یکی از اموری که در نزد خداوند متعال محبوب است، توبه است؛ لذاست که امام سجاد علیه السلام اینگونه از خداوند مسئلت می کند:
«اللَّهُمَّ ... صَیِّرْنَا إِلَی مَحْبُوبِکَ مِنَ التَّوْبَةِ.» ۱
خدایا! راه ما را به سوی توبه که محبوبِ توست تغییر ده.
شرح:
توبه، مظهر لطف و رحمت بی منتهای الهی است.
توبه، یعنی اینکه خداوند هرگز راضی به جدایی از بنده اش نیست؛ لذاست که مسیر بازگشت بنده خدا در هر لحظه و هر مکانی به سوی معبود باز است.
در روایتی بسیار قابل تأمل، امام باقر علیه السلام در باب فضیلت توبه اینگونه می فرمایند:
«خداوند متعال نسبت به توبه بنده اش شادمانتر است از مردی که در شبی تاریک، در یک بیابان، مَرکب و توشه اش را گم کرده و ناگاه پیدایش کند.» ۲
نکته قابل تأمل تر این است که توفیق این توبه و بازگشت به سوی معبود نیز از جانب خود معبود است!
قرآن در این باره می فرماید:
«ثُمَّ تَابَ عَلَیْهِمْ لِیَتُوبُوا إِنَّ اللَّهَ هُوَ التَّوَّابُ الرَّحِیمُ.» ۳
سپس خدا رحمتش را شامل حال آنها نمود، (و به آنان توفیق داد) تا توبه کنند؛ خداوند بسیار توبه‌پذیر و مهربان است.
در واقع، توبه انسان در میان دو توبه خداوند قرار گرفته است. در ابتدا، خداوند متعال توفیق عجز، انابه و درخواست بازگشت را به بنده خود عطا می کند، سپس بنده توبه می کند و در نهایت، خداوند متعال توبه او را از سرِ رحمت خویش می پذیرد.
به راستی که این خدا، ستودنی است.
اما آنچه که رابطه بین بنده و معبود را در این «بازگشت»، قابل تأمل تر و شگفت انگیز تر می کند، قدم هایی است که خداوند برای شخص تائب بر می دارد.
اولین قدم الهی برای شخص توبه کننده این است که توبه او را می پذیرد.
«هُوَ الَّذِی یَقْبَلُ التَّوْبَةَ عَنْ عِبادِهِ.» ۴
او کسی است که توبه را از بندگانش می‌پذیرد.
در قدم بعدی، خداوند، گناهان و زشتی های او را می بخشد.
«وَ یَعْفُوا عَنِ السَّیِّئاتِ.» ۵
و بدیها را می‌بخشد.
در قدم بعدی، همه گناهان و زشتی های بنده اش را تبدیل به زیبایی و حسنه می کند.
«فَأُوْلئِکَ یُبَدِّلُ اللَّهُ سَیِّئاتِهِمْ حَسَناتٍ.» ۶
خداوند گناهان آنان را به حسنات مبدّل می‌کند.
و اما آخرین قدم الهی، زیباترین قدم است. خداوند به شخص توبه کننده می فرماید: «دوستَت دارم.»
«إِنَّ اللَّهَ یُحِبُّ التَّوَّابِینَ.» ۷
خداوند، توبه‌کنندگان را دوست دارد.
به راستی که آیا می توان از چنین معبودی جدا بود؟
مو از قالوا بلی تشویش دیرم
گنه از برگ و باران بیش دیرم
اگر لاتقنطوا دستم نگیره
مو از یاویلنا اندیش دیرم ۸
پی نوشت ها:
۱. صحیفه سجادیه، دعای نهم.
۲. بحارالانوار، ج ۶، ص ۹۰.
۳. سوره توبه، آیه ۱۱۸.
۴. سوره شوری، آیه ۲۵.
۵. همان.
۶. سوره فرقان، آیه ۷۰.
۷. سوره بقره، آیه ۲۲۲.
۸. باباطاهر.
