، استاد ملائکه بودند.

روزی نبی اکرم (ص) با جبرئیل که در چهره شخصی ظاهر شده بود، مشغول صحبت بودند که حضرت امیرالمؤمنین(ع) آمدند و وقتی دیدند پیامبر مشغول صحبت با کسی دیگر هستند، رد شدند و رفتند.

جبرئیل عرض کرد یا رسول الله اگر امیرالمؤمنین تشریف می‌آوردند مانعی نبود.

پیامبر فرمودند: آیا شما ایشان را می‌شناسید؟

عرض کرد: یا رسول الله ایشان استاد بنده هستند.

پیامبر فرمودند: کجا استاد شما بوده است؟

عرض کرد: زمانی که خداوند متعال مرا خلق کرد، ندایی آمد که «مَن انا و من انت»؟ و این ندا مدام تکرار می‌شد و من بلد نبودم چه بگویم.

روزی این جوان را دیدم که قدم می‏زد، عرض کردم یک کسی مرتب ندا می‌دهد که «من انا و من انت»؟ ایشان فرمودند: زمانی که این صدا را شنیدی بگو «انت رب الجلیل و انا عبدک جبرئیل». تا صدا آمد و من این جواب را دادم صدا قطع شد و فهمیدم که خالق من رب جلیل است و من عبد او جبرئیل هستم.

حضرت امیرالمؤمنین در نهج‌البلاغه می‌فرمایند: «أَیُّهَا النَّاسُ! إِنَّ لِی عَلَیْکُمْ حَقّاً، وَ لَکُمْ عَلَیَّ حَقٌّ، فَأَمَّا حَقُّکُمْ عَلَیَّ: فَالنَّصیحَةُ لَکُمْ، وَ تَوْفِیرُ فَیْئِکُمْ، عَلَیْکُمْ، وَ تَعْلِیمُکُمْ کَیْلا تَجْهَلُوا، وَ تَأْدِیبُکُمْ کَیْما تَعْلَمُوا. وَ أَمَّا حَقِّی عَلَیْکُمْ: فَالْوَفَاءُ بِالْبَیْعَةِ، وَ النَّصِیحَةُ فِی الْمَشْهَدِ وَ الْمَغِیبِ، وَ الاِجَابَةُ حِینَ أَدْعُوکُمْ وَ الطَّاعَةُ حِیْنَ آمُرُکُمْ».

ای مردم مرا بر شما حقّی و شما را بر من حقی است: اما حقی که شما بر من دارید نصیحت کردن به شماست(ترغیب به اخلاق پسندیده و بازداشتن از گفتار و کردار ناشایست و تربیت برای عبودیت و بندگی حق) و رساندن غنیمت و حقوق به شما است (از بیت المال مسلمین بدون اینکه بگذارم حیف و میل شود) و یاد دادن به شما است(از کتاب و سنت آنچه را که نمی دانید) تا نادان نمانید و تربیت نمودن شماست(به آداب شرعیه) تا بیاموزید(و بر طبق آن رفتار نمائید). و اما حقی که من بر شما دارم، باقی ماندن به بیعت است و اخلاص و دوستی در پنهان و آشکار و اجابت من چون شما را بخوانم و اطاعت و پیروی به آنچه به شما امر کنم».

همه روایات اهل بیت علیهم السلام برای نصحیت ماست؛ بزرگان و مراجع، روایات اهل بیت علیهم السلام را جمع‌آوری کرده‌اند و در اختیار ما قرار داده‌اند، چقدر برای این روایات وقت می‌گذاریم و می‌خوانیم و عمل می‌کنیم؟ چقدر وقت می‌گذاریم و فیلم می‌بینیم؟ چه نتیجه‌ای از آنها گرفتیم؟ چه سودی داشت؟ اما زورمان می‌آید یک روایت از اهل بیت علیهم السلام بخوانیم، روایتی که به واجبات عمل کنیم ! آیا این کار درستی است؟ این از کسالت روحی ماست و به نفعمان نیست. در این روایات ما را نصحیت کرده‌اند.