سؤال

در روز قیامت انسانها در چه سن و سالی محشور می شوند، زن در چه سنی و مرد در چه سنی؟

پاسخ

در ابتدا به خلاصه ای از اوضاع محشور شدن انسانها و وضعیت آنها در بهشت و جهنم، از دیدگاه قرآن به عنوان مقدمه اشاره می‌شود.

وضعیت محشور شدن انسان ها همراه با رهبری که در دنیا پذیرفته اند[۱] به صورت سراسیمه[۲] و مانند ملخ ها در هم و مختلط[۳] و حالت مست و هوش و عقل از دست داده[۴] در حالی که همراه با مأموران الهی[۵] و پرده ها کنار رفته است محشور می شوند[۶] و مجرمین در صف جداگانه قرار گرفته اند[۷] و کسی حق حرف زدن ندارد[۸]، اما جهنمی ها روسیاه، سرافکنده به غل و زنجیر کشیده شده و غبار آلود و اشک ریزان می باشند[۹] ولی بهشتی ها با صورت خندان، و درخشان و سفید[۱۰] و شاداب و زیبا در عرصه قیامت حاضر می شوند[۱۱].

بعد از این مقدمه جواب را بیان می کنیم:

الف) وضع سنی مردم در روز محشر:

از قرآن و روایات می توان استفاده کرد که انسان ها در همان سنی که از دنیا رفته اند، محشور می شوند[۱۲] هرچندآیا ت قر آن به طور کلی به مطلب اشاره دارند ولی به ضمیمه روایات می تو انند دلیلی بر موضوع باشند از باب نمونه به سه آیه اشاره می شود .

۱ـ بار دیگر در صور دمیده می شود ناگهان آنها از قبرها شتابان به سوی (دادگاه) پروردگارشان می روند[۱۳]. از این آیه استفاده می شود که با آخرین سنی که از دنیا رفته اند، محشور می شوند.

۲ـ «و اینکه رستاخیز آمدنی است، و شکی در آن نیست و خداوند تمام کسانی را که در قبرها هستند زنده می کند[۱۴]». این آیه هم ظاهرش این است که با همان بدن و همان سنی که از دنیا رفته اند محشور می شوند.

۳ـ آیه ای دیگری هم داریم که بر این مطلب دلالت دارد «روز قیامت روزی است که کودکان را پیر می کند[۱۵]». معلوم می شود کودک هم بین آنها وجود دارد که طولانی بودن روز قیامت که پنجاه هزار سال است باعث پیری آنها می شود[۱۶].

ب) روایات

در روایتی چنین می خوانیم «کما تموتون تحشرون» آنچنان که می میرید (و در سنی که از دنیا می روید) محشور می شوید[۱۷].

در حدیثی از پیامبر اکرم(ص) آمده است:

روز قیامت موقع حساب، خداوند به جبریل دستور می‏دهد که بچه‏‌های مؤمنین را به بهشت وارد کند (فرشته وحی آنها را به سوی بهشت راهنمایی می‏کند ولی آنان) دم در بهشت می‏ایستند و داخل نمی‏شوند، از پدران و مادران خود سؤال می‏کنند، فرشتگان پاسخ می‏دهند که آنها مشغول حساب و اعمال خود می‏باشند و مانند شما نیستند، آنگاه اطفال مؤمنان فریاد می‏کشند و گریه می‏کنند، خداوند از جبرئیل سؤال می‏کند، و جبرئیل عرض می‏کند: خداوندا تو آگاهی، این صدای بچه‌‏های مؤمنان است که بدون پدران و مادرشان وارد بهشت نمی‏شوند، در نتیجه خداوند به جبرئیل فرمان می‏دهد که از میان مردم دست والدین آنها را بگیرد و با آنها داخل بهشت کند.[۱۸]

این حدیث به روشنی و صراحت تمام گویای این است که کودک به همان سنی که از دنیا رفته، یعنی در سن کودکی محشور می شود.

در حدیث دیگر زراره می گوید: امام باقر (ع) فرمود: خداوند در مورد اطفال و کودکان مشیّت و اراده ی ( خاص ) دارد ، خداوند کودکان و کسانی را که در فترت و نبود پیامبر مرده اند و سالخوردگان و پیرمردانی که در حال زوال عقل پیامبر را درک کرده اند و ناشنوا و لالی غیر عاقل و دیوانه و ابلهی که عقل ندارند ، همه را در روز قیامت جمع می کند و هر یکی از آنها بر خدا احتجاج می کند ، خداوند فرشته ای را بسوی آنان می فرستد که آتشی را روشن کند ، سپس فرشته ی دیگری به آنان می گوید وارد آتش شوید ، هر کس وارد آتش شود برای او سرد و سلام گردیده و او را به بهشت می برد و هرکسی تخلف و سرپیچی نماید داخل جهنّم می شود [۱۹] . از این روایت به خوبی استفاده می شود که هر کسی به وضع و حال دنیایی خود محشور می شود.

