در میان اعضای بدن، چشم از جایگاه ویژه‌ای برخوردار بوده و بیشترین رابطه انسان با محیط پیرامونی با استفاده از این عضو صورت می‌گیرد، با این وجود در روایات بیان شده است که چشم کمترین شکرگزاری را در میان اعضای بدن دارد. (یعنی گناهان بیشتری توسط آن انجام می‌شود).

امام علی(ع) فرمود: «چشم در میان اعضای بدن کمترین شکرگزاری را دارد، پس خواسته‏هاى آن‌را اجابت نکنید که شما را از ذکر خدا دور می‌کند».[1]

لذا سفارش شده است از گناهانی که به وسیله چشم انجام می‌شود، دوری کنید. برخی از گناهان چشم عبارت‌اند از:

نگاه به نامحرم

آن دسته از نگاه‌های آلوده‌ به نامحرم که ممکن است انسان را به گناه و روابط نامشروع بکشانند، در دین اسلام حرام بوده و تیری از تیرهای مسموم شیطان معرفی شده است،[2] که در ارتباط با جزئیات احکام مرتبط با آن، می‌توانید به سرفصل «نگاه» در بخش فقه و احکام مراجعه فرمایید.

نگاه غضب آلود به افراد با ایمان

احترام مؤمن در روایات، در ردیف احترام به پیامبر(ص)، قرآن و کعبه قرار گرفته است؛ لذا نگاه محترمانه به او دارای ثواب و در مقابل، نگاه غضب‌آلود به او گناه به حساب می‌آید.[3]

نگاه حسرت‌آمیز به امکانات و اموال دیگران

در اسلام تولید ثروت و هم‌چنین جمع‌آوری مال و سرمایه با رعایت موازین شرعی جایز است و داشتن مال و ثروت ناپسند نیست، بلکه دنیا‌پرستی و ترجیح دنیا بر آخرت و نیز حسرت خوردن بر اموال دیگران شایسته نیست.[4] این‌که انسان همواره با چشم حسرت و یا حسد به اموال دیگران - چه مشروع و چه نامشروع - بنگرد، موضوعی است که در اسلام مورد نکوهش قرار گرفته است.

اسلام توصیه می‌کند که وضعیت خود را با افرادی مقایسه کنیم که امکانات کمتری از ما دارند و نه آنانی که اموال بیشتری دارند. در این راستا، نه حسرت‌خوردن به اموال ثروت‌مندانی صحیح است که از راه مشروع به این ثروت دست یافته‌اند و نه غصه‌خوردن از این‌که امکاناتی که به صورت نامشروع در اختیار قارون و قارون صفتان قرار گرفته در اختیار آنان نیست.

مطالعه کتاب‌های گمراه‌کننده

تعالیم دین اسلام، مسلمانان را تشویق به مطالعه کتاب‌هایی می‌کند که منجر به افزایش دانش، بینش و معنویت خواهد شد، اما با این وجود از مطالعه کتاب‌های که موجب گمراهی مسلمانان می‌شود، نهی شده است:

1. کتاب‌های آموزش سحر و جادوگری: از نظر اسلام، خود جادوگری، آموزش آن و نیز کسب درآمد از آن، ممنوع و حرام و از گناهان کبیره است و بر اساس تعبیر برخی روایات، همسان با کفر است.[5]
2. کتاب‌های مرتبط با ادیان و نظریات منحرف: مطالعه کتاب‌های ادیان دیگر و نظریات نادرست برای کسانی که مطالب حق و باطل آن را تشخیص می‌دهند، اشکالی ندارد. در غیر این صورت، اگر احتمال انحراف عقیده داشته باشد، جایز نیست.[6]
3. کتاب‌های شهوت‌انگیز: خواندن برخی کتاب‌ها و داستان‌ها به ویژه در آغاز جوانی و سن بلوغ، زمینه گناه و دوری از یاد خدا و غفلت برای انسان را فراهم می‌نماید، بنابراین لازم است حتی الامکان از آن دوری شود.
4. کتاب‌های محتوی اسرار زندگی دیگران: از نظر اسلام، هر شخصی دارای یک حریم خصوصی است که دیگران نباید وارد آن حریم شوند؛ لذا خواندن اسرار زندگی دیگران حرام است. هم‌چنین است نگاه کردن به مطالب افراد دیگر بدون اجازه آنها.[7]

نگاه تحقیرآمیز به دیگران

از نگاه اسلام هیچ کسی حق ندارد دیگران را با چشم حقارت نگاه کند؛ چرا که ممکن است آن شخص نزد خدا آبرومند باشد.[8]

در پایان باید گفت؛ دستورالعمل‌هایی وجود دارد که در مبارزه با تمام انواع گناه می‌توان از آنها بهره جست، اما این‌گونه نیست که برای مبارزه با هر گناهی، دستورالعملی ویژه در قرآن و روایات وجود داشته باشد. با این وجود شاید به صورت استحسانی بتوان روش‌هایی را توصیه کرد.[9]

[1]. تمیمی آمدی، عبد الواحد بن محمد، تصنیف غرر الحکم و درر الکلم، محقق، مصحح، درایتی، مصطفی، ص 190، قم، دفتر تبلیغات اسلامی، چاپ اول، 1366ش.

[2]. برقی، ابو جعفر احمد بن محمد بن خالد، المحاسن، محقق، مصحح، محدث، جلال الدین،‏ ج 1، ص 109، قم، دار الکتب الإسلامیة، چاپ دوم، 1371ق.

[3]. «حقوق مسلمانان نسبت به یکدیگر»، 28053؛ «ریختن آبروی مؤمن»، 12154؛

[4]. «اسلام و ثروت اندوزی»، 1398؛ «مهم‌ترین عوامل ایجاد غفلت در انسان»، 45844؛ «تلاش برای دنیا یا آخرت»، 1821؛ «راه خلاصی از حب دنیا»، 1443.

[5]. «حکم مشاهدۀ سحر و یادگیری آن»، 619؛ «سحر و جادوگری از دیدگاه اسلام»، 2022.

[6]. «مطالعه کتب ادیان آسمانی برای مسلمان»، 70155؛ «مطالعه کتب ادیان مختلف»، 66547؛ «مطالعه کتب ضاله»، 48270.

[7]. «تجسس و دخالت در امور دیگران»، 1768؛ «وارسی کردن تلفن همراه همسر»، 84694؛ «کنترل وسایل شخصی فرزندان»، 71206.

[8]. «تحقیر و سرزنش نکردن گنه‌کاران ناآگاه»، 42228؛ «واکنش قرآن در برابر تحقیر و تمسخر دیگران»، 39250؛ «حکم تعییر و سرزنش دیگران»، 93866.

[9]. «عامل معنوی خشکی چشم»، 49494؛ «اثر فرو بستن چشم از نگاه‌های حرام»، 97025؛ «راه های پاک شدن از گناه»، 798؛ «راه های دعوت به خوبی ها و ترک از گناه»، 7165؛ «راهکارهای عملی برای هدایت گناه کار»، 2078؛ «راه رهایی از گناه»، 5207؛ «راه های ترک گناهان زبانی»، 13868.