به علاوه این که عقل و خرد اقتضا می کند که انسان در سنی که از دنیا رفته است محشور شود. زیرا بدنی که عصاره و فشرده همه بدنهای دوران عمر است در حقیقت همیشه با روح بوده و از هر جهت تناسب و سنخیت با آن دارد و روح تنها با آن می تواند (مأنوس) باشد و این مأنوسیت با آخرین لحظات عمر بدن بیشتر خواهد بود، لذا جا دارد که انسان در همان سنی که از دنیا رفته است محشور شود.[۲۰]

البته در روایات وارد است که اهل بهشت همه در سن جوانی هستند. از آیات قرآن استفاده می شود که در بهشت درد سر و خستگی و پیری وجود ندارد[۲۱] و از آیاتی که در مقدمه ذکر شد می توان حدس زد که بهشتی ها در بهترین سنی که قابل تصور است زندگی می کنند، اما در روایات در بعضی از آنها به صورت کلی بیان شده که انسانها در بهشت (اعم از زن و مرد) جوان هستند چنانکه امام جواد (ع) فرمود: «لان اهل الجنه یکونون شباناً[۲۲]»[۲۳] اهل بهشت همه (مرد و زن) جوان محشور می شوند (و در بین آنها پیر مرد و پیر زن وجود ندارد).

در روایات دیگری مسئله مشخص تر بیان شده، پیامبر اسلام فرمود: که مردان بهشتی در سن ۳۳ سالگی و حوریه و زنان بهشتی در سن ۱۶ سالگی می باشند[۲۴]. این روایت ظاهرش عمومیت دارد، شامل همه ساکنین در بهشت می شود.

ولی پیرامون سن اهل جهنم در آیات قرآن تصریحی نشده است و در متون روایی هم مطلب خاصی در این باره یافت نشد.

در نتیجه جواب سؤال این شد که مردم در روز محشر و قیامت با همان سنی که از دنیا رفته اند محشور می شوند، و اما به استناد آیات و روایات بهشتی ها جوان (مردان در سن ۳۳ سالگی و زنان و حوریه ها در سن ۱۶) هستند.

معرفی منابع جهت مطالعه بیشتر:

۱. معاد، محسن قرائتی، انتشارات اسلامی وابسته به جامعه مدرسین، تمام کتاب.

۲. زندگی جاوید، استاد مطهری، انتشارات صدرا، تمام کتاب.

۳. معاد از نظر روح و جسم، محمد تقی فلسفی، هیأت نشر معارف اسلامی، بخش دوم.

۴. معاد، آیة الله دستغیب، انتشارات جزائری، ص۱۴۱.

۵. سرای دیگر، آیة الله دستغیب، انتشارات جزائری.

۶. معاد و جهان پس از مرگ، استاد ناصر مکارم شیرازی، مطبوعات هدف، ص۳۳۸ به بعد.

پی نوشت ها:

[۱] . اسراء/۷۱.

[۲] . معراج/۴۴.

[۳] . قمر/۸.

[۴]. حج/۳.

[۵]. ق/۲۰.

[۶]. طارق/۹.

[۷]. حج/۱.

[۸]. مرسلات/۳۵.

[۹]. قرائتی، محسن، معاد، ص۳۹۶.

[۱۰]. عبس/۳۸.

[۱۱]. قیامت/۲۲.

[۱۲]. اینکه گفته شد مردم در آخرین سنی که از دنیا رفته اند محشور می شود در صورتی است که به صورت انسان محشور شوند چون عدای در روز قیامت صورت انسانی ندارند، چنانکه در ذیل آیه ۱۸ سوره نباء که می فرماید: «مردم بطور فوج فوج وارد محشر می شوند»، حدیثی نقل شده است که شخصی از پیامبر (ص) در مورد این آیه سؤال کرد، رسول خدا گریست و فرمود: سؤال مهمی کردی سپس چنین ادامه داد، مردم در قیامت ده گونه محشور می شوند.

۱ـ شایعه سازان، به صورت میمون.

۲ـ حرام خوران به صورت خوک.

۳ـ ربا خواران واژگون.

۴ـ قاضی ناحق کور.

۵ـ خود خواهان مغرور به صورت کر و لال.

۶ـ عالم بی عمل، در حال جویدن زبان خود.

۷ـ همسایه آزار دست و پا بریده.

۸ـ خبر چین آویخته به شاخه های آتش.

۹ـ عیاشان، بدبوتر از مردار.

۱۰ـ مستکبران در پوششی از آتش محشور می شوند.

(تفسیر صافی، ج۵، ص۲۷۵، منشورات مؤسسه الاعلمی للمطبوعات و مجمع البیان ذیل آیه ۱۸ نباء).

[۱۳]. یس/۵۱.

[۱۴]. حج/۷.

[۱۵]. مُزّمل/۱۷.

[۱۶]. معارج/۴.

[۱۷]. ر.ک: مطهری، مرتضی، راههای اثبات وجود خدا، انجمن اسلامی دانشجویان، چاپ اول، ۱۳۶۳، ص۲۱۶.

[۱۸] .مجلیسی، محمد باقر، بحار الأنوار، چاپ بیروت، ج ۷۹، ص ۱۲۳، ح ۱۵.

۷ کلینی ، محمد ، الکافی ، ۳/۲۴۹ دارالکتب الاسلامیه ، طهران ، ۱۳۶۷ش .

[۲۰]. مکارم شیرازی، ناصر، معاد و جهان پس از مرگ، مطبوعات هدف، ص۳۳۸.

[۲۱]. فاطر/۳۴.

[۲۲]. الشباب جمع شاب و کذلک الشبان و الشباب الحداثه الصحاح، ج۱، ص۱۵۱.

[۲۳]. احتجاج علی طبرسی، ناشر انتشارات اسوه، ج۲، ص۴۷۸.

[۲۴]. دستغیب، معاد، ص۱۴۱.